Wiktenauer logo.png

Johannes Lecküchner/Durchlaufen

From Wiktenauer
Jump to navigation Jump to search

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 073r.jpg

|

If he is strong
Run through primarily
You should approach to the hands and the arms
And wait cleverly the grabbing
You should observe the limbs
You should reach for knee-bending

Here the propagator of the art speaks about a main element, that is about the running through and how one should run through the other. Now notice that the running through and hand-to-hand combat is to be performed against the masters who rush in eagerly and are high with the arms and displacement, and want to push you over with force. |

Ob er starck ist,
Dürchlaüff zw aller frist,
Der handt und armen soltü nahen,

[40r] Und weyslich wart deß vahen,
Der glyder solt war nemen,
Der knyepueg soltu dich remen.

Hye sagt der meyster aber von eynem haübtstuck alz von dem dürchlaüffen und wye man den man dürchlauffen soel nw merck dy dürchlaüffen und dy ryngen dy gehoeren gegen den meysteren dy geren eyn lauffen und hoch auff mit dem armen und versaczung lygen und dye dich wollen mit sterck uber dryngen |

[72v] Ob er starck ist
Durchlauff zu alle[r] frist
Der handt vnd arm[e] soltu nahen
vnd weyslich wartt des vah[e]n
Der glider soltu war neme[n]
Der knypug soltu dich reme[n]

Hie sagtt der mere[r] der kunst abe[r] vo[n] Eyne[m] haubtstuck als vo[n] dem durchlauff[e]n vnd wye ma[n] dem man durchlauff[e]n soll Nu merck dy durchlauff[e]n vnd dy ring[e]n dy gehor[e]n den meyster[e]n zu treyb[e]n dy gern[e] Ein lauffen vnd hoch auff mit den armen vnd versatzung lig[e]n vnd dy dich mit sterck wellen vbe[r] dring[e]n [etc] |

[68v] Ob er starck ist
durch lauff zu aller fristt
der hant vnd arm soltu nohen
Vnd wißlich wart des vohen
der glider soltu were nemen
knue pug soltu remen

Hie saget der meinster aber von eynem hau°bt stuck als vom durch laufen vnd wie mã durchlauffe~ sol Nu merck die durchlauffen vnd die ringe~ gehoren gege~ den meinstern die gern eyn lauffen vnd hoch vff mit den armen vnd in versatzung lige~ vnd die dich mit sterck wollen vber tringe~ | | | [171r] Das dürchlaüffen

Ob er Starckh ist
dürchlaüff zu aller frist
Der hand vnd arm soltü nahen
vnnd weyszlichen wart desfahen
Der glider soltu war nemen
die kniepug soltu Remen

| | | |

|- valign="top" | Then, do the running through this way: if he strikes against you with an upper stroke, strike also together with him the Entrüsthau closely to him, so that the hands touch surely on each other, and “simultaneously” grab with your left hand behind his elbow on the outside and push him from you to his left side. “Simultaneously” drop your Messer and grab with your right hand or arm on the outside at his right knee-bending and lift him up and throw him away in front of you. | nw dy dürchlaffen mach also hawt er gegen dir mit eynem oberhaw so haw auch gleych mit ym eyn den entrusthaw nohent daß schir dy hend an eyn ander rüeren yndeß greüff mit deynem lincken hand hynter seynen oelpogen aüßbendigß und scheüb yn von dir auff seyn lincke seytten yndeß laß deyn messer fallen und greuff mit deyner rechten hand oder armen außbendigß yn seyn rechte knyepueg [40v] heb yn auff und wirff yn von dir etc. | [73r] It[e]m dy durchlauff[e]n mach also hautt er geg[e]n dir eyne[n] obe[r]haw So haw auch gleych mit Im Eyn den Entrusthaw nohendt zu Im das dy hendt schir an Eyn ande[r] rür[e]n Indes greyff mit deyne[r] linck[e]n handt hint[er] seyne[n] olpog[e]n außbendig vnd scheub In vo[n] dir auff seyn lincke seytten Indes laß deyn mess[er] vallen vnd greyff mit deyne[r] recht[e]n handt ode[r] arm[e] außbendigs In sein rechte kn:pug vnd heb In auff vnd wirff In furdich [etc] | Nu die durchlauffen mach also haut er gege~ dir ein ober haulb so haulb auch glich mit im in den entruest haulb nahent dz bÿ die hend an eynnandern rueren Indes griff mit diner lincken hant hinder sin elnboge~ vszwendig vnd schuebe In von dir vff syn lincken site~ Indes s laß din messer fallen vnd grÿff mit diner rechte~ hãt oder arm vßwendig in sin knue buege heb in vff vnd wuerff in ~ | | | Item das durchlauffen Mach all. so hawt Er gegen dir ain oberhaw. so haw auch gleich mit dem Entristhaw. das baid hend an ainannder kumen Indes. greiff mit deinner lincken hand hinder seinnen Elenpogen auszwendig. vnnd scheub In von dir auf sein lincken seitten Indes lasz dein duseggen falle. vnnd greiff mit deinner rechten hannd auszwenndig Inn sein kniepuge. heb In auf. so wirfstu In. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 073v.jpg

|
Then, if you both have bound, grab his right hand with your left one and raise with it high, and come to help your left hand with your right hand. Then, turn with your back against him and break his arm over your right shoulder with both hands. |
Item habt Ir payde an gepünden so pegreuff seyn rechte hand mit deyner lincken und heb da mit hoch aüff und kümb deyner lincken hand zw hilff mit deyner rechten und wendt dich mit dem ruck gegen ym und prich ym den armen uber deyn rechte achsel mit payden henden etc. |
[73v] It[e]m habt Ir payde an gepund[e]n So pegreyff seyn rechte handt mit deyne[r] linck[e]n vnd heb da mit hoch auff vnd kum deyne[r] linckn handt zu hilff mit deyner recht[e]n vnd wendt dich mit deyne[m] ruck geg[e]n Im vnd prich Im den arm[e] vbe[r] deyn rechte achs[e]ln mit payd[e]n hend[e]n [etc] | ein anders [69r] Itm~ habt ir beide an gebünde~ So begriff sin rechte hant mit diner lincken vnd heb do mit hoch vff vnd kum diner lincken hãt zu hilff mit diner rechte~ vnd wind dich mit dem ruck gege~ im vnd brich im den arm vber din rechte~ ab achsel mit peÿde~ hende~ | | | [171v] Einn durchlauffen Ausz dem anpvnnd. Item hapt Ir baid Ainannder angepvnden. so begreiff sein rechte hannd. mit deinner linncken. vnnd heb hoch vbersich auf. Indes kum deinner lincken hannd zu hilff mit deinner rechten. vnnd wennd dich mit dem Rucken gegen Im vnnd prich Im den Arm vber dein rechten achsel mit baiden hennden. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 074r.jpg

|
Then, if you both have bound as before, grab with your right hand at his right one and come to help your right hand with your left hand forwards at the joint, and turn your left shoulder against his right arm. Then, raise it high above it and break his arm over your left shoulder. And take care that the elbow comes always on the shoulder, and do it as it is depicted below. | |
[74r] It[e]m habtt Ir an gepund[e]n wy vor So greyff mit deyn[er] recht[e]n handt In seyn rechte vnd kum deyne[r] recht[e]n mit deyne[r] linck[e]n zu hilff vorn[e] bey dem gelenck vnd wendt deyn lincke achsel geg[e]n seym recht[e]n arm[e] vnd heb den hoch da[r] vbe[r] vnd prich Im den arm[e] vbe[r] deyn lincke achsel vnd maß dich das de[r] olpog[e]n albeg auff dy achsel kum vnd mach das wye vntt[e]n gemalt stett [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 074v.jpg

|
Then, if he has run into you and you against him, grab his right hand with your left one on the inside and turn it from you. Then, raise his arm well high and “simultaneously” run with the head through his arm to his right side, and put his right arm with your left hand on the neck and over your left shoulder. Then, rise well high with the neck and with the shoulders and break his arm firmly over it. |
Item hat er dir eyn geloffen und dw ym wyder so pegreuff seyn rechte hand mit deyner lincken ynbendigs und reyb dy von dir und heb ym den armen wol auff yndeß lauff mit dem haubt dürch seyn armen auff seyner rechten seytten und ruck ym seyn rechten armen mit deyner lincken hand auff deyn nack und uber deyn lincke achsellen und erheb dich woll auff mit dem nack und mit den schülteren und prich ym den armen starck dar uber etc. |
[74v] It[e]m hatt er dir Eyn geloffen vnd dw Im wid[er] so pegreuff sein rechte hand mit deyne[r] linck[e]n Inbendigs vnd reyb dye vo[n] dir vnd heb Im den arm[e] woll auff Indes lauff mit dem haubt durch sein arm[e] auff seyne[r] recht[e]n seytt[e]n vnd ruck Im seyn recht[e]n arm[e] mit deyne[r] linck[e]n handt auff den nack[e]n vnd vbe[r] deyn lincke achs[e]ln vnd Erheb dich woll auff mit dem nack vnd mit den schult[e]rn vnd prich Im den arm[e] starck dar vber | ein anders Itm~ hat er dir ein gelauffe~ vnd du im wider so begriff im sin rechte~ hant mit diner linckñ Inwendig vnd rieb die von dir vnd heb im den arm woll vff Indes lauff mit dem hauptt durch sin arm vff siner rechte~ site~ vnd rueck im sin rechte~ arm mit diner lincken hãt vff din nack vnd vber din lincken achsell vnd erheb dich woll vff mit dem nack vnd mit den schultern vnd brich im den arm starck darvber ~ | | | Ainn annders Durch lauffen Item Ist Er dir Eingelauffen. vnnd du Im Wider so begreiff sein rechte hannd mit deinner linncken Innwendig vnd reib die von dir. vnnd reib Im den arm wol auf. Indes lauf mit deinnem haupt durch sein arm. auf sein rechten seitten. vnnd ruckh Im den Arm mit deiner lincken hand auf den nackh vnnd vber dein lincken achsel er heb dich wol auf mit dem Rackh vnnd mit den schultern. vnnd prich Im den arm starckh Dariber. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 075r.jpg

|
Then, another element: if he has run into you and you have also done so, grab his right hand with your left one and lift his arm well above you. Then, go with the head through the arm and grab with your right hand at his right knee-bending, and lift him up with the shoulders. Then, grab with your right hand in his right knee-bending and lift him up at the leg and throw him over the back. |
Item eyn anderß stuck hat er dir eyn geloffen und dw ym auch so pegreuff [41r] seyn rechte handt mit deyner lincken und heb ym seyn armen wol ubersich und gee mit dem haubt dürch den armen und greuff mit der rechten handt yn seyn rechte knyepug und heb yn mit den schultren und pey den payn aüff und wirff yn uber den ruck auff den kopff. |
[75r] It[e]m Ein anders stuck hatt er dir Ein geloff[e]n vnd du Im auch So pegreyff seyn rechte handt mit deyne[r] linck[e]n vnd heb Im seyn arm[e] woll vbe[r]sich vnd gee mit dem haubt durch den arm[e] vnd greyff mit deyne[r] recht[e]n handt In I seyn rechte knypug vnd heb In mit de[n] schult[e]rn auff vnd wir greyff mit deyne[r] recht[e]n handt In seyn rechte knypug vnd heb In pey dem pein auff vnd wirff In vbe[r] den ruck [etc] | ein anders Itm~ ein anders hat er dir in gelauffen vnd du im auch So begriff sin rechte hãt mit diner lincken vnd heb im sin arm wol vber sich vnd gee mit dem haupt durch den arm vnd griff mit der rechte~ hant in sin rechte knuegbueg vnd heb in mit den schultern pÿ dem beyn vff vnd würff in vber din rueck vff den kopff ~ | | | [172r] Mer ainn durchlauffen Item Ist dir Einnge lauffen vnnd du Im auch. so begreiff dein rechten hannd mit deinner lincken. vnd heb Im sein arm wol. wol. [sic : bis. rep.] vbersich. Indes gee mit dem haupt durch sein arm. vnnd greiff mit der rechten hannd Inn sein rechten kniepug. heb In mit der schultern bey dem bain. vnnd wirff. In vber dein rucken auf den kopff. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 075v.jpg

|
Then, an element: grab with your left hand in his right one and turn it from you to your left side. Then, step with your right foot behind his right one and grab with your right hand from the front around his body and throw him forwards over the hip of your right leg. |
Item aber eyn anderß stuck greuff ym mit der lincken hand yn seyn rechte und reyb dy von dir yn deyn lincke seytten und schreyt mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten und greüff mit deyner rechten hand voren umb seyn leyb und wirff yn furdich uber dy huff deyneß rechten paynß etc. |
[75v] It[e]m abe[r] Ein stuck Greyff mit der linck[e]n hand In seyn rechte vnd reyb dy vo[n] dir In deyn lincke seytt[e]n vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd greyff mit deyne[r] recht[e]n handt vorn[e] umb seyn leyb vnd wirff In furdich vbe[r] dy hüff deynes recht[e]n peyns; | ein anders stuck [69v] Itm~ aber eyn stueck griff in mit der linckñ hant in sin rechte vnd rieb dir die von dir in din lincke site~ vnd schrit mit dine~ rechten fus hinder sin rechte~ vnd griff mit diner rechte~ hant vorn vmb sin lip vnd wurff in for dich vber die huefft dines rechte~ peins ~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 076r.jpg

|
Then, another element: if he runs into you with the stretched arm and you do against him, run him through with the head through his right shoulder under his right arm on his right side, and step with your right foot in front of his right one. Then, go with your right arm under his right one and around his body from behind and lower your stance a bit, and grab him on your right hip and throw him behind yourself. |
Item eyn anderß stuck wenn er dir eyn laüfft mit auff geracktem armen und dw ym wyder so lauff ym durch mit dem haubt unter seyn rechten armen zw seyner rechten seytten und schreyt mit dem rechten fuß voren fur seynen rechten und far ym mit dem rechten armen unter seyn rechten armen [41v] durch hynten umb seyn leyb und senck dich eyn benig nyder und faß yn auff deyn rechte hüff und wirff yn hynterdich etc. |
[76r] It[e]m Ein anders stuck wenn Er dir In laufft mit auff gerackt[e]m arm[e] vnd du Im wid[er] so lauff Im durch mit de[m] haubt durch seyn rechte vchs[e]n vnt[er] seyne[n] recht[e]n arm[e] seyne[r] recht[e]n seytt[e]n vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n fuß forn[e] fur seyne[n] recht[e]n vnd far Im mit deyne[m] recht[e]n arm[e] vnt[er] seyne[n] recht[e]n durch vnd hint[e]n umb seyne[n] leyb vnd senk dich Ein benig nyd[e]r vnd faß In auff deyn rechte hüff vnd wirff In hint[er] dich [etc] | ein ander stuck Itm~ eyn ander stuck wan er dir in lauffett mit vf gerechte~ armen vnd du im wider so lauff im durch mit dim haupt vntter sin rechte~ arm siner rechte~ vnd schritt mit dinem rechte~ fus vorn fur sin rechte~ vnd far im mit dinem rechte~ arm vnt° sin rechte~ durch vnd hinte~ vmb sin lib vnd senck dich eyn wennick nider vnd faß in vff din rechte~ huefft vnd wurff in hinder dich ~ | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 076v.jpg

|
Then, if one runs into you to your right side and is high with the arms, and you are also, hold your Messer at his one and go with the hilt over his right hand and turn yourself to him with your left side towards his right one. And leap with your left foot in front of his right one and go with the arm well around his body from behind, and lower your stance a bit. Then, catch him on your left hip and throw him forwards on his face. Or, let him fall on your Messer, as you certainly know. |
Item laüfft dir eyner eyn zw deyner rechten seyten und ist hoch mit dem armen und du auch so halt deyn messer zw dem seynen und far ym mit dem gehulcz uber seyn rechte hand und wendt dich an yn mit deyner lincken seytten an seyn rechte und spring mit deynem lincken fuß fuer seyn rechten und far mit dem armen hynter wol umb seyn leyb und senck dich eyn wenig nyder und faß yn auff deyn lincke huff und wirff yn furdich auff seyn antlicz oder laß yn ynn deyn messer fallen. |
[76v] It[e]m laufft dir Eyne[r] Ein zu deyne[r] recht[e]n seytt[e]n vnd ist hoch mit dem arm[e] vnd du auch So haltt deyn mess[er] zu dem seyne[n] vnd far mit dem gehultz vbe[r] seyn rechte handt vnd wendt dich an In mit deyner linck[e]n seytt[e]n an seyn rechte vnd spring mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyne[n] recht[e]n vnd far mit dem arm[e] hint[e]n woll vmb seyn leyb vnd senck dich Ein wenig nyde[r] vnd faß In auff deyn lincke hüff vnd wirff In furdich auff seyn antlitz vnd ode[r] laß In Ein[1] deyn messe[r] vallen als dw woll weyst [etc] | ein anders Itm~ laüfft dir eyner eyn zu diner rechte~ site~ vnd ist hoch mit dem arm vnd du auch so halt din messer zu dem seynen vnd far im mit dem gehultz vber sin rechte hãt vnd wind dich an In mit diner lincken site~ an sin rechte vnd spring mit dem lincken fus fur sin rechte~ vnd far mit dem arm wol hinte~ vmb [70r] sin lib vnd senck dich ein wenig nider vnd fas in vff din lincke huefft vnd wurff in fur dich vff sin antzlutz oder laß in In din messer fallen als du woll weÿst ~

Sr durch lauff entruest | | | | | | |

|- valign="top" | Then, if he is too strong for you, so that you cannot throw him easily over your hip, go with the hilt of your Messer firmly on the nape of his neck and pull with it to your right side, so that you throw him certainly. | | It[e]m ob er dir zü starck wollt seyn Das du In nicht leychtiklich mochst vbe[r] deyn hüff werff[e]n So far Im mit dem gehultz deynes messers starck In seyn genick vnd reyß da mit auff deyn rechte seytt[e]n so wirffstu In geruicklich[2] treten | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 077r.jpg

| Then, if one runs into you and holds his Messer and his arms low, grab with your left turned hand in his right one on the inside and leap with your right foot behind his right one. Then, go with your right hand from the front around his neck and throw him over the right hip. | Item wenn er dir eyn laüffet und helt seyn messer nyder und dy hand so greuff mit deyner lincken verkerten hand seyn rechte ynbendig und spring mit dem rechten fuß hynter seynen rechten und far mit dem rechten armen voren umb den halz und wirff yn alzo uber [42r] dy rechten huff etc. | [77r] It[e]m wenn dir Eyne[r] Ein lauffet vnd hellt seyn messer nyder vnd dy handt So greyff mit deyne[r] linck[e]n ve[r]kert[e]n handt In seyn rechte Inbendig vnd spring mit deynem recht[e]n füß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd far mit deyne[m] recht[e]n arm[e] vorn[e] vmb seyn hals vnd wirff In alzo vbe[r] dy recht[e]n huff ; | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 077v.jpg

| Then, if you have grabbed him on the outside at his right arm with your right hand, pull his right one firmly with your right one, and go with the left hand around his neck on the outside and throw him over your left leg or hip. | Item hastu den aüßwendigß gefast bey seyner rechten handt mit deyner rechten so czeüg sere seyn rechte mit deyner rechten auff deyn prüst und far mit der lincken hand ausser umb seyn halz und wirff yn uber deyn linckeß payn oder huff etc. | [77v] It[e]m hastu In außbendig gefast bey seyne[m] recht[e]n arm[e] mit deyne[r] recht[e]n handt so zeuch sere seyn rechte mit deyner recht[e]n vnd far mit der linck[e]n handt aussen vmb seyn leyb hals vnd wirff In vbe[r] deyn linckes peyn oder huff ; | | | | | | | |

|- valign="top" | Then, if one runs into you on the Messer and holds his hand low, go with your hilt on the outside up over his arm over the right hand, and press with it firmly down. Then, pull it well to your chest and grab him with the left hand at his right elbow and leap with the left foot in front of his right one and push him over it. | | It[e]m wenn dir Eyne[r] Ein lauffett Im messe[r] vnd ist nyder mit der handt so far mit deyne[m] gehultz aussen Im ob[e]n vbe[r] sein arm[e] vbe[r] dy recht[e]n handt vnd druck do mit nyder vnd zeuch dy da mit woll auff deyn prust vnd faß In mit der linck[e]n handt bey seyne[m] recht[e]n olpog[e]n vnd spring mit de[m] linck[e]n fuß fur seyn recht[e]n vnd druck In also dar vbe[r] ; | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 078r.jpg

| Then, go to him as before and push him with your left hand to his left side on his right arm and go with your right hand “simultaneously” behind his right elbow and push him well to his left side. Then, go with your left hand on the inside to his right knee-bending and step with your left foot in front of his left one and throw him in front of you. | | [78r] It[e]m Gee an In wye vor vnd scheub In mit deyne[r] linck[e]n handt auff seyn lincke seytt[e]n auff seyne[n] recht[e]n arm[e] vnd far mit deyne[r] Recht[e]n handt Indes hint[er] seyne[n] recht[e]n ölpog[e]n vnd scheub In woll auff seyn lincke seytt[e]n vnd far mit deyne[r] linck[e]n handt Inbendigs In sein rechte knypug vnd schreytt mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyn linck[e]n vnd wirff In für dich [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 078v.jpg

| Then, the text speaks: The joints you should, etc. If you come to him in the Zufechten, fall with the left hand on the inside from above over his Messer and grab “simultaneously” with your left hand down to your Messer in the middle of it. Then, go firmly with your Messer on his one on the outside, and leap with the entire body “simultaneously” to his left side, in this way you take his Messer. | Item der text spricht der glider etc daß soltu alzo verstan wenn dw zw ym kümbst ym zwvechten und er zw dir so fall ym mit der lincken handt [42v] ynbendigs oben uber seyn messer und greuff mit deyner lincken hand unten an deyn messer yn dy mit deyneß messerß und far starck mit deynem messer an seyn messer und spring mit ganczem leibn yndeß auff deyn lincke seytten so nymbstu ym daß messer. | [78v] It[e]m der text spricht der glid[er] soltu [etc] Wenn dw zu Im kumbst Im zuuecht[e]n So fall Im mit de[r] linck[e]n hend Inwendigs ob[e]n vbe[r] seyn messe[r] vnd greyff Indes mit deyne[r] linck[e]n hand vntt[e]n an deyn messer In dy mit vnd far sta[r]ck mit deyne[m] mess[er] an das seyn außbendig vnd spring mit gantze[m] leyb Indes auff seyn lincke seytt[e]n so nymbstu Im das mess[er] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 079r.jpg

| Then, go on him as before and go with your left arm over his Messer. “Simultaneously” go with your left hand in the middle of your Messer and let the point go out on yout left side. Then, go from inside with the hilt on his hand and leap to your left side, in that way you take his Messer. | | [79r] It[e]m Gee an In als vor vnd far mit deyne[m] linck[e]n arm[e] vber seyn mess[er] Indes far mit deyne[r] linck[e]n handt In dy mitt deynes messers vnd laß den ort auff deyner linck[e]n seytt[e]n hyn auff gan vnd far Im Inwendigs mit dem gehultz an seyn handt vnd spring auff deyn lincke seytt[e]n So nymbstu Im seyn messer ; | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 079v.jpg

| Then, if he strikes at you, leap with the bowing under his Messer and grab with your left hand over his Messer. Then, grab “simultaneously” your Messer with your left hand in the middle, and raise the point to his right side, and press into his wrist of his right hand with the sharp edge, in that way he has to drop the Messer. | Item hawt er auff dich so spring mit dem pogen unter seyn messer und greuff mit deyner lincken hand aber uber seyn messer und faß yndeß deyn messer mit der lincken hand in der mit und heb den ort auff seyn rechten seytten und drück yn ynn daß gelenck seyner rechten hand mit der scharpfen schneyden so müeß er daß messer fallen lassen etc. | [79v] It[e]m hawtt er auff dich So spring mit dem pog[e]n vnte[r] sein mess[er] vnd greyff mit deyner linck[e]n handt aber vbe[r] seyn mess[er] vnd faß Indes dein messe[r] mit deyne[r] linck[e]n handt In der mit vnd heb den ortt auff seyn rechte seytt[e]n vnd druck In Inn das gelenck seyner recht[e]n handt mit der scha[r]pff[e]n schneyd[e]n so muß Er das messer fall[e]n lass[e]n ; | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 080r.jpg

| Then, do him as before: fall over his right arm and come to help the right hand in the reach as before, and go with the front part of the Messer between his and the Messer on the inside and press firmly, in that way you take his Messer. This way you should work in the joints of the arm and the hand with the point of the Messer. | Item thue ym alz vor fall ym uber seyn rechte armen und kumb der rechten zw hilff yn maß alz vor und far mit dem fodren teyl deß messerß czwischen seyn hand und messer und druck fast so nymbstu ym aber daß messer [43r] alzo soltu erbaytten yn dy glider deß armens und der handt etc. | [80r] It[e]m Thu Im als vor fall Im vbe[r] seyn recht[e]n arm[e] vnd kum der recht[e]n zu hilff In massen als vor vnd far mit dem fodren teyll deß messers zwisch[e]n sein handt vnd messer Inbendigs vnd druck fast So nymbstu Im aber das mess[er] alzo soltu Erbeytt[e]n In dy glid[er] des arm[e]s vnd der handt mit dem ortt deß messers [etc] | | | | | | | |

|- valign="top" | Then, you can also cut with the point of the Messer on the inside into his palm. | | It[e]m Du magst In auch mit dem ortt deß messers Inbendigs In seyn dener[3] schneyd[e]n; | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 080v.jpg

| Then, a Messer-taking. Do him as before: if you have come with the left hand to help your Messer, go down with the pommel or the hilt, go through below to his right side, and on the outside go up over his right hand and pull firmly to your right side, in that way you take his Messer again. | Item aber eyn messer nemen thu ym alz vor so dw deynem messer zw hilff pist kummen mit der lincken hand so far untersich mit dem knauff oder gehulcz auff seyn rechte seytten ynbendigß oben uber dy hand ynn daß glenck und reyß starck auff deyn rechte seytten So nymbstu ym aber daß messer | [80v] It[e]m abe[r] Eyn messe[r] Neme[n] Thu Im als vo[r] So du deyne[m] mess[er] zu hilff piß kum[m]e[n] mit deyne[r] linck[e]n handt so far vnt[er]sich mit dem gehultz vntt[e]n durch auff seyn rechte seytt[e]n außbendigs far ob[e]n vbe[r] seyn rechte handt vnd reyß starck auff deyn rechte seytt[e]n So nymbstu Im abe[r] seyn messer [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 081r.jpg

| Then, go to the man as before and go over his Messer with your left hand and fall in the middle of your Messer as before. Then, go with the hilt on the inside over his hand and pull to your right side. | | [81r] It[e]m Gee an man wye vor vnd far vbe[r] seyn messe[r] mit deyne[r] linck[e]n handt vnd fall In dy mitt[e]n deynes messers wye vor vnd far mit dem gehultz Inbendigs vbe[r] seyn handt vnd Reyß auff deyn rechte seytt[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 081v.jpg

| Then, strike the Entrüsthau at his right side, and “simultaneously” fall with the armed hand to the same side, and go with your hilt up over his arm. Then, go outside over his arm and wind his hand with your hilt firmly to his right side above, in that way you take his Messer. | | [81v] It[e]m haw Im den Entrusthaw zu seyne[r] recht[e]n seytt[e]n Indes fall zu gewapp[e]nder hant zu der selbig[e]n seytt[e]n vnd far mit deyne[m] gehultz ob[e]n vber seyn arm[e] vnd far Im aussen vbe[r] seyn arm[e] vnd windt mit deym gehültz seyn handt starck auff seyn rechte seytt[e]n vbe[r]sich so nymbstu Im das messe[r] [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 082r.jpg

| Then, an element: fall with your left hand over his right on the inside and pull it to your left side. Then, drop your Messer, and “simultaneously” grab with the right hand in his knee-bending and throw him in front of you. | Item aber eyn stück fal mit deyner lincken hand uber seyn rechte ynbendigß und ruck dye yn deyn lincke seytten und laß deyn messer fallen yndeß greuff mit der rechten hand yn seyn rechte knyepug und wirff yn alzo furdich etc. | [82r] It[e]m abe[r] Ein stuck fall mit deyne[r] linck[e]n handt vbe[r] seyn rechte Inbendigs vnd ruck dy In deyn lincke seytt[e]n vnd laß dein messer vallen Indes greyff mit der recht[e]n handt In seyn rechte knypüg vnd wirff In fur dich [etc] | | | | | | | |

|- valign="top" | Then, as you have found the joints of the hand with the “weak” of the Messer and the point, you can also find them with the hilt of the Messer on the outside and inside, and you can take his Messer, as you have been taught above. | | It[e]m als du dy glenck der handt mit der swech des messers vnd des ortz ersicht hast alzo magstu dy auch ersuch[e]n mit dem gehultz des messers außbendigs vnd Inbendigs vnd das mess[er] Im alzo neme[n] als du ob[e]n vnt[er]richt pist ; | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 082v.jpg
|

Armed wind the weak through to the hand
Take the Messer, let your edge be wound outside

Here the master teaches a good element and a Messer-taking and speaks: Armed wind through, etc. You should understand it this way: strike with the Entrüsthau close to him at his left side and strike around to his right side. “Simultaneously” fall to the armed hand and wind the “weak” over on the inside to the joint of his hand and wind through over his hand and press it firmly to your right side, in that way you take his Messer. |

|

[82v] Bewappent durchwind swech zu handt
Messer nymb deyn schneyd sey ausse[n] bebandt

Hie lertt der meyste[r] abe[r] Eyn gutz stuck vnd Eyn mess[er] neme[n] vnd spricht Bewappent durchwindt [etc] Das soll du alzo verstan haw mit dem Entrusthaw nohe[n]t zu Im Eyn zu seyne[n] linck[e]n seytt[e]n vnd schlag vmb zu seyne[r] recht[e]n seytt[e]n Indes fall zu gewapp[e]nde[r] hant vnd wind dy swech ob[e]n hyn Eyn Inbendigs in das gelenck seyne[r] handt vnd windt dürch vbe[r] seyn handt vnd druck dy fest auff deyn rechte seytt[e]n so nymbstu Im seyn messe[r] [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 083r.jpg
|

If he has wound the armed weak over the hand
Wind, having lowered, you should bind to the left with the short

You should understand it this way: if he goes into your hand and wants to wind as before with the “weak” of his Messer in the armed way, lower “simultaneously” the point of your Messer towards the ground and go with the Messer to his left side, and strike the short edge onto his head. |

|

[83r] Dy swech gewappendt vbe[r] handt ist wind[e]n
Windt gesenckt mit kurtz linck solt pind[e]n

Das soltu alzo versten fertt Er dir In deyn hant vnd will windt[e]n wye vo[r] mit der swech seynes messers gewapp[e]nd Indes senck dy spitz[e]n deynes messers geg[e]n der erd[e]n vnd Gee mit dem mess[er] auff seyn lincke seytt[e]n vnd schlag Im dy kurtz schneyd auff seyn kopff [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 083v.jpg
|

If he strikes short and goes eagerly
Be quick, strike in the armed way the chest

It is to be known that the propagator of the art states a counter-breaking against the breaking announced above and speaks: if he strike short, etc. You should understand it this way: if he goes with the hanging Messer to your left side and wants to strike at your head with the short edge, fall “simultaneously” quickly in the armed hand and thrust at his face or chest. And go rapidly close to him. |

|

[83v] Kurtz schlecht er vnd gett mit lust
Piß schnell gewappend stößt dy prust

Saend[4][5] Das der meze[r] der kunst setz Ein wider pruch wider den Eegemelt[e]n pruch vnd spricht kurtz schnel schlecht er [etc] das soltu also verstan Gett er mit hang[e]ntt[e]m messer auf deyn lincke seytt[e]n vnd will dich mit der kurtz[e]n schneyd[e]n auff deyn kopff schlag[e]n So fall Indes schnel In dy gewappendt handt vnd stich Im zu dem gesicht ode[r] prust vnd Gee vast nohend zu Im [etc] | | | | | | | |

|- valign="top" | rowspan="2" |
| | | | | | | Das abschneiden

Schneyd ab die herten
von vnnden In baiden geferten

[172v] Item das Ist ain Pruch Wider die vberwinnden des duseggens vnnd treib das also Wann du zu Im ficht ausz vnnderhewen. oder ligst gegen Im Inn dem Eber fellt er dir dann mit seim duseggen auf den deinnen. Ee wann du mit dem duseggen auf kumest. so bleib vnnden am duseggen. vnnd heb mit der kurtzen schneidin fast vbersich. truckht Er dann vast nider. so streich vnnden mit dem Duseggen an seins duseggen klinngen hindersich ab. vnnd haw Im bald wider oben ein zu dem gesicht. | | | |

|- valign="top" | | | | | | | Das henndtruckhen Das mach also Wann er dir einlaufft. zu deinner lincken seitten. mit auf gereckten armen. so verwend dein duseggen mit der. lanngen schneidin vnnder sein gehultz In sein arm vnnd truckh fast vbersich. vnnd schreit damit auf sein rechten seitten. Indes wind den knopff mit vnnder durch. vnnd kum mit dem Duseggen nit von seinen armen. vnd wind den duseggen ausz dem vndern schnit Inn den obern vber sein Arm. mit der lanngen schneidin. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 084r.jpg

|

Run through, strike the Entrüsthau,
Take the elbow, turn the hand to the chest,
Be willing to leap around to the right,
Break the arm to the right skillfully

Here the master teaches a running into with the Entrüsthau and do him this way: go with the Entrüsthau to the man firmly, so that the thumb is below on the Messer on the flat and strike to his right side to the head with the blunt edge. Then, pull firmly to him with the hilt, so that the hands touch each other, and “simultaneously” drop your Messer and grab his hand at the joint, in which he has the Messer, and turn it around and take the balance at the elbow. Then, leap into the scale, and throw him over your left leg or hip. |

Dürchlauff entrust,
Nymb den olpogen reyb hand zw prüst,
Recht wiltu umbspring,

[43v] Auff recht armen prich gering

Hye lert der meyster eyn eynlaüffen mit dem entrusthaw und verste den text alzo gee mit dem entrusthaw an den man starck daß der dawm unten stee am messer auff der flech und haw ym zw der rechten seytten zw dem kopff mit der stümpffen schneyden und ruck fast an yn mit dem gehulcz daß dy hend an eyn ander rueren yndeß laß deyn messer fallen und pegreuff seyn hand pey dem gelenck dar yn er daß messer hat und reyb dye umb und nymb daß gebicht bey dem oelpogen und spryng yn dy wag und wirff yn uber deyn linckeß payn oder oelpogen. |

[84r] Durchlauff entrust
Den olpog[e]n reyb handt zu prust
Recht wiltu umb spring
Auff recht arm[e] prich gering

Hie lertt de[r] meyste[r] Eyn Eynlauff[e]n mit dem Entrusthaw vnd thu Im also Gee mit dem Entrusthaw an den man starck das der dawm vntt[e]n stee am mess[er] auf der flech vnd haw Im zu de[r] recht[e]n seytt[e]n zu dem kopff mit der stumpff[e]n schneyd[e]n vnd ruck fast an In mit dem gehultz das dy hendt an Eyn ander rure[n] Indes laß deyn messer fallen vnd pegreyff seyn handt bey dem gehultz gelenck Dar In Er das messer hatt vnd Reyb dy vmb vnd nymb das gewicht bey dem olpog[e]n vnd spring In dy wag vnd wirff In vbe[r] deyn linckes peyn oder huff |

Durch lauff entruest
den elnbogen rib hãt zu brust
Recht wiltu vmb sping
Vff recht arm prich gering

Hie lert der meinster ein In lauffen mit dem entruest haulb vnd thün Im also ge mit dem entruest haulb an den man starck dz der thüme~ vnte~ ste am messer vff der flech vnd haulb im noch der rechte~ site~ zu dem kopff mit der stümpfen schnide~ vnd ruck fast an In mit dem gehultz dz die hende an ey~ander rüren Indeß loß din messer fallen vnd begriff sin hãt bÿ dem gelenck darin er daß messer hatt vnd rieb die vmb vnd nyem dz gewichtt pÿ dem elnboge~ vnd spring in die woge vnd wuerff in vber din lincken beyn oder heufft ~ | | | [173r] Das ablaüffen

Ablauff enntrist
den Elenpogen reyb hand zur brust
Recht wiltu vmb sprinngen
aufrecht Arm bricht gerinngen

Item haw Im zu der rechten seitten Zum kopff mit dem Entristhaw. das der daum vnnden stee am Duseggen. auf der fleche. vnnd mit der kurtzen schneid truckh fast an In mit dem gehultz. das die hennd anainannder Fierent. Indes lasz dein duseggen fallen. ergreiff dz gelaich seinner hannd dar Inn Er den duseggen hat reib die vmb vnnd Nimbs gewicht mit dem Elenpogen. sprinng Inn die wag. vnd wirff In vber dein linckhs pain. | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 084v.jpg

|
Then, if you want to do another element, let your left arm hang, and as you have grabbed his right arm on your chest, hit with your left shoulder at his elbow from behind and pull with your right hand his right one to your chest and press with the right hand his right one firmly over your chest, and leap firmly to your right side. |
Item wiltu daß ander stuck machen so laß deyn lincken armen hangen und stoß mit deyner lincken achsel hynten an seynen olpogen und czeüch mit deyner rechten hand seyn rechte auff deyn prust und druck mit der rechten handt seyn rechte fast uber deyn prust [44r] und spring starck auff deyn rechten seytten etc. |
[84v] It[e]m wiltu das ande[r] stuck mach[e]n So laß deyn linck[e]n arm[e] hang[e]n So du In gefast hast seyne[n] recht[e]n arm[e] auff deyn prust so stoß mit deyne[r] linck[e]n achsel vnd druck mit deyne[r] recht[e]n handt seyn recht[e]n arm[e] fast vbe[r] deyn prust vnd spring starck auff deyn rechte seytten [etc] | ein anders [70v] Itm~ wiltu dz ander stuck machen So loß din lincken arm fallñ hange~ vff din brust so stoß mit diner lincken achseln vnd truck mit der rechte~ hant sin rechte arm vast vber din bruest vnd spring strack vff din rechte~ site~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 085r.jpg

| Then, an element: if one runs into you and holds his arms high, run also firmly to him, so that the hands come together, and rush high upwards with the arms and “simultaneously” drop your Messer and go down with the arm and grab with them both his legs in the joints of the knee-bending and raise him on the shoulder of your right [or left] side, and throw him over the back on the head. | Item aber eyn stuck laüfft dir eyner eyn und ist hoch mit den armen so laüff auch starck zw ym daß dy hend zw sammen rüeren und dring hoch ubersich mit dem armen yndeß laß deyn messer fallen und far untersich mit den armen und pegreuff da mit seyn pede payn yn dy gelenck der gelenck der knyepüg und heb yn auff dy achsel deyner rechten seytten und wirff yn uber ruck auff den kopff. | [85r] It[e]m aber Ein stuck laufft dir eine[r] Eyn vnd ist hoch mit dem arm[e] So lauff auch starck auff In das dy hendt zusamme[n] rure[n] vnd dring hoch vbe[r]sich mit dem arm[e] vnd pregreuff do mit seyn peyde peyn In dy glenck der knypug vnd heb In auff dy achsel[e]n deyne[r] recht[e]n oder linck[e]n seytt[e]n vnd wirff In vbe[r] ruck auff den kopff | Itm~ laüfft dir eyner In vnd ist hoch mit dem arm So lauff aüch starck vff in dz die hend zu samen rüren vnd dring hoch vber h sich mit dem indes loß din messer fallen vnd far vnttersich mit den armen vnd begriff do mit sin peÿde~ hendenbeÿn in die geleng ob der knue buege vnd heb in vff die achsell diner rechte~ oder limcken [!] site~ vnd wurff in vber rueck vff den kopff | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 085v.jpg

| Then, grab with your left hand your right one and drop your Messer, and wind with your left one his right one well around to your left side, and step with your right foot towards his right one. Then, strike your right arm firmly over his right one and press firmly “simultaneously” to your right side and swing to your left side, and throw him over the right leg. | [44v] Item greuff mit deyner lincken hand yn seyn rechte und laß deyn messer fallen und wynd mit deyner lincken seyn rechten umb woll yn deyn lincke seytten und schreit mit deynem rechten fuß fur seynen rechten und schlag deyn rechte armen starck uber seynen rechten und druck starck yn deyn rechte seytten und swyng dich auff deyn lincke seytten und burff yn uber daß recht payn etc. | [85v] It[e]m Greyff mit deyne[r] linck[e]n handt dein rechte vnd laß deyn messer vallen vnd windt mitt deyne[r] linck[e]n seyn rechte woll vmb In deyn lincke seytt[e]n vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n füß fur seyne[n] recht[e]n vnd schlag deyne[n] recht[e]n arm[e] starck vbe[r] seyne[n] recht[e]n vnd druck starck Indes In dein rechte seytt[e]n vnd swing dich auff dein lincke seytt[e]n vnd wirfst yn vbe[r] das recht peyn [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 086r.jpg

|
Then, an element: if one runs into you to your right side, grab his right hand with your left turned hand, and “simultaneously” step with your right foot well onto his right one, and go with your right hand under his right elbow on the outside over his arm. Then, pull his right arm with both hands to your chest and swing firmly to your left side and step with your right foot to his right one and throw him over your right leg. And this is an element by Master Andreas of armoured combat.[6] |
[44r] Item aber eyn stuck laufft dir eyner eyn zw deyner rechten seytten so pegreüff seyn rechte hand mit deyner lincken verkerten handt yndeß schreyt mit deynem rechten fuß wol auff seyn rechte und far mit deyner rechten hand unten seyn rechten olpogen uber seyn armen mit der rechten hand und czeüg mit payden henden seyn rechten armen auff deyn prust und swing dich starck auff deyn lincke seytten [44v] und wirff yn uber deyn rechteß payn und daß ist meyster andreß stuck von chamb |
[86r] It[e]m aber eyn stuck laufft er dir eyn zu deyne[r] recht[e]n seytt[e]n so pegreuff seyn rechte handt mit deyner linck[e]n verkert[e]n handt Indes schreytt mit deyne[m] recht[e]n füß woll auf seyn recht[e]n vnd far mit deyne[r] recht[e]n handt vnt[er] seyn recht[e]n olpog[e]n außbendigs vbe[r] seyn arm[e] vnd zeuch mit peyd[e]n hend[e]n seyn recht[e]n arm[e] auff deyn prust vnd swing dich starck auff deyn lincke seytt[e]n vnd schreytt mit deynem recht[e]n fuß fur seyne[n] recht[e]n vnd wurff In vbe[r] deyn rechtes peyn [etc] | ein anders Itm~ laufft dir eyner In zu diner rechte~ syten so begriff sin rechte~ hant mit diner lincken verkerte~ hant indes schrit mit dine~ rechten fus wol vff syn rechten vnd far mit diner linckent hãt hant vnder din rechten elnboge~ vßwendig vber sin arm mit der rechten hãt vnd zueck mit beÿde~ hende~ sin rechtñ arm vff din brust vnd zwing dich starck vff din linckñ site~ vnd schrit mit dinem rechte~ fus fur sinen rechte~ vnd wuerff in vber din rechtes beyn ~

Sr nÿmpt er dz gewichtt

Sr tex[us] | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 086v.jpg

| Then, grab with your right hand in his right one on the outside and step with your left foot to his left one. “Simultaneously” strike your left arm into his right one, lift with your right hand to his right over your left arm and press your left arm firmly to your chest and press with the right downwards and throw him in front of you over your left leg. | Item greuff mit deyner rechten hand seyn rechte außwendigß und trit mit deynem lincken fuß fur seynen lincken yndeß schlag deynen lincken armen yn seynen rechten und heb mit deyner rechten hant auff seyn rechte uber deynen lincken armen und druck den lincken armen fast zw deyner prust und druck mit der rechten untersich und wirff yn furdich uber deyn linckeß payn etc. | [86v] It[e]m Greyff mit deyne[r] recht[e]n handt In seyn rechte außbendigs vnd Tritt mit deyne[n] linck[e]n füß fur seyn linck[e]n Indes schlag deyn linck[e]n arm[e] In seyn recht[e]n heb mit deyne[r] recht[e]n handt auff seyn rechte vbe[r] deyn linck[e]n arm[e] vnd druck deyn linck[e]n arm[e] fast zu deyne[r] prust vnd druck mit der recht[e]n vnt[er]sich vnd wirff In furdich auff das vbe[r] deyn linckes peyn [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 087r.jpg

|

If he takes the balance
Take against it, and it turns it into nothing
“Simultaneously” work with quickness
So that his art is led down

Here the master states a breaking against the verses as it is stated: Run through, strike the Entrüsthau, etc. And he speaks: Take the balance, etc. |

[45r] Nÿmbt er daß gebicht,
Wyder nym macht zw nicht,
Yndeß arbat mit schnellikaytt,
So wirt seyn kunst nydergelaytt.

Hye sagt der meyster eyn pruch wyder dy verß alz gesprochen ist durchlauff entrust etc und spricht der wyder nymbt er etc |

[87r] Nymbt er das gewicht
Wyde[r] nym macht zu nicht
Indes erbeyt mit schnellikaytt
So wirtt seyn kunst nyd[er] geleytt.

Hye sagtt der meyste[r] Eyn pruch wyd[er] dy verß als gesproch[e]n ist Druchlauff Entrust [etc] Vnd spricht nymb das gewicht [etc] |

[71r] Nimpt er daß gewicht
Wider nymb mach zu nicht
Indes arbeyt mit schnellickeit
So wu°rtt sin künst nider geleit

Hie saget der meinster ey~ bruch wider die verß als gesprochen ist durch lauff enttruest ~ vnd spricht nymb dz gewiecht etc | | | [173v] Einn pruch wider das obgeschriben stuckh.

Nimpt Er das gewicht
widervmb mach das zu nicht
Inn der arbait mit schnelligkait
sein kunst wirt nider geleyt

Item hat Er dir dein rechte hannd Allso gefast vnd. will dir dz gewicht nemmen bey dem Elenpogen. so far geschwind nider mit dem Elennpogen starckh an dein leib. Indes schlag Im mit deinem duseggen. zu seinem haupt. | | | |

|- valign="top" | You should do the breaking this way: if he falls to your right hand with his right turned hand and wants to take the balance with the left hand at your elbow, “simultaneously,” as you feel that he grabs your right hand with his right, “simultaneously” grab skillfully with your right one also in his right one and grab with your left hand also in his right elbow and leap with your left foot in front of his right one and do the element that he wanted to do on you and be skillful. | Den pruch soltu alzo machen fellt er dir yn deyn rechte hant mit seyner rechten verckerten hand und wil dir daß gebicht mit der lincken bey deynem oelpogen nemen yndeß beyl dw enpfindest daß er deyn rechte hant greuft mit seyner rechten yndeß greuff behentlich mit deyner rechten auch seyn rechte und greuff mit der lincken hand auch an seynen rechten oelpogen und spring mit deynem lincken fuß fuer seynen rechten und mach daß stuck daß er dir hat wollen machen und piß schnel und pehendt etc. | Den pruch soltu also mach[e]n Vellt er dir In deyn rechte handt mit seyne[r] rechten verkertt[e]n handt vnd will dir das gewicht mit der linck[e]n pey dem olpog[e]n neme[n] Indes weyl du empfindest Das er deyn rechte handt Greyfft mit seyne[r] recht[e]n Indes greyff behentlich mit deyne[r] recht[e]n auch In seyn rechte vnd Greyff mit deyne[r] linck[e]n handt auch an seyne[n] recht[e]n olpog[e]n vnd spring mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyn recht[e]n vnd mach das stuck das er dir hatt woll[e]n mach[e]n vnd piß behendt [etc] | Itm~ den bruch soltu also machen fellet er dir in dyn rechte hant mit siener rechtm~ [!] verkerte~ hant vnd wil dir dz gewiecht mit diner lincken by dÿnem elnboge~ nemen Indes diewiell du° entpfindest dz er dyn recht hant griefft mit syner rechte~ Indes begriff behendiklich mit dyner rechte~ auch in syne rechte vnd griff mit der lincken hant auch an syn elnboge~ vnd spring mit dyne~ lincke~ fus fur sinen rechte~ vnd mach dz stuck dz er dir hat wellen machen beß schnell vnd behend etc | | | [174v] Item Ligt Er dir Also an deinner rechten seitten. vnnd du Im gegen der seinnen angepvnnden hast. so far mit dem Creutz oder gehultz an sein linncken seitten am Duseggen. scheubs zur rechten Indes schreit wol zu seinner linncken mit dem fuos. vnnd schlag In mit der kurtzen schneid | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 087v.jpg

|
Then, a breaking: if he wants to grab you as [before], go with your hilt over his hands and fall with the left hand in the middle of your Messer and assume an armed stance with your left arm and Messer firmly on his arm. Then, press and pull firmly to your right side, and step with your left foot in front of his right one. |
[45v] Item aber eyn pruch will er dich fassen alz vor so far mit deym gehulcz uber seyn hant und fal mit der lincken hand yn dy mit deyneß messerß und leg dich mit dem lincken armen und messer geboppend starck auff seyn armen und druck und reyß starck auff deyn rechte seytten und schreyt mit dem lincken fuß fuer seyn rechte etc. |
[87v] It[e]m abe[r] eyn pruch will er dich fassen als so far mit deyne[m] gehultz vbe[r] seyn handt vnd fall mit der linck[e]n handt In dy mit deynes messers vnd leg dich mit dem linck[e]n arm[e] vnd messer gewappend starck auff seyn arm[e] vnd druck vnd reyß starck auff deyn rechte seytt[e]n vnd schreytt mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyn recht[e]n [etc] | ein ander bruch [71v] Itm~ ey~ ander bruch will er dir fassen als vor so far mit dyne~ gehultz uber sin hant vnd fal mit der lincke~ hant In die mit dyneß messers vnd leg dich mit dem lincke~ arm vnd messer gewoppnet starck vff syn arm vnd drück vnd rieß starck vff din rechte syte~ vnd schrit mit dynen lincke~ fus fur synen rechte~ ~ | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 088r.jpg

|
Then, if he has grabbed your right hand with his right turned one, and wants to take the balance at your elbow, “simultaneously” let your hilt go down over his hand towards the ground, and grab with your left hand below his hand in your hilt of the Messer in order to help your right hand. Then, pull with both hands firmly downwards and strike through his head. |
Item hat er deyn rechte hant gefast mit seyner rechten verkerten und wil dir bey dem olpogen daß gebicht nemen yndeß laß deyn gehulcz uber seyn hant sincken gegen der erden und greuff mit deyner lincken hant unter seyn handt yn den gehulcz deß messerß deyner rechten zw hiff und reyß mit payden henden starck untersich und haw ym durch seyn kopff etc. |
[88r] It[e]m hatt er dir deyn rechte handt gefast mit seyne[r] recht[e]n verkertt[e]n vnd will dir pey dem olpog[e]n das gewicht neme[n] Indes laß deyn gehultz vbe[r] seyn handt sinck[e]n geg[e]n der erd[e]n vnd Greyff mit deyne[r] linck[e]n handt vnter seyn handt In deyn gehultz des messers deyne[r] recht[e]n zu hilff vnd reyß mit payd[e]n hend[e]n starck vnd[er]sich vnd haw Im durch seyn kopff [etc] | eyn ander Itm~ hat er dir dyn rechte~ gefast mit dyner rechte~ verkerte~ vnd wil dir by dem elnboge~ dz gewiechtt nemen Indes loß dÿn gehultz vber syn hant sincken gege~ der erde~ vnd griff mit dyner lincken hant vnter syn hãt In dÿn gehultz des messers dyner rechte~ zu° hilff vnd riß mit peyde~ hende~ starck vntte° sich vnd haulb im durch syn kopff ~ | | | | | | |

|- valign="top" |
Then, a breaking: if he has grabbed you as before and “simultaneously” wants to take the balance at your elbow, etc. You find this element as this one that stands before. | |
It[e]m abe[r] Eyn pruch hatt er dich gefatt[7] als vor Indes will er dir das gebicht neme[n] bey dem olpog[e]n [etc] Das stück vindest das daß F[8] stett | aber ey~ bruch Itm~ aber ey~ bruch hat er dich gefast als vor Indes wil er dir dyn gehultz nemen bÿ dem elnboge~ so far geswind nider mit dem elnboge~ starck vnd wol nider vnd an din lib vnd schnell [72r] In mit dyne~ messer vff syn koppff ~

Sr ler arm uber schussen | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 088v.jpg
|

Grab left in the opposite manner, take the balance
If you hit at the elbow, it breaks the arm

Here the master teaches a nice element with that one can break one`s arm if it is done otherwise properly. And do him this way: grab with your left hand into his right one and pull with it high to your left side. “Simultaneously” grab with your right hand below at his elbow and press with your left one below his hand towards your left side, and do not stretch him the arm completely, and do not let his arm be too crooked, either. Then, “simultaneously” lift his elbow with your right hand well upwards and step with your right foot behind his right one. |

|

[88v] Greuff linck wydersyns nymb gewicht
Bey olpog[e]n Trifstu es / arm[e] pricht

Hye lertt der meyste[r] Eyn hubsch stuck Do mit man eyne[n] den arm[e] prech[e]n mag Wenn Es anders recht gemacht wirtt vnd thü Im also Greyff mit deyne[r] linck[e]n handt In seyn rechte vnd ruck Da mit In dy höch auff deyn lincke seytt[e]n Indes Greyff mit deyne[r] recht[e]n handt vntt[e]n an seyne[n] olpog[e]n vnd druck mit deyne[r] linck[e]n nyd[er] seyn handt geg[e]n deyner linck[e]n seytt[e]n vnd streck Im den arm[e] nicht gantz auch laß Im den arm[e] nicht zu krump vnd heb Indes mit deyne[r] recht[e]n handt seyne[n] olpog[e]n woll vbe[r]sich vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 089r.jpg

| Then, a breaking against taking the balance, as it was stated: Run through, strike the Entrüsthau. If he has grabbed you as before and “simultaneously” wants to take the balance at your elbow, go well downwards with the elbow firmly to your right side, quickly downwards to your body and flick the short edge of your Messer on his head. | Item aber eyn prüch hat er dich gefast alz vor yndeß weyl er dir daß gebicht will nemen bey dem oelpogen so far geswynd nyder mit deynem oelpogen [46r] starck woll nÿder und an deyn leÿb und schnel yn mit deynem messer auff seÿn kopff etc.

Sequitur textus | [89r] It[e]m Eyn pruch wyd[er] das gewicht neme[n] als gesproch[e]n ist durchlauff Entrust [etc] Hatt er dich gefast als vor vnd will dir Indes das gewicht Nemen bey dem olpog[e]n so far geschbing nyd[er] mit dem olpog[e]n starck In deyn rechte seytt[e]n woll nyd[er] an deyne[n] leyp vnd schnell Im dy kurtz schneyd deynes messers auff seyn kopff [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 089v.jpg

| Then, if he has grabbed you at your right hand with his right one and wants to take the balance with his left one at your elbow, “simultaneously” grab against with your right one firmly at his right hand and pull it towards yourself. Then, strike your left arm over his both arms and step with your right foot in front of his right one and swing to your right side and throw him in front of you. | | [89v] It[e]m hatt er dich gefast bey deyne[r] recht[e]n handt mit seyn[er] recht[e]n vnd will dir mit seyne[r] linck[e]n das gewicht pey dem olpog[e]n neme[n] Indes greyff Im wid[er] mit deyne[r] recht[e]n starck seyn rechte handt vnd ruck dye fur dich vnd schlag deyn linck[e]n arm[e] vbe[r] seyn ped arm[e] vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n fuß fur seyn recht[e]n vnd swing dich auff deyn rechte seytt[e]n vnd wurff In fur dich [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 090r.jpg
|

Shoot right with pulling
You should press the arm over the Messer

Here the master teaches a special element and speaks: Shoot right, etc. You should understand it this way: grab his right hand with your left turned hand and pull it with it a bit to yourself and shoot your Messer under his arm and go outside on his elbow and over his arm. Come with the short edge below his neck on his throat, and put your hilt “simultaneously” outside on the nape of your neck and let your right hand go from your Messer and come to help your left one forwards with your right one forwards on his right hand. Then, step with your foot behind his right one and pull his arm firmly downwards. |

|

[90r] Scheuß recht mit ruck[e]n
Vber messer soltu arm[e] druck[e]n

Hie lertt de[r] meyste[r] abe[r] Eyn besund[er] stuck vnd spricht Scheuß recht [etc] Das soltu also verstan pegreyff seyn rechte handt mit deyne[r] linck[e]n verkertt[e]n handt vnd ruck In da mit Eyn wenig geg[e]n dir vnd scheuß deyn messer Im vntt[er] seyne[n] arm[e] vnd far Im aussen an den olpog[e]n vnd vber den arm[e] vnd kum Im mit der kurtz[e]n schneyd[e]n Im vntt[er] seyn hals an dy kel[e]n vnd thu deyn gehultz Indes aussen an deyn nack[e]n vnd loß dy recht[e]n handt von deyne[m] messe[r] far[e]n vnd kum deyne[r] linck[e]n zu hilff vorn[e] mit deyne[m] recht[e]n vorn[e] an seyn rechte handt vnd schreytt mit deyne[m] fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd reyß sta[r]ck vnt[er]sich seyn arm[e] [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="4" |
Cgm 582 090v.jpg
|

Learn to shoot over the arms
And clench then skillfully
So that you can lead him
Force to run or not to move

Here the master speaks about a skillful element with which one can bind and clench and hold one. And when one wishes, one forces the man with this element that he must stand still. And when you want to do it, so that he must run quickly or slowly-thus, he must do it. And you also force him so that he himself has to crawl into a bag, if you want to have it done. That is why the element is called by skilled masters the “Hidden Grab,” as this element should not become common. One should also not make it common or let any-one know it, thus it will be well-paid to him.

|

Ler armen uberschyssen,
Ja kunstenlich den beschlyssen,
Da mit yn magst furen,
Noeten zw laüffen oder nicht zw rüren.

Hye sagt der meyster von eynem kunstenlichen stuck da mit man eynen pynten und beschlyssen und halten mag und wenn er will so nöt er den man mit dysen stuck daß er still muß stan und wenn dw wild machen daß er ser oder gmelich soel lauffen alzo muß er thuen dw noetest yn ach mit dysem stuck daß er selbs yn eyn sack muß krychen so dw eß gehabt wild haben und darumb wirt daß stuck von den meystern genandt der verporgengriff auff daß daß man daß stuck nicht gemayn sol machen und nymant sol lassen wyssen denn daß stuck wer wol peczalt

|

[90v] Ler arm[e] vberschyssen
Ja kunst[e]nlich denn beschlyssen
Da mit In magst fur[e]n
Nott[e]n zu lauff[e]n ode[r] nicht zu rur[e]n

Hye sagtt de[r] meyste[r] vo[n] Eym ku[n]stlich[e]n stuck da mit man Eyne[m] pyntt[e]n[9] beschlyss[e]n vnd halt[e]n mag wenn[e] er will so nott er den man mit dysem stuck das er still muß sten ser od[er] lauf melich lauff[e]n müß vnd dw In notest das er In Eyne[n] sack krich[e]n müß will du es anders gehabtt hab[e]n da[r] vmb wirtt das stuck von den kost[e]nlich[e]n[10] meyster[e]n genandt Der vngenandt auff das daß stuck nicht gemayn soll werd[e]n Man soll auch das nicht gemayn mach[e]n vnd nyemant wissen lass[e]n denn Es werd Im wol pezaltt [etc]

|

Ler arm vber schussen
Ja künstlich den beschlussen
Do mit in magstu furen
Noten zu° lauffen vnd nicht ze ruren

Hie saget der meinster von eyne~ kuestlichem stueck do mit mã eyne~ bynde~ vnd bescluessen mag vnd halten vnd wan er will so noet er den man mit dissem stueck dz er still mueß stan vnd wan du wilt machen dz er sere oder gemach sol lau°ffen also mueß er thu°n du nottest In auch mit dyssem stueck dz er selbs In eyne~ sack mueß kryechen wiltu es anders gehet haben daruemb so wuertt daß stueck von koestlichen meinstern der verborge~ griff genãt vff dz dz mã stueck nit gemeyn sol mache~ vnd neymã [72v] sol loßen wissen den dz stueck werd gar woll bezalt | | | | | | |

|- valign="top" | Then, you should not spread the element depicted above to the careless men or masters who want to spread this element out of wicked will, so that they are praised by the other. “As one should not throw noble pearls or roses for the swine, so that they are not profaned and trampled down into the mud by them.”[11] | Eß ist auch schad daß leichtfertig lewt oder meyster daß stuck sollen wyssen dy daß stuck gemayn machen von römeß wegen daß sy dar durch gelobt wellen werden von den leutten | [91r] It[e]m du solt das Ee gemalt stuck nicht off[e]nbar[e]n leychfertig[e]n lewtt[e]n oder meyst[e]rn dye durch Römß will[e]n das stuck gemayn mocht[e]n mach[e]n auff das/das sy von andren gelobt soll[e]n berd[e]n wann[e] man soll dy edl[e]n margaritt[e]n oder ros[e]n nicht fur dy sweyn strew[e]n Das sy durch dy selbig[e]n nich vngeertt werd[e]n vnd getrett[e]n In das kott | Es ist auch schad dz luechtfertig luede oder meinster dz wissen sollñ die dz stuck gemeyn machen von rüembs wege~ dz sie dar durch gelobt sollend werde~ ~ | | | | | | |

|- valign="top" |
Now, it you want to do the element, do him this way: if he runs into you in the Messer, drop your Messer or hold it in your right hand, and grab with your right turned hand into his right one on the outside, and turn the hand downwards around. And with your left hand grab him at his right elbow and leap with your left foot in front of his right one and lift his right hand up with your right hand. If you still have your Messer in your hand, raise the same right hand up with the crosspiece of your Messer and hit it over your left arm and raise it with it upwards and press firmly down with your left hand. Or, if he defends firmly, grab with your right hand from above at his right shoulder and acquire the balance on him, so that you can lead, throw, strike, hold or force him as you wish. Namely, you have this element, as it is depicted above before. |
Item wiltu daß stuck machen so thue ym alzo wenn er dir eyn lauffet ym messer so laß deyn messer fallen und verker deyn rechte hand und pegreuff da mit seyn rechte und reyb dy hand untersich umb und mit deyner lincken handt faß yn da mit bey dem rechten olpogen und spring mit dem lincken fuß fuer und heb seyn rechte hand auff und stoß dye uber deynen lincken armen und heb yn da mit ubersich auff ob er aber ser starck wer so greuff mit deyner rechten hand oben auff seyn rechte achsel und gebyn ym dy wag an so magst yn furen schlagen werffen und halten und thuen waß dw [47r] wild etc. |
Nu will du das stuck mach[e]n So thu Im alzo wenn Er dir Eyn lauffett In dem messer So laß deyn mess[er] vall[e]n od[er] behaltz In deyne[r] recht[e]n handt vnd Greiff mit deyne[r] recht[en] verk ert[e]n handt In seyn rechte außbendig vnd reyb dy handt vnt[er]sich vmb vnd mit deyne[r] linck[e]n hand faß In bey seyne[m] recht[e]n olpog[e]n vnd spring mit deyne[m] lincke[n] fuß fur seyn[e]n recht[e]n vnd heb seyn rechte handt auff mit deyner recht[en] handt hastu abe[r] deyn messe[r] noch In deyne[r] hendt so heb dy selbig seyn rechte handt auff mit dem kreutz deynes messers vnd stoß dye vbe[r] deyn linck[e]n arm[e] vnd heb In da mit vb[er]sich auff vnd druck starck nyde[r] mit deyne[r] linck[e]n handt Ob abe[r] er so sta[r]ck wer So greyff mit deyne[r] recht[e]n handt ob[e]n auff seyn rechte achsel vnd Gebyn Im dy wag an so magstu In fur[e]n werff[e]n schlag[e]n halt[e]n nött[e]n wye du willt alzo hastu das stuck wye ob[e]n vo[r] gemalt stett [etc] | ein ander stuck Itm~ wiltu dz stuck machen so thu°n Im also wan er dir In laufft im messer So loß din messer vallen vnd verkere din rechte hant vnd begriff do mit syne rechte vßwendig vnd rib die hant vbersich vmb vnd mit diner lincke~ hant fas in do mit dyne~ rechte~ elnboge~ vnd spring mit dyne~ lincke~ fus for vnd heb sin rechte hant vff vnd stos die mit dyne~ lincke~ arm vnd heb in do mit vbersich vff ob aber er starck were so griff mit dyner rechte~ hant oben vff syn rechte achsell vnd gewind im die woge ab so magstu In furen schlage~ werffen vnd halte~ ~ | | | | | | |

|- valign="top" |
Then, if you do not want to drop your Messer, as you have done the element depicted above, go to him with the Entrüsthau or with an upper stroke and go precisely to him, so that the hands touch together. “Simultaneously” go with the hilt high over his right arm to the joint of the hand with the cross, and raise his hand with the hilt over your left arm |
Item wiltu aber deyn messer nicht fal len lassen so dw daß ee gemelt stuck pist machen so gee an yn mit dem entrusthaw oder mit eynem oberhaw und gee genaw an yn daß dy hend zw sammen rueren yndeß far mit dem gehulcz auff uber seynen rechten armen yn daß gelenck der handt mit dem kreucz und heb seyn hand mit dem gehulcz uber s deyn lincke armen etc | | aliud Itm~ wiltu aber din messer vallen loßen so thu°n dz egemelt stück wilt machen so ge an in mit dem entruest haulb oder mit eynen ober [73r] haulb gnaülb an In dz die hend zue samen rüren Indes far vff mit dem gehultz vber sin rechte arm in dz glenck der hend mit dem kruetz vnd heb sin hant mit dem gehultz vber din lincken arm ~

Sr ler hant zu brust riben | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 091v.jpg

| Then, if you come to the man, grab him as it is stated before, and as you have grabbed him, fall “simultaneously” close to him on your arse, and as you fall, turn your back on his right side and hold him firmly. You can also play board games, eat and drink, so that he cannot stand up unless you let him cordially up, otherwise he has to rot under you. | | [91v] It[e]m So du zu dem man kumbst so faß In wye Ee geschrib[e]n stett vnd So du In also gefast hast So fall Indes neb[e]n In auff deyn ars vnd Im fall wendt deyne[n] ruck an seyn rechte seytt[e]n vnd hallt In vest auch magstu Im pretspil[e]n Ess[en] vnd Trinck[e]n das er nicht auff mag stan denn[e] du lost In gern[e] auff Sunst must er vntt[er] dir erfaul[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 092r.jpg

| Then, if you want to throw him into a bag with the element announced before, so secretly appoint some men who have a hidden bag with them at the swordsmanship competitions and stand behind the people. Then, grab him as it is depicted before, and as you have brought him in the scale, tell the two to raise the bag and lead him with force to these who stand with the bag and press him firmly and make him crawl to it. If he does not want to do it voluntarily, when they hold the bag open, grab with your right hand at his right leg close at the bone on the outside at his right knee-bending and lift him with it high to your right side and step with your left foot in front of his left one and throw him into the bag in the name of God and then do to him what you want. If you do not want to throw him, keep your Messer and make him do as you wish with it. | Item wiltu yn ynn eynen sack schyben so pestel heymlich czwen mit deynem sack dye hinter dem volck stenen und faß yn alz ob gemelt ist und hayß dy czwen den sack auff haben und druck yn fast und noet yn daß er daß eyn krich wil er aber nicht dar eyn krychen so greuff mit deyner rechten hand außwendigß yn seyn rechte kynepug und wirff yn eyn gotteß namen dar eyn etc. [47v] Item wiltu yn aber nit werffen So pehallt deyn messer und noet yn da mit wye dw wild etc. | [92r] It[e]m wiltu In Inn eyne[n] Sack schyb[e]n mit dem Eegemelt[e]n stuck So pestell heymlich Etlich dy Eyn[e]n sack verporg[e]n pey In hab[e]n auff der schull Dy hintt[er] dem volck stenn vnd faß In als Ee gemelt ist vnd So du In Inn dy wag gepricht hast So für In mit gewallt Da dye mit dem sack sten[n] vnd hayß In da[r] Eyn krych[e]n will er das nicht williklich thun So denn dy den sack auff halt[e]n So greyff mit deyne[r] recht[e]n handt In seyn rechteß peyn nohent bey dem knoch[e]n[12] außbendigs vnd heb In da mit auff auff deyn rechte seytt[e]n vnd schreytt mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyn linck[e]n vnd wurff In In nam[m]e[n] gottes In den sack vnd Thu Im da[r]nach wye du willt [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 092v.jpg

| Then, another clenching: as you come together in the Zufechten, grab him above his right arm with your left hand, and as you do it, go with your Messer below his right arm and fall with the left hand in the middle of the blade of your Messer, and go with it to his right elbow from behind. Then press firmly down and step exactly to him and raise with your right hand firmly up with the Messer, in that way he is clenched again. | Item eyn anderß peschlyssen so ir ym zw vechten zw sammen kumbt so greuff ym uber seyn rechten armen mit deyner lincken hand yn dem griff far mit deynem messer unter seynen rechten armen und fal mit der lincken hand yn dy mit der klyngen und far da mit ym yn seyn olpogen hynten und druck mit sterck nyder und trit genaw an yn und heb mit deyner rechten hand ser ubersich mit dem messer alzo ist er aber peschlossen etc. | [92v] It[e]m Eyn and[er] beschlyssen So Ir Im zuuecht[e]n zu sam[m]e[n] kumpt So greyff Im vbe[r] seyn rechte[n] arm[e] mit deiner linck[e]n hantt In dem far mit deyne[m] mess[er] vnt[er] seyn recht[e]n arm[e] vnd fall mit der linck[e]n handt In dy mit deynes messers kling[e]n vnd far do mit Im In seine[n] recht[e]n olpog[e]n hyntt[e]n vnd druck mit der sterck nyd[er] vnd Tritt genaw an In vnd heb mit deyn[er] recht[e]n handt ser vb[er]sich mit dein mess[er] alzo ist er abe[r] beschloss[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top" | Then, another clenching with the Messer. Do as before and press the arm on the outside firmly down and turn to him with your left side as before. If he is strong, so that you cannot press him down and you cannot come to the element, turn again your right side quickly to him to his right side, and wind on the inside up with the hilt to the joint of the elbow, so that the hilt comes outside under the arm to the elbow and the weak of the Messer comes to the hand. And lay with the body firmly on his arm and take his hand and do not let him from the clench and step with your right foot behind his right one and push him over it. | Item eyn anderß peschlyssen aber mit dem messer Thu ym alz vor und druck ausbendigß den armen fast nyder und wendt dich an yn mit deyner lincken seytten alz vor ist er den starck daß dw yn nicht nyder drucken kanst und zw dem stuck nicht kumen magst so wendt dich wyder schnel gegen ym deyn rechte seytten an seyn rechte und wynd ynbendigß [48r] auff mit dem gehulcz yn daß gelenck deß oelpogenß daß daß gehulcz aussen unter den armen kum an den olpogen und dy swech deß messerß kum an dy handt und gib dich mit dem leib fast an seyn armen und nymb seyner handt war und lauß yn nicht auß dem schloß und schreyt mit deynem rechten fuß hyn ter seynem rechten und druck yn dar ueber etc. | | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 093r.jpg

| Then, another clenching: fall over his right arm with your left one and grab “simultaneously” below in the middle of your Messer and go with the hilt below through his arm in the joint of the right elbow on the outside and turn your left side on his right one and press with the hilt with the armed hand quickly from above downwards and step close to him, so that he cannot come out from the binding. This way you have locked and closed him. | Item eyn ander peschlossen fall ym aber uber seyn rechten armen mit deynem lincken und greuff yndeß aber unter yn dy mit deyneß messerß und far mit dem gehulcz unten durch seyn armen yn daß gelenck deß olpogenß und wendt deyn lincke seytten an seyn rechte und druck fast nyder und trit nohent an yn daß er auß dem pandt nicht kummen mag alzo hastu yn aber verrygelt und verschlossen etc. | [93r] It[e]m Eyn ande[r] beschlyssen fall Im vbe[r] seyn recht[e]n arm[e] mit deyne[m] linck[e]n vnd greyff Indes abe[r] vntt[e]n In dy mitt[e]n deynes messers vnd var mit dem gehultz vntt[e]n durch seyn arm[e] In das gelenck des recht[e]n olpog[e]ns außbendigs vnd wendt deyn lincke seytt[e]n an seyn rechte vnd druck mit dem gehultz zu gewappend[er] hantt fast ob[e]n nyder vnd Tritt nohendt an In das er auß dem pandt nicht kum[m]e[n] mig[13] alzo ist er verigelt vnd ve[r]schloss[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 093v.jpg
|

Learn to pull the hand to the chest
If you want to do the Unnamed on the strong
Leap and rush
Strike the left arm over

Here the master teaches a skillful holding and element, and as you fall on your arse while doing the element, you can hold the man so that he cannot stand up. And the element is called the Unnamed and is one of the best elements and is to be performed against the strong men, as it is stated afterwards.

|

Ler hand zw prust reyben,
[48v] Wiltu den ungenanten den starcken treyben,
Spring und iag,
Den lincken armen uber schlag.

Hye lert der meyster eyn konstenlich halten und stuck und so dw fellest yn dem stuck auff deyn arß so magstu den man halten daß er nich auff mag stan und daß stuck hayst der ungenant und ist der peste stuck eyneß und gehort zw treyben gegen den starcken.

|

[93v] Ler handt zu prust reyb[e]n
Wiltu den vngenantt[e]n den sta[r]ck[e]n treyb[e]n
Spring vnd gach
Den linck[e]n arm[e] vbe[r]schlag

Hye lertt de[r] meyste[r] Eyn kost[e]nlich halt[e]n vnd stuck vnd So du felst In dem stuck auff deyn ars So magstu den man halt[e]n das er nicht auff mag sten vnd das stuck heysset der vngenant vnd ist der pest[e]n stuck eyns vnd gehortt zu Treyb[e]n geg[e]n de[n] sta[r]ck[e]n wye he[r]nach geschrib[e]n stett [etc]

|

Ler hand ze brust reiben
wiltu den vngute~ dz stuck machen
Spring vnd Jage
Den lincken arm vber schlag

Hie saget der meinst° eyn kostlich haltüng vnd stuck vnd so dü wollest in vff den ars so magstu den man halte~ dz er nicht vff mag sten vnd dz stuck heiszt der vngenãt vnd ist der besten stuck eÿns vnd gehorett zu° triben gege~ den starcken ~ | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 094r.jpg

|
Then, if you want to do the element announced before, do it this way: strike at his left side with the Entrüsthau and “simultaneously” pull close to him on his hilt with your Messer. “Simultaneously” drop your Messer and grab with your right turned hand at his right one and turn it around and turn around with your left side on his right one, and step with your left foot in front of his right one and pull his arm to your chest and strike your left arm over his right arm and lie down with the entire strength on it, and leap to your right side, so that you break his arm, as it is depicted before. |
Item wiltu daß stuck machen so thu ym alzo haw zw seyner lincken seytten mit dem entrusthaw yndeß ruck nohent an yn an seyn gehulcz mit deynem yndeß laß deyn messer fallen und greuff mit deyner rechten verkerten hand seyn rechte hand und wendt dy umb und wendt dich mit deyner lincken seytten an seyn rechten und trit mit dem lincken fuß [49r] fur seyn rechte und ruck den armen auff deyn prust und schlag den lincken armen uber seynen rechten und leg dich mit ganczer sterck dar auff und spring auff deyn rechte seytten so prigstu ym den armen |
[94r] It[e]m wiltu das Eegemelt stuck mach[e]n So thu Im also haw zu seyne[n] linck[e]n seytt[e]n mit dem Entrusthaw Indes ruck nohent an In an seyn gehultz mit deyne[m] messe[r] Indes loß deyn mess[er] fallen vnd Greyff mit deyne[r] recht[e]n ve[r]kertt[e]n handt In seyn rechte vnd wendt dich vmb mit der linck[e]n seytt[e]n anseyn rechte vnd Tritt mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyn[e]n recht[e]n vnd Ruck seyn arm[e] auff deyn prust vnd schlag deyne[n] linck[e]n arm[e] vbe[r] seyn recht[e]n arm[e] vnd leg dich mit gantz[er] sterck da[r] auff vnd spring auff deyn rechte seytt[e]n So prichstu Im den arm[e] [etc] wye dann[e] vor gemalt stett ; | ein anders Itm~ wiltu dz stueck machñ so thu°n im also haulb zu° syner lincke~ syte~ mit dem entruest haulb Indes [73v] ruck nahent an in an syn gehultz mit dyenem Indes loß din messer fallñ vnd griff mit dyner verkerte~ hant sin rechte hant vnd wind dich vmb vnd wind dich mit dyner lincke~ site~ an sin rechte~ vnd trett mit dem lincke~ fus vor sin rechte vnd ru°ck den arm vff din brust vnd schlag dyn lincke~ arm vber syn rechte~ arm vnd leg dich mit gantzer starck daruff vnd spring vff din rechte syte~ so brischstu im den arm vach linck syne~ rechte~ | | | | | | |

|- valign="top" | Then, if you want to throw him and hold so that he cannot stand up, “simultaneously” as you have turned on your right side, fall on your arse on the ground, so that he has to fall with you, and he falls on his face close to you. This way he cannot stand up until you let him cordially up, and do to him as it is depicted below. You can also give him a dagger in his left hand as he lies at you and let him thrust, but he cannot do anything to you if you can hold him correctly and perform the element correctly. | wiltu yn den werffen und halten daß er nicht auff mag stan yndeß so dw dich pist wenden auff deyn rechte seytten yndeß fal auff den arß an dy erden so muß er mit dir fallen und felt auff seyn angesicht dw magst ym auch dy weill er ligt eyn degen yn seyn lincke handt geben und erlaub ym zw stechen er mag dir nichtz thuen so dw yn recht kanst halten und daß stuck recht treyben | It[e]m wiltu In den werff[e]n vnd So hallt[e]n das er nicht auff kann stan Indes so dw dich pist wend[e]n auff deyn rechte seytt[e]n Indes vall auff deyn ars auff dy erd[e]n So müß er mit dir fallen vnd fellt auff seyn antlitz neb[e]n dich also kan er nicht auff sten den du lost In gern[e] auff vnd Thu Im wye vntt[e]n gemalt stett [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 094v.jpg
|

Grab his right to the left
Hit the shoulder, leap behind in fighting

Then, perform the element this way: when you come to the man in the Zufechten, grab his right hand with your left turned hand and turn it around to your left side, and pull it well towards yourself. And do as if you wanted to hit him with the hilt at the face, and “simultaneously” step with your right foot behind his right one and hit him with the hilt or with your right arm firmly to the front of his shoulder. Then, turn a bit with the body to your left side and throw him over your right leg.

|

Vach linck seynen rechten,
Dy achsel stoß hynter spring ym vechten.

Item daß stuck treyb alzo wenn dw mit dem zwvechten zw ym kummest so fach ym seyn rechte hand mit deyner lincken verkerten hand und reyb dy umb yn deyn lincke seytten und czeug dy woll fur dich [49v] hyn und thu sam dw yn wollest mit dem gehulcz yn daß angesicht stossen yndeß schreyt mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten und stoß yn mit dem gehulcz oder mit deynem armen starck foren an seyn lincke achsellen und reyb dich eyn wenig mit dem leyb auff deyn rechte seytten und wirff yn uber daß rechtt payn etc.

Sequitur textus.

|

[94v] Vach linck seyne[n] recht[e]n
Dy achsel[e]n stoß hint[er] spring Im vecht[e]n

It[e]m das stuck Treyb also wenn du mit de[m] zuuecht[e]n zu dem ma[n] kumpst so vach Im seyn rechte handt mit deyne[r] linck[e]n verkertt[e]n handt vnd Reyb dye vmb In deyn lincke seytt[e]n vnd zeuch dy woll fur dich hyn vnd Thu als du In wollest mit dem gehultz In das angesicht stossen vnd schreytt Indes mit deynem recht[e]n fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd stoß In mit dem gehultz od[er] mit deyne[m] recht[e]n arm[e] starck vorn[e] in seyn achsel vnd reyb dich Eyn benig mit dem leyp auff deyn lincke seytt[e]n vnd wurff In vb[er] deyn rechtes peyn [etc]

|

Vach linck sinen rechte~
Die achsell stos hinder spring Im vechtñ

Hie saget der meinst° von eyne~ gutte~ stuck dz tribe also wan du mit dem zu° vechte~ zu dem mã kümpst so vahe im sin rechte hant mit diner lincken verkerte~ hant vnd rib die vmb vff dyn lincke~ site~ vnd zuch die woll vmb sich dich oder vor dich heyn vnd thu°n sam dü wollest mit dem gehultz in dz angesicht stossen Indes schrit mit dynem rechte~ fus hinter syne~ rechte~ vnd stoß in mit dym gehultz oder mit dym arm [74r] starck vorn an sin rechte achsell vnd rib dich eyn wenig mit dem lib vff din lincke~ syte~ vnd wurff in vber dz recht peyn ~

die achsel wil er stosßen | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 095r.jpg
|

If he want to hit the shoulder
You should discourage the elbow

Here the master states a breaking against the element announced before and speaks: The shoulder, etc. You should understand it this way: if he has grabbed your right arm with his left one and has stepped with the right foot behind your right one and wants to hit your shoulder, “simultaneously” as he wants to hit, take your left hand and go with it behind to his elbow and push him away from you to his left side. Or, strike your left arm firmly from above over his right one and turn firmly to your right side.

|

Dy achselen will er stossen,
Den oelpogen solt verdrossen.

Hye sagt der meyster eyn pruch wyder daß ee gemellt stuck und spricht alzo dy achsel etc Daß soltu alzo verstan hat er deyn rechten armen gefangen mit seynem rechten und ist mit dem rechten fuß geschriten hynter deynen rechten und will deyn achselen stossen yndeß so er stossen will so nymb deyn lincke hand und far da mit hynten an seyn oelpogen und scheub yn von dir auff seyn lincke seytten oder schlag deyn lincken armen starck [50r] von oben uber seyn rechte und schreit mit deynem lincken fuß fur seyn rechte und wendt dich starck auff deyn rechte seytten.

Sequitur textus.

|

[95r] Dy achsel[e]n will er stoss[e]n
Den olpog[e]n solt ve[r]drossen

Hye sagtt der meyste[r] Eyn pruch wyd[er] das obgemelt stuck vnd spricht also Dye achsel[e]n [etc] Das soltu also verstan hatt er deyne[n] recht[e]n arm[e] gefang[e]n mit seyne[m] linck[e]n vnd ist mit dem recht[e]n fuß geschritt[e]n hint[er] deyne[n] recht[e]n vnd will deyn achsel stoss[e]n Indes so er stossen will So nymb deyn lincke handt vnd far Im da mitt hyntt[e]n an seyn olpog[e]n vnd scheub In vo[n] dir auf seyn lincke seytt[e]n od[er] schlag Im deyn linck[e]n arm[e] starck ob[e]n vbe[r] seyne[n] recht[en] vnd wendt dich starck auff deyn rechte seytt[e]n [etc]

|

Die achsell wil er stossen
Den elnboge~ solt verdrissen

Hie saget der meinster ein stuck wider das egemelt vnd spricht also daß soltu also verstan hat er den rechte~ arm gefange~ mit dem lincke~ vnd ist mit dem rechte~ geschritte~ hinder dynen rechte~ vnd wil dyn achsell stossen Indes so er stossen will so far do mit dyner lincke~ hant an syn elboge~ vnd schub in von dir vff syn lincke~ syte~ oder sclach dyn linckñ arm starck von oben vber syn rechte vnd schrit mit dem lincke~ fus fur syn rechte~ vnd wind dich starck vff din rechte syte~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 095v.jpg

| Then, another breaking: if he has grabbed you as before, strike your left arm firmly over his right one and step with your left foot in front of his right one and press his both arms from above firmly down with your left arm. Then, turn firmly to your right side, as it is depicted below. | | [95v] It[e]m abe[r] Eyn ande[r] pruch hatt er dich gefasst wye vor So schlag deyne[n] linck[e]n arm[e] starck vbe[r] seyne[n] recht[e]n vnd schreytt mit deyne[m] linck[e]n fuß fur seyne[n] recht[e]n vnd druck ob[e]n mit deyne[m] linck[e]n arm[e] fast nyd[er] seyn payd arm[e] vnd wendt dich starck auff deyn rechte seytt[e]n wye vnd[e]n gemalt stett [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 096r.jpg
|

If he strikes at you from the right
Strike the Entrüsthau and wait for the fighting
Grab his right with your left
Strike over with the right so that no damage may get near you

Here the master speaks about a good element and speaks: If he strikes at you, etc. You should understand it this way: go stretched to him with an Entrüsthau and grab his right arm with your left arm or hand. Then, turn it around and drop your Messer and go from below through his arm, and strike your right arm on the outside in the joint of the elbow. Then, pull his elbow to your chest and lie down firmly with the body on it. If you want to throw him, step with your right foot behind his right one.

|

Haüt er aüff dich rechtenß,
Entrüst und wart vechtenß,
Mit linck seynen rechten vahen,
Recht ueberschlag so mag dir kayn schad nahen.

Hye sagt der meyster aber von eynen guten stuck und spricht haut er auff dich etc Daß soltu alzo verstan gee gestrackt auff yn mit dem entrusthaw und vach seyn rechten armen mit deynem lincken armen oder hand und ker ym dye umb und laß deyn messer fallen und far ym unten durch den armen und schlag ym deyn rechten armen ausbendigß yn daß gelenck deß oelpogenß und ruck seyn oelpogen an deyn prust [50v] und leg dich starck mit dem leyb darauff wiltu yn den werffen so schreit mit deynem rechten fuß hynter seynen rechten fueß etc.

Sequitur textus.

|

[96r] Haut er auff dich recht[e]ns
Entrußt vnd wartt vechtens
Mitt linck seyne[n] recht[e]n vah[e]n
Recht vbe[r]schlag so mag dir keyn schad nah[e]n

Hye sagtt de[r] meyste[r] vo[n] Eyne[m] gutt[e]n stuck vnd spricht hautt er auff dich [etc] Das soltu also verstan Gee gestrackt auff In mit Eyne[n] Entrußthaw vnd vach seyne[n] recht[e]n arm[e] mit deyne[m] linck[e]n arm[e] oder handt vnd ker dy vmb vnd laß deyn messe[r] vallen vnd far Im vntt[e]n durch den arm[e] vnd schlag Im deyne[n] recht[e]n arm[e] außbendig In das gelenck des olpogens vnd ruck seyn olpog[e]n an deyn prust vnd leg dich starck mit dem leypp da[r] auff wiltu In werff[e]n so schreytt mit deyne[m] recht[e]n füß hint[er] seynen recht[e]n [etc]

|

Haut er vff dich rechtens
Entrust vnd wart vechtens

[74v] Mit linck sinen rechten vahen
Recht vber schlag so mag dir kein schad nohen

Hie saget der meinster aber von eyne~ gutte~ stuck vnd spricht haut er vff dich etc Das soltu also verstan Gee starck vff in mit dem entruest haulb vnd vahe syn rechte~ arm mit dyne~ lincken arm oder hant vnd kere dich vmb vnd loß din messer fallñ vnd far ym vnte~ durch den arm vnd schlag ym den rechten arm vßwendig indaß gelenck des elnbogens vnd ruck syn elnboge~ an din brust vnd leg dich starck mit dem lib darüff wiltu yn dan werffen so schrit mit dyne~ rechte~ fus hinder sin rechte~ vnd wurff yn daruder [!] ~ Sr wil er Im vechtñ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 096v.jpg
|

If he wants in the fight
To strike over the right
You should go through him
And he is caught as if in yarn

Here the master states a breaking against the element announced before and speaks: If he wants, etc. You should understand it this way: if he falls with his left hand on your right one and wants to go with his right arm through from below through your right arm, and wants to strike it on the outside in the joint of your elbow, “simultaneously” drop your Messer and pull your right hand out of his right one downwards, and go through under his right arm from below. Then, go from behind over his right arm under your right shoulder with your right hand and press his hand under your right shoulder on your body, and turn your left side on his right one, and fall with your left arm or hand from above over his left shoulder and swing to your right side or fall on your arse and hold him, and sit at him, as it is depicted below.

|

Will er ym vechten,
Uberschlagen den rechten,
Den soltu durchfaren,
Er ist gefangen alz yn eym garen.

Hye sagt der meyster eyn pruch wyder daß ee gemelt stuck und spricht alzo will er etc daß soltu alzo verstan felt er dir mit seyner lincken yn deyn rechte handt und mit seyner rechten will er unter durch faren durch deyn rechten und wil dir den schlagen außwendigß yn daß glenck deß oelpogenß yndeß laß deyn messer und deyn rechte hand reyb auß seyner rechten untersich und far unter seyn rechten armen unten durch [51r] und far hynter uber seyn armen mit deyner rechten hand und druck seyn hand unter deyn rechte vchsen an deyn leyb und wendt deyn lincke seytten an seyn rechte und fal mit deyner lincken hand oben uber seyn lincke achsel und swyng dich auff deyn rechte seytten etc.

|

[96v] Will er ym vecht[e]n
Vbe[r]schlag[e]n den recht[e]n
Den soltu durchfar[e]n
Er ist gefang[e]n als In eyne[n] gar[e]n

Hye sagtt de[r] meyst[er] Eyn pruch wyd[er] das Eegemelt stuck vnd spricht will er [etc] Das soltu alzo verstan Fellt er dir mit seyne[r] linck[e]n handt an deyn rechte vnd will mit seyne[m] recht[e]n vntt[e]n durch far[e]n durch deyn recht[e]n arm[e] vnd will dir den außbendigs schlah[e]n In das gelenck deynes olpogens Indes laß deyn messer fallen vnd reyb deyn rechte hand auß seyne[r] recht[e]n vnt[er]sich vnd far vnt[er] seyne[n] recht[e]n arm[e] vntt[e]n durch vnd far hintt[e]n vbe[r] seyn recht[e]n arm[e] vntt[er] deyn rechte vchs[e]n vnd druck seyn handt an deyn leyb vnd wenck deyn lincke seytt[e]n an seyn rechte vnd fall mit deyne[m] linck[e]n arm[e] ob[e]n v oder handt ob[e]n vbe[r] seyn lincke achsel[e]n vnd swing dich auff deyn rechte seytt[e]n od[er] fall auff deyn ars vnd halt In vnd sitz neb[e]n Im wye vntt[e]n gemalt stett

|

Wil er im vechten
Vber schlagen den rechten
Den soltu durch faren

[75r] Er ist gefange~ als in eym garn

Hie saget der meinster ey~ bruch wider dz egemelt stuck vnd spricht also Wil er Im vechte~ etc Daß soltu also verstan felt er dir mit dyner linckñ hant in dyn rechte hant vnd mit syner rechte~ Wil er vnte~ durch faren durch dyn rechte~ vnd wil dir dan schlage~ vßwendig in das gelenck des elnbogens Indes loß dyn messer fallñ vnd din rechte hant reiß vber syn rechte~ vnttersich vñ far vnter syne~ rechte~ arm durch vnd far hinde~ vber syn rechte~ arm mit dyner rechte~ hant vnd druck syn hant vntter syn v rechte~ vschen an din lib vnd wind dyn lincke sytñ an syn rechte vnd fal mit diner rechte~ lincken oben vber syn lincke achschell vnd schwing dich vff dyn rechte sytñ ~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 097r.jpg

| Then, what is depicted below, does not mean anything.

This does not [mean anything?] | | [97r] It[e]m das vntt[e]n gemalt stett Ist nichtz wedeutt[e]n [etc]

[Lower right] Hic nihil ad [implevit?] | | | | | | | |

|- valign="top"

| rowspan="2" |
Cgm 582 097v.jpg

|
Then, he grabs you with his left turned hand in your right [arm] and wants to strike his right [arm] over your right [arm] in the joint of the elbow as before. “Simultaneously” be skilled and drop your Messer and pull your right hand free from his left one on the inside, and go from below through his left arm with the stroke behind with your right arm over his left one, firmly from above downwards. Then, turn your right side on his left one and throw him firmly over your right hip. |
Item greuft er dir mit seyner lincken verkerten hand und will seyner rechten schlagen uber deyner rechten yn daß gelenck deß oelpogenß alz vor yndeß piß behendt und laß deyn messer fallen und reyß deyn rechte handt ynbendigß auß seyner lincken und far unten durch seyn rechten armen mit dem schlag hynten mit deynem rechten armen uber seynen lincken starck von oben nyder und wendt deyn rechte seytten an seyn lincke und wirff yn starck uber deyn rechte huff etc. |
[97v] It[e]m Greyfft er dir mit seyne[r] linck[e]n verkertt[e] handt In deyn rechte vnd will seyne[n] recht[e]n schlag[e]n vber deyn recht[e]n In das gelenck des olpogenß als vor Indes piß behendt vnd loß deyn messer fallen vnd reyß deyn rechte handt Inwendigs auß seyn[er] linck[e]n vnd far vntt[e]n durch seyn linck[e]n arm[e] mit dem schlag hintt[e]n mit deyne[m] recht[e]n arm[e] vbe[r] seyne[n] linck[e]n sta[r]ck von ob[e]n nyder vnd wendt deyn rechte seytt[e]n an seyn lincke vnd wurff In starck vb[er] deyn rechte huff [etc] | alliud Itm~ griefft er dir mit dÿner lincken verkerte~ hant in dyn rechte vnd wil syn rechten vber din rechte~ in daß gelenck des elnboges [75v] als vor indes boeß behende~n vnd loß dyn mesß fallñ vnd rieß din rechte hant Inlbendigks vß syner lincken vnd far vnte~ durch syn lincke~ arm mit dem schlag hinde~ mit dienem rechte~ arm vber syn lincke~ starck von obñ nider vnd wind din rechte syte~ an syn lincke vnd wurff in starck vber dyn rechte huefft~ | | | | | | |

|- valign="top" | | | | Itm~ begriff syn messer als vor vnd far mit dem gehultz Inlbendicks vber syn arm vnd riß starck vntersich vff dyn rechte~ syte~ | | | | | | |

|- valign="top" | rowspan="2" | | | | | Die gloß gehorett vor den text Ist der dz gelenck prellñ Itm~ grieff aber mit diner lincke~ hant vber beyde messer Indes far mit dyne~ gehultz an syn gehultz dz din crutz kuem hintter daß syn vnd wind do mit gegen syner rechte~ syte~ vnd schub mit dem vordern teil dines arms starck vff syn rechte syte~ mit gewoppenet armen dz der elnboge~ vntte~ stee vnd schub do mit vast vnd reiß indes obñ starck nider vff dyn rechte syte~ so nÿmpstu Im aber syn messer ~

Sr Ist er dz gelenck prellen | | | | | | |

|- valign="top" | | | | Die gloß gehorett vor den text Ist er dz gelenck prellen | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 098r.jpg

| Then, do him as it is depicted behind: as you have brought him on the hip, grab with your left hand behind yourself in his left knee-bending and lift him well on your shoulders and throw him in front of you to your left side. | | [98r] It[e]m Thu Im wye Ee gemelt ist So du In auff dy huff gepracht hast so greyff mit deyne[r] linck[e]n handt hint[er] dich In seyn lincke knypug vnd heb In woll auff deyn schulter[e]n vnd wurff In furdich auff deyn lincke seytt[e]n [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 098v.jpg

| Then, another arm-breaking: if he grabs you with his left hand as before, and wants to strike his right [arm] over your right [arm] on the outside, “simultaneously” turn your Messer with the “short” edge against him and let “simultaneously” the already mentioned edge fall quickly with the lowered point to his left elbow and go with the Messer between you both and with the edge from below through his right arm, and come with your left hand in the middle of your Messer. Then, press with it firmly on the outside of his right firmly down and turn with your left side into his right one and throw him over your left leg. | Item aber eyn ander pruch greufft er dir mit seyner lincken hand alz vor [51v] und will mit seyner rechten schlagen uber deyner rechten außbendingß alz vor yndeß wendt deyn messer mit der kurczen schneyden gegen ym und laß yndeß dy ee gemelt schneyden mit gesencktem ort an seynen lincken oelpogen schell ablaytten und far mit dem messer czwischen euch payden mit der klyngen unten durch seyn rechten armen und kum mit deyner lincken hand yn dy mit deyneß messerß und druck da mit außbendigß seynen rechten armen fast nyder und wendt dich mit deyner lincken seytten an seyn rechte und wirff yn uber deyn linckeß payn. | [98v] It[e]m abe[r] Eyn ande[r] pruch Greyfft er dir mit seyne[r] linck[e]n handt als vnd will seyne[n] recht[e]n schlag[e]n vbe[r] deyne[r] recht[e]n außbendigs Indes wendt deyn messers mit der kurtz[e]n schneyd[e]n geg[e]n Im vnd loß Indes dy Ee gemelt[e]n schneyd[e]n mit gesenckt[e]m ortt an seyne[n] linck[e]n olpog[e]n schnell ableytt[e]n vnd far mit dem messer zwi sch[e]n Euch payd mit der kling[e]n vnd[e]n durch seyn recht[e]n arm[e] vnd kum mit deyne[r] linck[e]n hand In dy mitt[e]n deynes messers vnd druck do mit außbendigs seyne[n] recht[e]n arm[e] fast nyde[r] vnd wendt dich mitt deyne[r] linck[e]n seytt[e]n an seyn rechte vnd wirff In vbe[r] deyn linckes peyn [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 099r.jpg

| Then, if he grabbed you with his left hand as [before], and wants to strike his right one over, also as before, “simultaneously” lower your hilt well above his left hand and come with your left hand to help your right hand down on your hilt. Then, pull with your both hands firmly downwards and strike through his head strongly, and step “simultaneously” with your left foot back. You should also know that you should be quick with these breakings announced before, so that he does not bring you in the scale. | Item hat er dich gefast mit seyner lincken hand alz und will seyner rechten uberschlagen auch alz vor yndeß senck deyn gehulcz woll uber seyn lincke handt und kum mit deyner lincken hand deyner rechten zw hilff unten an deyn gehulcz und reyb mit deynen payden henden starck untersich und haw [52r] yn durch den kopff starck und schreyt yndeß mit dem lincken fuß zw ruck Dw solt auch wyssen daß dw yn dysen obgemelten pruchen gar schnel solt seyn daß er dich nicht yn dy wag pring etc.

Sequitur textus | [99r] It[e]m hatt er dich gefast mit seyne[r] linck[e]n handt als vor Indes senck deyn gehultz woll vb[er] seyn lincke handt vnd kum mit deyne[r] linck[e]n handt deyner recht[e]n zu hilff vntt[e]n an dem gehultz vnd reyß mit deyne[n] peyd[e]n hend[e]n starck vnt[er]sich vnd haw Im zu dem kopff vnd schreytt Indes mit deyne[m] linck[e]n fuß zu ruck Du solt auch wiss[e]n das dw mit dysen Eegemelt[e]n bruch[e]n schnell seyn sollt das er dich nit In dy wag pring [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 099v.jpg
|

Right with left, learn to clench the arms
Hold him firmly to discourage
Learn to dive the arms with the Messer
If you want to use the clenching

Here the master speaks about a clenching and speaks: Right with left, etc. You should understand it this way: if he strikes a stroke from above at you, and you strike against him the Entrüsthau together with him and come close to him, so that the hands come together. “Simultaneously” hold the right arm firmly on his right one so that your hand is always on his one, and strike “simultaneously” your left arm above his right one in the joint of the elbow of his right arm on the outside. Then, go with the left hand from inside on your right arm lie down with the chest on his arm, so that his elbow comes on your chest, and press firmly with your both hands, in that way he is clenched.

|

Recht mit linck ler armen peschlyssen,
Hallt yn fast zw verdryssen,
Mit messer ler armen dauchen,
Willtu der beschlyssen prauchen.

Hye sagt der meyster aber von eynem beschlyssen und spricht recht mit linck etc daß solltu alzo verstan hawt er auff dich eyn oberhaw und haw mit ym gleich eyn mit eynem entrusthaw und kum nohend an yn daß dy hend zwsammen rueren yndeß hallt deyn rechten armen starck an seynen rechten daß deyn hand euchlyng an der seyner [52v] stee und schlag yndeß deynen lincken armen uber seynen rechten yn daß gelenck deß oelpogenß seyneß rechten armeß außbendigß und far mit der lincken hand ynbendigß yn deyn rechten armen und leg dich mit der prust auff seynen armen daß seyn olpogen an deyn prust kwm und druck fast mit deynen payden henden alzo ist er aber peschlossen etc.

|

[99v] Recht mit linck ler arm[e] beschlyssen
Hallt In vast zu verdyssen
Mitt messer ler arm[e] Tauch[e]n
Wiltu der beschlyss[e]n prauch[e]n

Hye sagtt d[er] meyst[er] ab[er] vo[n] eyne[m] beschlyss[e]n vnd spricht Recht mitt linck [etc] Das soltu also verstan haut er auff dich Eyne[n] ob[er]haw So haw geg[e]n Im den Entrusthaw vnd kum nohent an In das dy hend zusam[m]e[n] rur[e]n Indes halt den recht[e]n arm[e] sta[r]ck an seyne[n] recht[e]n das deyn handt Ewchling an seyne[r] stee vnd schlag Indes deyn linck[e]n arm[e] In das gelenck seynes olpog[e]ns seynes recht[e]n arm[e]s außbe[n]digs vnd far mitt der linck[e]n handt Inwendigs auff deyne[n] recht[e]n arm[e] vnd leg dich mit der prust auff den selbig[e]n arm[e] also das seyn olpog[e]n an deyn prust kum vnd druck vast mit deyne[n] peyd[e]n hend[e]n also ist er abe[r] beschlossen [etc]

|

[76r] Recht mit linck lern arm beschlissen
Halt in vast zu verdrissen
Mit messer ler arm duchen
Wiltu der beschlissen pruchen

Hie saget der meinster aber von eyne~ beschuesß vnd spricht recht mit linck etc Dz soltu also verstan haut er vff dich eyn ober haulb vnd haulb mit ym glich In mit eyne~ Entrüst haulb vnd küm nohent an In dz die hend zu samen ruren Indes halt din rechte~ arm starck an sinen rechte~ dz din hant euchling an siner ste vñ schlag indes din lincke~ arm vber sin rechte~ Indaß gelenck des elnboge~ sins rechte~ arm vßwendigs vnd far mit der lincke~ hant Inlbendig an dinem rechte~ arm vnd leg dich mit der brust vff den selbige~ arm also dz sin elnbogen an sin bruest kümen vnd druck in mit dinem peide~ hende~ also ist er aber beschlossen ~~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 100r.jpg

| Then, another clenching: grab with your left hand above his right arm well to the elbow and with the same left hand go on the outside behind his arm, and take your Messer in the middle with your left hand and let the point come out sideways at your left side. Then, step with your right foot behind his right one, and hit him with your Messer or arm to his right shoulder. Then, press his right arm with your left hand firmly to your left side, and throw him over your right leg. Or, put the hilt on the nape of the neck on his neck on his right side. | Item aber eyn peschlyssen greuff mit deyner lincken hand uber seyn rechten armen wol zw deym oelpogen und mit der selbigen lincken hand far hyn ab außbendigsß unter seyn armen und nym mit deyner lincken hand deyn messer yn der mit und laß den ortt peseytt neben deyner lincken seytten hyn auß gan und schreyt mit deynen rechten fuß hynter seynen rechten und stoß yn alzo mit deym messer oder armen auff seyn rechte achsel und druck mit deyner lincken hand seynen rechten armen fast yn deyn lincke seytten und wirff yn uber deyn rechteß payn oder leg ym daß gehulcz an den halz seyner [53r] lincken seytten oder auff seyner rechten seytten leg ym daß gehulcz yn seyn genick hynden etc. | [100r] It[e]m abe[r] eyn beschlyss[e]n Greyff mit deyn[er] linck[e]n handt vbe[r] seyne[n] recht[e]n arm[e] woll zu dem olpog[e]n vnd mit der selb[e]n linck[e]n handt far hyn ab außbendigs hint[er] seyn arm[e] vnd nym mit deyne[r] linck[e]n deyn messer In der mitt[e]n. vnd laß den ortt beseyt neb[e]n deyne[r] linck[e]n seytt[e]n hyn auß gan vnd schreytt mit deyne[m] recht[e]n fuß hynt[er] seyne[n] rechten vnd stoß In also mit deyne[m] messer ode[r] arm[e] auff seyn rechte achsel[e]n vnd druck mit deyne[r] linck[e]n handt seyne[n] recht[en] arm[e] fast In deyn lincke seytt[en] vnd wurff In vbe[r] deyn rechtes peyn oder leg Im das gehultz an den hals In seyn genick auff seyne[r] recht[en] seytt[e]n [etc] | Itm~ Aber eyn beschluessen griff mit diner lincke~ hant vber sin rechte~ arm Wol zu dem elboge~ vnd mit der selbige~ hantt [76v] far hÿnab vßwendig vnter sin arm vnd nÿm mit diner lincke~ din messer in der mitte~ vnd loß den ortt besitz nebent diner lincke~ hynuß ge vnd schrit mit diner rechte~ fus hinter synem rechte~ vnd stos in also mit dinem messer oder arm vff sin rechte~ achsell vnd druck mit diner lincke~ hant sin rechte~ arm vast in dim lincke site~ vnd wurff im vber din rechte peyn oder leg im daß gehultz an den hals siner lincke~ site~ oder vff siner rechte~ site~ leg im dz gehultz in sin genueck hinte~ ~

Beschlossen so er dich halt | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 100v.jpg

| Then, go through him with the Messer as before, so that his Messer comes under your left shoulder, and go with the hilt under his throat to his left side. Then, step with your right foot behind his right one and turn a bit to your left side, and push him over your right leg. | | [100v] It[e]m gee Im abe[r] durch mit dem messe[r] als vor das dir seyn messer kum vnt[er] deyn lincke vchs[e]n vnd far Im mit de[m] gehultz vnt[er] seyne[n] hals auff seyne[r] linck[e]n seytt[e]n vnd schreyt mit deyne[m] recht[e]n fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd wendt dich Eyn wenig geg[e]n deyne[r] linck[e]n seytt[e]n vnd druck In vbe[r] deyn rechtes peyn [etc] | | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 101r.jpg
|

If he has clenched you
And he entangles you with pressing
You should lower your Messer
And learn to swing firmly to the left

Here the master teaches a breaking against the clenching announced before and speaks: If he has clenched you, etc. You should understand it this way: if he has grabbed you with the left arm in the joint of your right elbow on the outside and with his right [hand] under your right [arm] and has grabbed your arm on his chest and wants to press you with it over the back, “simultaneously” stand war likely against him and let your Messer go down to your left shoulder. Then, grab with your left hand in his arm close to the shoulder, and step with your right foot behind his right one, and turn around to your left side, and throw him over your right foot.

|

Beschlossen so er dich hatt,
Mit drucken er dir mach nott,
Deyn messer solt sencken,
Auff linck starck ler swencken.

Hye lert der meyster eyn pruch wyder dy ee gemelten peschlysssen und spricht peschlossen so er etc. Daß soltu alzo verstan hat er dir gryffen mit dem lincken armen yn daß glenck deyneß rechten oelpogenß außbendigß und mit seyner rechten Ist unter deynen rechten und hat deyn armen auff seyn prust gefast und will dich da mit uber ruck drucken yndeß stee streytteß gegen ym und laß deyn swertt messer sincken nyder yn deyn lincken uchsen und greuff [53v] mitt deyner lincken hand yn seyn armen nohent bey der achsel und schreyt mit dem rechten fuß hynter seyn rechten und reyb dich umb auff deyn lincke seytten und wirff yn uber deyn rechten fuß etc.

|

[101r] Beschlossen so er dich hatt
Mitt druck[e]n er dir macht natt
Deyn messer solt senck[e]n
Auff linck starck ler swenck[e]n

Hye lertt der meyste[r] Ein pruch wyd[er] dy Eegemelt[e]n beschlisse[n] vnd spricht beschlossen so er dich [etc] Das soltu alzo verstan hatt er dir griffen mit dem linck[e]n arm[e] In das Glenck deynes recht[e]n olpoge[n] außbendigs vnd mit seyn[er] recht[en] vnt[er] deyne[n] recht[e]n vnd hatt deyn arm[e] auff deyn prust gefast vnd will dich da mit vbe[r] ruck druck[e]n Indes stee streyteß geg[e]n Im vnd loß deyn mess[er] sinck[e]n nyd[er] In deyn lincke vchsen vnd Greyff mit deyn[er] linck[e]n handt In seyn arm[e] nohendt bey der achsel vnd schreytt mit deyne[m] rechte[n] fuß hint[er] seyne[n] recht[e]n vnd reyb dich vmb auff deyn lincke seytt[e]n vnd wirff In vbe[r] deyn recht[e]n fuß [etc]

|

Beschlossen so er dich halt
Mit trucken er dir mach mat
Din messer soltu sencken
Vff linck starck ler schwencken

Hie lert der meinster ein bruch wider die egemelt beschlussen vnd spricht beschlusß Daß soltu also verstan hat er dir griffe~ mit dem lincke~ arm Indas gelenck dines rechte~ elnbogens vßwendig vnd mit siner [77r] rechte~ vnder diner rechte~ vnd hat din arm vff sin brust gefast vnd will dich do mit vber ruck drucken Indes ste strittes gege~ im vnd loß din messer sencken nider in din lincke vschen vnd griff mit diner lincke~ hant in sin arm nohent by der achsell vnd schrit mit dinem rechte~ fus hinter sinen rechte~ vnd rib dich vmb vff din lincke site~ vnd wurff in vber din rechte~ fus ~ | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 101v.jpg

|
Then, another breaking: if he has grabbed you with his right [arm] under your right one and stroke with his left [hand] in your right elbow as before, fall “simultaneously” in the middle of your Messer with your left hand and go high with the blade and go with your hilt above his both arms. Then, step with the left foot in front of his left one and press with the hilt firmly from above downwards, and with your left arm push firmly his shoulder down and throw him over your left leg. |
Item aber eyn ander pruch hat er dich gefast mit seynem rechten unter deynen rechten und mit seyner lincken geschlagen yn deynen rechten olpogen alz vor so fal yn dy mit deynß messerß mit deyner lincken hand und far auff mit der klyngen yn dy hoch und far mit deym gehulcz uber seyn ped armen und schreyt mit dem lincken fuß fur seynen lincken und druck mit dem gehulcz starck von oben nyder und mit deynen lincken armen scheub starck pey seyner achsel auff seyn lincke seytten und wirff yn uber deyn linckeß payn. |
[101v] It[e]m abe[r] eyn pruch hatt er dich gefast mit seyne[m] recht[e]n vntt[er] deyne[n] recht[e]n vnd mit seyner linck[e]n geschlag[e]n yn deyne[n] recht[e]n olpog[e]n als vor So fall In dy mit deynes messers mit deyne[r] linck[e]n handt vnd far auff mit der kling[e]n In dy höch vnd far mit deyne[m] gehultz vbe[r] seyn peyde arm[e] vnd schreyt mit dem linck[e]n fuß fur seynen linck[e]n vnd druck mit dem gehultz sta[r]ck von ob[e]n nyde[r] vnd mit deyne[m] linck[e]n arm[e] scheub starck seyn achsel[e]n nyder vnd wurff yn vber deyn linckes peyn | ein ander bruch Itm~ Aber eyn bruch hat er dich gefast mit siner rechte~ vnter sine~ rechte~ vñ mit siner lincke~ geschlage~ In dine~ rechte~ elnboge~ als vor so fal in die mit dines messers mit diner lincke~ hant vnd far vff mit der klingen in die hohe vnd far mit dinen gehultz vber sin beide arm vnd schrit mit dem lincke~ fus fur sin lincke~ vnd druck mit dem gehultz starck von oben nider vnd mit dem lincke~ arm schub starck by siner achsell vff sin lincke site~ vnd wuerff in vber din linckes peynd | | | | | | |

|- valign="top"

|
Cgm 582 102r.jpg

| Then, another different breaking: if he has grabbed you as before, grab with your left hand from below at your hilt into his right elbow well to his right side to help the right hand and pull firmly downwards as you have been taught before and strike at him through his head from above. | Item aber eyn ander pruch greufft er alz vor so greuff mit deyner lincken hand unten an deyn gehulcz der rechten zw hilff und reyß starck untersich alz dw vor [54r] unterricht pist und haw yn durch seyn kopff von oben etc.

Sequitur textus | [102r] It[e]m hatt er dich gefast als so stoß mit deyne[r] linck[e]n handt seyne[n] recht[e]n olpog[e]n woll auff seyn rechte seytt[e]n vnd schlag In mit deyne[m] mess[er] auff seyn kopff [etc] | Itm~ Aber eyn ander bruch grifft er also vor so griff mit diner lincke~ hant vnte~ an din gehultz der rechte~ zu hillff vnd riß starck vndersich als du vor vntte~richt bist vnd haulb im durch den koppff ~ [77v] nit vergiß der schnitt | | | | | | |

|}
  1. Should read "In".
  2. "ge-" can occur before all forms of the verb to complete or enhance the action ( Lexer, S60 )
    rucke, rücke, ze ruck = zurück, nach hinten
  3. "tener" or "tenner" means a lack of armor protecting the palm. (Baufeld, S50)
  4. Sa alt. von sar = gleich darauf, alsbald sodann ( either alone or compounded bywords of similar expressions ) ( Lexer, S205 )
  5. end = ehe, bevor ( Lexer, S43 )
  6. For armoured combat of Andreas Lignitzer see von Danzig, 73r-79v. This teaching was copied (with some omissions) by Lew Jud, see Lew, 70r-83v. A technique based on a similar principle is featured in Lew, 79v-80r.
  7. gefast
  8. The character could represent a link to another page on which this F can be seen. This method the writer has also been applied to other sites.
  9. pinden = binden, fesseln ( Baufeld, S34 )
  10. kostlich = kostspielig, aufwendig ( Hennig, S190 )
  11. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Matthew
  12. The word actually looks like "knorren".
  13. mug = mag