Wiktenauer logo.png

Difference between revisions of "Johannes Lecküchner/No illustrations"

From Wiktenauer
Jump to navigation Jump to search
(One intermediate revision by the same user not shown)
Line 15: Line 15:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[1] This is the art and charter on the Messer of Sir Hans Leckuchner of Nürnberg, which he did and put together himself, the text and the explanation of it to His Highness Prince and Duke Philip Palatine of Rhein, Arch-Cup-bearer and Prince Elector and Duke in Bavaria.</p>
+
| <p>[] This is the art and charter on the Messer of Sir Hans Leckuchner of Nürnberg, which he did and put together himself, the text and the explanation of it to His Highness Prince and Duke Philip Palatine of Rhein, Arch-Cup-bearer and Prince Elector and Duke in Bavaria.</p>
 
| {{section|Page:Cod.Pal.germ.430 002r.png|1|lbl=2r.1}}
 
| {{section|Page:Cod.Pal.germ.430 002r.png|1|lbl=2r.1}}
 
|  
 
|  
Line 27: Line 27:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[2] '''The foreword'''</p>
+
| <p>[] '''The foreword'''</p>
  
<p>'''Pay attention on the following<br/>As far as Messer fencing is concerned<br/>Learn things that decorate you<br/>And reward in friendly and in serious combat<br/>By means of that you frighten<br/>and edify skillfully the masters'''</p>
+
<p>{{red|b=1|Pay attention on the following<br/>As far as Messer fencing is concerned<br/>Learn things that decorate you<br/>And reward in friendly and in serious combat<br/>By means of that you frighten<br/>and edify skillfully the masters}}</p>
  
 
<p>Here begins the foreword on the Messer and states that who wants to fight well with the Messer, should learn the proper art and obey to this art and skill written below. This way, he will be able to stand with the rightful art in front of the princes and lords, and his art will be better rewarded to him than to other masters who do not know these things and cannot perform them. Namely, there are many masters of the sword who do not know the art of the Messer and cannot excogitate it properly. Who is able to perform this thing and this art, there are numerous serious elements by which he can beat the masters well and skillfully force them so that they must let themselves be beaten, thrust, led, thrown and held against their wish.</p>
 
<p>Here begins the foreword on the Messer and states that who wants to fight well with the Messer, should learn the proper art and obey to this art and skill written below. This way, he will be able to stand with the rightful art in front of the princes and lords, and his art will be better rewarded to him than to other masters who do not know these things and cannot perform them. Namely, there are many masters of the sword who do not know the art of the Messer and cannot excogitate it properly. Who is able to perform this thing and this art, there are numerous serious elements by which he can beat the masters well and skillfully force them so that they must let themselves be beaten, thrust, led, thrown and held against their wish.</p>
Line 49: Line 49:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[3] '''Who displaces only<br/>Will be hurt by the entire art'''</p>
+
| <p>[] {{red|b=1|Who displaces only<br/>Will be hurt by the entire art}}</p>
  
 
<p>Here the master ended the foreword and now he gives you a good teaching. Understand it this way: when you come to a man in the Zufechten, you should not stand still with the Messer and wait for his strokes. That is because the swordsmen who only want to displace are beaten a lot, because as they try to displace, they cannot perform any rightful art and this way, as they do not want to do anything but displace and they want to look at other men’s strokes and work, they are beaten and weakened in spite of their entire art.</p>
 
<p>Here the master ended the foreword and now he gives you a good teaching. Understand it this way: when you come to a man in the Zufechten, you should not stand still with the Messer and wait for his strokes. That is because the swordsmen who only want to displace are beaten a lot, because as they try to displace, they cannot perform any rightful art and this way, as they do not want to do anything but displace and they want to look at other men’s strokes and work, they are beaten and weakened in spite of their entire art.</p>
Line 67: Line 67:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[4] '''“Simultaneously,” “before” and “after,” these words<br/>are the keep of the entire art<br/>“Weak” and “strong”-check them wisely<br/>So that you are fencing skillfully'''</p>
+
| <p>[] {{red|b=1|“Simultaneously,” “before” and “after,” these words<br/>are the keep of the entire art<br/>“Weak” and “strong”-check them wisely<br/>So that you are fencing skillfully}}</p>
  
 
<p>Here the master states and announces the base of the Messer fencing and says: “simultaneously,” “before” and “after,” etc. You should understand it this way that you should learn properly before all other things these two things, that is the “before” and the “after” and the “strong” and the “weak,” and the word “simultaneously,” as the base of the entire art of fencing comes therefrom. And if you learn and understand these things properly, and additionally you do not forget the word “simultaneously” in all the elements you have performed, you can be well a good master of the Messer and you can teach the princes and lords so that they stand well with the rightful art in friendly and in serious combat.</p>
 
<p>Here the master states and announces the base of the Messer fencing and says: “simultaneously,” “before” and “after,” etc. You should understand it this way that you should learn properly before all other things these two things, that is the “before” and the “after” and the “strong” and the “weak,” and the word “simultaneously,” as the base of the entire art of fencing comes therefrom. And if you learn and understand these things properly, and additionally you do not forget the word “simultaneously” in all the elements you have performed, you can be well a good master of the Messer and you can teach the princes and lords so that they stand well with the rightful art in friendly and in serious combat.</p>
Line 83: Line 83:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[5] </p>
+
| <p>[] </p>
  
 
<p>Then, the “before” is that if you are coming with a stroke sooner than he so that he has to displace. So work “simultaneously” skillfully with the Messer in front of you or with other elements and do not let him come to any work afterwards. This way, you have acquired the “before.”</p>
 
<p>Then, the “before” is that if you are coming with a stroke sooner than he so that he has to displace. So work “simultaneously” skillfully with the Messer in front of you or with other elements and do not let him come to any work afterwards. This way, you have acquired the “before.”</p>
Line 100: Line 100:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[6] </p>
+
| <p>[] </p>
  
 
<p>And if he comes sooner than you with the work or with the stroke and you have to displace it, work “simultaneously” skillfully with the Messer or otherwise with the elements. This way, you take the “before” from him with your “after,” and this is called the “before” and “after.”</p>
 
<p>And if he comes sooner than you with the work or with the stroke and you have to displace it, work “simultaneously” skillfully with the Messer or otherwise with the elements. This way, you take the “before” from him with your “after,” and this is called the “before” and “after.”</p>
Line 116: Line 116:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[7] </p>
+
| <p>[] </p>
  
 
<p>Then, you should also know before all other things the “weak” and the “strong” of the Messer. Be aware that from the hilt to the middle of the Messer there is the “strong” and from the middle down to the point there is the “weak.” And how you should fence therefrom, you find written afterwards, and also what the word “simultaneously” is.</p>
 
<p>Then, you should also know before all other things the “weak” and the “strong” of the Messer. Be aware that from the hilt to the middle of the Messer there is the “strong” and from the middle down to the point there is the “weak.” And how you should fence therefrom, you find written afterwards, and also what the word “simultaneously” is.</p>
Line 132: Line 132:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[8] </p>
+
| <p>[] </p>
  
<p>'''Learn six strokes<br/>first-hand against the defense<br/>Put the left hand on the back or<br/>on the chest if you want to twitch the defense</p>
+
<p>{{red|b=1|Learn six strokes<br/>first-hand against the defense<br/>Put the left hand on the back or<br/>on the chest if you want to twitch the defense}}</p>
  
 
<p>Here teaches the master how one should hold himself in the Messer fencing and how one should prepare to it. And firstly, you should fence with one hand with the Messer and you should have the other one on the back. If you want to fight with the empty hand, as in Messer-taking, grasping, clenching the arms etc., you should turn the hand from the back to the chest when you want to perform something on him on the inside over the arm.</p>
 
<p>Here teaches the master how one should hold himself in the Messer fencing and how one should prepare to it. And firstly, you should fence with one hand with the Messer and you should have the other one on the back. If you want to fight with the empty hand, as in Messer-taking, grasping, clenching the arms etc., you should turn the hand from the back to the chest when you want to perform something on him on the inside over the arm.</p>
Line 156: Line 156:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[9] Secondly, the six hidden strokes are described and mentioned in the text, from that many good elements come, if one can perform them right and know how to prepare them skillfully. And how you should perform them with three elements, you will be taught afterwards.</p>
+
| <p>[] Secondly, the six hidden strokes are described and mentioned in the text, from that many good elements come, if one can perform them right and know how to prepare them skillfully. And how you should perform them with three elements, you will be taught afterwards.</p>
 
| {{section|Page:Cod.Pal.germ.430 004v.png|2|lbl=4v.2}}
 
| {{section|Page:Cod.Pal.germ.430 004v.png|2|lbl=4v.2}}
 
| {{section|Page:MS M.I.29 047v.jpg|2|lbl=47v.2}}
 
| {{section|Page:MS M.I.29 047v.jpg|2|lbl=47v.2}}
Line 168: Line 168:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[10] </p>
+
| <p>[] </p>
  
<p>'''The Zornhau, Wecker<br/>Entrüsthau, Zwinger,<br/>Geferhau with Wincker'''</p>
+
<p>{{red|b=1|The Zornhau, Wecker<br/>Entrüsthau, Zwinger,<br/>Geferhau with Wincker}}</p>
  
 
<p>Here the master names the six hidden strokes, as each is called with its name, so that you can learn the elements in a better way. And he says that the first is called the Zornhau, the other the Wecker, the third the Entrüsthau, the fourth the Zwinger, the fifth the Geferhau and the sixth is called the Wincker. These are the six elements and are the main elements, as you will see afterwards.</p>
 
<p>Here the master names the six hidden strokes, as each is called with its name, so that you can learn the elements in a better way. And he says that the first is called the Zornhau, the other the Wecker, the third the Entrüsthau, the fourth the Zwinger, the fifth the Geferhau and the sixth is called the Wincker. These are the six elements and are the main elements, as you will see afterwards.</p>
Line 190: Line 190:
  
 
|-  
 
|-  
| <p>[11] </p>
+
| <p>[] </p>
  
<p>'''The Bastei, displace<br/>Draw after, overrun and set off<br/>The change through, twitch<br/>Run through, press the cutting off<br/>Run off, take over<br/>Go through, bow, take the defense<br/>Hang, the windings against the openings<br/>Strike the stroke from below, learn to discourage'''</p>
+
<p>{{red|b=1|The Bastei, displace<br/>Draw after, overrun and set off<br/>The change through, twitch<br/>Run through, press the cutting off<br/>Run off, take over<br/>Go through, bow, take the defense<br/>Hang, the windings against the openings<br/>Strike the stroke from below, learn to discourage}}</p>
  
 
<p>Here the master lists the other main elements: these are seventeen. The first are the four guards-they are referred to as the text says: the Bastei.</p>
 
<p>Here the master lists the other main elements: these are seventeen. The first are the four guards-they are referred to as the text says: the Bastei.</p>

Revision as of 05:18, 22 February 2021

The typical Wiktenauer style is to break up the Recital into verses in a standard fashion according to their rhyme scheme. In the case of Lecküchner, however, the Recital is already broken into discrete lines in most extant copies, but the precise separation varies from copy to copy. The format of the various copies has therefore been preserved in this table in order to allow comparison (even though that means leaving the Vienna version completely un-separated).

Complete Translation (from the Munich) Complete translation
by Grzegorz Żabiński, Russell A. Mitchell, Falko Fritz

Heidelberg Transcription (1478) [edit]
by Grzegorz Żabiński, Russell A. Mitchell, Falko Fritz

Salzburg Transcription (1491) [edit]
by Dierk Hagedorn

Vienna Transcription (1512) [edit]

Glasgow Transcription (1533) [edit]

Dresden (Mair) Transcription (1542) [edit]
by Pierre-Henry Bas

Vienna (Mair) German Transcription (1550s) [edit]

Munich (Mair) Transcription (1540s) [edit]

Vienna (Mair) Latin Transcription (1550s) [edit]

Munich Transcription (1556) [edit]

[] This is the art and charter on the Messer of Sir Hans Leckuchner of Nürnberg, which he did and put together himself, the text and the explanation of it to His Highness Prince and Duke Philip Palatine of Rhein, Arch-Cup-bearer and Prince Elector and Duke in Bavaria.

[] The foreword

Pay attention on the following
As far as Messer fencing is concerned
Learn things that decorate you
And reward in friendly and in serious combat
By means of that you frighten
and edify skillfully the masters

Here begins the foreword on the Messer and states that who wants to fight well with the Messer, should learn the proper art and obey to this art and skill written below. This way, he will be able to stand with the rightful art in front of the princes and lords, and his art will be better rewarded to him than to other masters who do not know these things and cannot perform them. Namely, there are many masters of the sword who do not know the art of the Messer and cannot excogitate it properly. Who is able to perform this thing and this art, there are numerous serious elements by which he can beat the masters well and skillfully force them so that they must let themselves be beaten, thrust, led, thrown and held against their wish.

[2r.2]  Dye vor red.

Ob dw wild achten
Messer vechten betrachten
So leren dinck daß dich zyrtt
Zw schympff zu ernest hofirtt
Da mit dw erschreckest
Und dy meyster kunstenlich erbeckest

Hye hebt sich an dy vor rede ym messer und sagtt wer woll vechten ym messer das er soll lerenen [2v.1] rechte kunst und sich geben auff dyse nach geschriben art und kûnst so mag er wol pestan mitt rechter kunst vor fuersten und vor herren ym soll aych pillicher seyner kunst paß geluenet werden den anderen meysteren dye dyser dinck nicht wyssen und sich nicht dar eyn kunnen schicken wann eß syn vill meysteren des swercz dye nicht wyssen von der artt deß messers noch rechtt aussynnen mugen wer sich aber yn dyse ding und artt schicken kann der findt vill ernestlicher stuck da mit er dy meyster wol mag uff wecken und kunstenlichen weschlyssen daß sy sich an danck schlagen stossen fueren werffen halten mussen lassen Sequitur textus



[138r] Der zetel des Duseggen Fechtens

Ob du Nimpst acht
das duseggen fechten recht betracht
So lern dinng das dich ziert
zu schinpff zu Ernst hofiert
Damit du Erschreckest
die Maisterfrey kunstlich erweckest

Wellicher will Lernen Fechten Inn Duseggen. der soll Lernen rechte Kumst / vnnd sich geben auf dise Nachgeschribne Art. So mag Er wol bestan vor fursten vnnd herzen. Im soll auch seinner Kunnst billich bas gelonnt werden dann anndern Mai= [138v.1] stern die des dinngs nit wissen. Vnnd. sy nit kinden darem schicken wann es seind vil Maister des schwerts die nichts wissen der Art des duseggen. noch recht auszinnen mögen. Wer sich Inn diese dinng vnnd art schicken kann. der finndt vil ernnstliche stuckh dar Inn er die Maister wol mag aufwecken. vnnd kunnstlich beschliessen. das sy sich on danck schlagen. stossen. fieren. werffen vnnd hallten muessen lassen.

[] Who displaces only
Will be hurt by the entire art

Here the master ended the foreword and now he gives you a good teaching. Understand it this way: when you come to a man in the Zufechten, you should not stand still with the Messer and wait for his strokes. That is because the swordsmen who only want to displace are beaten a lot, because as they try to displace, they cannot perform any rightful art and this way, as they do not want to do anything but displace and they want to look at other men’s strokes and work, they are beaten and weakened in spite of their entire art.



[] “Simultaneously,” “before” and “after,” these words
are the keep of the entire art
“Weak” and “strong”-check them wisely
So that you are fencing skillfully

Here the master states and announces the base of the Messer fencing and says: “simultaneously,” “before” and “after,” etc. You should understand it this way that you should learn properly before all other things these two things, that is the “before” and the “after” and the “strong” and the “weak,” and the word “simultaneously,” as the base of the entire art of fencing comes therefrom. And if you learn and understand these things properly, and additionally you do not forget the word “simultaneously” in all the elements you have performed, you can be well a good master of the Messer and you can teach the princes and lords so that they stand well with the rightful art in friendly and in serious combat.

[3r.2] Yndeß vor und nach dy wortt
Seyn aller kunst eyn hortt
Swech und sterck prueff weyslich
So dw wild vechten kunstenlich

Hye sagt der meyster und meldt [3v.1] den gruntt deß messer vechtenß und spricht ÿndes vor und nach etc Daß soltu alzo verstan daß dw vor allen dingen recht vernemen sollt dy czwen dyng daß ist daß vor und daß nach und dy swech und dy sterck und daß wortt yndeß wann dar auß kumbt aller grund aller der künst deß vechtenß und wenn dw dy ding recht vernymbst und verstest und zw vor an deß worcz yndeß nicht vergist yn allen stucken dy dw treyben pist So magst dw wol eyn gutter meyster deß messerß seyn und magst leren fursten und herren daß sy mit rechter kunst wol bestan yn schympff und yn ernest etc

[46v.2] Indes / vor / vnd noch / die wort
Sin aller kuenst ein hort
Schwech / vnd sterck / prieff wißlich
Ob du wilt vechten kuenstlich

Hie saget der meinster vnd meldett den gruent des messers vechten vnd sprichtt Indeß vor vnd noch etc Daß soltu also verstan daß du vor allen dingen recht vernemen solt die zweÿ ding dz ist daß vor vnd noch vnd die schwech vnd sterck vnd daß wort indeß wan darueß kuemptt aller gruentt aller der künst deß messers vechtens vnd [47r.1] wen dü die ding recht vernÿempst vnd verstoest vnd zue vor an daß wortt Indes nit vergist In allen stuecken die du triben bist So magstu wol eyen guetter meinster deß messers sin vnd magst fuersten vnd heren leren dz sie mit rechter kuenst woll besten In schÿmff vnd In ernst ~

[]

Then, the “before” is that if you are coming with a stroke sooner than he so that he has to displace. So work “simultaneously” skillfully with the Messer in front of you or with other elements and do not let him come to any work afterwards. This way, you have acquired the “before.”


[3v.2] Item daß vor ist do dw ee kumbst mit dem haw den er daß er dir verseczen müß So erbayt yndeß behentlich fuer dich mit dem messer oder mit andern stucken und laß yn dar nach zw kayner erbait kummen [4r.1] alzo hastu ym an gebunnen daß vor

[139r.2] Das vor

Item das vor Ist so du Ehe kumpst Mit dem Duseggen oder mit dem haw dann er. das er dir versetzen muosz. so ar= [139v.1] bait Indes behenndigclich mit dem Duseggen fur dich oder sunnst mit anndern stuckhen vnnd lasz In darnach zu kainner arbait kummen also hastu Im abgenommen das vor.

[]

And if he comes sooner than you with the work or with the stroke and you have to displace it, work “simultaneously” skillfully with the Messer or otherwise with the elements. This way, you take the “before” from him with your “after,” and this is called the “before” and “after.”


[]

Then, you should also know before all other things the “weak” and the “strong” of the Messer. Be aware that from the hilt to the middle of the Messer there is the “strong” and from the middle down to the point there is the “weak.” And how you should fence therefrom, you find written afterwards, and also what the word “simultaneously” is.


[]

Learn six strokes
first-hand against the defense
Put the left hand on the back or
on the chest if you want to twitch the defense

Here teaches the master how one should hold himself in the Messer fencing and how one should prepare to it. And firstly, you should fence with one hand with the Messer and you should have the other one on the back. If you want to fight with the empty hand, as in Messer-taking, grasping, clenching the arms etc., you should turn the hand from the back to the chest when you want to perform something on him on the inside over the arm.


[4r.4] Sechs hew lere
Auß eyner handt wyder dy were
Dy linck handt leg auff die rucken

[4v.1] Auff dye prüst wiltu wer czucken

Hye lert der meyster wye man sych halten sol yn dem vechten deß messerß und wye man sich dar eyn sol[1] schicken und züm ersten söltu mit eyner hendt vechten mit dem messer und dy ander soltu auff dem rück haben ob dw aber wild mit lerer hand vechten alz mit messer nemen ubergreiffen arm beschlyssen etc So solt dw dy hand von dem rück auff dy prust wenden waß dw ym wild ynbendig vber den armen treyben etc


[47r.5] Sechs heulb lere
Aus eyner hant wider die were

[47v.1] Die linck hant leg vff den rucken
Vff die prust wiltu verzucken

Hie lert der meinster wie man sich schuecken sol in dem vechten deß messers vnd wie man sich darin schuecken sol vnd zuem ersten soltu mit eyner hant fechten mit dem messer vnd die ander vff dem ruecken halten Ob du aber willt mit lerer hant vechten als mit messer nemen vber grieffen arm beschlueßen etc So soltu die hant von dem rueck vff die bruest wenden waß du wiltt Inlbendig uber den arm triben etc






[] Secondly, the six hidden strokes are described and mentioned in the text, from that many good elements come, if one can perform them right and know how to prepare them skillfully. And how you should perform them with three elements, you will be taught afterwards.

[]

The Zornhau, Wecker
Entrüsthau, Zwinger,
Geferhau with Wincker

Here the master names the six hidden strokes, as each is called with its name, so that you can learn the elements in a better way. And he says that the first is called the Zornhau, the other the Wecker, the third the Entrüsthau, the fourth the Zwinger, the fifth the Geferhau and the sixth is called the Wincker. These are the six elements and are the main elements, as you will see afterwards.




[]

The Bastei, displace
Draw after, overrun and set off
The change through, twitch
Run through, press the cutting off
Run off, take over
Go through, bow, take the defense
Hang, the windings against the openings
Strike the stroke from below, learn to discourage

Here the master lists the other main elements: these are seventeen. The first are the four guards-they are referred to as the text says: the Bastei.


[5r.2b] Dy pasteyn, versecz
Nachrayß, uberlauff, und absecz
Den wechsel, durchczuck
Lauff durch, dy abschnydt, druck

[5v.1] Ablauff, penymb
Durchgee, pogen, dy wer nymb
Heng, dy wind, gen plossen
Slag, dy straych ler verdrossen

Hye czelt der meyster dy andren hawbt stuck der seyn sybenczehen daß erst Das erst seyn dy vyer leger dy werden peruert so der text sprich dy pasteyn du











[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]

[]




[]

[7r.2] Item treyb den alzo wenn er von der rechten seytten oben zw dem kopff schlecht so haw von deyner rechten seytten auch von oben mit ym zörnycklich gleych an alle versaczung oben eyn yndes laß den ort gerichtes füer eyn schyssen zw dem gesichtt [7v.1] oder prust und wendt deyn messer gegen dem seynen daß dy lang sneydt oben stee und dy kurcz unten wirt er deß orcz gebar so wyndt wyder auff seyn lincke seytten den ort zw dem gesicht daß ewchling dy lang schneyd oben stee wirt er deß orcz gewar so reysß am messer uff oben an deß messerß klingen von seynem messer und haw ym zw der andren seytten an seyneß messerß klyngen wyder zw dem kopff daß heysset abgenumen etc

[48v.10] Item den tribe also wan er von der rechten syten oben zue dem koppff schlecht So haulb von diner rechten syten auch von oben mit Im zorniclichen glich an al versatzüng [49r.1] oben In Indeß loß den ortt fur In schuessen Im zue dem gesiecht oder brust vnd wend Indes din messer gegen dem sinen dz die lang schnide oben ste vnd die kurtz vntten wuertt er dz orttz gewar so wende wider vff sin lincken siten den ort zu dem gesicht dz euechling die lange schnid oben ste wurtt er dz ortz geware so rieß im messer vff an das messers clingen wider von sinen messer vnd haulb im von zu der andern siten zu dem kopff dz heist ab genomen Im messer etc

[]



[]

[97r.27] Item auch magstu das mit der kůrtzen schneiden vnd auch also schlahen oder mit dem entrist mustu zu [97v.1] dem kopff hawen / als offt du ein ort last sincken das ghet alles recht zů / so du das recht treyben kanst /

[]



[]




[]

[]

[]



[49r.6] Haulb / stich / merck
Im band / weich / oder hert /

[49v.1] Vor / vnd nocht / indes / hab acht
Die leuff des kriegs recht betracht

So nuen der meinster von dem ersten stueck hat gesaget als von dem zorn haulb Nu saget er eyn gut lere dz ist wan eÿner mit dir zue haulbt oder sticht So soltu eben mercken wan eyn messer an daß ander glitz ob er Im bandt wiechtt oder hart ist vnd als bald du daß entpfindest So arbeÿtt Indes mit dem krÿeg noch der weich vnd noch der hartt zu der nesten ploß /


[]

[8v.2]  Wyß wenn dw mit dem krig recht erbaytten kanst und den recht füerst so kann er dir hartt entgen dw macht dwu ym erbat machen daß er kawm von dir vngeschlagen kumen mag und waß daß vor und daß nach ist daß hastu vor gehort und [9r.1] waß aber der kryeg ist daß wirstu hyn nach unterricht etc Sequitur textus

[]




[]

[9r.3]  Nü den kryeg soltu alzo treyben wenn dw mit ym eyn hawest den czorenhaw alzo pald er denn verseczt So far auff mit dem armen wyndt ym den ortt an seyn messer oben eyn zw dem gesicht seyner lincken seytten Seczt er denn den stich ab so far yn dy unteren czynnen auff seyn rechte seytten und secz ym den ortt an volgt er denn deynem messer nach mit der versaczung so suech mit dem ortt dy andern [9v.1] czynnen unten auff der lincken seytten wirtt er deß orcz gewar so süech dy vyertten czynnen mit dem ortt zw dem gesicht auff seyner rechten seytten und wenn dw dich alzo yn den kryg wild legen so soltu dich weyslich versehen daß dw albegen mit dem armen auff farest yn dy hoch fuer daß hawbtt und senck den ortt auff dy czynnen

[49v.4] Nu den krieg trib also wan du mit im zuhauelbest den zorn haulb als bald er den versetz So far vff mit dem arm wind im den ortt an sin messer oben In zue dem gesichtt siner lincken siten Setz er den stich ab So far in in die vnttern zÿnnen vff sin rechte siten vnd setz im den ortt an folget er dan dinen messer noch mit der versatzüng So stich mit dem ortt die [50r.1] die andern zÿnnen vntten vff die linck siten wurtt er deß ortz gelbar so stich die vierde zynnen mit dem ortt zu dem gesicht vff siner rechten siten vnd wend du dich in den krieg wil legen So soltu dich weißlich versehen dz du alllbegen mit dem arm vff farest in die hoege fur daz haupt vnd senck den ortt vff die zinnen

[142v.2] Item den krieg mach also. Wann du mit Im ein hawest. den zornhaw. als hab er den versetzt. so far auf mit dem arm. vnnd winnd Im den Ort an seinnem Duseggen oben ein zu dem gesicht seinner linncken seitten. setzt den stich ab. so far Inn die vnndern [143r.1] Zinnen seinner rechten seitten Vnnd setz Inn den Ort an. volgt er dann deinnem Duseggen nach mit der versatzunng so stich mit den Ort zu der anndern zinnen. vnnden auf die linnckh seitten. wirt er des orts gewar. so stich die vier zinnen mit dem Ort zum gesicht auf seinner rechten seitten. Vnnd wann du dich also Inn den krieg wildt Legen so soltu dich weyszlich fursehen. das du alwegen mit dem arm auf farest Inn die höche fur das haupt. vnnd sennckh den Ort fur die zinnen.

[]

[]

[9v.3] Vyer seyn der czynnen
Dy dw sölt gewynnen
Der wach nymb war
Wo sy sey mit gefar


Nw sagt der meyster daß dw ym [10r.1] zw vechten so dw zw dem man kumbst söltu mit nicht dem man nach dem messer hawen Sünder dw sölt dich fleysig remen der vyer czynnen

[]



[]



[]

[]

[10r.5] Hastü daß vernümmen
Dÿ czynnen seyn gebunnen

[10v.1] Wiltu dich rechen
Dy vyer czynnen Künstenlich prechen
Oben dwplir
Do nyder gancz mütir

Hye sagt der meyster ob dir eyner ernestlich eyn hawett wiltu dich denn rechen an ym und dy czynnen kunstenlich prechen daß dw yn uber seynen danck magst schlagen eß sey ym lyeb oder laydt so treyb dy dwpliren gegen der sterck deß messerß und daß mutiren gegen der swech Ich sag dir fuer war daß er dich hartt vor schlegen hutten kann und vor deynen schlegen hart zw schlegen kummen mag etc

[50r.7] Hastu daß vernümen
die zÿnnen sint gewünen
Wiltu dich rechen

[50v.1] die vier zinnen kuenstlich brechen
Oben duplier / Vnten gantz muettier


Hie sagett der meinster von eyner ernstlichen Inhaulbüng als von den zynnen wie du dich regchen soltt vnd saget der meinster hie von dem dupliren ~

[144r.3] Hastu das vernommen
die zinnen send gewünnen
Wiltu dich rechen
die zinnen künnstlich prechen

[144v.1] Oben duplier
da niden mutier

Item wann dir ainner Ernstlich einnhawt. wildu dich ann Im Rechen vnnd die zinnen kunstlich prechen das du In vber seinn dannckh magst schlachen. es sey Im lieb oder laid. so treib das dupliern gegen der sterckh des Dusegens. vnnd dz Mutieren gögen der schwech. Ich sag dir fur war. das er von deinnen schlegen hart vngeschlagen kummen kann

[]

[10v.2] Item daß dwpliren treyb also wenn er dir oben zw hawet von seyner rechten achsel so haw auch von deyner rechten mit ym geleich starck oben zw dem kopff versecz er denn [11r.1] den haw mit sterck so wendt daß gehultz unter deyn rechten armen und far pald auff mit dem armen und schlag yn mit der langen schneyden hynter seyneß messerß klingen auff den kopff

[]

[]


[11r.3] Item Nw gesagt ist von dem dwpliren und wye man daß treyben söl nw wirt gesagt von dem mutiren und daß mütiren treyb alzo wenn dw ym von deyner rechten achseln oben starck eyn hawest verseczt er und ist waych ym messer so wynd auff deyn lincke seytten an seynz messer und far wöl auff mit dem armen und heng ym den ortt oben uber seyn messer und far da mit [11v.1] dem armen auff uber seyn messer und stich ym zw der anderen czynnen etc



[144v.3] Das Mvnndiern

Item das Mvndiern treib also wann du von deinner rechten Achsel oben. ein starckh hawest. versetzt en vnnd ist waich Im Duseggen. so winnd auf dein Linncken seiten auf sein Dusegen. vnd

[]

[]


[11v.3] weck aüff behendt
Den ort zw gesicht wendt
Wer mit schritten wol becket
Vil hew er ser strecket

So nw der meyster daß erst stuck auß gelegt hat und erczelt mit seyner eygenschafft nw hebt er an [12r.1] daß ander stuck und spricht weck auff wehendt etc


[50v.4] Weck vff behend
Den ortt zu gesicht wind
Wer mit schritten wol wecket
Vil haulb er sere strecket

Hie saget der meinster von eymen haupt stueck vnd von [51r.1] eynen haulb vnd ist genat der wecker haulb der ander


[]


[]

[]




[]

[12r.4]  Und den wecker soltu dar [12v.1] auß machen von payden seytten nw yn dy schranckhütt schick dich alzo Wenn dw mit dem zw vechten zw dem man kümbst so secz deyn lincken fues fuer und hallt deyn messer mit dem ortt auff deyner rechten seytten auff der erden daß dy lang schneyd oben gebendt sey am messer und gib dich alzo ploß mit der lincken seytten hawtt er dir den zw der plöß oben eyn so spring ausß dem haw mit dem rechten fueß wol auff dy recht seytten und wynd daß gehulcz deß messerß unter deyn armen und schlag ym mit der langen schneyden auff seyn messer und wendt ym dy stumpff schneyd auff seyn hawbt

[145v.3] vnnd den wecker soltu darausz treiben von baiden seitten Nunn Inn die schrannckhut schickh dich also wann du mit dem zufechten zu dem Mann kompst. so setz den linncken fuosz fur. vnnd halt dein Duseggen mit dem Ort auf deinner Rechten seiten auf der Erden. das die kurtz schneid oben stee an dem Duseggen. vnnd gib dich also plosz ander linncken seitten hawt er dann zu der plosz oben ein. so spring ausz dem haw mit dem rechten fuosz. wol auf dein Rechte seitten vnnd wennd das [146r.1] gehultz des Duseggen vnnder dein Arm vnnd schlag. In mit der kurtzen schneid auf seinn Duseggen bey der hannd. vnnd wind Im die stumpff schneide auf sein haupt vnnd arbait Indes als du wol bericht bist seinner nechsten plösse zu.

[]

[12v.2] Item alzo schick dich yn dy schranckhut zw der lincken seytten wenn dw mit dem zw vechten zw dem man kümbst so secz den rechten fuß fuer und hallt deyn messer mit dem ort neben deyner lincken seytten uff der erden daß dÿ kurcz schneyd [13r.1] an dem messer oben stee und gib dich mit der rechten seytten ploß hawt er dir den zw der plöß so schreyt mit dem lincken füß wol ausß dem haw auff deyn lincke seytten und schlag yn mit yn dem schrit mit der kurczen schneyd uber seyn messer pey der hand und wendt ym dy lang schneyd uff seyn hawbt oder stich ym zw dem gesicht alz vor etc

[51r.5] Item Also schick dich in die schranckhutt zu der lincken siten wan du mit dem zu vechten zu dem man kümpst so setz din rechten fus für vnd halt dein messer mit dem ortt [51v.1] nahent diener lincken siten vff der erden dz die kürtz schnid im messer oben sy vnd gib dich mit der rechten siten ploß haut er dir dan zu der ploß So schrit mit dinen lincken fuß wol vß dem haulb vff din lincke siten vnd schlag in mitten der kurtzen schniden uber sin messer by der hant vnd wind im die lang schnid vff sin hauptt oder stich im zu dem gesicht

[]

[13r.2] Weck linck nicht kürcz haw
Den wechsel recht paw

Hye sagt der meyster eyn prüch wyder dy hut auß dem luginsland und auß dem stiren den pruch treyb alzo wenn dw mit dem zw vechten zw dem gest stet er den yn dysen ob gemelten hutten eyner und dw stest yn der schranckhuet so thw sam dw ym den wecker wollest hawen zw seyner lincken seytten und verpring den haw nicht sunder wechsel yndeß [13v.1] durch uff dy andern negsten czynnen und stich ym zw dem gesicht oder ym wechsel so schlag dy kurcz schneyd uber seyn messer auff seyner rechten seytten und senck den ort wol uber seyn messer uff seyner lincken seytten und haw ym dy recht schneyd durch seyn kopff amen Sequitur textus

[97v.21] Weck linck nit kurtz hew der wechsel recht pruch

Hie sagt der meister eynen bruch dy hůt In lůginßland vnd auß dem styren / den bruch treyb also wan du mit dem zuvechten zu dem man gheest stat er Im messer der obgnanten hůt oder leger eyner / vnd [98r.1] du steest in der schranck hůt / so thů gleych ob du welest In dem messer hawen zu seiner lincken seyten / vnd verspring den hew nit / sunder verwechsel In des durch auff dy nechsten anderen zynnen / vnd stich Im zu dem gesicht auff sein r. s. oder In den wechsel so schlach Im dy kurtz schneid vber sein messer auff der rechten seyten vnd senck den ort wol vber sein messer auff sein lincken seytten vnd haw Im dy recht schneyd durch sein kopff

[]

[146v.2] Den weckher linck haw
dürchwechsel. damit. schaw

Item mer ain gut stuckh Inn der hut luginsland oder Inn dem Stier oder so er auf dich schlecht ausz dem luginslannd. so lig Inn der schrannckhut. auf der linncken seitten vnnd haw die stumpff schneid [147r.1] auf sein Duseggen. Indes far hoch auf Mit dem Arm. vnnd wechsel Im durch vnnd stich Im zum gesicht oder der prust auf sein lincke seitten.


[]



[]

[14r.2] Weck dy flechen
Den maystren wiltü sy swechen
So eß pücht oben
So stand ab daß will ich loben

Hye sagt der meyster aber eyn gut stuck daß soltu alzo treyben wenn dw mit dem zwvechten zw dem man kümbst so leg deyn messer uff deyn rechte seytten yn dy schranckhüett oder hallt daß auff deyner rechten achsel hawt er dir dann oben zw der plöß so haw starck gegen seynem haw mit der rechten schneyden und alz pald dy messer zwsammen kliczen [14v.1] So wynd yndeß zw dem gesicht den ort und stich ym zw der obreren czynnen, oder mach daß stuck daß ist auch dy maynung deß textz alz bald dy messer zw sammen kluczen so haw yndeß mit der kurczen schneyden zw dem kopff yndeß pehendtlich haw zw der andren czynnen auff seyn rechte seytten yndeß pehentlich wyder zw der anderen unteren czynnen seyner lincken seytten yndeß wyder zw der oberen czynnen seyner rechten seytten etc

[52r.3] Weck die flech
den meinstern wiltu sie schwechen
So eß pucht oben
So stant ab dz wil ich loben

Hie saget der meinster aber ein gut stueck dz soltu also verstan wan du mit dem zu vechten zu dem man kümpst oder halt daß vff diner rechten achsell haut er dir dan oben zu der ploß so haulb auch starck gegen sinem haulb mit der rechten siten schniden vnd als balde die messer zu samen glitzen So wind [52v.1] Indes den ortt zu dem gesichtt vnd stich im inder obern zÿnnen oder mach s daß stueck dz auch die meÿnung deß text ist

[]

[14v.2] Weck dy flech grob mit doben
Stand ab oder pleyb oben

Hye sagt der meyster eyn gut stuck wyder dye dy nicht vechten kunnen oder wyder dy paweren straych und macht daß alzo hawt eyner auff dich mit eynem grossen pawren schlag und wyll dich durch den kopff ernestlich hawen mit dem messer so haltt deyn messer aber yn der schranckhüt [15r.1] oder pey der achsel oder ob dem knÿ daß dy spicz gegen dem antlicz stee deß manß und wye dw den yn eynem stant stest so magstu daß stuck prauchen und thw ym alzo hawt er auff dich so haw gleych mit ym eyn czwischen messer und man mit der langen schneydern und alz pald dy messer zw sammen kliczen so far umb den kopff mit dem messer und haw ym zw dem halz wiltü yn nicht hart wünden so schlag yn auff den armen ist aber daß auff eyner vechtschullz so schlag yn yn den pawch auff seyner lincken seytten grob und pewrisch daß erß wol enpfindt etc Sequitur textus

[]

[15r.2] Der swech nymb war
Den halz nym ungefar

Hye sagt der meyster eyn stuck wyder dye swach yn der versaczung sÿn und treyb daß alzo so dw ym mit dem [15v.1] wecker starck auff seyn messer pyndest ist der den swach ym pant so wyndt yndeß auff seyn rechte seytten deyn messer und nymb yn pey dem halz und kum der rechten zw hilfft mit der lincken an daß pandt und so dw yn eyn wenick nyder gedruckt hast so laß dy lincken hant wyder von dem messer und hallt yn mit der rechten vest hebt er den mit der sterck auff seyn messer so haw ym wÿder snel unter seyn messer zw seynem hawbt oder halz

[]

[]

[]

[15v.4]  wann so dw zw dem halz ferst ist dy maynung nichtt daß dw yn da lang halten sölt sünder [16r.1] daß dw yn auch verfuerest und yndeß machest waß dw wild etc Sequitur

[]



[52v.4] der entrüest nÿmpt
[53r.1] Waß von oben dar kümp

Hie saget der meinster von dem entrusch haulb Nü merck den entruest haulb




[]

[16r.3] wenn dw mit dem zw vechten zw dem man gest stet er denn gegen dir und helt seyn messer mit auff geracktem armen uber daß hawbt yn der hüt und wart auff dich so merck wenn dw nohent zw ym kümbst so secz deynen lincken fuß fuer und hallt deynn messer auff der erden daß dy flech gen dem leyb stee an deyner rechten seytten drit er den zw dir und tzawet dir [16v.1] zw schlagen so soltu vor kummen und spring mit dem fuß woll auf deyn rechtne seytten und ym sprung wendt deyn messer mit dem gehulcz fuer deyn hawbt daß der dawm unten stee und schlag ym zw mit der stumpffen schneyden zw seyner lincken seytten zw der oberen czynnen kumbtt er aber ee mit dem haw den dw so spring mit dem rechten fuß und mit der vorgeschriben versaczung auß dem haw wol auff deyn rechte seytten und schlag yn mit dem entrusthaw lanck auß dem armen zw seyner haubt

[]

[16v.2] Ruest zw der sterck
Deyn erbat da mit merck

Eß ist zw wyssen wenn dw ym mit dem entrusthaw zwhawest daß soltu thun mit sterck deyneß messers versecz er den so far uff mit der sterck deyneß messerß nach der swech seyneß messers So dw pegreuffest [17r.1] mit der sterck seyn swech so soltu mutiren ym uber seyn messer zw der andren czynnen oben czben zw dem halz so dw aber nicht dar zw magst kummen so erbat auß dem dwpliren hynter seyneß messers klyngen und schlag ym zw dem kopff Ist er aber mit der versaczung zw starck daß dw zw den stucken nicht kummen magst so erbayt mit dem krawcz oder wernagil stoß seyn messer da mit hyn weck und schlag yn mit dem entrusthaw zw der anderen czynnen etc

[]

[17r.2] Rust zw den czynnen
Kumbst dar eyn dir wirtt gelyngen

Hye wirst gelertt daß dw dich fleyssig solt remen der vyer czynnen so magstu den man dester gewyser haben und den künstenlichen zw hawen und nicht haw zw dem messer alz dw den vor unterricht pist wenn [17v] eyner mit dem zw vechten zw dir kumbt stet er denn gegen dir ynn der hüt luginslandt So spring mit dem rechten fuß gegen ym woll auff deyn rechte seytten und schlag yn mit dem entrust haw zw der öberen czynnen versecz er den so schlag aber pald zw der unteren czynnen seyner rechten seytten alzo haw den haw von eyner czynnen zw der anderen und wildw daß dir geling so soltu mit yetlichen entrust haw zw den oberen czynnen schlagen versecz er den so schlag aber pald zw der oberen czynnen seyner rechten seytten alzo haw den haw von eyner czynnen zw der anderen und wildw daß dir geling so soltu mit ytlichem entrusthaw weyt auß springen auff eyn seytten und mit dem armen gib dich wol hyn umb so hastu den man dester gewyser und magst ym an seyn haubt eyn gute ruer geben yndeß soltu dich pebaren daß dw deyn schilltt daß ist dy versaczung soltu woll fuer deyn hawbt etc Sequitur textus

[]

[53v.2] Feler verfueret
die zinnen noch wünsch er rürett

Hie saget der meinster wie man mit dem entrusch haulb fellent sol wan mit dem feller werdent die meinster sere gepluet die do nuer versetzen willentt [54r.1] vnd haulben noch dem messer des mans vnd nichtt zu den zÿnnen des mans

[]




[]

[18r.3] Ob dw felest czwiüach
Dy schnydt schneyd mit mach

Item daß soltu alzo verstan haltt deyn messer auff deyner rechten seytten [18v.1] daß der ortt auff der erden sey undt der dawm unter auff der flech deß messers und so er den hoch ligt ym luginsland und dw hast gemerckt daß er sich leychtiklich verfuren lest und gerne der versaczung nach get so far auff fuer deyn leyb mit dem messer laß den ort hangen gegen der erden und far mit dem messer uber deyn lincke achsel und uber dy mit deynes hawbcz daß der ortt uber ruck hyn auß gee und das gehulcz gegen dem man stee und thw sam dw yn wöllest schlagen zw seyner lincken seytten yndeß schlag yn zw dem rechten oren mit dem entrusthaw

[98r.15] Ob du felest zwifach / dy schneyd mit mach /

das saltu also verschtan / halt dein messer auff dein r. s / das der ort auff der erden sey vnd der dawm vnten [98v.1] an der flech des messers / vnd so er do nach leyt Im lüginsland vnd du hast gemerckt das er sich leychtlich  verfuren lost vnd gegen der versetzung laufft / so far auff für dein leyb mit dem messer vnd loß den ort hengen gegen der erden vnd far mit dem messer vber dein l. a. vntz voer dy mitte deines haupt das der ort vber růck hinaus ghee vnd das gehültz gegen dem man stee vnd thu sim [!] du wellest zu schlahen zu s. l. s In des schlach In zu dem rechten ore mit dem entristhaw

[150v.2] Ob du felest zwifach
den schnit damit mach

Item das soltu Also versteen. hallt dem Duseggen auf deinner rechten seitten. das der Ort auf der Erden stee. vnnd der dawm vnnden stannd an der flech. des duseggens vnnd so er dann hoch leit Im luginslannd vnnd hast gemerckt das er sich leychtlich verfieren last. vnnd geren der versatzunng nach geet. so far auf mit dem leyb vnnd lasz den Ort hanngen. gegen der Erden. vnnd far mit dem Duseggen vber [151r.1] sein rechte achsel. vnnden vber die Mitte deinnes hals das der Ort vberzuckh hinnausz gee. vnnd das gehultz gegen dem Mann stee. vnnd thu samm du Im wollest schlagen seinner linncken seitten zu. Indes schlag zum rechten arm. mit dem Entrusthaw.

[]


[18v.2] Item wiltu den feler recht machen so thu ym alzo stee mit dem lincken fuß fuer alz vor so dw nw daß messer fuer deynen leyb ferwest so schreytt mit dem rechten fuß zw deynem lincken und traw ym alz dw wollest zw seyner lincken seytten schlagen und wenck mit dem obren tayl deyneß leybs [19r] gegen seyner lincken seytten dy weyl yndeß schreyt mit dem lincken fuß auff seyn rechte seytten und schlag yn mit dem entrusthaw zw dem rechten oren yndeß far auff mit dem messer und thu aber sam dw wöllest schlagen auff seyn lincke seytten und wenck eyn wenick mit dem leyb uff seyn lincke seytten yndeß schreyt aber mit dem rechten fusß hynter seynen rechten und schlag yn wyder zw der rechten seytten eyn mit dem dupliren und schlag ym dy kurcz schneyd hynter seyneß messerß klingen yn daß an gesichtt yn deß schreytt nach paß umb yn und far aber auff mit dem messer alz vor und schreytt mit dem lincken füß wol hynter seynen rechten und schlag yn ynn seyn genick yndeß far aber auff und schreyt aber hyn hynter und schlag yn ynn den pauch daß hayst der treffer yndeß umbschreyt yn gar und haw ym [19v.1] wyder zw dem nack etc


[151r.2] Mer von dem Feler

Item wiltu den Feler machen. so thuo also. stannd mit dem linncken fuosz fur. alsz vor. so du Nun den Duseggen vor deinnem leyb fierst. so schreit mit dem rechten fuosz zu seinem linncken vnnd treib In also als wollestu zu seinner Rechten seitten schlagen. vnnd wennck mit dem obern thail deinnes leybs zu seinner linncken seitten. Indes schreit mit deinnem linncken fuosz auf sein rechten vnnd schlag In mit dem Entristhaw zu dem rechten arm. Indes far auf mit deinnem Duseggen vnnd thu aber als wollestu schlagen auf sein linncken seitten vnnd wennck ain wenig mit dem leyb auff sein linncken seitten. vnnd Indes schreit aber mit deinnem Rechten fuosz hinder seinnen rechten. vnnd schlag Im wider zu seiner rechten seitten mit dem Dupliern vnd schlag Im die kurtz schneidin hinder seinnes Duseggen klingen In das angsicht. Indes schreit nach vas vmb In. vnnd far auf mit dem Duseggen. als vor. schreit mit dem linncken [151v.1] fuosz wol hinnder seinnen rechten Vnnd schlag In Inn sein geinckh Indes far auf schreit aber hin hinndert vnnd schlag In Inn den pauch vnd das haist der treffer Indes vmb schreit In gar vnnd haw Im wider zu dem nackh.

[]

[]

[19v.3] dEr czwynger eyn pricht
So der puffel schlecht und sticht
Wer wechsel will trawen
Der czwynger will yn perawben

Hye sagt der meyster von dem vyerden stuck daß do heysset der czwynger den treyb alzo wenn dw mit dem zw vechten zw dem man kumbst so secz deynen lincken fuß fuer und halt deyn messer uff der erden mit dem ort daß der dawm unter sey uff dem messer hawt er dan von oben [20r.1] zw dem hawbt so verbendt deyn messer und haw gegen seynem haw eyn mit stumpffer schneyden lanck auß gestracktem armen oben uber seyn messer ym zw dem gesicht Wer er aber alz listig und felet mit dem haw und wechslet unten durch so pleyb mit dem langen ort lanck auß gestrackten armen vor seym gesicht so mag er nicht schaffen noch schaden und kann dir unten nicht wol durch kumen etc

[]


[54v.2] ein anders

Item du magst mit dem zwinger dz brechen [55r.1] So dir eÿner will zu stechen vß dem eber vnd dz gatt von beÿden syten zue wiltu dich dan sünst vben ~



[]


[20r.3] dEr gefer mit seyner artt
Deß antlicz und der kunst prust wartt

Hye sagt der meyster von dem funften [20v.1] stueck alz von dem geferhaw den soltu alzo machen ligt eyner inder hut der pasteyn und so dw mit dem zwvechten zw ym kumbst so secz deynen lincken fues fuer und halt deyn messer mit auff gerackten armen hoch uber deyn hawbt yn der hut luginsland und spring zw ym mit dem rechten fuß und haw mit der langen schneyden oben eyn und pleyb mit dem armen hoch und senck ym der ort untersich zw seynem gesicht oder prust etc



[]

[20v.2] Gefer haw
Durchwechsel yndeß schaw

Item daß stuck soltu alzo treyben ligt er gen dir ym luginslandt so dw zw ym kumbst so haw gegen seynem messer ist er hoch und wil dir den haw abseczen yndeß laß deyn ort foren nyder sincken und wechsel durch und stich ym auff seyn rechte seytten [21r.1] zw dem gesicht mit gestracktem armen yndeß mach waß dir eben ist etc

[]


[21r.2] dEn Wyncker soltu erstrecken
Und dy meyster da mit erbecken
Czwiüach ler wyncken
Zw der rechten von der lincken

Hye sagt der meyster von dem sechsten stuck daß da heysset der wyncker und ist der hawbtstuck eyneß ym messer und geret woll auff dy freyvechter dy frey verseczen und ist eyn newer haw und stuck ym messer und ist setlzam und gut


[55v.2] Den wincker soltu erstrecken
Vnd die meinster do mit wecken
Zwifach ler wincken
Zu der rechten von der lincken

Hie sagett der meinster von dem sechsten stueck dz do heissett der wincker vnd ist der haubt stueck eyns im messer vnd gehoerett woll vff die frÿen vechtern die da frÿ versetzen vnd ist eyn nulber haulb vnd stueck im messer [56r.1] Vnd ist seltzam Vnd guet


[152r.3] Der winnckerhaw Mit seinnen stuckhen

Den winncker solltu erstrecken
die Maister damit weckhen

[152v.1] Zwifach Leere winncken
zur rechten vnd zur lincken

[]

[21r.3]  wiltu daß stuck machen so thw ym alzo stee mit deynem lincken fuß fuer und halt deyn messer auff deyner rechten achseln stet er denn ym luginslandt so haw von deyner rechten [21v.1] achseln mit gestracktem armen zw ym lanck eyn mit der kurczen schneyden und ym haw so wyndt gegen seynem messer und schlag yn auff daß hawbt mit der kurczen schneyden yndeß laß deyn messer sincken fuer deyn leyb und ge durch yndeß auff se deyn lincke seytten mit gesencktem ortt und schlag yn auff den kopff auff seyner rechten seytten mit der kurczen schneyden etc

[]


[21v.2] Item leg deyn messer uff deyn lincke seytten daß der ortt uff der erden stee und der dawm oben auff dem messer lige oder stee yn der schranckhutt daß der recht füß vor stee ligt er den ynder hut luginsland so haw ewchling eyn zw seyner rechten seytten dy kurcz schneyd yndeß gee durch mit dem messer und senck den ortt und far mit dem messer uff seyn lincke seytten alzo hastu daß stuck czwiuach von [22r.1] paeden seytten etc

[56r.3] Ein ander stueck

Item leg dyn messer vff dyn lincken syten dz der ortt vff der erden ste vnd der thum oben vff dem messeg [!] lig oder ste in der schranckhutt dz der rechtt fuß vor ste lyett er dan in der hut lueginßlant So haulb eÿchling In zue siner rechten syten die kuertz schnid Indes gee dürch mit dyem messer vnd senck den ortt vnd far mit dem messer vff syn lincken siten also [56v.1] hastu dz stueck zwyffach von beyten seÿten



[152v.3] Item leg dein Duseggen auf dein linncke seiten das der ort auf der Erden stee. vnnd der dawm oben auf der wehr/ [153r.1] Lig oder stee Inn der schrannckhut das der Recht fuosz vor stee. leit er dann Inn der hut luginslannd. so haw Im ein zu seiner rechten seitten. die kurtz. schneidin. Indes gee durch mit deinnem duseggen. vnnd senckh den Ort vnnd far mit dem Duseggen auf sein lincken seitten. also hastu das stuckh zwifach von baiden seitten.

[]

[22r.2] Item wiltu aber nicht durchgen daß eß dich zw lecz dunckt durch zw gen von der rechten seytten so pleyb alzo ligen mit dem messer und wynd gegen deyner lincken seytten daß dy kurcz schneyd unten stee und stich ym zw dem gesicht etc

[]

[22r.3] Winck linck ym treffen
Haw recht lanck wiltu yn effen

Daß soltu alzo verstan stet er gegen dir ym luginsland so haw von deyner rechten achsel gerad oben eyn zw ym Ee eyn oberhaw mit langen gestracktem armen zw seyner lincken seytten Nw merck ym haw dy weyl der haw nach dem kopff gett yndeß wynd gegen seynem messer daß dy kurcz schneyd oder stumpff schneyd unten stee und verendt den schlag nicht sünder [22v.1] ym schlag laß den ort sincken und gee unter durch mit dem messer auff deyn lincke seytten und schlag yn mit der kurczen schneyden uff den kopff ynder wenndt deyn messer gegen dir und schlag yn auff der selbigen seytten auff den kopff mit der langen schneyden yndeß mach waß dir eben ist daß stuck get zw zw payden seytten etc

[56v.3] Winck linck ym treffen
Haulb recht lang wiltu in effen

Daß soltu also verstan Stott er gegen dir in lügenßlant So haulb von dÿner rechten achßell gerad oben In zu Im In eynem ober haulb mit langem ortt gestracktem arm zu syner lincken syten Nu merck Im haulb dÿweill der haulb nach dem kopf get Indeß wind gegen synenm messer dz die kuertz schnid vnten stee vnd verend den schlag nicht sünder In dem schlag loß den ortt sincken vnd ge vnten duerch mit dem messer vff din lincken syten [57r.1] vnd schlag In mit der kurtzen schniden vff den kopff Indes wind din messer gegen dir vnd schlag in vff die selbigen syten vff den kopff mit der langen schniden Indes mach wz dir eben ist dz stueck gat auch zue beÿden seyten ~

[153r.3] Winck linck Im treffen
haw recht lang wiltu In effen

Item das soltu also Verst on. steet er gegen dir Im luginsland. so haw von deinner Rechten Achsel gerad oben ein zu Im einen oberhaw mit der lanngen schneid oder mit gestracktem arm. zu seinner linncken seitten Nun merckh Im haw. dieweil der haw nach dem kopff geet. so wind gegen seinnem duseggen das die kurtz schneid vnden stee. vnnd verwend den schlag mit svnnder In dem schlag lasz den ort lincken vnnd ge vnnden durch mit dem duseggen. auf dein lincken seitten. vnd schlag In mit der kurtzen schneid Indes mach was dir eben ist. das stuckh [153v.1] geet auch zu baiden seitten.

[]



[]

[22v.3] Wiltu dy meyster plewen
[23r.1] Deß winckerß soltu dich frewen
Waß kumbt krump oder schlecht
Daß ist dem wincker alz gerecht

Hye sagt der meyster von dem stuck daß do heysset der wincker und spricht wiltu dy meyster etc das soltu alzo verstan daß daß stuck recht zw gett auff eynem ytlichen er versecz krump oder schlecht so hatt daß stuck seynen fuerganck und wer dem stuck rechtt kann thun der schlecht gar vil lewt

[57r.3] Wiltu die meinster pleulben
des winckers soltu dich freulben
Waß kümpt krüm oder schlecht
daß ist wincker als gerecht

Hie saget der meinster von dem stueck dz do heÿssett [57v.1] der wincker vnd spricht wiltu die meinster plulben daß soltu also verstan dz daß stuck recht zu gett vff eym ÿttlichem er versetz kruem oder schlechtt So hat dz stuck synen fur ganck vnd were dem stuck rechtt kan thun der schlecht gar viell luede ~~

[]

[]

[23r.3]  hast yn nicht getroffen mit dem haw so far mit dem ortt [23v.1] auff deyn lincke seytten und stich ym czw der kelen oder prust oder nymb ab auff dem messer etc

[153v.5] hastu In nit getroffen mit dem haw. so far mit dem ort auf dein [154r.1] linncke seitten. vnnd stich Im zu der Kelen oder prust. oder Nimb ab auf dem Duseggen. als du dann wol bericht bist.

[]


[23v.2] Vyer leger solt absynnen
Ym messer vechten wildt begynnen
Basteyn und luginsland
Styr und eber seyn dir pekandt

So nw der meyster gesagt und außgericht hatt dy sechß hew nw sagt er von den andren hawbt stuck und czwm ersten wirt gesagt von den vyer legeren ym messer da von man halten solt und sich mit rechter kunst dar auß sol weren



[]


[23v.3] Item daß erst leger oder hut dy heyst dy pasteyn und schick dich yn dy also secz deynen lincken fuß fuer und halt
[24r.1] deyn messer mit gestracktem armen vor dir mit dem ort uff der erden daß dy kurcz schneyd oder stumpff oben stee etc


[98v.18] Item das erst leger oder hůt heysset dy pasteÿ schick dich also setz deinen [rechten fuß vor vnd halt dein messer mit gestracktem][5] [99r.1] arm vor dir mit dem spitz auff der erden das dye kurtz schneid oder stumpf schnid oben stee

[]



[]



[]


[24r.4] Item dy vyerdt hut hayst der eber yn dy schick dich alzo halt deyn [24v.1] messer bey dem rechten payn auff der rechten seytten mit dem gehultz neben der hüff daß dy stumpff schneydt oben stee und der ortt fur sich auff stee dem man gegen dem gesicht etc



[]

[24v.2] Item dw magst dy hut ausß der lincken seytten auch treyben mit dem messer und schick dich yn dye alzo haltt deyn messer neben deyner lincken seytten untersich auff dy lincken huff daß dy lang schneyd oben gewendt sey und der ort ubersich stee dem man zw dem gesicht etc Sequitur textus

[]



[58v.3] Die versetzen soltu mynnen
Wiltu die leger bezwingen
Vor versetzen dich huett
Versetzen dick den man muett

Hie saget der meinster von dem achsten stueck dz sintt die vier versetzen die selbigen die brechen [59r.1] die fuer hutt


[]

[]

[]

[]

[]

[]

[25r.7] Item eß spricht der text von verseczen [25v.1] dich huet etc Daß ist alz vil geredt daß dw nicht vil verseczen solt wil dw anderß nicht geschendt und geschlagen werden alz dw denn vor unterrichtt pist etc

[]

[25v.2] dw sölt an seczen
Und an vyer enden yn leczen
Er kum oben oder unden
Ort gerad ist yn verbunden

Hye sagt der meyster von dem [6] stuck alz von den anseczen und daß ist eyn gucz ernestlichß stuck und gat nohent den vyer czynnen und gehort zw treyben alz pald dw end wild geben mit dem messer und treyb dy anseczen alzo leg dich yn dy hut deß stiren oder deß eberß will er [26r.1] den oben eyn hawen oder stechen von seyner rechten seytten so kum vor und schewß ym den langen ort eyn zw der negsten plöß seyner lincken seytten und wart albeg daß dw ym an seczest etc

[59r.8] Du solt an setzen ~
[59v.1] An vier enden In letzen
Er küm oben oder vnten
Ort gerad ist In verbünden

Hie saget er von an setzen vnd dz ist die ansetzen ist ein gut gantz erntstlich stuck vnd gat nahentt die vier zÿnnen vnd gehorett ze triben als bald du endt willt geben mit dem messer vnd trib die an setzen also leg dich in die huett des stÿer oder des ebers wil er dan oben In haulben oder stechen von syner rechten syten so küm vor vnd schuß im den langen ortt In zu der nesten ploß siener lincken syten vnd wart allbegen dz du im an setzest

[]

[]

[]

[]

[26r.5] Item dw solt auch daß wyssen alz pald [26v.1] Ir zwsammen kumbt und alz pald dy er seyn messer newer hebtt und umb schlagen will alz pald soltu yn den ortt fallen und stechen nach der negsten ploß

[]

[]


[26v.3] lEr nach raysen
Zw wer dy schnydt thw ym weysen
Czwiuach ler dy machen
Mit kunsten dich solt pesachen

Hÿe sagt der meyster vonn dem zehenten newden stuck daß ist daß nach reysen daß ist vil und manigerlay und daß gehortt zw treyben mit grosser fursichtikayt gegen den freyfechteren dy ausß [27r.1] langen freyen hewen fechten und suest von rechter kunst deß messerß nicht halten und zw den dy nicht vill kunnen in rechter kunst und si doch maynen si wyssen will wye wol si nichtz wyssen und wÿder dye dy dem nach nach dem pauch schlagen und greuffen nach den plössen von romeß wegen auch gehoren dy nachraysen auff dye dy sich vor dem man abczyhent oder sich verhawen etc



[]


[27r.2] Item daß erst stuck auß dem nachraysen wenn dw mit dem zw vechten zw dem man kumbst so secz deynen lincken fuß fuer und stee ynder hut luginsland und sich eben waß er gen dir vicht hawt er dir dann oben lanck eyn von seyner rechten achseln So wart daß er dich nicht mit dem haw erlang und merck dy weyl er seyn messer untersich mit dem haw lest gen gegen der erden so spring mit dem rechten fuß zw und haw ym oben zw der plöß seyner rechten [27v.1] seytten ee wenn er mit dem messer auff kumbt so ist er gar genawen geschlagen etc

[60v.2] Ein noch reisen

Item daß noch rÿßen ist wan du mit dem ze vechten zu dem man kümpst so setz dÿnen lincken fus fur vnd ste in der hut luginßlant vnd sich oben waß er gegen dir tribt oder vichtt hautt er dan oben lang in von syner rechten achßell So wartt dz er dich mit dem haulb mit erlange Nu merck die will er sin messer vnttersich mit dem haulb let gen gegen der erden So spring mit dem rechten fus zu vnd haulb im oben ze der ploesß syner rechten syten [61r.1] E wan er mit dem messer kümptt So ist er gar gnaulb gesclagen ~~



[]



[]



[]


[27v.4] Item aber eyn stuck wenn er sich vor dir verhawet und dw nach hawest pyndest dan uff seyn messer gegen seyner lincken seytten schlacht er dann auß der versaczung mit dem entrusthaw pald umb dich zw deyner rechten seytten so kumb yndeß mit dem entrusthaw foren unter seyn messer gegen seyner [28r.1] lincken seytten an seynen halz oder treybn dy schnydt oder far auff mit dem gehultz und senck den ort yn seyn antlicz oder prust und schewb yn alzo zw ruck yndeß erbat nach den czynnen etc


[]



[]



[159r.2] Mer ain nachraisen

Item leg dich Inn die hut der Pastey vnd stee mit deinem lincken fuosz fur. will er dir dann von seiner rechten seitten einhawen. so weich ausz dem haw mit dem Duseggen auf sein rechten seitten. vnnd stich Im mit [159v.1] gestracktem armen vber sein Duseggen.

[]

[28r.4]  ist eyner alzo pehendt [28v.1] und verseczt den stich yndeß far auff mit gestracktem armen behendlich wyndt auff seyn messer ym den ort starck zw dem gesicht

[]




[]


[28v.3] uber lauff dy unteren ram
Sterck und yn bescham

[29r] Und dy versaczung dar pracht
Ortt byndt kurcz piß pedacht

Hye sagt der meyster von dem eylften zehenden stuck alz von dem uberlauffen und spricht uberlauff etc Daß vernymb alzo wenn dw mit dem zw vechten zw dem man kumbst hawt er dir dan unten zw daß versecz ym nicht sunder merck wenn seyn unterhew oder halphew gegen dir genen so haw ym von deyner rechten achsel von oben lanck eyn und scheuß ym den ort lanck eyn czw dem gesicht und secz ym an so kann er dich unten nicht der raychen fert er dan von unten auff und ferseczt so pleyb mit der langen oder scharpffen schneyden starck auff seynem messer und yndeß far auff mit dem armen wynd und heng ym den ort zw dem gesicht amen Sequitur textus


[61r.3] Vber lauf die vnder raem
Sterck vnd in beschem
Ist die versatzüng dar bracht
Ort wind kurtz piß bedocht

Hie saget der meinster von dem zehenden stueck als von dem vberlauffen vnd spricht vberlauffen Daß verste also wan du mit dem ze vechten [61v.1] ze dem man kümpst hautt er dir dan vntten zue daß vesetz im nicht Sünder merck wan syn vntter haulb oder halb haulb gegen dir gegent So haulb im von diner rechten achßell von oben lang in vnd schus im den ortt lang in zue dem gesicht vnd setz im an So kan er dich vntten nicht gereÿchen fertt er dan von vntten vff vnd versetzt So plyb mit langen ortt oder schniden starck vff sin messer vnd indes far vff mit dem arm wind vnd henge im den ortt zue dem gesichtt


[99r.28] Vber lauff Die vnder ram mit sterck vnd In bescham Ist die versatzung dar bracht ortt wind kurtz biß bedacht


Hye sagt der meyster von den zehen stucken als von dem vber lauff vnd spricht vber lauf das [verstee also wan du mit dem zuüechten][5] [99v.1] Zu dem man kumest hewet er dir dan vnden zu dem versetz Im nicht Sunder merck wan sein vnderhaw oder happhaw gegen dir geyn So haw Im von deyner r. s. von oben lanck zů Im vnd schuß Im den ortt lang Im zu dem gesicht vnd setz Im an so kan er dich vnden nit erreychen fert er dan von vnden auf vnd versetzt So pleyb mit dein langen oder scharffen schniden starck auff sein messer vnd indes far auff mit dem arm wind vnd heng Im den ortt zu dem gesicht

[]

[160v.1] Entrist In vberlaüff
wind vnnd erhoch den knopff

Item hie findstu Wie man ausz dem Entrist vberlauffen soll.

[]

[61v.3] Daß verste also ligt er in der hut lueginßlant so hab din messer vff diner rechten siten Ste mit dinem lincken fus vor vnd ge mit dem entrueest haulb ze syner lincken siten vast an In Indes far vnten vff uber sin messer mit dem [62r.1] gehueltz vff sin rechten syten vnd zueck vff sin messer din messer ze rueck vnd far vff mit dem gehultz vnd fal mit der lincken hant in die mit dines messers vnd stich im in dz antluetz mit gewoppnetter hantt / oder indes schlag im den dimessers schlag vff sin hauptt oder far im mit der schwech wider zu der vndern zÿnnen

[160v.2] vnnd thu Im also. ligt er Inn der hut luginsland / so heb dein Duseggen auf der rechten seitten. vnnd stee mit dem lincken fuosz vor. vnnd gee mit dem Entristhaw zu seinner lincken seitten fast an In / Indes far vnnden vber sein Duseggen mit dem gehultz auf sein rechten seitten vnd zuckh auf sein duseggen dein Duseggen. zuruckh vnnd far auf mit dem gehultz. Indes fall mit der lincken hand Inn die mit deinnes Duseggen. vnd stich Im Inn das angesicht mit gewappneter hand. oder schlag Im Indes den dunnerschlag auf sein haupt. oder far Im mit der schwech nider zu der vndern zinnen /

[]

[29v.2] Wiltu dich uberlauffenß mössen
[30r.1] Halß vach uberpayn ler stössen

Hye sagt der meyster wye dw solt ym uberlauffen den man pey dem halß vahen und werffen und solt daß alzo verstan gee czw dem man alz vor von deyner rechten seytten czw seyner lincken seytten yndeß wyndt starck aber mit dem gehultz uber seyn messer und kum der rechten hand zw hilff und far mit der lincken hant yn dy swech deyneß messerß und far ym an den halz seyner lincken seytten und druck yn mit den ölpogen starck unter seyn halz und schreyt mit dem rechten payn hynter seyn rechteß payn oder mit dem lincken hynter seyn rechteß peyn und stoß yn dar uber etc Sequitur textus

[62r.2] Wiltu dich uber lauffens mossen
Hals vach uber peyn lere stossen

Hie saget der meinster wie du im solt vberlauffen den man by dem hals vohen vnd werffen vnd solt dz also versten ge ze dem man als vor von diner rechten syten ze syner lincken syten Indeß wind starck aber mit dem gehultz vber sin messer vnd küm der rechten hant zu hilff vnd far mit der lincken hant in die schwech dines messers clingen vnd far im in den hals syner lincken siten vnd druck in mit dem elnbogen starck vntter sin hals vnd schrit mit dem rechten peyn hintter syn rechtes peyn oder mit dinen lincken [62v.1] hinter sin rechtes beyn vnd stoß Im also darueber

[160v.3] Wiltü dich vberlauffens massen
hals fach vber bain leer stössen

Item das soltü Allso verstan Gee zu dem Mann als vor. von deinner rechten seitten. zu seinner linncken. Indes wind starckh. [161r.1] Mit dem gehultz vber sein duseggen Kum der rechten hannd zu hilff. vnnd far mit der linncken hannd Inn die schwech deinnes Duseggen klingen. far Im an den hals. seinner lincken seitten truckh In mit dem Elenpogen starckh vnnder seinnen hals. vnnd schreit mit dem Rechten pain vnnder sein rechts pain. vnnd stosz In also daruber

[]

[30r.2] Deyn schneyd wendt
Schneyd mit ort piß behendt

[30v.1] Wil er ryngen und drücken
Stoß ryng wer ler czucken

Hye sagt der meyster pruch wyder dy wye ee gemelten verß und yren stuck und zum ersten wyder dy ersten czwen verß so er spricht Entrust yn etc

[]


[]


[30v.3] Item eyn ander pruch fert er dir mit [31r.1] dem gehulcz alz vor und wil dich mit geboppenden ort yn daß gesicht stechen so wynd deyn messer gegen deyner lincken seytten daß dy lang schneyd oben stee yndeß senck den ort auff seyn prust und ym stich scheub yn da mit zw ruck amen etc

[62v.4] der ander ~

Item eyn ander bruch fertt er dir mit dynem gehultz als vor vnd will dich mit gewoppneter ortt in daß gesichtt stossen So wind din messer [63r.1] gegen syner lincken syten dz die lang schnid oben ste Indes senck din ortt vff sin brust vnd im stich schüb in ze rueck ~

[]


[]

[]


[162r.2] Der viert Prüch

Item fert er vnder dein Duseggen mit dem gehultz vnnd kumpt dir an deinnen hals. vnnd will dich trucken vber sein rechten oder linncken fuosz. so prich das also. greiff mit der rechten hannd. hinnden In sein Elenpogen. vnnd scheub In wol auf sein rechten seitten. vnd greiff [162v.1] mit deinner linncken hannd Zwischen seinne beed Arm wol hinausz. an seinnen hals. seinner rechten seitten vnnd schreit mit deinnem lincken fuosz wol hinnder seinnen lincken. vnnd wirff In vber die linckh huff.

[]


[]


[162v.3] Der sechst Pruch

Item mer ain Pruch. fert Er mit dem gegultz als vor. so greiff mit deinner lincken hannd In seinnen rechten arm nachent [163r.1] bey der hannd vnnd ruckh den Vndersich an dich. Indes schlag deinnen rechten arm starckh vber sein linncken vnd gee durch seinne beed arm/ wol an seinnen leib. vnnd trit mit dem rechtne fuosz wol fur seinne bed fusz. vnnd schwing dich auf dein lincken seitten. so wirfstu In.

[]


[]


[32r.3] Item aber eyn ander pruch greuff mit deyner lincken hand uber seyn messer nohend pey der hand hab und reyß untersich und far mit deyner rechten hand uff czwischen seyn pede arem yn dy swech seyneß messerß und druck gegen ym fast nyder und reyß starck [32v.1] auff deyn lincke seytten so nymbstu ym aber daß messer etc

[163r.3] Der Acht pruch

Item greyff mit deinner lincken hand vber sein duseggen. nachent bey dem hefft darmit vnndersich. vnnd far mit deinner rechten hanndt auf zwischen seinne baid arm Inn die schweche seinnes Duseggen. [163v.1] vnnd truckh gegen Im fast. Nider vnnd reisz starckh auf sein lincken seitten. so nimbstu Im den duseggen.

[]


[]


[163v.3] Der Zehend Prüch

Item fert Er als vor Vnd hat dich aber bey dem hals. vnnd du greyffest Im Inn sein Duseggen. vber seinnen rechten [164r.1] Arm. vnnd du aber empfindest. das Er dir zu starckh. ist. das du Im sein duseggen nit kanst reissen. auf sein rechten seitten. so greiff mit deinner linncken hannd hinder sein rechte an das gehultz. vnnd Reisz vnnder sich starckh auf dein lincke seiten. so nimbstu Im den Duseggen.

[]


[32v.4] Item aber eyn ander pruch fert er uber deyn messer alz vor und helt dich pey dem halz alz vor so far auff mit deyner [33r.1] lincken hand hynter seyn rechte czwischen seyn hand und gehulcz und druck da mit starck auff deyn rechte seytten und wend dich geswynd auff dy ee gemelt seytten etc

[]



[164r.3] Der zwelfft prüch

Item hellt Er dich als vor. so stich Im Indes seinne baid Arm mit der schwech vber sein rechte arm. Inn das gelaich. vnnd heb mit [164v.1] dem gehultz starckh auf sein lincken Arm bey dem gelaich des Elenpogens. auszwenndig vnnd truckh von oben nider starckh auf seinn rechte seitten

[]


[33r.3] [D]y abseczen lere
Hew stich künstenlich were
Von vyer enden
Hew stich ler ab
wenden

Hye sagt der meyster wye man sol ym messer abseczen eß seyn hew oder stich merck wenn dw mit dem zwvechten [33v.1] zw ym kumbst stelt er sich dan gegen dir alz woll er stechen so secz deynen lincken fuß fuer und leg dich gegen ym yn dy hut deß eberß zw deyner rechten seytten und gib dich ploß mit deyner lincken seytten sticht er dir den zw der ploß so wynd mit deynem messer auff deyn lincke seytten gegen seynem stich daß dy kurcz schneyd an seyn messer kum und secz da mit ab daß deyn ort gegen seym gesicht stee oder gegen dem leyb und stich ym zw dem gesicht oder zw der prust etc



[164v.2] Das absetzen

Die absetzen Leer
haw stich künstlich weere
Vonn vier ennden
haw stich leer abwennden

Item merckh wie Mann soll absetzen Im Duseggen. es seien haw oder stich. vnnd machs allso. wann du mit zufechten zu dem Mann kumpst. stellt er sich dann gogen dir als woll er stechen. so setz. deinnen lincken fuosz fur vnnd leg dich gogen Im. Inn die hut des Ebers zu deinner rechten seitten. vnnd gib dich plosz mit deiner lincken seitten sticht. [165r.1] er dich oben zu der plösz. so winnd Mit deinnem Duseggen. auf dein linncken seitten gogen seinnem stich. die kurtz schnein an sein Duseggen. vnnd setz dennt ab. das der Ort gegen seinem gesicht stee. oder gegen dem leyb. vnnd stich zu dem gesicht oder prust.

[]


[63v.2] eyn anders

Item eyn ander stuck wan du stest zu dyner rechten syten in dem eber hautt er dir zu der lincken siten oben zu der ploß So far vff mit dem messer vnd wind do mit vff die lincke seyten [64r.1] gegen synen haulb dz dz gehultz vor dz hauptt kuem in den stier vnd schrit mit dem fus zu vnd stich im zu dem gesicht oder brust die stich magstu triben vß den viern legern ~


[]




[]

[]


[34r.3] Item den durchwechseln treyb alzo wen dw mit dem zw vechten zw dem man kumbst so haw ym oben lanck eyn zw dem kopff hawt er dan gegen dir zw dem messer und nicht zw dem leyb so laß den ort mit dem haw unter durchwischen ee er dir an daß [34v.1] messer pyndet und stich ym zw der andren czynnen wirt er dan deß stichß gewar und fert mit dem messer dem stich nach mit der versaczung so wechsel aber durch zw der andren seytten daß treyb albeg wenn er dir nach dem messer fert mit der versaczung daß soltu treyben zw payden seytten etc



[]



[]


[34v.3] Item eyn gutte ler daß dritt stuck merck gar eben da wenn er dir verseczt hat oder sunst an deyn messer hat gepunden hellt er den am messer seyn ort nicht [35r.1] gegen dem gesicht oder ploß deyneß leybß und lest den ort neben dir peseyt außgan uff dy seytten so wechsel ym kunlich durch pleybt er aber mit dem ort vor dem gesicht oder gegen den plössen so wechsel ym nicht durch sunder peleyb am messer und erbatt ym da mit zw der negsten plöß so mag er dir nich nach geraysen noch an seczen etc Sequitur textus

[64v.3] eyn gut lere

Item eyn gut lere Vnd daz tridt stueck mach gere eben wan er dir versetz hat oder sünst an [65r.1] din messer hat gebünden helt er dan am messer sin ortt nicht gegen dem gesichtt oder bloß dines libes vnd lest den ortt nebent sich besitz vß gon vff eyn syten So wechsel im frelichen durch plibet er aber mit dem ortt gegen dem antluetz oder gegen den ploßen So wechsell im nicht durch sünder plyb im messer vnd arbeytt im do mit zu der nesten ploß So mag er dir nit noch reÿßer oder an setzen etc


[]

[35r.2] Wiltu linck lanck unterhawen
Durchwechselß soltü dich frawen

Hye lert der meyster wye man durchwechsellen solt ym messer auß langen geraden unterhewen von payden seytten zw vor auß zw der lincken seytten Nota gee zw ym yn unterhewen von deyner lincken seytten daß der recht fuß vor gee und der linck dem rechten nachvolg alzo daß dy fuß yn schritten zw sammen kummen und haw dy hew außgerackten armen lanck eyn so dw den yn dem zw vechten czw ymb kumbst so thw geleich [35v.1] alz dw ym den ort wollest eyn schyssen zw seyner rechten seytten zw dem gesicht yndeß wechsel unten durch nohent bey dem gehulcz und stich ym yn seyn angesicht auff seyner lincken seytten etc

[65r.2] Wiltu linck lang vnter haulben
durch wechsel soltu dich freulben

Hie leret der meinster durch wechsell man sol im messer vß langen geradnen vnter haulben von beiden siten zu vor vß von der lincken siten dz der recht fus fur ste vol ge zu im in vntter haulben vnd der linck dem rechten noch volget also dz die fus in schritten zu samen kümen vnd haulb die heulb vß gestrackten arm lanckg in So du dan im zu vechten zu im kümest So thun glich als du im den ortt in wollest schissen zu siner rechten siten zu dem gesicht Indes wechsches vntten durch [65v.1] bÿ dem gehueltz vnd stich im in sin angesichtt vff siner lincken syten ~

[]

[]


[35v.3] daß soltu also verstan gee auff yn yn eynem unterhaw von deyner lincken seytten zw seyner rechten seytten mit gestracktem armen und mit eynem czwiuachen trit alz vor daß der dawm oben auff der flech lig deß messerß und dy stumpff schneyd for gee so dw dan zw dem man kumbst so scheuß ym den langen ort gerad eyn zw dem gesicht daß der dawm oben stee hastu yn dan mit dem ort nicht getroffen so pleyb alzo stan mit dem messer und wind deyn messer uff [36r.1] deyn lincke seytten gegen seynem messer daß dy kurcz schneyd oben stee und dy recht schneyd unden und trit wol auff seyn rechte seytten mit dem lincken fuß schreyt wol auff seyn rechte und stich ym zw dem gesicht wiltu den so mach yndeß daß dupliren zw seyner rechten seytten hinter seyneß messerß klyngen auch magstu den treffer dar eyn machen dw solt aber vor dem treffer machen eyn czwiuachen feler

[65v.3] dz stuck mach

Daß stueck soltu also verstan ge vff den man mit vnter haulben von diner lincken siten zu siner rechten siten mit gestracktem arm vnd mit eynem zwieffachen drÿtt als for dz der thum oben ste vff der flech des messers vnd die stümpff schniden vor ge So du dan zu dem man kümpt so schueß im den langen ortt gerad In zu dem gesicht dz aber der thüm oben sy hastü in dan mit dem ort nicht getroffen So blib also sten mit dem messer vnd winde din messer vff din lincke syten an sin messer dz die kurtz schnid vnten ste vnd die rechte oben vnd dritt wol vff sin rechte mit dim lincken fus schrit woll vmb in vnd stich im noch dem gesicht wiltu dan so magstu Indes dupliren zu siner rechten Hinder sins messers clingen auch machstu den treffer [66r.1] darin machen du solt aber vor dem treffer machen ein zwiffachen feller ~


[99v.16] das soltu also versteen gee auf den man mit vnderhewen von deiner l. s. mit gestrackten arm vnd Im zuüechten trit also vor dz der thume oben stee auf die schle fleche des messers vnd die stumpf schnid vor gee So du dan zu dem man kumest So schnid In mit dem langen ort gerad Im zu dem gesicht das aber der thům oben sey hastu In dan mit dem ort nit getroffen So pleyb mit dem ort sten mit dem mesß das die kurtz schnid vnden stee vnd rechten schnid obenn stee vnd drit wol auff seyn r. s. mit dem lincken fuß schrit wol vmb Im Indes duplieren zů s. r. s. hinder seinß messers klingen auch magstu den treffen dar In machen du [100r.1] solt aber den treffer machen ein triffach feller


[]




[]

[36r.3] daß soltu alzo verstan wiltu daß rad machen so haw zw ym von deyner rechten achsel eyn geraden treybhaw mit gestracktem armen und stee mit dem lincken fuß fur und far mit dem ort [36v.1] ubersich daß dy stumpff schneyd oben stee und laß oben von deyner rechten achsel wol hyntersich abgen und von unten wyder auff alzo daß albeg der ort gegen dem man stee und thu sam dw ym den ort zw dem gesicht wollest schyssen zw seyner lincken seytten yndeß far auff mit dem ort zw seyner rechten seytten zw dem gesicht

[]


[66r.4] eyn ander stueck //

Item Ste mit dinem rechten fus fur Vnd mach dz rad von diner lincken siten vnd schrit mit dynem rechten fus fur vnd mit dem lincken [66v.1] alwegen dem rechten noch vntz du zu dem man kümpst So du dan in errauechen magst mit dem ortt So thuen du als wollest den ort eyn schuessen von diner lincken syten zu siner rechten siten Indes loß den ort bÿ sinem gehultz vntten durch wueschen vnd stich im zu dem gesicht siner rechten syten also magstu auch mit dem andern haulben durch wechschell als vß den streich haulben vnd zwiffach vnter haulben

[]



[66v.2] Zueck die treffen
Die meinster wiltu sie effen
Wil er vff dich pinden
zueck schnel so wuerstu in vinden

Hie saget der meinster wie man im messer zuecken sol Vnd wiß dz zuchcken ist auch der haupt stueck eins der ist auch vil vnd mancheleÿ vnd gehoertt zu triben vff die meinstern die starck an das messer pinden vnd starck in der versatzüng sin vnd auch gegen den die im messer stan plyben vnd warten ob man sich [67r.1] vor im wil ab zyehen oder verhaulben wiltu die selbigen meinster tueschen vnd effen So mag die zuecken gegen im also


[]

[37r.2]  pynd mit dem entrusthaw gegen ym an seyn messer auff seyn lincke seytten yndeß haw mit dem selben haw zw seyner rechten seytten und wen dy messer zw sammen czkliczen yndeß [37v.1] czuck mit dem armen zw rück und mach außdem schlag eyn stich und stich ym czucken ym auff seyn lincke seytten zw dem gesicht

[]

[168r.3] wiltu dann so lasz den Duseggen. durchgeen. vnnd schlag Im wider ein mit der kurtzen oder scharpfen schneidin zu seiner Rechten seitten. auf die obern plosse. vnd was das /. [168v.1] durch geen ist. das wirstu hernach bericht Vnnd sich oben das du die durchgeen machest nach meinner Mainnung. wann ich die Im duseggen annderst bedeut dann Im schwert

[]


[]


[37v.4] Item hat er an deyn messer gepunden und stet er den gegen dir am messer und wart ob dw dich wollest abczyhen so thu alz dw dich wollest abczyhen und thu alz dw wollest czucken und pleyb am messer und czuck deyn [38r.1] messer uncz an dy mit der klingen an dich und stich am messer wyder eyn pald zw dem gesicht oder prust

[67r.5] ein anders

Item hat er an din messer gebünden vnd stat er dan gegen dir am messer vnd wartt ob du dich wellest ab ziehen So thun als ob du dich [67v.1] Wellest ab ziehen vnd also du wellest zuecken vnd blib im messer vnd zueck din messer vntz an die mitt der clingen an dich vnd stich am messer wider in pald zu dem gesichtt oder brust So du also wilt zucken So müstu din messer alwegen winden gegen sinem dasz die lang schnid oben ste als du vor gehortt hast

[168v.3] Mer ain anders Zucken

Item hat er dir an dein Duseggen. gepvnden. vnnd steet daran still vnnd wart ob du dich wollest abziechen. so thu gleich als wollest. abziechen oder vom duseggen zuckhen / zuckh aber nit. sonder bleib dar= [169r.1] an stehen. vnnd zuckh dein duseggen. Mit der klinngen an dich. vnnd stich am duseggen wider bald ein zu dem gesicht oder prust. so du allso wildt zucken. so magstu dein duseggen allweg wennden gegen dem seinnen / das die lanng schneid oben stee. alls du vor gehort hast.

[]

[]


[]


[]


[]


[]

[38v.3] Haw deyn flech zum luginslandt
Durchzuck den ort zw handt

[39r.1] Hat er den stich verseczt
Yndeß fel czwiuach er wirt geleczt

Daß solt dw alzo verstan stet er yn der hut luginslandt so haw von deyner rechten achseln mit der flecht gegen seynem messer daß dy lang schneyd gegen dir stee und ym haw so schreyt mit deynem rechten fuß wol auff seyn rechte seytten zw seynem rechten fuß und haw gleich zw seynem messer und so dy messer schir zw sammen wellen kliczen yndeß czuck deyn messer an dich mit dem gehulcz gegen deyner lincken seytten und stich ym den ort starck und grob zw dem gesicht seyner rechten seytten

[67v.2] Haulb din flech zuem lueginßlant
Durch zuck den ort zuehant
Hat er den stiech versetz
Indes fell zwiffach er wurt geletz

Die meÿnüng des text Soltu also verstan Stat er in der hut lüginßlant So haulb von diner rechten siten oder achschell mit der flech gegen sinem messer dz die lang schnid gegen dir ste vnd im haulb so schrit mit dinem rechten fus woll vff sin rechten siten zu sinem rechten fus vnd haulb glich zu sinem messer vnd so die messer schier zu samen glitzen Indes zueck din messer an dich mit [68r.1] gehultz gegen diner lincken siten vnd stich im den ortt strack an alle versatzüng grob zu dem gesicht siner rechten siten

[]

[]


[39r.3] Item hastu yn mit dem stich getroffen oder nicht so wynd nach dem stich yndeß auff deyn lincke seytten daß der dawm an dem messer unten sey und dy [39v.1] lang schneyd sey gegen dem man gekert und far mit deynem messer uber dy mit deyneß haubcz zw deyner rechten seytten und thu samb dw ym zw seyner lincken seytten schlagen wollest yndeß schlag ym wyder zw seyner rechten seytten yndeß far wyder auff mit dem messer daß der dawm aber unten sey und schreyt aber mit deynem rechten fuß woll auff seyn rechten und schlag ym wyder eyn zw der selben seytten hynter seyneß messerß klingen dy kurcz schneyd ym yn daß angesicht und schreyt aber mer mit deynem lincken fuß woll hynter seynem rechten und schlag yn yn den nack wiltu denn so magstu den treffer dar eyn auch machen etc


[]


[39v.2] Ob er starck ist
Dürchlaüff zw aller frist
Der handt und armen soltü nahen

[40r.1] Und weyslich wart deß vahen
Der glyder solt war nemen
Der knyepueg soltu dich remen

Hye sagt der meyster aber von eynem haübtstuck alz von dem dürchlaüffen und wye man den man dürchlauffen söl



[]

[]

[40r.3] nw dy dürchlaffen mach also hawt er gegen dir mit eynem oberhaw so haw auch gleych mit ym eyn den entrusthaw nohent daß schir dy hend an eyn ander rüeren yndeß greüff mit deynem lincken hand hynter seynen ölpogen aüßbendigß und scheüb yn von dir auff seyn lincke seytten yndeß laß deyn messer fallen und greuff mit deyner rechten hand oder armen außbendigß yn seyn rechte knyepueg [40v.1] heb yn auff und wirff yn von dir etc

[]



[]


[]


[40v.4] Item eyn anderß stuck hat er dir eyn geloffen und dw ym auch so pegreuff [41r.1] seyn rechte handt mit deyner lincken und heb ym seyn armen wol ubersich und gee mit dem haubt dürch den armen und greuff mit der rechten handt yn seyn rechte knyepug und heb yn mit den schultren und pey den payn aüff und wirff yn uber den ruck auff den kopff

[]


[]


[41r.3] Item eyn anderß stuck wenn er dir eyn laüfft mit auff geracktem armen und dw ym wyder so lauff ym durch mit dem haubt unter seyn rechten armen zw seyner rechten seytten und schreyt mit dem rechten fuß voren fur seynen rechten und far ym mit dem rechten armen unter seyn rechten armen [41v.1] durch hynten umb seyn leyb und senck dich eyn benig nyder und faß yn auff deyn rechte hüff und wirff yn hynterdich etc

[]


[69v.3] ein anders

Item laüfft dir eyner eyn zu diner rechten siten vnd ist hoch mit dem arm vnd du auch so halt din messer zu dem seynen vnd far im mit dem gehultz vber sin rechte hant vnd wind dich an In mit diner lincken siten an sin rechte vnd spring mit dem lincken fus fur sin rechten vnd far mit dem arm wol hinten vmb [70r.1] sin lib vnd senck dich ein wenig nider vnd fas in vff din lincke huefft vnd wurff in fur dich vff sin antzlutz oder laß in In din messer fallen als du woll weÿst ~

[]


[41v.3] Item wenn er dir eyn laüffet und helt seyn messer nyder und dy hand so greuff mit deyner lincken verkerten hand seyn rechte ynbendig und spring mit dem rechten fuß hynter seynen rechten und far mit dem rechten armen voren umb den halz und wirff yn alzo uber [42r.1] dy rechten huff etc

[]

[]

[]

[42r.4] Item der text spricht der glider etc daß soltu alzo verstan wenn dw zw ym kümbst ym zwvechten und er zw dir so fall ym mit der lincken handt [42v.1] ynbendigs oben uber seyn messer und greuff mit deyner lincken hand unten an deyn messer yn dy mit deyneß messerß und far starck mit deynem messer an seyn messer und spring mit ganczem leibn yndeß auff deyn lincke seytten so nymbstu ym daß messer

[]

[]

[42v.3] Item thue ym alz vor fall ym uber seyn rechte armen und kumb der rechten zw hilff yn maß alz vor und far mit dem fodren teyl deß messerß czwischen seyn hand und messer und druck fast so nymbstu ym aber daß messer [43r.1] alzo soltu erbaytten yn dy glider deß armens und der handt etc

[]

[]

[]

[]

[]


[43r.4] Dürchlauff entrust
Nymb den olpogen reyb hand zw prüst
Recht wiltu umbspring

[43v.1] Auff recht armen prich gewinst gering

Hye lert der meyster eyn eynlaüffen mit dem entrusthaw und verste den text alzo gee mit dem entrusthaw an den man starck daß der dawm unten stee am messer auff der flech und haw ym zw der rechten seytten zw dem kopff mit der stümpffen schneyden und ruck fast an yn mit dem gehulcz daß dy hend an eyn ander rueren yndeß laß deyn messer fallen und pegreuff seyn hand pey dem gelenck dar yn er daß messer hat und reyb dye umb und nymb daß gebicht bey dem ölpogen und spryng yn dy wag und wirff yn uber deyn linckeß payn oder ölpogen etc


[]

[43v.2] Item wiltu daß ander stuck machen so laß deyn lincken armen hangen und stoß mit deyner lincken achsel hynten an seynen olpogen und czeüch mit deyner rechten hand seyn rechte auff deyn prust und druck mit der rechten handt seyn rechte fast uber deyn prust [44r.1] und spring starck auff deyn rechten seytten etc

[]

[]

[44r.3] Item aber eyn stuck laufft dir eyner eyn zw deyner rechten seytten so pegreüff seyn rechte hand mit deyner lincken verkerten handt yndeß schreyt mit deynem rechten fuß wol auff seyn rechte und far mit deyner rechten hand unten seyn rechten olpogen uber seyn armen mit der rechten hand und czeüg mit payden henden seyn rechten armen auff deyn prust und swing dich starck auff deyn lincke seytten [44v.1] und wirff yn uber deyn rechteß payn und daß ist meyster andreß stuck von chamb

[]


[]

[]



[]

[]


[]


[]


[45v.3] Item aber eyn prüch hat er dich gefast alz vor yndeß weyl er dir daß gebicht will nemen bey dem ölpogen so far geswynd nyder mit deynem ölpogen [46r.1] starck woll nÿder und an deyn leÿb und schnel yn mit deynem messer auff seÿn kopff etc Sequitur textus

[71v.3] aber eyn bruch

Item aber eyn bruch hat er dich gefast als vor Indes wil er dir dyn gehultz nemen bÿ dem elnbogen so far geswind nider mit dem elnbogen starck vnd wol nider vnd an din lib vnd schnell [72r.1] In mit dynem messer vff syn koppff ~


[]

[46r.2] Ler armen uberschyssen
Ja kunstenlich den beschlyssen
Da mit yn magst furen
Nöten zw laüffen oder nicht zw rüren

Hye sagt der meyster von eynem kunstenlichen stuck da mit man eynen pynten und beschlyssen und halten mag und wenn er will so nöt er den man mit dysen stuck daß er still muß stan und wenn dw wild machen daß er ser oder gmelich söl lauffen alzo muß er thuen dw nötest yn ach mit dysem stuck daß er selbs yn eyn sack muß krychen so dw eß gehabt wild haben und darumb wirt daß stuck von den meystern genandt der verporgengriff [46v.1] auff daß daß man daß stuck nicht gemayn sol machen und nymant sol lassen wyssen denn daß stuck wer wol peczalt

[72r.2] Ler arm vber schussen
Ja künstlich den beschlussen
Do mit in magstu furen
Noten zu lauffen vnd nicht ze ruren

Hie saget der meinster von eynem kuestlichem stueck do mit man eynen bynden vnd bescluessen mag vnd halten vnd wan er will so noet er den man mit dissem stueck dz er still mueß stan vnd wan du wilt machen dz er sere oder gemach sol lauffen also mueß er thun du nottest In auch mit dyssem stueck dz er selbs In eynen sack mueß kryechen wiltu es anders gehet haben daruemb so wuertt daß stueck von koestlichen meinstern der verborgen griff genant vff dz dz man stueck nit gemeyn sol machen vnd neyman [72v.1] sol loßen wissen den dz stueck werd gar woll bezalt

[]


[]

[46v.3] Item wiltu daß stuck machen so thue ym alzo wenn er dir eyn lauffet ym messer so laß deyn messer fallen und verker deyn rechte hand und pegreuff da mit seyn rechte und reyb dy hand untersich umb und mit deyner lincken handt faß yn da mit bey dem rechten olpogen und spring mit dem lincken fuß fuer und heb seyn rechte hand auff und stoß dye uber deynen lincken armen und heb yn da mit ubersich auff [47r.1] wild etc

[]


[72v.4] ob aber er starck were so griff mit dyner rechten hant oben vff syn rechte achsell vnd gewind im die woge ab so magstu In furen schlagen werffen vnd halten ~ [73r.1] haulb gnaülb an In dz die hend zue samen rüren Indes far vff mit dem gehultz vber sin rechte arm in dz glenck der hend mit dem kruetz vnd heb sin hant mit dem gehultz vber din lincken arm ~

[]

[]

[]

[]

[47v.3] Item eyn anderß peschlyssen aber mit dem messer Thu ym alz vor und druck ausbendigß den armen fast nyder und wendt dich an yn mit deyner lincken seytten alz vor ist er den starck daß dw yn nicht nyder drucken kanst und zw dem stuck nicht kumen magst so wendt dich wyder schnel gegen ym deyn rechte seytten an seyn rechte und wynd ynbendigß [48r.1] auff mit dem gehulcz yn daß gelenck deß ölpogenß daß daß gehulcz aussen unter den armen kum an den olpogen und dy swech deß messerß kum an dy handt und gib dich mit dem leib fast an seyn armen und nymb seyner handt war und lauß yn nicht auß dem schloß und schreyt mit deynem rechten fuß hyn ter seynem rechten und druck yn dar ueber etc

[]

[]

[48r.3] Ler hand zw prust reyben
[48v.1] Wiltu den ungenanten den starcken treyben
Spring und iag
Den lincken armen uber schlag

Hye lert der meyster eyn konstenlich halten und stuck und so dw fellest yn dem stuck auff deyn arß so magstu den man halten daß er nich auff mag stan und daß stuck hayst der ungelnant und ist der peste stuck eyneß und gehort zw treyben gegen den starcken

[]


[48v.2] Item wiltu daß stuck machen so thu ym alzo haw zw seyner lincken seytten mit dem entrusthaw yndeß ruck nohent an yn an seyn gehulcz mit deynem yndeß laß deyn messer fallen und greuff mit deyner rechten verkerten hand seyn rechte hand und wendt dy umb und wendt dich mit deyner lincken seytten an seyn rechten und trit mit dem lincken fuß [49r.1] fur seyn rechte und ruck den armen auff deyn prust und schlag den lincken armen uber seynen rechten und leg dich mit ganczer sterck dar auff und spring auff deyn rechte seytten so prigstu ym den armen

[73r.3] ein anders

Item wiltu dz stueck machen so thun im also haulb zu syner lincken syten mit dem entruest haulb Indes [73v.1] ruck nahent an in an syn gehultz mit dyenem Indes loß din messer fallen vnd griff mit dyner verkerten hant sin rechte hant vnd wind dich vmb vnd wind dich mit dyner lincken siten an sin rechten vnd trett mit dem lincken fus vor sin rechte vnd ruck den arm vff din brust vnd schlag dyn lincken arm vber syn rechten arm vnd leg dich mit gantzer starck daruff vnd spring vff din rechte syten so brischstu im den arm

[]

[]

[49r.3] Vach linck seynen rechten
Dy achsel stoß hynter spring ym vechten

Item daß stuck treyb alzo wenn dw mit dem zwvechten zw ym kummest so fach ym seyn rechte hand mit deyner lincken verkerten hand und reyb dy umb yn deyn lincke seytten und czeug dy woll fur dich [49v.1] hyn und thu sam dw yn wollest mit dem gehulcz yn daß angesicht stossen yndeß schreyt mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten und stoß yn mit dem gehulcz oder mit deynem armen starck foren an seyn lincke achsellen und reyb dich eyn wenig mit dem leyb auff deyn rechte seytten und wirff yn uber daß rechtt payn etc Sequitur textus

[73v.2] Vach linck sinen rechten
Die achsell stos hinder spring Im vechten

Hie saget der meinster von eynem gutten stuck dz tribe also wan du mit dem zu vechten zu dem man kümpst so vahe im sin rechte hant mit diner lincken verkerten hant vnd rib die vmb vff dyn lincken siten vnd zuch die woll vmb sich dich oder vor dich heyn vnd thun sam dü wollest mit dem gehultz in dz angesicht stossen Indes schrit mit dynem rechten fus hinter synen rechten vnd stoß in mit dym gehultz oder mit dym arm [74r.1] starck vorn an sin rechte achsell vnd rib dich eyn wenig mit dem lib vff din lincken syten vnd wurff in vber dz recht peyn ~

[]

[49v.2] Dy achselen will er stossen
Den ölpogen solt verdrossen

Hye sagt der meyster eyn pruch wyder daß ee gemellt stuck und spricht alzo dy achsel etc Daß soltu alzo verstan hat er deyn rechten armen gefangen mit seynem rechten und ist mit dem rechten fuß geschriten hynter deynen rechten und will deyn achselen stossen yndeß so er stossen will so nymb deyn lincke hand und far da mit hynten an seyn ölpogen und scheub yn von dir auff seyn lincke seytten oder schlag deyn lincken armen starck [50r.1] von oben uber seyn rechte und schreit mit deynem lincken fuß fur seyn rechte und wendt dich starck auff deyn rechte seytten Sequitur textus

[]

[50r.2] Haüt er aüff dich rechtenß
Entrüst und wart vechtenß
Mit linck seynen rechten vahen
Recht ueberschlag so mag dir kayn schad nahen

Hye sagt der meyster aber von eynen guten stuck und spricht haut er auff dich etc Daß soltu alzo verstan gee gestrackt auff yn mit dem entrusthaw und vach seyn rechten armen mit deynem lincken armen oder hand und ker ym dye umb und laß deyn messer fallen und far ym unten durch den armen und schlag ym deyn rechten armen ausbendigß yn daß gelenck deß ölpogenß und ruck seyn ölpogen an deyn prust [50v.1] und leg dich starck mit dem leyb darauff wiltu yn den werffen so schreit mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten fueß etc Sequitur textus

[74r.3] Haut er vff dich rechtens
Entrust vnd wart vechtens

[74v.1] Mit linck sinen rechten vahen
Recht vber schlag so mag dir kein schad nohen

Hie saget der meinster aber von eynem gutten stuck vnd spricht haut er vff dich etc Das soltu also verstan Gee starck vff in mit dem entruest haulb vnd vahe syn rechten arm mit dynem lincken arm oder hant vnd kere dich vmb vnd loß din messer fallen vnd far ym vnten durch den arm vnd schlag ym den rechten arm vßwendig indaß gelenck des elnbogens vnd ruck syn[8] elnbogen an din brust vnd leg dich starck mit dem lib darüff wiltu yn dan werffen so schrit mit dynem rechten fus hinder sin rechten vnd wurff yn daruder [!] ~

[]

[74v.2] Wil er im vechten
Vber schlagen den rechten
Den soltu durch faren

[75r.1] Er ist gefangen als in eym garn

Hie saget der meinster eyn bruch wider dz egemelt stuck vnd spricht also Wil er Im vechten etc

[]

[50v.3] daß soltu alzo verstan felt er dir mit seyner lincken yn deyn rechte handt und mit seyner rechten will er unter durch faren durch deyn rechten und wil dir den schlagen außwendigß yn daß glenck deß ölpogenß yndeß laß deyn messer und deyn rechte hand reyb auß seyner rechten untersich und far unter seyn rechten armen unten durch [51r.1] und far hynter uber seyn armen mit deyner rechten hand und druck seyn hand unter deyn rechte vchsen an deyn leyb und wendt deyn lincke seytten an seyn rechte und fal mit deyner lincken hand oben uber seyn lincke achsel und swyng dich auff deyn rechte seytten etc

[]


[75r.3] alliud

Item griefft er dir mit dÿner lincken verkerten hant in dyn rechte vnd wil syn rechten vber din rechten in daß gelenck des elnboges [75v.1] als vor indes boeß behendenn vnd loß dyn mesß fallen vnd rieß din rechte hant Inlbendigks vß syner lincken vnd far vnten durch syn lincken arm mit dem schlag hinden mit dienem rechten arm vber syn lincken starck von oben nider vnd wind din rechte syten an syn lincke vnd wurff in starck vber dyn rechte huefften

[]

[51r.3] Item aber eyn ander pruch greufft er dir mit seyner lincken hand alz vor [51v.1] und will mit seyner rechten schlagen uber deyner rechten außbendingß alz vor yndeß wendt deyn messer mit der kurczen schneyden gegen ym und laß yndeß dy ee gemelt schneyden mit gesencktem ort an seynen lincken ölpogen schell ablaytten und far mit dem messer czwischen euch payden mit der klyngen unten durch seyn rechten armen und kum mit deyner lincken hand yn dy mit deyneß messerß und druck da mit außbendigß seynen rechten armen fast nyder und wendt dich mit deyner lincken seytten an seyn rechte und wirff yn uber deyn linckeß payn

[]

[51v.2] Item hat er dich gefast mit seyner lincken hand alz und will seyner rechten uberschlagen auch alz vor yndeß senck deyn gehulcz woll uber seyn lincke handt und kum mit deyner lincken hand deyner rechten zw hilff unten an deyn gehulcz und reyb mit deynen payden henden starck untersich und haw [52r.1] yn durch den kopff starck und schreyt yndeß mit dem lincken fuß zw ruck

[]

[]

[52r.3] Recht mit linck ler armen peschlyssen
Hallt yn fast zw verdryssen
Mit messer ler armen dauchen
Willtu der beschlyssen prauchen

Hye sagt der meyster aber von eynem beschlyssen und spricht recht mit linck etc daß solltu alzo verstan hawt er auff dich eyn oberhaw und haw mit ym gleich eyn mit eynem entrusthaw und kum nohend an yn daß dy hend zwsammen rueren yndeß hallt deyn rechten armen starck an seynen rechten daß deyn hand euchlyng an der seyner [52v.1] stee und schlag yndeß deynen lincken armen uber seynen rechten yn daß gelenck deß ölpogenß seyneß rechten armeß außbendigß und far mit der lincken hand ynbendigß yn deyn rechten armen und leg dich mit der prust auff seynen armen daß seyn olpogen an deyn prust kwm und druck fast mit deynen payden henden alzo ist er aber peschlossen etc

[]

[52v.2] Item aber eyn peschlyssen greuff mit deyner lincken hand uber seyn rechten armen wol zw deym ölpogen und mit der selbigen lincken hand far hyn ab außbendigsß unter seyn armen und nym mit deyner lincken hand deyn messer yn der mit und laß den ortt peseytt neben deyner lincken seytten hyn auß gan und schreyt mit deynen rechten fuß hynter seynen rechten und stoß yn alzo mit deym messer oder armen auff seyn rechte achsel und druck mit deyner lincken hand seynen rechten armen fast yn deyn lincke seytten und wirff yn uber deyn rechteß payn oder leg ym daß gehulcz an den halz [53r.1] seyner lincken seytten oder auff seyner rechten seytten leg ym daß gehulcz yn seyn genick hynden etc

[76r.2] Item Aber eyn beschluessen griff mit diner lincken hant vber sin rechten arm Wol zu dem elbogen vnd mit der selbigen hantt [76v.1] far hÿnab vßwendig vnter sin arm vnd nÿm mit diner lincken din messer in der mitten vnd loß den ortt besitz nebent diner lincken hynuß ge vnd schrit mit diner rechten fus hinter synem rechten vnd stos in also mit dinem messer oder arm vff sin rechten achsell vnd druck mit diner lincken hant sin rechten arm vast in dim lincke siten vnd wurff im vber din rechte peyn oder leg im daß gehultz an den hals siner lincken siten oder vff siner rechten siten leg im dz gehultz in sin genueck hinten ~

[]

[53r.2] Beschlossen so er dich hatt
Mit drucken er dir mach nott
Deyn messer solt sencken
Auff linck starck ler swencken

Hye lert der meyster eyn pruch wyder dy ee gemelten peschlysssen und spricht peschlossen so er etc. Daß soltu alzo verstan hat er dir gryffen mit dem lincken armen yn daß glenck deyneß rechten ölpogenß außbendigß und mit seyner rechten Ist unter deynen rechten und hat deyn armen auff seyn prust gefast und will dich da mit uber ruck drucken yndeß stee streytteß gegen ym und laß deyn swertt messer sincken nyder yn deyn lincken uchsen und greuff [53v.1] mitt deyner lincken hand yn seyn armen nohent bey der achsel und schreyt mit dem rechten fuß hynter seyn rechten und reyb dich umb auff deyn lincke seytten und wirff yn uber deyn rechten fuß etc

[76v.2] Beschlossen so er dich halt
Mit trucken er dir mach mat
Din messer soltu sencken
Vff linck starck ler schwencken

Hie lert der meinster ein bruch wider die egemelt beschlussen vnd spricht beschlusß Daß soltu also verstan hat er dir griffen mit dem lincken arm Indas gelenck dines rechten elnbogens vßwendig vnd mit siner [77r.1] rechten vnder diner rechten vnd hat din arm vff sin brust gefast vnd will dich do mit vber ruck drucken Indes ste strittes gegen im vnd loß din messer sencken nider in din lincke vschen vnd griff mit diner lincken hant in sin arm nohent by der achsell vnd schrit mit dinem rechten fus hinter sinen rechten vnd rib dich vmb vff din lincke siten vnd wurff in vber din rechten fus ~

[]


[]

[53v.3] Item aber eyn ander pruch greufft er alz vor so greuff mit deyner lincken hand unten an deyn gehulcz der rechten zw hilff und reyß starck untersich alz dw vor [54r.1] unterricht pist und haw yn durch seyn kopff von oben etc Sequitur textus

[]

[]

[]

[]

[54v.3] Item laufft er dir eyn auff deyn rechte seytten so verbend deyn messer daß der dawm unter kum mit der kurczen oder [55r.1] stumpffen schneyden unter seyn gehulcz yn seyn armen und druck mit dem schnydt ubersich alzo hast dy vyer schnydt und wenn dw dich recht dar eyn schicken wild so magstu dy treyben ym messer und ym swertt

[]

[55r.2] Will er auß dem pandt rucken
Dy hand soltu ym drucken

Nw sagt der meyster wye dw eyn schnydt yn den anderen wechsellen solt und spricht will er auß etc daß merck alzo wenn dir eyner eyn laufft zw deyner lincken seyten mit aufgerecktem armen so verbend deyn messer mit der langen schneyden unter seyn gehulcz ym yn seyn arm und druck fast ubersich und schreyt do mit auff seyn rechte seytten und wynd den knauff mit unten durch mit dem messer von seynen armen und wend daß messer auß dem unteren schnydt yn den oberen [55v.1] uber seyn armen mit der langen schneyden

[78r.3] Wil er vs dem pand rucken
Die hant soltu Im drucken

Hie saget der meinster Wie du eyn schnitt in den andern wechseln solt vnd spricht [78v.1] wil er vß etc daß merck also wan eyner dir in laufft zu diner lincken siten mit vff gerechten arm so verwind so verwind [!] din messer mit der langen schniden vntter sin gehultz in sin arm vnd druck fast vber sich vnd schrit do mit vff sin rechten siten vnd wend den kopff mit vnten durch mit dem messer von sinem arm vnd wind dz messer vß den vnten schnit in den obern vber sin arm mit der langen schniden

[]

[]

[78v.3] Das sünnen zeichen
Mit dem messer wiltu Im neigen
Die achsels dast

[79r.1] Gegen nack druck vast

Hie saget der meinster von eÿnem stuck dz heist er dz sünnen zeÿchen Daß mach also haut er zu dir oder du zu Im vnd so die messer zu samen glitzen so far mit dinem gehultz dines messers vber sin messer vff siner rechten siten vnd schrit mit dem lincken fus hinter sinen rechten vnd griff mit diner lincken hant hinten an sin achsell siner lincken siten vnd druck in fast zu dir vnd far mit dem gehultz vnd crütz dines messers vnter sin hals vnd druck sere gegen dem nack dz heisset im messer dz sünnen zeÿchen

[]

[79r.2] Ob er dast
Vnd gegen nack druck vast
den rechten arm vber schlag
Bÿ dem elnbogen nim die wog

Hie saget der meinster eyn bruch wider dz sünnen zeychen vnd spricht vber tast etc Daß soltu also verstan ist er dir mit sinem [79v.1] gehultz gefaren vber din messer vnter dinem hals vnd mit der lincken hinten an din lincke achsel so loß din messer fallen vnd far mit diner rechten hant durch sin peide arm oder zwuschen sin beide arm vff vnd far mit der rechten hant vber sin rechten arm hinden an dem elnbogen vnd zuch do mit starck gegen diner rechten siten vnd far mit diner lincken hant vßwendig vnter sin rechten elnbogen diner rechten hant zu hilff vnd wind din lincke siten an sin rechte vnd schub mit peiden henden mit gantzer karfft vff din recht siten so kümpt dir sin rechten arm geschlossen vber den lincken vnd auch sin messer also hastu den verborgen griff genant gemacht ~

[]


[56v.2] Item hat er dich mit dem gehulcz gefast [57r.1] alz vor und will dir aber daß sunnen czaygen machen so far mit deynem messer unter seynen payden armen auff deyn lincke seytten daß der ortt hynter dich außhyn gee und fal zw gewoppender handt und far auff mit dem gehultz und mitt deym rechten armen und wenck mit der prüst eyn benig zw ruck yndeß stoß mit deym gehulcz starck an seynen lincken olpogen außbendigß auff deyn rechte seytten und schreyt mit dem lincken fuß fuer seyn rechten und far mit dem gehulcz starck uber seynen rechten daß der ort oben stee und daß gehulcz gegen der erden und druck starck von oben nyder mit geboppender handt auff deyn rechte seytten etc

[79v.2] alliud

Item hat er dich mit dem gehultz gefast als vor vnd will dir aber dz sünnen zeychen machen so far mit dem messer vntter sin beide arm vff din lincke siten dz der ortt hinden vssen ge vnd fal zu gewopenter hant vnd far vff mit dem gehultz vnd far vff mit dem rechten arm vnd wenck mit der prust eyn wenig zu ruck Indes stos mit dinem gehultz starck an sin elnbogen vswendig [80r.1] vff din recht siten vnd schrit mit dem lincken fus fur sin rechten vnd far mit dem gehultz starck vber sin rechten dz der ortt oben ste vnd dz gehultz gegen der erden vnd druck starck von oben nider mit gewopenter hant vff dim [!] rechten siten ~

[]


[57r.2] Item aber eyn ander pruch hellt er dich alz vor mit dem sunnen czaygen so far aber under seynen payden armen mit dem ortt auff deyn lincke seytten und far mit dem gehulcz czwischen seynen payden armen auff oben ynbendigß uber seyn hand und reyß starck mit deym [57v.1] gehulcz untersich und druck oben fast nyder mit der klyngen deyneß messerß und swyng dich auff deyn rechte seytten etc

[]

[57v.2] Item aber eyn ander pruch hatt er dich mit dem sunnen czaygen gefast alz vor so merck yndeß dy weyl er fert mit dem lincken armen nach deyner lincken achsel So laß yn umb dich mit dem armen nichtt kummen sunder weyl er tasten wil gegen dir und seynen armen streckt yndeß far mit dem ort deyneß messerß mit der swech czwischen seynen payden armen auff ynn daß gelenck deß olpogenß seyneß rechten armenß und far mit dem gehulcz und mitt der sterck deyneß messerß von unten auff außbendigß yn daß gelenck seyneß lincken olpogenß und wendt dich mit deyner rechten seytten an seyn lincke und schreyt mit dem rechten fuß fur seyn rechten und druck geswyndt auff deyn lincke seytten alzo hastu yn aber gefangen und verrigeltt daß dw yn fueren magst wo dw hyn wild uber seynen danck und magst yn auch werffen daß er nicht [58r.1] auff mag stan Und magst do neben ym syczen und ym pret spilen essen oder trincken so muest er erfaulen den dw lyest yn geren auff stan etc

[]

[]

[]

[]

[58v.3] Daß soltu alzo verstan wenn dw ym zw vechten zw ymb kumbst vnd hast nohent zw ym mit dem an pynden wiltu den ablauffen mit dem messer so soltu da mit bayffen alz dy frawen wenn si daß garen abwynten oder wayffen [59r.1] von payden seytten und thue gleich alz dw nyder seczen wollest und laß daß messer von payden seytten abgen doch daß der dawm albegen unten stee auff der flech deß messerß und wenn dw den stigst daß er deynem messer nach gett mit der versaczung yndeß mach eyn feler auff welcher seytten dw den man am gebisten mogst zw haben so triffest dw yn

[80r.4] dz soltu also verstan wan du im zubechten zu im kümpst vnd hast nicht zu im mit dem anbinden wiltu dan ab lauffen mit dem messer so soltu do mit [80v.1] werffen als die fraulben wan sie dz garn ab haspeln von beiden siten vnd thün glich als wollest nider sitzen mit dem messer vnd loß dz messer von beiden siten ab gen doch dz der thüm alwegen vnten ste vff der flech des messers vnd wan du dan sihest dz er dinem messer noch get mit der versatzüng Indes mach eyn feller vff welcher siten du den man an dem gewisesten meinest zu haben so trifstu in

[]

[]


[59r.3] Ligt er ym hangettem ortt
Benym daß messer an forcht
Mit dem kreucz soltu schuben
Und mit payden schneyden dich üben
[59v.1] messer



[]

[80v.5] Nu merck dz benemen im messer dz ist wan ir im ze vechten ze samen kümptt vnd so ir beid [81r.1] siner lincken siten an sinem messer so far mit dem crutz oder gehultz vff sin rechte siten an sin messers klingen vnd schub im also sin messer vff sin lincke siten Indes schrit mit dinem lincken fus vff sin rechte siten vnd schlag im zu dem kopff mit der langen schniden

[]

[59v.3] ligtt ym hangattem ortt ligstu den auff seyner lincken seytten an seym messer so far mit dem kreucz oder gehulcz auff seyner rechten seytten an seynß messerß klyngen und scheub yn alzo seyn messer auff seyn lincke seytten yndeß schreit mit deynem lincken fuß auff seyn rechte seytten und schlag yn zw dem kopff mit der langen schneyden [60r.1] schneyden an seyn kopff Sequitur textus

[]



[80v.3] Der im hangenden ort ligt
Vnd die benemen weg
Dem soltu durch gan
Wiltu sin nicht schaden han






[]

[]


[]

[82r.2] Wiltu In benemen
Mit lerer hant were nemen
Zuck wechsell ob du wilt
Die wacht hab hinter dem schult

Hie saget der meinster wie man den man benemen sol vnd spricht also wiltu In benemen dz soltu also verstan wiltu Im sin messer nemen so thün Im also so ir beide ligt im hangenden ort vff siner rechten siten vnd er ouch vff diner rechten siten so benÿm im sin messer woll vff siner rechten siten Indes fal mit diner lerer hant vff sin hant an [82v.1] dz gehultz desß messers vnd riß vntersich so nympstu im dz messer

[]


[61r.2] Item ligt Ir payde alz vor so penymb yn aber mit lerer hand und thue ym alzo so Ir peyde ligtt ym hangattem ortt so pe greuff mit deyner lincken hand auff seyn lincke seytten durch seyn messer und [61v.1] fal außbendigß oben mit der lincken hand czwischen seyn messer und seyner rechten hand etc

[]

[]

[]

[]

[61v.5] Item so dw stest alz vor so thue samb [62r.1] dw ym zw dem pauch wollest wÿnden yndeß stich ym zw dem gesicht etc

[]

[]

[83r.3] Item eyn ander bruch wider dz zuecken Im hangenden [83v.1] ort so mercken bist dz er sin messer an sich zuck vnd wil dir durch zucken Indes so er vff fert mit dem gehultz vnd auch arm Indes far im mit hangenden ort zu sinem gesicht vnd loß in nicht ab kümen von dem messer noch durch zucken ~

[]


[]

[]



[83v.4] Durch ge die zÿnnen
[84r.1] Helbe stich schnit ler finden
die stuck soltu wol bedencken
Vnd do mit die meinster krencken

Hie saget der meinster wie man mit dem messer durch gen sol vnd dz durch gen ist sere gut im messer vnd im schwert du stost nohent oder fer so magstu die durch gen pruchen mit haulben oder mit dem ort oder mit schnitten ~ ~


[]

[63r.2] Item wenn Ir ym zwvechten zwsammen kumbtt wiltu den dy durchgen machen so thue ym alzo haw von deyner rechten achselen gerad eyn oberhaw zw ym eyn auff seyn lincke seytten yndeß ee dw triffest mit dem haw so wynd dy stumpff schneyd gegen seynem [63v.1] messer und senck den ortt nyder und gee czwischen yn und dir auff seyn rechte seytten und schlag yn zw dem kopff

[]

[84r.3] Jtem kümpstu ze Im In dem zevechten so haulb aber In ober haulb starck vff syn [84v.1] lincken siten ze dem kopff Indes wind gegen sinem messer die stümpfen schniden vnd loß den ort mider sincken vnd far zwuschen dir vnd im vff sin rechte siten vnd stich im oben In ze dem gesicht vnd wind din messer daß die stümpff schnid vnten ste

[]

[]


[63v.4] und versuech dich ob dw yn durch payde wang mugst stechen und thue dem alzo so dw zw dem man kumbst yn dem zw vechten alz vor yndeß haw starck eyn oberhaw auff yn alz vor yndeß gee [64r.1] durch mit dem messer auff seyn rechte seytten und stich ym zw dem gesichtt yndeß czuck daß messer an dich und stich ym zw dem gesichtt seyner lincken seytten

[]


[84v.4] alliud

Item haulb eyn ober haulb vff sin lincke siten als vor vnd ge aber durch vnd stich im vff [85r.1] sin rechten siten ze dem gesicht Indes far vff mit dem messer vnd far vff vber sin haupt dz der thüm vnten vff die flech sÿ vnd wan du vber die mit des hauptes kümpst dz die spitz hinten vber din kopff hien vff ste vnd dz gehultz gegem dem man Indes haulb oben nider in vff sin rechten siten ze dem kopff oder schnit im starck vber sin arm oder arbeit mit dem dupliren oder Indes haulb ze den vnderen zÿnnen ~

[]


[64r.3] pOgen czwiüach
Deyn arbeytt do mit mach

[64v.1] Von payden seytten
Czwiüach ler schreyten

Hye sagt der meyster aber von eynem haubtstuck alz von dem pogen und von seyner eygenschafft daß ist nw zw wyssen daß auß dem pogen vill gutter stuck und vill messer nemen kummen und will stuck haben Ir dar pringen auß dem pogen


[85r.2] Bogen zwifach
Din arbeit do mit mach
Von beiden sitten
Zwuffach lere schriten

Hie saget der meinster aber von eynem haupt stuck als von dem bogen vnd von siner eÿgenschafft dz ist Nu ze mercken oder ze wissen [85v.1] daß vß dem bogen vil gutter stuck vnd vil messer nemen kümen vnd vil stuck habem er dar bringen vß dem bogen


[]

[]


[85v.3] Bogen

Item den andern bogen trib also leg dich mit dim messer vff din rechte siten als vor vnd wan er vff dich hautt vff din lincke siten noch der ploß so peug mit dem messer vff vnter sin messer vff din rechten siten vnd dz der ort ge vff din rechte siten vnd dz daß gehultz ste gegen diner lincken siten vnd der [86r.1] thüm vnten vnd dz die lang schnid gegen dir ste vnd schrit vß dem haulb vff din rechte siten eyen zwiffachen drit woll vmb In vnd haulb im zue dem kopff siner rechten siten

[]


[65r.2] Item den dritten pogen mach alzo leg dich mit dem messer auff deyn lincke seytten daß der dawm oben lig auff dem messer und der ortt deß messerß auff der erden und dy stumpff schneyd sey gekertt gegen dem man So er denn auff dich hawet so peug deyn messer auff deyn rechte seytten unter seyn messer und [65v.1] hab deyn schildt daß ist dy versaczung wol fuer deyn haubt und schreytt mit deynem lincken fuß wol fuer auß dem haw auff seyn rechte seytten und haw ym yndeß dürch seyn haubt seyner rechten seytten AMEN

[]


[86r.3] alliud

Item der vierd bogen ist zu machen vff der lincken siten vnd thün dem also leg dich mit dem messer vff din lincke siten dz der ort vff der erden sÿg vnd der thüm oben ste vff der flech vnd gib dich ploß mit diner rechten siten [86v.1] schlecht er dir dan ze der ploß so puge din messer mit dem wol vff sin rechte siten dz dz gehultz ste vff diner rechten siten vnd der ort des messers vff diner lincken siten vnd schrit mit dinen beiden füssen wol vmb in vff sin lincke siten wol vß dem haulb vnd haulb im durch sin haupt siner lincken siten

[]

[]



[86v.3] Was vom pogen lang kümpt
Ort schnell dz ab nimpt
Die kurtz schnid ler wencken
Lanck zu haupt loß sencken

Hie saget der meinster eyn bruch wider die geraden haulb die von bogen gehaulbet werden vnd den bruch soltu also machen So du vff in haulbest vnd er hautt sin messer dar vnder vnd versetz vnd Indes schlecht er oben nider mit eynem geraden ober haulb Indes drit albveg besitz vß dem haulb vnd haulb im noch dem kopff oder wind Indes din [87r.1] messer mit der kurtzen schniden vff sin messer Indes wind din hant vnd messer gegen im mit der langen schniden vnd haulb im durch sin haupt ~

[]

[]

[177r.2] Mer von dem bogen Ainn guts stuckh.

Item hastu den Bogen geschoben wie vor. Indes greiff mit deinner linncken sein rechte hannd. vnnd thu. sam du In durch das Maul wollest hawen vnnd Im haw ker dich hinumb auf. [177v.1] sein rechten seitten. das dein ruckh Gegen Im stee. Indes lasz dein duseggen auf dein lincken Achsel fallen. das die kurtz schneid oben sey. vnnd truckh vornen fast nider. so prichstu Im den arm ab. wildu den Armpruch nit treiben. so wechsel Indes. durch. vnnd treib weitter was du wildt

[]




[]

[66v.2]  Nü wil dw eynen seyn messer nemen so thue ym alzo gee starck an yn mit dem entrusthaw zw seyner lincken seytten und ym an pynden so dy messer zwsammen kliczen so far mit dem gehulcz auff und uber seyn messer auff seyner rechten seytten und far mit dem kreucz ynbendigß yn seyn rechten olpogen und stoß mit dem kreucz und messer starck von dir und mit der lincken handt fal ym an seyn pynd hynter seyner rechten hand und reyß mit deyner lincken hand starck [67r.1] an dich so nymbstu ym daß messer etc

[100r.24] mit dem messer nemen etc [100v.1] messer starck von dir vnd mit der lincken hand starck ann dich andich nympstu Im das messer

[177v.3] Item gee starckh an In mit dem Entrusthaw. zu seiner lincken seitten. vnnd Im anpinden far mit dem gehultz vber sein duseggen. ann [178r.1] seinner rechten. far mit dem Creitz Innwendig Inn Sein rechten Elennpogen. stosz. starckh vnnd mit der linncken hand fall Im an seinnen pvnd vnnd hinder seiner rechten hannd. reisz starckh an dich. so nimbst du Im den duseggen.

[]

[87r.4] Item wiltu Im dz messer nemen mit lerer [87v.1] hant So merck hauptt er vff dich gegen diner lincken siten so peug din messer vnter sin messer wol vff din lincke siten Indes spring wol vff sin siten vnter sin messer vnd begriff sin arm Inlbendig bÿ der hant vnd druck mit dem lincken arm Inlbindigs zwiffach zwuschen sin hant vnd gehultz starck vff din lincke siten so nÿmpstu im aber sin messer ~

[]

[67r.3] Item hawt er gegen dir eyn öberhaw so haw auch geleicz mit ym eyn yndeß wynd deyn messer mit der czwirch eyn wenig auff daß seyn und greuff yndeß mit deynem lincken armen uber peyde messer daß dy payd spiczen hyn ter dich und unter deyner lincken uchsen hyn auß steen yndeß far mit deym gehulcz unter durch seyn rechten armen und wynd [67v.1] außbendigß deyn gehulcz uber seyn rechte hand und reyß starck ubersich etc

[]

[]

[]


[67v.4] Ist er daß gelenck prellen
Gleich solt wyder schnellen

[68r.1] Nymb gehulcz ring reyß
Daß man dir sag preyß

Hye sagtt der meyster eyn pruch wyder daß erst messer nemen nem und sprichtt wil er daß etc Daß sol dw alzo verstan felt er mit seym gehultz uber deyn messer yn daß gelenck deß ölpogenß und wil dir mit seyner lincken hand deyn messer bey dem pynd nemen so merck gleich yndeß so er uberfert mit dem gehultz uber deyn rechte hand yndeß far ym auch uber seyn rechte hand und far mit dem kreucz yn daß gelenck seyneß rechten ölpogenß und scheub den von dir und greuff mit deyner lincken hand an seyn gehultz und reyß starck an dich auff deyn lincke seytten alzo prigstu seyn stuck und machest selber daß stuck daß er hat wellen machen


[178r.2] Ein pruch yber des Obgeschriben

Ist er das gelennckh prellen
gleych soltu wider schnellen
Nimb gehultz Rinng reysz
das man dir sage preysz

Item so Er mit dem gehultz also dein rechte hannd Vberfellt. so far [178r.1] Im auch allso vber mit dem kreitz Inn sein Elenpogen. glenckh. Indes scheub vonn dir. greiff linnckh an sein gehultz vnnder seinner rechten vnnd reysz. starckh an dich. so kumpstu Im vor.

[]


[68r.2] Item eyn pruch wyder daß ander stuck will er dir deyn messer nemen mit lerer hand und so er deyn rechten armen mit seyner lincken [68v.1] hand gefast hatt und wil dich drucken yn seyn lincke seytten yndeß kum deyner rechten hand zw hilff und pegreuff da mit deyn gehulcz unten und reyß starck von oben nyder alz dw vor gehort hast

[88r.2] alliud

Iten aber eyn bruch wider dz ander stuck wil er dir dyn messer nemen mit lerer hant vnter [88v.1] dinem rechten arm mit syner lincken hant gefast hat vnd wil trucken in syn lincke syten Indes küm diner rechten hant zu hillff mit dyner lincken vnd begriff do mit dyn gehultz vnten vnd rieß starck von oben nider als du vor gehorett hast ~

[]


[]


[]


[68v.4] Linck unterfar den rechten
Mit gehültz uberreyß ym vechten

Hye sagt der merer der kunst aber von [69r.1] eynem messer nemen und thu dem alzo stee mit deynem lincken fuß fuer und halt deyn messer auff deyner rechten seytten bey dem payn haut er dir denn zw deyner lincken seytten der plöß nach yndeß peug von deynem rechten seytten auff deyn lincke deyn messer und spring wol auf yn und leg deyn lincke hand fest an seyn rechte unden yndeß far mit dem gehulcz auch uber seyn rechte hand ynbendigß uber daß gelenck der hand und reyß starck auff deyn rechte seytten so nymbstu ym daß messer etc


[88v.4] Linck vnter far den rechten
Mit gehultz vber riß im vechten

Hie saget der meinster eyn messer nemen vnd thun dem also Ste mit dynem lincken fur vnd halt dyn messer vff diner rechten siten beÿ [89r.1] dem peÿnd haut er dir dan zu diner lincken siten der bloß noch indes pulbg von diner rechten siten vff din lincke din messer Vnd spring woll vff in vnd leg din lincke hant fest an syn rechte vnten Indes far mit dem gehultz auch vber syn rechte hant auch Inlbindig vber syn gelenck der hant vnd reiß starck vff din rechte siten so nÿmbstu im dz messer ~

[178r.1] Ein annder duseggen Nemmen.

Linnckh vnnderfar den Rechten
mit gehultz yberreysz Im fechten

Item stee mit dem Linnckhen fuosz vor. vnnd halt. dein duseggen auf deinnen Rechten pain. hawt Er zu deinner lincken plösz. so far mit dem gehultz Innwendig vbers glaich seinner rechten hand. vnnd reiss starckh zur rechten. so nimpstu Im den duseggen.

[]

[]

[69v] Bestu on were
Wirst uberlauffen gefere
Ruck an schaden nicht kanst keren
Stand dich frolich magst weren

Hye lertt der meyster eyn stuck daß do geheyssen ist eyn not stuck und get zw so dw kayn wer hast und wirt uberloffen und kanst on schaden nicht enpflyhen So stand frolich so dw dich ye weren muest und nicht anders seyn kan So thue ym alzo wendt dich gegen ym und stee mit deynem lincken fuß fuer So er dan auff dich hauett von oben nyder So trit mit deynem rechten fuß gegen seynem rechten und wol peseytt auß und far mit gestracktem armen an seyn messer an dy flech außbendig und far yndeß mit deynem rechten armen wol zw dem leyb und wendt deyn hand an seyn [70r.1] messer und fal mit deyner lincken hand an seyn gehulcz oder hand und reyß mit dem leyb und hand starck auff deyner lincken rechten seytten so nymbstu ym daß messer

[89r.3] Gestu anbere were
Wurstu vber lauffen gefere

[89v] Ruck an schaden nicht kanst keren
Standt dich frelich magstu weren

Hie lert der meinster eyn stuck dz do heissett eyn nett stock vnd gat zu so du keyn were hast vnd wurst vber lauffen vnd kanst an schaden nicht entpflihen so stant frelich vnd so du dich were must vnd nit anders syn mag so wind dich gegen Im vnd ste mit dynen lincken fus fur so er dan vff dich haulbett von oben mÿder [!] so drett mit dynem rechten fus gegen synem rechten vnd woll besitz vß vnd far mit gestracken arm an syn messer an die flech vßwendig vnd far Inlbendig mit dynem rechten arm vber syn messer vnd druck den arm woll zu dem leb vnd wend dyn messer an syn hant vnd fal mit dyner lincken hant an syn gehultz oder hant vnd rieß mit dem lieb starck vff dyn rechten syten so nympstu im daß messer etc ~

[]

[]

[]

[70r.4] Item hawtt er aber auff dich alz vor So stee [70v.1] mit deynem lincken fuß fuer und schreytt mit deynem rechten fuß auff seyn rechten wol auß dem haw und far uber de seyn messer mit deynem rechten armen und mit der lincken hand uber oder auff seyn gehulcz und reyß starck auff deyn lincke seytten etc Sequitur textus

[]

[70v.2] Ob er alz frisch ist
Und stat yn kuenstenlicher list
Pistu gefangen messer sölt wenden
Ruck ortt thuet yn enden

Hye sagtt der meyster eyn pruch wyder dy obgemelten messer nemen So dw auff eynen gehawen hast der keyn messer hatt und er verseczt dir mit dem armen alz oben geschriben stet und er fertt dir uber deyn messer yndeß wyndtt deyn messer umb daß dy kurcz schneyd unten stee [71r.1] und far auff mit deym gehultz und secz ym den ortt auff seyn prust oder yn daß angesichtt etc

[90r.3] Ob er frische ist
Vnd stot in künstlicher list

[90v.1] Pist gefangen messer solt wenden
Ruck ort thut in enden

Hie saget der meinster eyn bruch wider die obgemelt stueck oder messer nemen so du off eynen gehaulben hast der keyn messer hat vnd er versetz dir mit dem arm als oben stat vnd er fertt dir uber dyn messer Indes wind dyn messer vmb dz die kurtz schnid vnten ste vnd far vff mit dynem gehultz vnd setz Im dyn ortt vff die bruest etc~

[]

[]

[71r.2] Bebappendt wiltu wer strauffen
Mit gehulcz soelt uberlauffen
Reyß starck auff deyn rechte seytten
Mit dem fuß zw ruck ler schreytten

Hye lert der meyster wye man daß messer zw gewappunder handt eynem soel nemen und spricht gewoppend wiltu etc Daß soltu alzo verstan haüt er auff dich von seyner rechten seytten auff deyn lincke so peug auff mit deynem messer und mit deyner lincken hand far yndeß yn dy mit deyneß messerß und vach den schlag czwischen deyn peyde hende uff daß messer yndeß far mit deynem gehulcz ynbendigß und von oben uber seyn hand yn daß gelenck außbendig und reyß [71v.1] starck auff deyn rechte seytten so nymbstu ym daß messer etc

[90v.3] Gewoppent wiltu were stossen
Mit gehultz soltu vber louffen

[91r.1] Ris starck vff din rechten
Mit dem fus ze ruck lere schritten

Hie lertt der meinster wie man eynem dz messer soll nemen mit gewoppenter hantt Daß solt also verstan hautt er vff dich von syner rechten syten vff dyn lincke so pug vff mit dynem messer vnd mit dyner lincken hant far Indes In die mit dyneß messers vnd fache den schlag zwuschen dyn peyd hend vff dz messer Indes far vff mit dynem gehultz Inlbendigs vnd von oben nider vber syn hant Indas gelinck vßwendig vnd rieß starck vff dyn rechte syten so nÿmpstu Im dz messer ~

[]


[]

[]

[71v.4] Item So dw kombst mit gewappender hand an man So mach dy ablauffen gewoppendt zw payden seytten yndeß fel yn den ablauffen oder stich und dy weyl dw ablauffest und von peyden seytten abgeloffen pist alz zwm ersten mit dem [72r.1] gehultz und dar darnach mit der klyngen auff seyner rechten seytten yndeß far mit dem gehulcz auff seyner lincken seytten uber seyn messer und an den halz seyner rechten seytten und dree yn bey dem halz alzo her umb und oder wirff yn uber deyn rechteß payn etc

[]

[72r.2] Wil er strauffen
Mit dem gehultz uberlaüffen
Seyn swech czeug zw dir
Schreyt recht stoß schir

Hye sagtt der meyster eyn prüch wyder daß erst stuck alz wyder daß messer nemen zw gewoppender hand und spricht wil er strauffen etc Daß soltu alzo verstan wil er dir deyn messer nemen zw gewoppender hand So merck dy weyl er mit seym gehultz uber deyn hand fertt [72v.1] und wil reyssen auff seyn rechte seytten yndeß greuff mit deyner lincken hand yn dy swech seyneß messerß und wend mit deyner rechten hand deyn gehulcz an seyn rechte czwischen seyn payd hend und reyß yn deß starck auff deyn lincken seytten etc

[91v.3] Wil er strauffen
Mit dem gehultz vber louffen

[92r.1] Sin schwech zugt ze dir
Schrit recht stos schier

Hie saget der meinster eyn bruch wider dz stuck vnd sprichtt also wiltu dz messer nemen zu gewoppenter hant vnd sprichtt will er strauffen etc Daß soltu also verstan wil er dir dyn messer nemen zu gewoppent hant so merck eben dyn will er mit synem gehultz vber dyn hant fert vnd will ryssen vff sich syn rechte syten Indes griff mit dyner lincken hant in die schwech synes messers vnd wind mit dyner rechten hant dyn gehultz an syn rechte sc zwueschen syn beyde hende vnd rÿsß Indes starck vff dyn lincke syten

[]

[]

[72v.3] Item aber eyn ander pruch fellt er dir mit dem gehulcz uber deyn armen alz vor mit gewoppender hand So merck yndeß dy weyl er uber deyn hand mit dem gehülcz wil faren So wenndt deyn messer auff dem seynen umb daß dy kurcz schneyd auff seynem messer stee [73r.1] gegen seyner lincken seytten czwischen dich und yn mit gesencktem ortt auff deyn lincke seytten und schreytt mit deynem lincken fueß zw ruck und haw ym czw seynem kopff seyner rechten seytten

[]

[73r.2] Ist dir der Kunst zw rünnen
Daß messer ist genümmen
Dw solt dich nicht sawmen
Und den man auß czawmen

Hye sagtt der meyster eyn wyder pruch wyder den ersten pruch deß messer nemenß und sprichtt ist dir etc Daß soltu alzo verstan hatt er dir pegriffen deyn messer bey der swech und reyst auff seyn rechte lincke seytten und dw enpfindst daß dw deyn messer nicht erhalten magst So fal mit deyner lincken hand hynter seyn lincke an daß gehülcz und mit deyner rechten [73v.1] foren zw seyner rechten hand und wendt daß gehulcz gegen ym und reyß starck untersich So nymbstu ym wyder seyn messer und hawest yn durch seyn kopff

[92v.2] Indes far von synem messer mit dem ortt gegen syner lincken syten zwuschen dich vnd In mit gesencten ortt vff syn lincken syten vnd schrit mit dynem lincken fus zu ruck vnd haulb im zu synem kopff syner rechten syten ~ ~ [93r.1] dz du dyn messer nit gehalten magst so fal mit dyner lincken hant hinter syn lincke an dz gehultz mit dyner rechten vorn zu syner rechten hant vnd wind dz gehultz gegen Im vnd riß starck vnter sich so nÿmpstu Im wider syn messer vnd haust In durch syn koppff ~

[]

[]

[73v.3] Item der erst pruch ist so dich eyner mit gewoppender hand mit dem kloß bey dem halz starck heltt so nymb deyn messer auch zw geppuender hand und [74r.1] far mit dem kloß uber seyn lincke hand ynbendigß auff aussen uber daß gelenck und druck fast untersich mit dem gehulcz und heb mit der lincken hand und mit der klyngen deß messerß fast ubersich auff und schreyt mit dem lincken fuß woll fuer seyn rechte und druck mit dem pyndt seyn lincke hand fast an dich auff deyn rechte seytten und scheub yn oben mit deynem messer fast von dir und birff yn fuer dich auff daß antlicz uber deynen rechten fuß etc

[93r.3] Item der erst bruch So dich eyner mit gewoppenter hant mit dem klotz by dem hals starck hellt So nÿm dyn messer auch zu gewoppenter hant vnd far mit dem klotz [93v.1] vber syn lincke hant vff vßwendig vber daß gelenck vnd druck vast vnderdich mit dem gehultz vnd heb mit der lincken hant vnd mit der klingen deß messers fast vber sich vff schrit mit dem lincken fus wol vor syn rechten vnd druck mit dem bindt syn linck hant fast an dich vff dyn rechte syten vnd schube im oben mit dem messer vast von dir vnd wurff in vor dich nider vff dz antlittz vber dyn rechten fus ~

[]

[93v.2] a alliud

Item eyn ander bruch So er dich bÿ dem hals hat als vor so fal mit gewoppenter hant auch als vor vnd far mit dem lincken hinder In synem rechten arm Indaß gelenck des elnbogen dz daß pindt vnten ste vnd schrit mit dynem rechten fus hinter syn lincken fus vnd schueb in dar vber ~

[]

[74r.3] Item aber eyn pruch hat er dich bey dem halz mit dem pynd alz vor So laß deyn [74v.1] messer fallen und schlag deyn lincken armen uber seynen rechten oben starck nyder und greuff mit deyner rechten rechten hand yn seyn glenck der hand und spring mit deynem lincken fuß fuer seynen rechten und druck seyn lincke hand woll yn deyn rechte seytten und swyng dich mit dem leyb wol auff deyn rechte seytten und wirff yn uber deyn linckeß payn fur dich etc

[93v.3] alliud ~

Item eyn ander bruch helt er dich mit dem hals mit dem pindt als vor so loß dyn messer fallen vnd schlag dyn lincken arm vber syn rechten starck nider vnd griff mit dyner rechten hant in syn gelenck der hant vnd spring mit dynem lincken fus fur dyn rechten [94r.1] vnd druck syn lincken hant woll in dyn rechten syten vnd schwing dich mit dem lieb wol vff dyn rechte syten vnd wurff In vber dyn lincken peind fur dich

[]

[]

[74v.3]  merck daß wenn dw dyseß messer nemen machen [75r.1] wiltu so soltu albegen yn dy swech deß messerß fallen mit deyner rechten hand etc

[]

[]

[94r.5] Item Aber eyn bruch schub In starck von dir mit synem elnbogen mit dyner lincken hant [94v.1] schueb In vff syn rechte sÿten Indes loß dyne messer vallen vnd griff im vßwendig in syn gelenck synen rechten peindt hab in vff vnd wurff in vff syn lincken syten

[]

[75r.4] Item aber eyn pruch scheub yn von dir aber bey seynem lincken rechtem ölpogen und greuff mit deyner rechten hand an seyn rechteß payn nohendt pey dem fuß und [75v.1] wirff yn auff seyn antlicz und gedenck daß dw ym berffen seynen fuß bringest unter deyn rechte uchsen und halt yn alzo do bey daß er nicht auff kan stan wo er auff eynen seytten sich auff pawmen wil so wirff yn auff dy andren und stee mit deynem leyb wol czwischen seynen peden payn so mag er nichtt auff stan etc

[]

[]

[75v.3] Item aber eyn pruch heltt er dich bey dem halz gewoppend alz vor so druck fast zw ruck mit dem nack yndeß greuff auch zw gepappender handt yn deyneß messerß klyngen unter seynem [76r.1] messer und laß pluppling dy recht handt von dem pyndt und greuff yn dy klyngen deyneß messers und schreyt hynter yn auff seyn rechte seytten und schlag yn mit dem gehulcz ynn seyn pauch und schreyt wol hynter yn yndeß mach alz dw vor gehortt hast etc

[]

[94v.3] Vs vber durch stechen
Gewoppent lere were vs brechen
Ouch magstu arm beschissen
Wil gluck des kanstu genissen

Hie saget der meinster von dem vber durch stechen doch meynt er sollen die stuck woll [95r.1] gerotten so sy gluck do bÿ

[]

[76r.3]  nw wiltu dy uberdurch stechen machen So thue ym alzo wenn [76v.1] dw hast an gepunden mit dem messer auff seyn rechte seytten yndeß wyndt mit deynem messer uber daß seyn auff seyner rechten seytten und senck den ortt deß messerß nyder und far da mit unter seyn rechten armen und fal mit deyner lincken hand yn dy mit deyneß messerß und druck aussen yn seyn rechten armen auff seyn lincke seytten So nymbstu ym daß messer

[]

[]

[76v.3] Item aber eyn stuck Ist er dir zw starck [77r.1] daß dw außbendigß den armen nichtt peschlyssen magst So thue alz dw yn außbendigß wollest beschlyssen yndeß far ynbendigß oben uber seynen armen an dy achsel und schreyt mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten und druck yn dar uber etc

[]

[95r.4] Item wan du In Inlbendig in sin arm fast mit dem messer So dritt alwegen mit dinem rechten fus wol hinter syn rechten dz sin arm zwuschen dich vnd im kum ~ ~

[]

[77r.3] Item aber eyn ander stuck ym durchstechen thue ym alz vor und far yndeß mit dem gehultz auff seyn rechte achsellen an seyn halz wol hyn umb yn seyn nacken und heb yn mit der lincken hand wol ubersich und verbendt dy hand auff dem messer daß dw dester stercker hebst und schreyt mit dem rechten fuß hynter seynen rechten und druck [77v.1] yn dar uber etc

[95r.5] Item aber eyn ander stuck Im durch stechen thün im also vnd fal Indes mit dem gehultz vff [95v.1] syn rechten achseln an sin hals woll hin vmb sin nack vnd heb in mit der lincken hant wol vber sich vnd verwind din hant vff din messer dz du dester starcker hebst vnd schrit mit dem rechten fus hinter sin rechten fus vnd druck in dar vber

[]

[]

[77v.3] Wer uber durch thuet stechen
Kunstenlich daß auß solt rechen
Wyndt rechtt piß behendt
Den ortt zw gesicht wend

Hye sagtt der meyster eyn pruch wyder dy ober durch stechen und sprichtt wer uber etc nw wiltu dy durchstechen ym messer prechen So thue ym [78r.1] alzo wenn er dir uber deyn messer byndt und wil dir mit dem ortt unter den armen durchgen yndeß wyndt gegen dir auff seyn rechte seytten deyn messer an daß seyn daß dy kurcz schneyd undten stee und stich ym zw dem gesicht alzo kann er zw der obgemelten stucken nicht kummen

[95v.3] Wer vber durch ist stechen
Künstlich vs lere rechen
Wind recht bis behende
Ort ze gesicht winde

Hie saget der meinster eyn bruch wider die vber durch stechen Nu wiltu die vber durch stechen machen So thun Im also wan er dir vber din messer wind vnd wil [96r.1] dir mit dem ortt vnter din arm durch geen Indes wind gegem Im vff sin rechten siten dein messer an dz sin dz die lang schnid oben ste vnd stich im oben zu dem gesicht also kan er zu dem obgemelt stuck nit kümen ~ ~

[]

[]

[]

[78r.4] Item aber eyn pruch So er durchstechen [78v.1] wil yn dem dy weyl er deyn messer nyder drucket yndeß far auff mit dem gehültz und haw oder schneyd yn durch den halz auff Seyner[9] lincken seytten und daß gett alleß leychtiklich zw dem der eß recht treyben kan etc

[]

[]

[78v.3] Daß soltu alzo verstan So er ym zwvechten zw dir kumbtt So stee vor mit deynem lincken fuß und haltt deyn messer auff deyner rechten seytten und ob deynem rechten knye und daß der dawm doben sey und der ort gegen [79r.1] dem man ste und gib dich mit der lincken seytten plöß schlecht er dir den der plöß nach so peug unter seyn messer auff deyn lincke seytten und spring nohend auff yn yndeß greuff mit deynem ganczen lincken armen starck uber seynen rechten nohend bey dem ölpogen und druck seyn armen fest yn deyn lincke seytten yndeß greuff unter seyn armen yn dy mitt deyneß messerß und secz ym den ortt an seyn kelen oder unter seyn rechte uchsen oder pehalt deyn messer yn der lincken hand yn der mit und laß dy rechten hand von dem pynd deß messerß und greuff ym mit deyner hand yn seyn rechte knyepug und wirff yn fuer dich etc

[96v.2] Item dz soltu also verstan so er im zubechten zu dir künpt so ste vor mit dinem lincken fus vnd halt din messer vff diner rechten siten vnd oben dinen rechten knüg vnd dz der thum oben ste vnd der ort gegen dem man ste vnd geb dich mit der lincken siten ploß schlicht er dir dan der ploß noch so pueg auch vnder sin messer vff din lincke siten vnd spring nohent vff in Indes griff mit diner gantzem lincken arm starck vber sin rechten nohent by dem elnbogen vnd druck sin arm fest in din lincke siten Indes griff vntter sin arm in die mit sines messers vff setz im den ortt an sin kellen oder behalt din messer inder lincken hant in der mit vnd loß din recht hant von dem pindt des messers vnd griff im mit [97r.1] in syn rechten knueg pug vnd würff In for dich

[]

[]

[79r.3] Oder so dw yn bey dem armen gefast hast so schreyt mit deynem rechten fues hynter seynen rechten und far mit deyner rechten handt [79v.1] umb seyn halz auff seyner lincken seytten und wirff yn fuer dich uber deyn rechten huff etc Sequitur Textus

[]

[]

[]

[79v.4] Item eyn pesserß stuck So dw enpfindest daß er wil uber deyn armen fallen gleych [80r.1] yndeß so er felt mit seynem armen uber deynen yndeß heb ym seyn lincken armen außbendigß starck auff ubersich und schreytt mit dem rechten fuß fuer seynen lincken und druck mit dem rechten armen fast nyder seynen lincken daß dy gelenck der olpogen zw sammen rueren oder kumen Ist er starck so kum der rechten hand oder arm zwhilff mit deynem lincken und wirff yn auff daß antlicz uber deyn rechteß payn

[]

[]

[80r.3] Mit dem messer wil er kelen drucken
[80v.1] Dy wer soltu rucken
Nit lang soltu peyten
Ansecz oder recht thu schreyten

Hye sagtt der meyster eyn wyder pruch wyden den ee gemelten pruch und spricht mit messer etc Daß soltu alzo verstan dw eynem uber seyn armen pist gefallen und er wil dir deyn kelen drucken alz oben geschriben steet yndeß nymb seyn messer bey der klyngen mit deyner rechten hand oder mit deym gehultz und dryng druck dy klyngen seyneß messerß fast an dich yn deyn rechte seytten und far mit deyner lincken hand oben auff seyn rechte ynbendigß an daß pynd seyneß messerß und reyß starck auff deyn rechte seytten So nymbstu ym daß messer etc

[]

[80v.2] Item aber eyn ander pruch wyder den [81r.1] pruch wil er yn dy kelen drucken mit seynem messer alzß vor yndeß dy weil seyn messer zw der kelen wil so fal czwischen dich und yn mit deynem messer an daß seyn und laß deyn lincke hand gan und fal yn dy mit deyneß messerß und secz ym den ortt an dy kelen

[]


[]

[]

[81r.4] Item aber eyn ander pruch wil er dir daß messer yn dy kelen drucken so merck alz [81v.1] pald er mit seynem messer ist faren und wil unter dy kelen da mit yndeß far mit deyner rechten hand czwischen dich und yn und seynen messer auff der prust hoch auff mit deyner rechten hand zw deyner lincken achseln und dy weyl er seyn messer dir wil unter dy kelen drucken und dy weyl pegreuff seyn messer oben pey dem gehulcz ob seyner hand mit deyner rechten verkerten hand alzo daß deyn dawm unter sey und der klayn finger oben stee und kum deyner rechten mit deyner lincken zw hilff auch an daß gehulcz ynbendigß und reyß starck auff deyn rechte seytten So nymbstu ym daß messer etc

[]

[]

[81v.3] Item pegreuff seyn rechten armen alz vor [82r.1] und reyß starck uber deyn rechte achsel und druck fast nyder yndeß druck auch deyn lincken darynnen dw seynen rechten armen vor hast und druck mit deynem lincken armen fast yn deyn rechte seytten etc

[]

[]

[98r.3] Wil er dich beschemen
Das messer pÿ dem gehultz nemen
Sin hant lere rucken
Den elnbogen soltu drucken

Hie saget der meinster eyn bruch wider den bruch vnd spricht wil er dich beschemen Daß soltu also verstan grifft er dir mit siner lincken hant in din gehultz vnd künpt siner lincken hant zu hillff mit siner rechten auch In das gehultz vnd wil dir dein messer [98v.1] nemen als oben geschriben stott Indes far mit diner lincken hant in sin rechte vnd rib die vnter stich vff din bruest vnd loß die recht hant von dem gehultz vnd far mit der rechten hant oder arm oben nider durch sin rechten arm vber sin rechten vnd far mit der rechten vff sin lincke hant vnd spring mit dinen rechten fus fur sin lincken vnd wurff in dar vber mit sterck ~

[]


[82v.2] Item wil er dir aber deyn messer nemen bey dem pynd so thue ym deyn messer unter dy kelen wild drucken So merck dy weyl er mit seyner rechten hand wil greu ffen nach deynem gehulcz oder nach deyner rechten hand yndeß so greuff an seynen rechten olpogen und spring mit dem lincken fuß hynter seyn lincken und scheub yn mit deyner lincken hand bey seynem rechten ölpogen starck dar uber und reyß mit deynem [83r.1] messer und deyner rechten hand starck auff deyn rechte seytten alzo hastu czwen pruch da mit dw dyse obgemelten stuck und pruch alle wyder prechen magst so dw dich anderß dar eyn schicken kanst

[]

[83r.2] Wiltu dich rechen
Recht mit linck thu prechen
Linck auff rechtt wer gesprungen
Der linckn mit rechtt zw hilff magst kummen

Nw sagtt der meyster von eynem armenpruch alz er dan oben sprichtt wiltu dich rechen etc. Nw merck wye dw den armen pruch machen soltt stee mit deynem lincken fuß fuer und halt deyn messer auff deyner rechten seytten alz auff dem lincken payn daß der ortt auff stee gegen dem man schlechtt er dir den nach der ploß auff deyn lincke seytten So spring [83v.1] mit deynem rechten fuß auch mit dem lincken wol zw ym mit auff gepogem messer yndeß fal mit deyner lincken hand uber seynen rechten olpogen hynter an den und druck mit ganczer sterck yn deyn lincke seytten yndeß wendt dich mit dem leyb von ym und spring mit deynem lincken fuß starck auff deyn rechte seytten mit ganczem leyb und krafft So prichestu ym den armen amen

[98v.3] Wiltu dich rechten
[99r.1] Recht mit linck prechen
Linck vff recht wer gesprüngen
Linck ze hilff recht magst kümen

Hie saget der meinster von eynen arm bruech als er dan oben spricht wilt dich rechen ~ merck wie du den arm bruch machen solt Ste mit dinen lincken fur vnd halt din messer vff diner rechten siten als vff dem lincken peind dz der ortt vff ste gegen dem man schlecht er dich dan noch der ploß vff din lincke siten so p spring mit dinem rechten fus auch mit dem lincken woll zu Im mit vßgebogen messer Indes fal mit diner lincken hant vber sin rechten elnbogen hinden an den vnd druck mit gantzer sterck in din lincke siten Indes wind din lib von im vnd spring mit dinen lincken fus starck vff din rechte siten mit gantzen lib vnd krafft so brichstu Im den arm

[]

[99r.2] Item eyn ander arm bruch wan du zum nesten zu im kümpst So ste als oben geschriben stott haut er dir dan oben zu diner lincken siten [99v.1] so far gebogen mit dinem messer vnter sin messer vnd spring zwueffach zu im als vor Indes begriff sin rechte hant mit diner mit diner [!] lincken inwendig vnd wind im die vmb vff din lincke siten an din bruest vnd far mit dinen rechten arm vnten an sinen rechten elnbogen vnd brich starck vber sich vff sin rechten

[]


[]

[84r.2] Auff recht wil er bencken
Und deyn armen rencken
Linck hynter linck ler springen
Dy achsel auff recht solt dryngen

Hye sagtt der merer der kunst eyn pruch wyder den armenpruch und spricht alzo auff rechtt wil er bencken etc Daß soltu alzo verstan hatt er dir mit seynem [84v.1] lincken armen uber deynen rechten gefaren und wil dir den prechen uber seyn rechte seytten yndeß so er sich umb wenten wil von dir auff seyn rechte seytten so spring mit deynem lincken fuß hynter seynen lincken und druck mit deynem lincken armen und olpogen seyn lincke achsel und wenn dw seyn achsellen stossen wild so greüff mit deyner lincken hand uber seyn armen yn dy mit deyneß messerß und druck oben und unten mit ganczer machtt auff deynn rechte seytten und wirff yn auff seyn rucken etc

[]

[84v.2] Item eyn ander pruch wyder daß ander stuck und armen pruch hatt er dir mit seyner lincken hand gegriffen yn deyn rechte und hatt daß messer lassen fallen und fert er mit seynem rechten armen unter deyn rechten ölpogen und wil dir deyn rechten armen alzo da mit uber prechen [85r.1] yndeß laß deyn messer auch fallen und brich deyn rechte hand auß seyner lincken untersich und far mit deyner rechten hand unten durch seyn lincken armen und far ym yndeß unter seynen rechten olpogen und wynd deyn hand und armen starck uber seynen rechten armen und druck seyn rechte hand an deyn prust unter deyn rechte vchsen und spring mitt deynem lincken fuß fuer seynen rechten und schlag deynen lincken armen auch starck uber seyn rechte achsellen und druck yn starck auff deyn rechte seytten und wirff yn fuer dich auff seyn angesichtt etc

[100r.2] Item aber eyn bruch hat er dir mit siner lincken hant gegriffen in din rechte vnd hat dz messer lossen fallen vnd fert mit sinen rechten arm vnter din rechten elnbogen vnd wil dir din rechten arm also do mit dar uber brechen Indes laß din messer auch fallen vnd pruch din rechte hant vff din rechte hant vff siner lincken vntersich vnd far mit diner rechten hant vnten durch [100v.1] sin lincken arm vnd far im Indes sinen rechten elnbogen vnd wind din hant vnd arm starck vber sin rechten arm vnd druck sin recht hant an sin brust oder vnder din rechten vscheschen vnd spring mit dynen lincken fus vor sinen rechten vnd schlag din lincken arm auch starck vber sin rechte achsell vnd druck In starck vff din rechte siten vnd wurff in vor dich vff sin angesichtt ~ ~

[]

[85r.2] Item aber eyn pruch wyder daß dritt stuck und armenpruch hatt er dir deyn rechten armen aber pegriffen mit seyner lincken und hatt seyn messer lassen fallen alz vor und schlechtt seyn rechten armen uber deyn rechten ynbendigß yn den ölpogen und wil dich werffen uber seyn rechteß payn yndeß schreytt [85v.1] mit deynem lincken fuß fuer seynen rechten und far ym mit dem gehultz oben uber seyn rechte hand und reyß starck untersich und schlag deynen lincken armen starck oben uber seynen armen und uber seyn lincke hand und swyng dich auff deyn rechte seytten und wirff yn aber auff seyn antlitz

[]

[85v.2] Hüet dich vor den treüffen
Yndeß hand greüffen
Rück drück ableytt
Schlag stich schnel piß beraytt

Hye lertt der meyster wye man sol ledig werden so eyner eynem seyn rechte hand gefangen hatt mit seyner lincken und thu ym alzo hatt er deyn handtt gefangen und er wil machen armenpruch oder waß eß sey so laß yn dar zw nichtt [86r.1] kümen prich ym deyn hand auß seyner züm ersten alzo wendt dich kurcz schneyd außbendigß an seynen armen daß dy flech dar an layn yndeß reyß starck untersich mit gesencktem ortt auff deyn lincke seytten So wirstü ledig yndeß schlag yn durch den kopff oder durch den armen mit der langen schneyden

[100v.3] Huet dich vor dem treffer
[101r.1] Indes hant begriffen
Ruck druck ableiten
Schlag stich schnel pis bereite~

Hie saget der meinster wie man sol ledig werden so man eynen sich hant gefangen hat als mit der lincken hant sin recht vnd thün Im also hat er din hant gefangen vnd er will machen arm bruch oder was eß sy so loß nit dar zu kümen brich im sin hant vß sinen zu ersten / Also wind die kurtz schnid vßwindig an sin arm dz die flech daran an lein Indes riß starck vntersich mit gesenckten ort vff din lnicke siten so wurstu ledig Indes schlag in durch den kopff oder arm mit der langen schniden ~

[]

[]

[]


[86r.4] Item hatt er dir begriffen deyn rechte [86v.1] hand mit seyner rechten so reyß aber mit dem gehulcz untersich und thu alz vor oder wynd deyn messer auff deyn lincke seytten mit gesencktem ortt und reyß da mit starck auff deyn lincke seytten

[]

[]

[86v.3] Dy regel merck
Begreüfft er hand armen sterck
Arbaytt schnel piß besunnen
Zw stücken mag er hartt kümmen

Hye sagtt der meyster eyn ler und sprichtt dy regel etc Daß soltu alzo verstan daß dw ym messer soltt wyssen dy rechte zeytt zw eynem yeczlichen [87r] prüch und soeltt auch seyn bol pesünnen und haben vernünft und soltt dich nicht lassen erczornen daß dw der künst nicht vergessest dw soltt auch nicht allayn aüff dy pruch gedencken wye dw so recht treyben muegst sünder auch auff dy stuck und daß dw wissesst wye dw soeltt eynem yetlichen pegegen er mach waß er wol daß dw eyn stuck oder eyn prucht findest der dar czw fuglich seÿ kanstu deß nicht So laß dich eß leren eynem der daß wayß und kan und kunest dw aller meyster künst und west nicht wenn und wye und gegen wem und gegen welchem verseczen und gegen welchen hewen stucken pruchen schnyten dycz oder geneß dw daß treyben schoellt so ist dir deyn künst nichcz nücz dw müest auch yn etlichen pruchen haben grosse schnellikayt und rechte an legüng der sterck daß ist wenn dir eyner deyn messer hatt unterloffen und hatt dir eyn hand oder armen pegriffen payn fuß hastu den dy künst gemerckt so er hellt er dich nymmer mer hastu dy künst [87v.1] recht verstanden so peleybest wol lang meyster

[]


[]

[]

[]

[]

[102v.5] Item du hast mangerleÿ stuck vnd bruch schimpflich vnd ernstlich gefellet dir eyns nit so nym eyn anders were die ding recht verstat vnd ytlichs zu siner zit triben kan dem gefallen dissen ding ~
[103r.1] Lerer hant vergis nit
Vssen vnd Innen stos mit

Hie saget der meinster wie man die stuck machen sol dz man den arm mit dem gehultz nider stos vñ wie man auch dz glichen mag mit lerer hant

[]

[]


[88r.3] Item hawest ym auff seyn rechte seytten [88v.1] mit eynem entrüsthaw oder suest yndeß so dy messer zw sammen klyczen so stoß yn ynbendigß mit dem gehulcz uber seyn rechte hand oder armen nyder gegen der erden yndeß haw yn durch den kopff amen

[]


[103r.4] alliud

Itm~ ist er vber mit dem gehultz vber din rechte~ hant gefaren vnd wil dir die nider truecken Indes fal mit dem gehultz vber sin rechte hant vßwendig Indes fal mit diner lincke~ hant in [103v.1] sin gehultz vnter sint hant vnd riß starck mit beiden henden vntersich vff din rechte siten so nÿmbstu Im aber sin messer etc

[]


[]

[]

[]

[89r.3] Item eyn prüch wyder den wyderprüch felstu ym mit dem gehulcz uber seyn rechte hand außbendigß und er feltt dir wyder uber deyn hand auch alzo und er ergreufft mit seyner lincken hand an deyn messer hynder an daß gehulcz und [89v.1] reyßt mit seyner rechten starck auff seyn lincke seytten und nymbt dir alzo daß messer yndeß so ligtt deyn rechte hand vor under seyner rechten So dw den enpfindest daß dw deyn messer nicht mer halten magst so greuff mit deyner lincken hand ynn seyneß messerß klyngen nohend bey der hant hab und druck mit deyner rechten hand seyn gehulcz gegen ym und reyß mit deyner lincken seyneß messerß klyngen starck auff deyn lincke seytten so nymbstu ym aber daß messer etc

[103v.5] Item eyn ander bruch wider den wider bruch felstu mit dem gehultz vber sin rechte hantt [104r.1] vßwendig vnd er felt dir widier vber din hant auch also vnd er grifft mit siner lincken hant an din messer hinden an dz gehultz vnd riß mit diner rechten hant starck vff sin lincke siten vnd nÿmpt dir also din messer Indes so leg din rechtt hant vor vnter sin rechte hant so du dan entspfindest dz du din messer nit merere magst behalten mit diner rechten hant so fall mit diner lincken hant in sins messers klingen nohent by der hant hab vnd druck mit diner rechten hant sin gehultz gegem Im vnd riß mit diner lincken hant sines messers klingen starck vff din lincke siten so nÿmbstu im aber sin messer

[]

[89v.2] Item ferstu ym uber seyn armen mit dem gehulcz und er dir wyder und er reyst nyder deyn hand und greüfft mit seyner lincken hand unter ewer peyd hendt yn dy klyngen deß messerß und reyst starck auff seyn lincke seytten yndeß so dw enpfindest daß dw deyn messer nicht mer halten kanst so fal mit deyner lincken hand yn seyneß messerß klyngen So ist deyn rechte hand vor an seyner rechten yndeß druck mit deyner rechten auff [90r.1] seyn rechte oder gegen seyner rechten achselen untersich und reyß starck seyn gehulcz auff deyn rechte seytten so nymbstu ym auch seyn messer

[]

[]

[90r.3] Item fertt er dir mit dem gehülcz uber deyn hand außbendigß yndeß wendt deyn messer mit der langen schneyden unter deyn[10] hand und fal mit deyner lincken hand yn dy mit deyneß messerß und far mit deym gehulcz ynbendigß gewoppend uber seyn hand und reyß starck [90v.1] auff deyn rechte seytten So nymbstu ym aber daß messer etc

[]

[]

[]

[]

[]

[91r.2] Item wil er deyn handt aber nyder stossen ynbendigß mit dem gehulcz So wyndt gegen ym auff mit deynem messer und erhoech daß gehulcz und fal zw gewoppender handt und secz ym den ortt an seyn halz seyner rechten seytten wil er dir daß weren So erbat mit dem gehulcz [91v.1] auff seyn lincke seytten ynbendigß uber seyn hand und nymb ym daß messer alz dw vor gelertt pist etc

[]

[]

[91v.3] Item hawest ym oder er dir von oben zw deyner lincken seytten So haw auch geleich mit ym eyn zw seyner lincken seytten yndeß stoß seyn rechten armen mit deyner lincken hand außbendigß nyder gegen [92r.1] der erden und haw ym mit deyner rechten durch seyn kopff auff seyner rechten seytten etc

[]

[]

[92r.3] Den olpogen ler fassen
Schewb linck haw recht zw der taschen

Hye sagtt der meyster von eynem stuck daß do schimphfflich ist zw treyben wil dw daß stuck machen So thue ym alzo So dw auff yn pyndest auff seyn lincke seytten yndeß schlag umb zw seyner rechten seytten und ym schlag far hynter an seynen rechten ölpogen und stoß yn fast von dir auff seyn lincke seytten und yndeß [92v.1] gibtt er dir den ruck so schlag yn auff seyn huff hynter oder hatt er eyn taschen auff den arß geschoben so schlag yn dar auff

[104r.2] Den elnbogen lere fassen
Schub linck recht ze der teuschen

Hie saget der meinster von eynem bruch stuck dz do schmipflich ist zu triben Wiltu dz stuech machen so thun im also so du vff in pindest vff sin lincke syten Indes schlag im zu siner rechten syten vnd im [104v.1] sclag fart hintten an sin elnbogen vnd stos in fast von dir vff sin rechte siten vnd Indes gibt er dir den ruck so schlag in vff sin huefft hinten oder hat er eyn teschen vff dem ars geschoben so schlag in dar vff

[]

[92v.2] Linck uber far
Yndeß nymb war
Ruck gegen pauch wendt
Durch beyde payn stich wehendt

Daß soltu alzo verstan So dw ym zw vechten zw ym kumbst auff seyn lincke seytten So schlag ym zw der rechten seytten yndeß wendt deyn lincke seytten an seyn rechte seytten und far mit deynem lincken armen aussen uber seyn messer und wendt den ruck gegen ym yndeß fal mit deyner lincken hand yn deyn messer yn dy mit und stich durch deyn peyde payn und hab dich wol mit dem [93r.1] ruck an yn daß er seyneß messerß aüß deynem armen nicht rucken müg und senck dich foren nyder und stich yn ynn den paüch und czeüg deyn ortt offt wyder eyn yn deyn lincke hand daß er dich hynten nicht mit dem ortt deyneß messerß wegreuffen müg und alzo stopff yn eynß oder vyermal behentlich yn den pauch oder auff daß gemechtt eß ist gar lecherlich auff der schül zw treyben vor den lewten etc Sequitur textus

[104v.2] Lynck[12] vber far
Indes nÿm ware
Ruck gegen buch wend
Durch peiden bein stich behende

Daß soltu also verstan so du im zubechten zu im kümpst vff sin lincke siten so schlag im zu siner rechten siten Indes wind din lincke siten an sin rechte siten vnd far mit dinem lincken arm vber sin messer vnd wend den rucken gegen im Indes fal mit diner lincken hant in din messer in die mit vnd stich dich durch din beyde peynd vnd hab dich woll mit dem ruck an In dz er sines messers vß dem arm nit rucken mag vnd senck dich vorn nider vnd stich in den buch vnd zuch din ort vff wider in In die lincke hant dz er dich hinten nit mit dem ortt dineß messers begriffen mag vnd also schub in eyns oder vier mall behentlich in den buch [105r.1] oder vff dz gemechtt Es ist gar lecherlich vff der schull zu triben vor den luten ~

[]

[93r.2] Daß messer zw rechtem payn haltt
Dy wer prich mit gebaltt
Den lincken füß fuer secz
Mit schritten hew stich lecz
Von payden seytten

[93v.1] Trift dy lem wiltu schreyten

Hye sagtt der meyster von etlichen stücken dye dy lem stuck heyssen da mit man eynem lam hawen mag wann dy stuck soll man machen zw den glidren deß armß und der handt

[]

[105r.3] Item wiltu dz stuck machen so schick dich also Setz dinen lincken fus fur vnd halt din messer vff diner rechten siten vnd vff dinem rechten peindt dz der ortt gegem dem man ste vnd der thüm oben sy vff dem messer also als in eyner hut haulbett er dir dan zu der ploß vff diner lincken siten Indes schrit mit dinen rechten fus woll [105v.1] vff sin lincke siten ein zwiffachen dritt wol vß dem haulb im zu der lem siner rechten hant oder arm Inlbendig oder wo du zu der lem am nesten hast etc ~

[]

[93v.3] Item leg dich auff deyn lincke seytten mit [94r.1] deynem messer daß der ortt auff der erden sey und der dawm unter auff dem messer und dy rechtt schneyd gegen dem man stee und stee mit deynem rechten fuß fuer hawtt er denn auff dich oben zw dem kopff so versecz ym nicht sünder trit ym mit deynem lincken fuß wol auff seyn rechte seytten woll auß dem haw und schreyt mit dem rechten fuß dem lincken nach yndeß haw ym nach der andren aüßeren lem seyneß rechten armenß

[]

[]

[]

[]

[94v.2] Item lig aber auff deyner rechten seytten alz [95r.1] vor hawtt er dir den nach deyner lincken seytten So schreytt aüß dem haw mitt deynem lincken fuß wol aüff seyn rechte und yn seynem haw so haw ym nach seynem rechten armen außbendigß nach der lem etc

[]

[]

[105v.3] Kürtz dich mell
Ym pand pis schnell
Hau starck ze siner lincken
Der rechten hant soltu wincken

Hie saget der meinster von eynem stuck wie man eynem vff sin arm oder hant haulben sol vnd spricht kurtz dich mell etc Dz stuck mach also so müstu gar schnell sin am an pinden vnd thun im also haulb im zu siner lincken siten starck von oben in eyn ober haulb Indes die will die messer [106r.1] zu samen gluetzen oben so haulb im schnell vff sin rechten arm oder hant etc

[]

[95v.2] Nach der hand wil er hawen
Deß ortteß soltü dich frawen
Wyndt ortt zw gesicht und messer
Yndeß arbaytt ist daß pesser

Hye lertt der meyster eyn prüch wyder daß ee gemeltt stuck so man eynem zw seyner [96r.1] rechten hand hawett alz oben stet und spricht alzo nach der hand etc Daß soltu alzo verstan wil er dir nach deyner rechten hand hawen daß soltu alzo prechen wenn er dir hatt an gepünden auff deyner lincken seytten und will dir yndeß schnel nach deyner rechten hand oder armen hawen umb zw deyner rechten seytten So wendt yndeß deyn messer gegen dem seynen auff deyn lincke seytten daß dy kurcz schneyd unten stee yndeß stich ym zw dem gesichtt und erbeyt furpaß zw der negsten plöß etc Sequitur textus

[]

[96r.2] Lanck scheuß von hand
Den ortt schlecht er von luginßland

Daß soltu alzo verstan wenn dw stest mit deynem lincken fuß fuer und hast deyn messer auff deyner rechten seytten an dem payn alzo daß der ortt gegen dem man stee und der dawm lig oben [96v.1] auff der flech deß messerß hawet er dir dan zw auff deyn lincke seytten nach der plöß So versecz ym nichtt Sünder scheüß ym dy weyl er ym schlag ist den ortt gerad mit gestracktem armen starck yn daß gesichtt Und ym schüß schreytt auff seyn lincke seytten mit deynem rechten fuß etc

[]

[96v.2] Wil er auß armen schyssen linck
Scheuß gerad ortt wynd und winck

Hye lertt der meyster eyn prüch wyder daß eyn schyssen alz oben gemeltt ist und sprichtt will er auß etc Daß soltu alzo verstan stet er yn dem leger alzo daß er seyn messer hatt auff seyner rechten seytten auff seynem rechten payn daß der ortt gegen dem man stee So er dir den den ort eyn scheüst yndeß scheuß gerad mit ym eyn gerad zw seynem gesicht auch mit gestracktem armen yndeß wyndt [97r.1] deyn messer an daß seyn den ortt zw dem gesichtt alzo daß dy rechtt schneyd oben stee und dy stumpff unten und haltt mit deynem gehulcz wol hyn dan auff deyn lincke seytten und stich ym zw dem gesichtt seyner lincken seytten und erbayt yndeß etc Sequitur textus

[106v.2] Wil er vs arm schissen linck
Schub gerade ort wind vnd winck

Daß in schuessen als oben gemelt ist lert der meinster eyn bruch dar wider etc Daß soltu also verstan stet er im dem leger also daß er sin messer vff siner rechten siten vff sinem rechten peind dz der ortt gegem dem man stee so er dir den ort In schusßt Indes schus gerad mit im in gerad in sin gesicht auch mit gestractem arm Indes wind din messer an dz sin den ortt zu dem gesicht also dz die rechte schnid [107r.1] oben ste vnd die linck stümpf vnten vnd halt mit dinem gehultz wol hinden vff din lincken siten vnd stich im zu dem gesicht siner lincken siten vnd arbeit Indes etc

[]

[97r.2] Den storchschnabel soltü erlengen
Daß fuer paÿn zw rück ler prengen

Hye sagtt der meyster wye man daß stuck daß do heysset der storch schnabel machen söl nw wiltu den storchschnabel machen So thue ym alzo stee mit deynem lincken fuß fuer und haltt deyn messer auff deyner rechten seytten bey deynem rechten fuß oder ob deynem rechten knye daß der ortt gegen dem man stee und gib dich ploß mit deyner lincken seytten hawtt er dir den alzo nach der plöß So ruck deynen lincken fuß [97v.1] wol zw ruck auff daß weytteß und heb deyn messer mit gestracktem armen gegen seyner prust und laß yn dar an laüffen

[]

[]

[]

[97v.3] Wer dir wil eyn laüffen
Mit dem ortt soltü yn gaüffen
Zw springent wil er schlagen
Ortt zw ruck lertt gagen

Hye lertt der meyster eyn stuck wyder dye eyn lauffen und wyder dy vechter dy geren eyn lauffen schick dich gegen yn alzo leg dich yn dy hut der pasteyn und wenn er dir dan eyn lauffen [98r.1] wil so haltt deyn messer mit dem ortt fuerdich und lasß yn dar an laüffen wil er dan verseczen den ortt und fertt nach deynem messer So wechsel yndeß durch zw der negsten ploß

[]

[]

[]

[98r.4] Wil er auß dem pandt schlagen
Der ort macht yn verczagen
Sücht er dy plöß

[98v.1] Mit ortt yn verdröß

Den text soltu alzo verstan wenn er dir an gepünden hatt an deyn messer auff deyner lincken seytten und er wil schlagen zw deyner rechten seytten yndeß far auff mit dem gehulcz unter deyn armen und senck den ortt nyder und stich ym zw dem halz oder zw der prust

[]


[]

[]

[98v.4] Der scorpian mit seyner kar
[99r] Dem altlicz ist er gefar
Dy kurcz schneyd gegen haubt laß fallen
Schlag recht czwiuach laß prallen

Hye sagtt der merer der künst von eynem stück daß heysset der scorpian und daß stuck treyb alzo haw ym von deyner rechten achsel zw seyner lincken starck eyn zw dem haubt mit gestracktem armen eyn oberhaw yndeß so dw gehawen hast so laß dy kurcz schneyd deyneß messerß sincken gleich gegen deym haubt dy kurcz schneyd uncz auff deyn lincke achsel yndeß stich ym wyder zw dem gesichtt seyner lincken seytten hastu ym denn nicht troffen mit dem stich So ruck deyn messer mit dem ort wyder gegen dir doch daß der ort gesenckt sey aüff deyn lincke seytten und schlag yn mit der [99v.1] kurczen schneyden auff seyn kopff seyner rechten seytten yndeß wendt deyn gehulcz unter deyn rechten armen und schreytt mit deynem lincken fuß hynter seynen rechten und schlag ym dy lang schneyd uber seyn haubt und daß stuck heysset der scorpian etc

[108r.4] Scorpion mit siner kar
Dem antlitz ist gefar
Die kürtz schnidt gegen dem haupt los fallen

[108v.1] Schlag recht zwiffach los prallen

Hie saget der meinster von eynen stuck heist des schorpion daß stuck tribe also haulb im von diner achsell zu siner lincken starck in zu dem haupt mit gestracketem arm in eynen ober haulb vnd Indes so du gehaulben hast so loß din kurtz schnid dines messers sencken glich gegem dem haupt die kurtz schnid vntz vff din lincke achsell Indes stich im wider zu dem gesicht siner lincken siten hastu in dan mit troffen mit dem stich so ruck din messer mit dem ort wider gegen dir doch dz der ort gesünck sÿ vff din lincke siten vnd schlag in mit der kurtzen schniden vff sin kopff siner rechten siten Indes wind din gehultz vnder den rechten arm vnd schrit mit dinem lincken fus hinder sinen rechten vnd schlag Im die lang schnid vber sin haupt daß ist der schorpion

[]

[99v.2] Der wbasiliscus mit seym gesicht
Dy meyster macht vergifft
Er vergift dy prüst an forcht
Und verseret daß hawbt mit schlagendem orcht

Hye sagtt der meyster eyn stuck daß der basiliscus heyst Daß soltu alzo machen So ir peyde an gepunden habtt an dy messer und er ist yn der krummen versaczung oder suest So leg dich auff seyn messer mit der langen oder scharpffen schneyden und wartt wan er dir zw [100r.1] deyner rechten seytten schlagen wil So er dan nohend bey dir ist ym pandt merck dy weyl er ym schlag ist yndeß fal zw gewappender handt und stich ym starck auff seyn lincke seytten zw der öberen czynnen zw dem oren So er denn will verseczen und fertt auff mit dem messer so far hoch auff mit dem armen und stich yn mit geboppender hand starck auff seyn prust will er den auff deyn messer fallen mit der versaczung So schlag ym daß gehulcz deß messerß uber seyn kopff yndeß laß deyn rechte hand wyder von der mitt deß messerß und pegreüff deyn gehulcz wyder yn dy rechte hand und secz ym den ortt wyder yn dy prust Alzo hastu den wasiliscum gemacht und daß stuck soltu treyben gegen den meystren dy nohend bey dem man vechten

[]

[100r.2] Der klocz mit seyner wartt
[100v] Zw dem oren stost er hartt
Yndeß piß behendt
Bewoppend ortt zw der prust wend

Hye sagtt der meyster von eynem stuck und spricht der klocz mit etc Daß soltu alzo verstan wynd ym gerad auff seyn messer und wartt wenn er mit der krum wil hawen zw deyner lincken seytten wann mit dem lincken fuß soltu vor sten dy weyl er dir dan hawet zw deyner lincken seytten yndeß fal zw gewoppender hand und schreyt mitt deynem rechten fuß wol zw seynem rechten und stoß yn mit dem gehulcz deß messerß zw seynem rechten oren yndeß czuck mit gewoppender hand den ortt gegen deyner lincken seytten peseytz ab und secz ym den ortt yn dy prust verseczt er denn So erbeyt yndeß mit dem [101r.1] schlagenden ortt zw dem kopff oder far mit dem gehulcz oben ynbendigß ober seyn hand und mach daß messer nemen etc Sequitur textus

[109r.2] Klotz mit siner wartt
zu den oren stost er hart
Indes pis behende

[109v.1] Gewoppent ort ze prust wend

Hie sagt der meinster von eynen stueck vnd spricht der klotz mit siner etc Daß soltu also verstan wind im gerad vff sin messer vnd wartt wan er mit der krume wil haulben zu diner l/ siten wan mit dem lincken fus soltu versten die wiell er dir dan haulbt zu diner lincken siten Indes fal zu gewoppent hant vnd schrit mit dinem rechten fus wol vff sin rechten fus vnd stos im mit dem gehultz des messers zu sinem rechten oren Indes zuck mit gewoppenter hant den ort gegen siner lincken siten besitz ab vnd setz im den ortt in die prust versetz er dan so schag indes den schlagenden ort zu dem kopf vssen oder far mit dem gehultz oben vber sin hant vnd mach daß messer nemen

[]

[101r.2] Bewoppend mit dem kloß
Zw der prüst stoß
Bewoppend oder süst
Verseczt rechtt eß gibtt dir lüst

Hye sagtt der meyster wye dw mit dem kloß daß ist mit dem gehülcz solt den man yn dy prust stossen und thue ym alzo schlecht er dir zw dem oren oder zw dem kopff deyner rechten oder lincken seytten So fal zw gewoppender hand und senck ym daß gehulcz auff seyn prust yndeß erbeyt mit der klyngen [101v.1] deyneß messerß oben starck zw dem hawbt oder far mit geboppendem ortt peseytz ab und secz ym den yn daß gesichtt oder yn dy prust

[109v.2] Gewoppent mit dem klotz
zu der brust stos
Gewoppent oder sünst
Versetz recht es git dir luest

Hie saget der meinster wie du mit dem klotz dz ist mit dem gehultz soltu den man in die brust [110r.1] stossen vnd thün im also Schlecht er dir zu den oren oder zu dem kopf diner rechten oder lincken siten so fal zu gewoppenter hant vnd senck im dz gehultz vff sin brust Indes arbeit mit der klingen dines messers oben starck zu dem kopff oder far mit gewoppenter hant besitz ab vnd setz im den ortt in dz gesicht oder brust

[]

[]

[101v.3] Item ligtt er ym pandt mit dir und wil dir aber schlagen zw deyner rechten seytten zw der oberen czynnen yndeß far aber auff seyn prust gewoppend mitt dem ortt daß ist mit gewoppender hand yndeß far mit deynem rechten armen uber seyn messer und mit dem fodren teyl deß messerß und auch gewoppend far ym [102r.1] czwischen daß gehultcz und dy hand oder stoß daß seyn messer mit deynem lincken olpogen auff deyn rechte seytten so nymbstu ym daß messer etc

[]

[]

[]

[]

[102v.2] Item schlecht dw eynem zw seynem lincken oren mit dem entrusthaw und er fertt dir mit dem gehulcz gewoppend auff deyn prust yndeß far mit deym gehulcz gegen seyner rechten seytten uber seyneß messerß klyngen und greuff mitt deyner lincken hand yn seyn gehulcz zw seyner rechten hand und reyß mitt deym gehulcz starck yn deyn rechte seytten nyder und mit deyner lincken hand scheub starck [103r.1] von dir auff deyn rechte seytten So nymbstu ym aber daß messer etc

[]

[]

[103r.3] Vyer seyn der hengen
Dar auß ler hew stich schnydt erkennen
Yn allem gefertt
Leger weych oder hertt

Hye lertt der meyser wye dw dy vyer hengen machen söllt ym messer und wye dy genant seyn alzo nendt er eyn yetlichß [103v.1] mit seynem namen eyneß nach dem anderen etc

[]

[]

[]

[103v.4] Item hye merck wye dw aüß den vyer hengen solt treyben acht wynden daß erst uben hengen hatt czwey wynden und treyb daß alzo wenn dw mit dem zw vechten zw ym kumbst so ste von deyner rechten seytten [104r.1] yn den stiren schlechtt er den oben eyn zw deyner lincken seytten so wyndt gegen seynem haw dy kurcz schneyden an seyn messer wyder yn den stiren daß ist eyn bynden seczt er den den stich ab von seyner lincken seytten so peleyb am messer und windt wyder auff deyn rechte seytten wyder yn den stiren dy flech an seyn messer und stich ym oben zw dem gesicht daß ist eyn hengen von der rechten seytten mit czwayen wynden an seynem messer etc

[]

[104r.2] Item eyn ander oberhengen mit czweyen wynden daß treyb alzo wenn dw mit dem zw vechten zw ym kumbst so stee von deyner lincken seytten yn den stiren hawt er dan oben zw deyner rechten seytten so wyndt gegen seynem haw dy scharpffen schneyden an seyn messer und stich ym oben zw dem gesicht daß ist aber eyn wynden Seczt er den stich den ab gegen seyner rechten seytten so pleyb ym [104v.1] am messer und wynd wyder auff deyn lincke seytten wyder yn den stiren dy flech an seyn messer daß dy stümpff schneyd unten stee und stich ym oben eyn zw dem gesicht von seyner lincken seytten aber mit czwayen wynden an seynem messer etc

[]

[111v.3] Item du solt auch wissen dz vß den vnter zwiehen [112r.1] hengen dz ist der eber von beiden siten triben solt auch vier winden mit allen iren geferten als vß dem eber dz sint die acht winden vnd als vff du windest gedenck in yttlichem winden an den haulb an den stich an den schnit also kümen vß den acht winden xxiiij vnd vß wellichem winden vnd gegen wellichen stucken haulben stichen schnitten den du dust dz bistu zu gutter mossen vor wol vnderrichtt

[]

[]

[105r.2] Item wiltü dich aüß der pasteyn weren So thu ym alzo wenn dw mit dem zwvechten schir zw ym kumbst So secz deynen lincken fuß fuer und haltt deyn [105v.1] messer mit dem ortt auff der erden alz dw wol unterricht pist kümbtt er dir engegen alz oben geschriben ist so far mit gestracktem armen auff mit dem ortt ym yn seyn gesichtt etc oder yn dy prust hastu yn getroffen mit dem ortt und er erschrickt und czückt den kopff oder leyb zw ruck oder hyntersich yndeß fall wyder her ab mit deynem messer yn dy hut der pasteyn und czeüg deynen rechten fuß wyder zw ruck und laß dich an scheden nicht auß der hut der pasteyn pringen und alzo thu ym auch auff deynen lincken seytten etc

[112r.3] Item Wiltu dich vß der pasteÿn weren so thün im also wan du mit zuvechten zu im kumpst so setz dinen lincken fus for vnd halt din messer mit dem ortt gegen der erden als du woll vndericht pist kümpt er dir engegen als oben geschriben ist so far mit dinem gestrackte arm [112v.1] vff mit dem ortt im zu sinem gesicht oder in brust hastu in troffen mit dem ortt vnd er herschrickt vnd zuck den lib oder kopff zu rueck Indes fal wider herab mit dinem messer in die haut der pasteyn vnd zuck dinen rechten fus wider zu ruck vnd loß dich an schaden nicht vß der hut pasteyn bringen also thün im auch vß der lincken siten ~

[]


[]


[105v.3] Item ist er hoch ym pandt so far ym mit dem ortt zw dem gesichtt oder [106r.1] prüst ist er aber nyder mit dem armen So wartt der ryngen etc Sequitur textus

[]

[]

[106r.3] Item dy ander maynüng deß text ist waß den oberen czynnen zw geschlagen wirtt daß soltu mit dem langen ortt verseczen aüß der hutt der pasteyn Doch zw [106v.1] merer erklerung soltu wyssen daß man sich mit dem langen ortt gegen allen anpyntten weren sol und den ortt praüchen dar wyder er haw oder stech So pricht daß daß der lang ortt gar wann der lang ortt ist dy pest wer ym messer und ym swertt und wer dar auß vechten kan der czwyngtt den man daß er sich uber seyn danck müß schlagen lassen und ob er daß vor wollt gewynnen ym messer So magstü ym daß vor yndeß mit dem langen ortt mit gewaltt nemen yndeß erbeyt mit deym messer nach dem nach alzo gedenck albegen daß dw ym daß vor und daß nach angewynst etc

[]

[]

[113r.3] Item glich als du die ding machest so du ligst in der hut der pastey vff diner rechten siten so der linck fus vor stott also machstu durch wechselln [113v.1] so du stost in der hut pasteyn vff diner lincken siten so der recht fus fur stott vnd daruß haulben stechen vnd schnitten den dz eß von der lincken siten letzer zu gett dan vff der rechten vnd eym vngabten im messer gar vnlbege dünckt

[]

[106v.2] Wer der pasteyn zw seczt
Vom lüginsland wirtt er geleczt
Dringtt er ym an pÿnden

[107r.1] Den ortt zw gesicht solt wynden

Item dy maynung deß textz ist als waß den unteren czynnen wirt zw geschlagen oder gestochen daß solt dw prachen oder weren auß der hut lüginsland mit dem langen ortt und ob dw mit dem ortt hast gefeltt so pyndt albegen deyn messer gegen dem seynen yn den stiren von peyden seytten get daß zw etc

[]

[107r.2] Item ligstü yn der hut lüginslandt So stee mit deynen paynen wol yn dy wag und haltt deyn messer gestrackt und laß yn machen waß er wil Thüstu ym recht so kann er nicht schaffen er wechsel durch oder mach waß er wol dw magstu dich auch yn dyse hut legen auff seyn messer alzo gestrackt und alzo machen dar auß waß dw willst Dw magst auch alle ploß da mit suchen und wo dw daß fenster sigst offen stan da gee küenlich dar eyn mit deynem ortt und mach [107v.1] yndeß alz dw vor unterrichtt pist etc

[]

[]

[]

[114r.3] Item lig er in der krüme versatzung als vor vff diner rechten siten so wind die lang schnid gegem [114v.1] sinem haupt fert er dan aber hoch vff mit den armen vnd will versetzen als vor so vnd merck in winden die will du gegem dem haupt bist winden vff sin messer aber vff sin lincke siten vnd schlag im die kurtz schnid an sin haupt dz der thüm vnten sÿ vnd leg vff der flecht des messers

[]

[108r.3]  versecz er dann den schlag und felltt [108v.1] dar auff mit seynem messer so reyß wyder wehentlich an seyn messer zw dem hawbtt aber mit der kürczen schneyden hatt er daß auch verseczt So wyndt wyder auff dy land schneyden gegen seym haubtt und laß den ortt aber fallen auff deyn lincke seytten und zw deyner rechten seytten yn dy kelen oder prust etc

[]

[108v.2] Ym wynden wiltü yn verfueren
Czwiuach soltu dupliren
Wiltu dich aber paß rechen
Dürch dy wang ler stechen

Hye sagtt der meyster wye man auff der krum sol dupliren wiltu daß dwpliren machen so thu ym alzo So ir nw peyd habtt an gepunden und er ligtt dir auff deyner rechten seytten und dw [109r.1] ym auff seyner lincken seytten und dw ym auff seyner lincken seytten und dw ligst mit deynem messer auff dem seynen daß der dawm unten an deynem messer sey yndeß wynd dy scharpffen schneyd auff seyn hawbtt und yndeß schlag ym zw seynem lincken oren mit dem entrusthaw auff seyneß messerß klyngen mit der stümpffen schneyden wol umb zw dem hawbtt wiltu den abnemen am messer daß magstu auch thun

[114v.3] Im winden wilt verfuren
Zwueffach soltu dupliren
Wiltu dich bas rechen
Durch die wangen ler stechen

Hie saget der meinster Wie man vß der krümen sol dupliren Wiltu im dz dupliren machen So thün im also so ir nü beÿd habt an gebünden vnd er ligt dir vff diner rechten siten vnd du im vff siner lincken siten vnd du ligst mit dinem messer vff dem synen dz der [115r.1] thüm vnten an dinem messer ste Indes wind die scharpfen schnid vff sin haupt vnd indes schlag im zu sinem lincken oren mit dem entruesch haulb vff sins messers klingen mit der stümpfen schniden wol vmb zu dem hauptt Wiltu dan ab nemen am mesß dz magst auch thün ~

[]

[]

[109r.3] Item alz dw dy stuck gemacht hast auff [109v.1] der rechten seytten alzo magstu dy machen auff der lincken seytten und waß dy wynden eygenschafft gehabt haben von der rechten seytten dy selben haben sy auch von der lincken seytten dy abnemen magst dw auch machen und zw dem kopff schlagen den wen dw auff der lincken seytten gegen dem hawbtt wyndest so soltu mit der stümpffen schneyden schlagen auch magstu zu dem rechten wang stechen etc

[]

[]

[109v.3]  [110r.1] hynter seyn rechte und reyß starck do mit bey dem pynd auff deyn rechte seytten und stoß yn mit dem ortt deyneß messerß starck yn seyn leyb etc

[]

[]

[110r.3] Item ligstu auff seynem messer und er ligt alz vor yndeß far mit deynem lincken armen uber seyn messer und stoß mit deynem messer ym an seyn messer mit dem kreucz starck an seyn messer oben an seyn gehulcz oder an seynß messerß klyngen nohent bey der hand [110v.1] starck auff deyn lincke seytten so nymbstu ym daß messer etc

[]

[]

[110v.3] Item ligtt er auff seyner rechten seytten ym hangatten ortt alz vor und dw ligest aüch auff seynem alz vor yndeß fal mit deynem lincken armen uber seyn messer und thü samb dw ym mit dem gehulcz deyneß messerß wollest stossen [111r.1] yn seyn angesicht so er den auff fertt mit seynem gehulcz und wil dir den stoß da mit verseczen yndeß stoß mit deynem gehultz czwischen seyn handt und seyn gehulcz auff deyn lincke seytten starck So nymbstu ym aber daß messer und hawest yn da mit durch daß maul etc

[]

[]

[111r.3] Wiltü yn betryegen
So dw pist unter lygen
Linck wynck dürchge yn wynden

[111v] Hew stich schnyd ler finden
Zw kopff zw leyb
Waß dw pegerst daß treyb
Yn allem gefertt
Pruff weych oder hertt

Hye endet der meyster und der merer der künst daß leczt stuck mit seyner eygenschafft und sprichtt will dw yn betrygen etc Daß ist wenn Ir beyde an gepunden habtt ligtt er dir den auff der rechten seytten mit der krümmen versaczung und dw ligst unter seynem messer auch ynder selben versaczung yndeß wynd deyn messer auff seyn lincke seytten gegen seyner ploß und winck wol gegen der selbigen daß ist alz vor gesprochen daß dw nach der ploß solt greüffen eyn wenig und und doch von der selbigen lincken seytten soltu schnel [112r.1] durchgeen mit dem messer fuer deyn leyb mit gesencktem ortt auff deyn lincke seytten und schlag ym zw dem haubt seyner rechten seytten oder secz ym den ortt zw dem gesicht oder zw der prüst

[115r.2] Wiltu in betrigen
So du bist vnten ligen
Linck wind durch ge In winden
Heu stich schnit lere finden
Zue kopff zu lip
Was du gerest das tribe
In allem gefert
preuff weich oder hartt

Hie endet der meinster Vnd der merer der künst dz lest stuck mit siner eygenschafft Vnd spricht wiltu In betrigen dz ist wan ir beid an gebünden habt ligt er dir dan vff der rechten siten mit der krümen versatzung vnd du ligst vnden sin messer auch in der selbigen versatzung Indes wind din messer vff [115v.1] sin lincke siten gegen siner ploß vnd winck woll gegen der selbigen daß ist also vil gesprochen als dz du solst noch der ploß griffen ein wenig vnd auch von der selbigen siten schnell dürch gen mit dem messer fur din lip mit gestrecktem ortt vff din lincke siten vnd schlag im noch dem haupt siner rechten oder setz im der ortt zu dem gesichtt

[]

[]

[112r.3] Item windestu ym zw dem gesichtt mit gesencktem hulcz daß der dawm auff der flech stet und er schlecht dir yndeß [112v.1] nach deym haubtt yndeß wyndt gegen seyner lincken seytten daß der dawm unten stee So ist der schlag versecz schlecht er dan wyder umb zw deyner rechten seytten So schneyd ym starck uber seyn rechten armen außbendigß und czeüg da mit ab etc

[]

[115v.4] Item ligst also vff siner rechten siten vnd er auch vff der selbigen als vor Indes winde vnten sinem [116r.1] messer dim messer gar vmb also dz du in vff siner rechten siten mit der kuttzen schniden oder flech sin rechten achsel rurest ein wenig Indes far durch mit dem messer mit dem gesenctem ort zwuschen vber beyde siten oder lip dz die lang schnid vor ge Indes setz in den ort in sin brust oder schlag im mit der kurtzen schniden zu sinem lincken oren vnd hab din messer allvegen fur din haupt mit dem gehultz wol vber sich dz der thüm vnten vff der flech des messers ste

[]

[]

[]

[113r.3] Item haw von oben gerad zw eynen eyn eynen langen oberhaw mit gestracktem armen gerad und frey zw seynem kopff seyner [113v.1] lincken seytten yndeß so der haw gerad verprachtt ist So wynd gegen seym messer dy kurcz schneyd dar an daß der dawm unten stee und schnell ym dy kurcz schneyd an seynn linckeß ore

[]

[]

[]

[113v.4] Item dw solt auch wyssen daß auß dysen wynden sollen gefünden werden hew stich und schnydt und thü ym alzo so dw pist gangen mit dem messer zw von seyner lincken seytten auff seyn rechte [114r.1] seytten so schneyd ubersich an seynen seytten yndeß so dw geschnytten hast mit dem messer stich ym auff seyn prust yndeß far auff mit dem messer und machen feler auch auff seyner rechten seytten und haw ym zw dem haubtt oder aüff dy seytten etc

[116r.4] Item du solt auch wissen dz vß dissem winden sollend gefunden werden haulb stich vnd schnid vnd thüm [!] im also so du bist durch gangen mit dem messer von siner lincken siten vff sin rechte siten so schnid vber sich an siner siten Indes so du geschnitten hast mit dem [116v.1] messer vnd mach ein s feler auch vff siner rechten siten vnd haulb im noch dem haupt oder vff die siten

[]

[]

[114r.3]  Nw soltu wyssen waß daß wortt yndeß ist ob dw enpfindest ob er weych oder hertt yn der versaczung ist So merck daß dw yndeß erbeyttest yn alle stuck wye dw merckest dy eygenschafft der ding dy auch aff dich gepracht und gemacht werden oder [114v.1] dye dw auff eynem machen pist yndeß duplir yndeß mutir yndeß wechsel durch yndeß durchlauff yndeß peschleuß yndeß nymb den schnydt yndeß ring yndeß messernymb yndeß penymb yndeß durchgee yndeß ablauff yndeß thu waß deyn hertz begert yndeß ist eyn scharpffeß wortt da mit dy meyster hartt verschnytten werden und zw vor aüß dy meyster dy deß worcz yndeß nicht wyssen noch vernemen alzo hastu gar genaw yn dysem püch den meystern teyl der künst deß messerß und den grosten gründt etc

[116v.3] Nu soltu wissen wz dz wort Indes ist ob du entpfindest ob er wiech oder hart ist in der versatzung So merck dz du Indes arbeist In allen stucken wie du sie merckest der eygenschafft der ding die auch vff dich geprucht vnd gemacht sint oder die du vff eynem machen bist Indes duplier Indes müttier Indes durch lauff Indes beschlus Indes nÿmb den schnitt Indes Ring Indes messer nÿmb Indes benÿmb Indes durch ge Indes lauff Indes thün waß din hertz begertt Indes ist eyn scharpfes wortt do mit die meinster hart ver schnitten weiden vnd zu vor vß die meinster die des wortz Indes nit wissen [117r.1] noch vernemen also hastu gar gnaulbe in dissem buch den meinsten teill die künst des messers vnd den grosten grüntt ~

[]

Complete Translation (from the Heidelberg) Complete translation
by Grzegorz Żabiński, Russell A. Mitchell, Falko Fritz

Heidelberg Transcription (1478) [edit]
by Grzegorz Żabiński, Russell A. Mitchell, Falko Fritz

Salzburg Transcription (1491) [edit]
by Dierk Hagedorn

Vienna Transcription (1512) [edit]

Glasgow Transcription (1533) [edit]

Dresden (Mair) Transcription (1542) [edit]
by Pierre-Henry Bas

Vienna (Mair) German Transcription (1550s) [edit]

Munich (Mair) Transcription (1540s) [edit]

Vienna (Mair) Latin Transcription (1550s) [edit]

Munich Transcription (1556) [edit]

[]

[115r] Illustris haudnec multipotens princeps etc. Philippe quom presignis dimicandi ars non a mediocribus nec parui momenti hominibus, haudquoque ab re, sed per magnificos acutissimi ingenii viros, et ut militaria per eam exercitia comprobentur inuenta sit, tu summa eandem advigilancia in quouis eius et commune et armatura (quantum ad principem pertinet) rate complecteris eiusque tum artem tum praxim sane habes. Verumtamen quom ars indies que vis accrescit, experimendique cupido sensim augetur, vetera denique novis cedunt Ipse Johannes Leckuchner ex Nurnberg multipotentie tuae obsequentissimus in cultro non pauca spectatum tuum digna ingenii sui ex officina fabrifecit non modo dimicandi verumetiam tuendi puncta. quae siquidem et laude digni herilia censent quiquidem has res multenui temporis transfluxii multiplicibus terre in oris actuauit Neu autem arrogantiae quodpiam vendicare [115v] sibi nomine videatur eam non artem, sed articulam quae ex sese hac in re admuenerit appellari rogat, quam tunc an ars censeri habeat manu luci dari haud quamque eum piget Quom textem una quoque semet vulgari hoc in codicillo multipotenciae tue litat qui te huiusce rei preter ceteros complures tum ob ingenii tui claritudine tum ob corpoream ipsam tuam idemtitatem, et item propaginis tue ob festivitatem dignum ducit Ideopropterea ut et res ipsa multipotentie tue congruat singula infra conclusa reali experimento saepe merito singulariter coprobauit, atque hodie magnificentiae tue ut coplaceat (veluti supra se obligavit) hodie comprobare spondet; Vale ergo multipotens princeps ac non tantum ingenium corpus tuum hac in re ut exercites, sed et universos multipotentiae tue reluctari praesumentes ex ea superes profliges, atque instar goliardi hectoris [116r.1] ut substernes paratissimus obsequio in omni multipotentiae tue Johannes exoptat Iterum atque iterum vale illustris atque multipotens princeps eiusdem ex commiseracionis tuae plenitudine memor)

[]

  1. Word scratched out.
  2. sic : seinem
  3. sic : deinnem
  4. sic : seinn
  5. 5.0 5.1 5.2 Text is cut off at the bottom of the page, but reconstructed from other copies.
  6. Unknown word scraped away
  7. sic : bis. rep.
  8. Corrected from "din"
  9. First written "deyner", then corrected.
  10. Written as "Seyn" and then changed.
  11. Written as "deyn" and then changed.
  12. Corrected from "Lanck".