Wiktenauer logo.png

Difference between revisions of "Martin Huntsfeld"

From Wiktenauer
Jump to navigation Jump to search
(127 intermediate revisions by 2 users not shown)
Line 1: Line 1:
{{Infobox writer
+
{{infobox writer
| name                = [[name::Martin Huntfeltz]]
+
| name                = [[name::Martin Huntsfeld]]
 
| image                =  
 
| image                =  
 
| imagesize            =  
 
| imagesize            =  
Line 13: Line 13:
 
| resting_place        =  
 
| resting_place        =  
 
| occupation          = [[Fencing master]]{{#set:occupation=Fencing master}}
 
| occupation          = [[Fencing master]]{{#set:occupation=Fencing master}}
| language            = [[language::Early New High German]]
+
| language            = [[language::Early New High German]]{{#set: language=New Latin}}
 
| nationality          = German
 
| nationality          = German
 
| ethnicity            =  
 
| ethnicity            =  
Line 28: Line 28:
 
| subject              =  
 
| subject              =  
 
| movement            = [[Fellowship of Liechtenauer]]
 
| movement            = [[Fellowship of Liechtenauer]]
| notableworks        =  
+
| notableworks        = {{plainlist
 +
| [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Cod. 44.A.8]] (1452)
 +
| [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|MS Germ.quart. 2020]] (1535-40)
 +
}}
 
| manuscript(s)        = {{collapsible list
 
| manuscript(s)        = {{collapsible list
| [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Codex 44.A.8]] (1452)
+
  | [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Cod. I.6.4º.3]] (1460s)
  | [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Codex I.6.4º.3]] (1450s)
 
 
  | [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s)
 
  | [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s)
 
  | [[Codex Speyer (MS M.I.29)|MS M.I.29]] (1491)
 
  | [[Codex Speyer (MS M.I.29)|MS M.I.29]] (1491)
 +
| [[Ortenburg Fechtbuch]] (1400s)
 +
| [[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Pirckh.Papp.353]] (ca. 1500)
 +
| [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|MS 26-232]] (1505)
 
  | [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|MS E.1939.65.341]] (1508)
 
  | [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|MS E.1939.65.341]] (1508)
  | [[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|MS German Quarto 2020]] (1510s)
+
  | [[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|MS E.1939.65.354]] (1533)
 
  | [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|MS 963]] (1538)
 
  | [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|MS 963]] (1538)
 +
| [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.93/C.94)|MS Dresd. C.93/C.94]] (1542)
 +
| [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Cod.icon. 393]] (1540s)
 +
| [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Cod.10825/10826]] (1550s)
 +
| [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Reichsstadt Nr. 82]] (1553)
 +
| [[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Cgm 3712]] (1556)
 +
| [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|MS Var.82]] (1570)
 
}}
 
}}
 
| principal manuscript(s)=
 
| principal manuscript(s)=
Line 52: Line 63:
 
| website              =  
 
| website              =  
 
| translations        = {{plainlist
 
| translations        = {{plainlist
  | {{German translation|http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php|1}}
+
  | {{German translation|http://www.hammaborg.de/de/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php|1}}
 
  | {{Hungarian translation|http://www.middleages.hu/magyar/harcmuveszet/vivokonyvek/vondanzig.php|1}}
 
  | {{Hungarian translation|http://www.middleages.hu/magyar/harcmuveszet/vivokonyvek/vondanzig.php|1}}
 
  | {{Slovenian translation|http://scholapugnatoria.si/?page_id{{=}}657|1}}
 
  | {{Slovenian translation|http://scholapugnatoria.si/?page_id{{=}}657|1}}
Line 58: Line 69:
 
| below                =  
 
| below                =  
 
}}
 
}}
'''Martin Huntfeltz''' (Martein Hündsfelder) was an early [[century::15th century]] [[nationality::German]] [[fencing master]]. Based on his surname, he was likely born in Psie Pole, a district of present-day Wrocław, Poland; alternatively, it is possible that he was from the village of Hundsfeld, about 20 km east of Würzburg. While Huntfeltz' precise lifetime is uncertain, he seems to have died some time before the creation of [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Codex Danzig]] in 1452.<ref>His name is accompanied by the traditional blessing on the dead on [[:File:Cod.44.A.8 87r.jpg|folio 87r]].</ref> The only other thing that can be determined about his life is that his renown as a master was sufficient for [[Paulus Kal]] to include him in the list of members of the [[Fellowship of Liechtenauer]] in 1470.<ref>The Fellowship of Liechtenauer is recorded in three versions of [[Paulus Kal]]'s treatise: [[Paulus Kal Fechtbuch (MS 1825)|MS 1825]] (1460s), [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Cgm 1570]] (ca. 1470), and [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s).</ref> Attributed to Huntfeltz are teachings on [[armored fencing]] (both with the short sword and grappling), [[dagger]], and [[mounted fencing]].
+
'''Martin Huntsfeld''' (Martein Hündsfelder, Huntfelt<ref>The spelling "Huntfeltz", the possessive form of the spelling "Huntfelt", is sometimes mistakenly used in the literature.</ref>) was an early [[century::15th century]] [[nationality::German]] [[fencing master]]. Based on his surname, his family likely comes from the village of Hundsfeld, about 20 km east of Würzburg (alternatively, he might be from Psie Pole, a district of present-day Wrocław). While Huntsfeld's precise lifetime is uncertain, he seems to have died some time before the creation of the [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Starhemberg Fechtbuch]] in 1452.<ref>His name is accompanied by the traditional blessing on the dead on [[:File:Cod.44.A.8 87r.jpg|folio 87r]].</ref> The only other thing that can be determined about his life is that his renown as a master was sufficient for [[Paulus Kal]] to include him in the list of members of the [[Fellowship of Liechtenauer]] in 1470.<ref>The Fellowship of Liechtenauer is recorded in three versions of [[Paulus Kal]]'s treatise: [[Paulus Kal Fechtbuch (MS 1825)|MS 1825]] (1460s), [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Cgm 1507]] (ca. 1470), and [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s).</ref>  
 +
 
 +
Huntsfeld authored treatises on [[armored fencing]] (both with the short sword and unarmed), [[dagger]], and [[mounted fencing]]; some manuscripts (including the [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Ⅰ]], [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg]], [[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Nuremberg]], [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz]], [[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich]], and [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock]] versions) erroneously credit to his armored teachings to [[Lew]], while ascribing the armored fencing treatise of [[Andre Lignitzer]] to Huntsfeld instead.<ref>Jaquet and Walczak 2014.</ref>
 +
 
 +
The poem that begins Huntsfeld's mounted teachings appears at the very end of the Augsburg manuscript, after the mounted gloss attributed to Lew. It seems likely that the manuscript was intended to include Huntsfeld's entire mounted fencing treatise, but it was either never completed or, since the poem falls at the end of a quire, that the final quire containing it was later lost from the manuscript. This poem also appears after most subsequent copies of Lew's gloss. Further complicating the matter, the [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Ⅱ]] and [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock]] versions include the poem separate from either mounted teaching. The fact that, at least by the 16th century, it was circulating separately suggests the possibility that it wasn't not be the work of Huntsfeld at all, but lacking a better attribution, they are grouped in this article.
 +
 
 +
== Textual History ==
 +
[[file:Huntsfeld stemma.png|400px|left|thumb|Provisional stemma codicum expanded from Jaquet and Walczak]]
 +
It's difficult to say when Huntsfeld's treatise was written, and the original is certainly lost at present.
 +
 
 +
The oldest extant copy of any of Huntsfeld's works is the [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome version]] (1452); this is also the only manuscript to include substantially-complete versions of all three treatises with their correct attributions. The [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków version]] (1535-40) was probably based on this manuscript,<ref>Welle (2017), p. 45.</ref> though it shows occasional expansions by a later author; the scribe also adds two references to illustrations in the short sword, but these were never executed.
 +
 
 +
The second-oldest extant copy is [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg version Ⅰ]], dated to the 1460s, which is based on an earlier manuscript possibly commissioned by [[Lew]].<ref>Jaquet and Walczak (2014), p. 121.</ref> and only includes the armored fencing, which it attributes to [[Andre Lignitzer]], and the mounted fencing poem, which it leaves unattributed. The [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg]] (1491), [[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Nuremberg]] (ca. 1500), [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Ⅱ]] (ca. 1505), [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz]] (1539), [[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich]] (1556), and [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock]] (1565-70) versions also descend from this lost Lew manuscript in some way, but their relationships to each other aren't always clear<ref>Jaquet and Walczak (2014), p. 122.</ref>&mdash;Munich's armored and mounted sections are based on Augsburg and Vienna Ⅱ is based on Nuremberg, but the others seem to descend independently from earlier lost versions.
 +
 
 +
The [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Ⅰ]] (1480s) and [[Ortenburg Fechtbuch|Ortenburg]] (late 1400s) versions only include Huntsfeld's treatises on armored and mounted fencing, but with correct attributions for both. [[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|Glasgow version Ⅱ]], a fragment of the dagger text embedded in a longer compilation of dagger techniques, also seems to descend from this branch, and this was copied into Munich along with the Hundsfeld material from Augsburg Ⅰ.<ref>Walczak and Starko (2018), p. 142.</ref>
 +
 
 +
[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow version Ⅰ]] represents yet another branch, including the short sword treatise, which it attributes to Huntsfeld, and the dagger treatise, which it leaves unattributed. The fragment of the armored treatise in [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg version Ⅱ]] is quite similar to Glasgow Ⅰ and they probably descend from the same earlier manuscript.
 +
 
 +
[[Paulus Hector Mair]]'s three manuscripts&mdash;[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MSS Dresd.C.93/C.94)|Vienna]] (1540s), [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Munich]] (1550s), and [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna]] (1550s)&mdash;are unique in a few ways. They are also descended from the original Lew manuscript, though Jaquet and Walczak suggest that Mair may have accessed multiple different copies and attempted to unify them.<ref>Jaquet and Walczak (2014), pp. 118-120.</ref> Mair's initial compilation manuscript (Dresden) was subsequently translated into Latin, and this text is found in Munich and Vienna (which has both languages), marking the first time Liechtenauer texts were translated into Latin.
  
 
== Treatises ==
 
== Treatises ==
  
Note that the [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg]] and [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg]] versions of his armored fencing treatise are attributed to [[Jud Lew]], while a different armored fencing section is attributed to Huntfeltz. That treatise likely belongs to [[Andre Liegniczer]], as several other versions of the treatise offer said attribution.
+
{{Special:RunQuery/Martin Huntsfeld}}
 +
<h3 style="display: none;> Short Sword </h3>
 +
<div id="short_sword" style="background:transparent; clear:both; font-weight:normal; padding:3px; text-align:left; width:0em; min-width:0em;">
 +
<table class="master sortable">
 +
<tr>
 +
  <th id="SSIllustrations0"><p>Illustrations<br/>from the [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Version]]</p></th>
 +
  <th id="SSRasmusson0"><p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}} (2004){{edit2|Martin Huntsfeld/Mike Rasmusson SS 2004}}<br/>by [[Mike Rasmusson]]</p></th>
 +
  <th id="SSRome0"><p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="SSAugsburga0"><p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version Ⅰ]] (1460s){{edit index|Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="SSVienna0"><p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="SSOrtenburg0"><p>[[Ortenburg Fechtbuch|Ortenburg Version]] (late 1400s){{edit index|Ortenburg Fechtbuch}}<br/></p></th>
 +
  <th id="SSSalzburg0"><p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491){{edit index|Codex Speyer (MS M.I.29)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="SSNuremberg0"><p>[[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Nuremberg Version]] (ca. 1500){{edit index|Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)}}<br/></p></th>
 +
  <th id="SSGlasgow0"><p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508){{edit index|Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="SSKrakow0"><p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Michael Chidester]]</p></th>
 +
  <th id="SSGraz0"><p>[[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz Version]] (1539){{edit index|Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)}}<br/></p></th>
 +
  <th id="SSDresdenM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.93/C.94)|Dresden Version (Mair)]] (1542){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.94)}}<br/>Transcribed by [[Bartłomiej Walczak]]</p></th>
 +
  <th id="SSViennaGM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-German (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10826)}}</p></th>
 +
  <th id="SSMunichM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Munich Version (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393 II)}}</p></th>
 +
  <th id="SSViennaLM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-Latin (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10826)}}</p></th>
 +
  <th id="SSAugsburgb0"><p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version Ⅱ]] (1553){{edit index|Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)}}<br/>Transcribed by [[Werner Ueberschär]]</p></th>
 +
  <th id="SSMunich0"><p>[[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Version]] (1556){{edit index|Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)}}<br/></p></th>
 +
  <th id="SSRostock0"><p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1570){{edit index|Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
</tr>
  
{{master begin
+
{{Huntsfeld row SS|1
| title = [[Armored Fencing|Short Sword]]
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087r.jpg|1|lbl=87r.1}}
| width = 224em
+
| {{paget|Page:Cod.I.6.4º.3|054r|jpg|lbl=54r}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 124v.jpg|18|lbl=124v.1}}
 +
|  
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 130r.jpg|2|lbl=130r}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 100v.jpg|1|lbl=100v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Dresd.C.94 254r.png|2|lbl=254r|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.94 254v.png|1|lbl=254v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019v.jpg|2|lbl=19v.1}}
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Var.82 058r.png|4|lbl=58r|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 058v.png|1|lbl=58v.1|p=1}}
 
}}
 
}}
{| class="wikitable floated master" style="clear:left;"
 
|-
 
! <p>Images</p>
 
! <p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Mike Rasmusson]]</p>
 
! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] (1450s)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten&nbsp;Lorbeer]], [[Julia&nbsp;Lorbeer]],<br/>[[Andreas&nbsp;Meier]], [[Marita&nbsp;Wiedner]]</p>
 
! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/>by [[Bartłomiej Walczak]]</p>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS rsa|2
 +
| rowspan=2
 +
| [[File:MS Germ.Quart.2020 272r.jpg|400x400px|center]]
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087r.jpg|2|lbl=87r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 054v.jpg|1|lbl=54v.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 124v.jpg|19|lbl=124v.2}}
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|1|lbl=125r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 130v.jpg|1|lbl=130v.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 100v.jpg|2|lbl=100v.2}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 272r.jpg|1|lbl=272r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 254v.png|2|lbl=254v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019v.jpg|3|lbl=19v.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Here you rise to well respected Master Martin Hundfeldt's art of combat with the shortened sword in harness from four guards</span>'''
+
{{section|Page:MS Var.82 058v.png|2|lbl=58v.2|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 059r.png|1|lbl=59r.1|p=1}}
| '''[87r] <span style="color:#A40000">Hie hebt sich an Maister Marteins Hundtfeltz kunst Dem got genädig seÿ Mit dem kurtzen swert zu° champf In harnasch aus vier hu°ten</span>'''
+
}}
| '''[54r] <span style="color:#A40000">Hie hebt sich an meister lewen kunst fechtens In harnasch auß den vier hutten zu fus vnd zu kampffe etc.</span>
 
WEr ab synnet
 
<br/> fechte~s zu fus begÿnnet
 
<br/> Der schick sein sper
 
<br/> Zu yeglichem anheben recht wer
 
<br/> Nym den vor stich on forcht Spring vnd setz Im an
 
<br/>
 
<br/> Wiltu vor stechen
 
<br/> Mit zucken wer ler prechen
 
<br/> Mer will er ziehen
 
<br/> Von scheiden wil fliehen
 
<br/> So solt Im nahen
 
<br/> Vnd weislichen wart des vahen ~'''
 
| '''[124v] Das seind maister marteins hunczfeld fechtenn Jm harnasch aus den vier hüetten'''
 
| '''[130r] <span style="color:#A40000">Item hie hebet sich an meinster lu°lben künst fechtes ÿn harnisch aüß den vier hüte~ zü füß vnd zü kanff ~</span>'''
 
Wer ab sÿnnett
 
<br/> Fechtes zu füß begÿnnet
 
<br/> der schik sin sper
 
<br/> zu ytlichem an heben recht were
 
<br/> Nÿm den vor stich an forch spring vñ setz ÿm an
 
<br/> zueck das gesicht ym ann
 
<br/> Wiltu vor stechenn
 
<br/> Mit zueckenn wer ler prechen
 
<br/> Mer wil er ziehenn
 
<br/> Von scheiden wil fliehenn
 
<br/> So solt im nohenn
 
<br/> Vnd weißlichenn wart des fohenn
 
| '''[100v] <span style="color:#A40000">Das ist Maister Merteins hüncz feldes Fechten In harnckh auß vier hutñ</span>'''
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS rsb|3
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087r.jpg|3|lbl=87r.3}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 054v.jpg|2|lbl=54v.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 055r.jpg|1|lbl=55r.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|2|lbl=125r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 130v.jpg|2|lbl=130v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 100v.jpg|3|lbl=100v.3}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 272r.jpg|2|lbl=272r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 254v.png|3|lbl=254v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019v.jpg|4|lbl=19v.3}}
 
|  
 
|  
| Mark that this is the first guard
+
| {{section|Page:MS Var.82 059r.png|2|lbl=59r.2}}
Take your sword in both hands and do so strongly and come into the hanging point to the right ear and stab at his face and attack him in the face or anywhere else if he wards then disengage and go through with the stab and attack him as before and when you have reached him then set your sword under your right armpit and thus force him ahead of you
+
}}
| Merck das ist die erst hu°t
 
Nÿm das swert in paid hend vnd schüt das krefftigcleich vnd kum in den hangenden ort zw dem rechten ör vnd stich ÿm zw dem gesicht vnd setz ÿm an in das gesicht oder wo das ist Wert ers so zuck vnd gee durch mit dem stich vnd setz Im an als vor vñ wenn du ÿm hast an gesetzt So schlach dein swert vnder dein rechtzs vchsen vnd dring ÿn also von dir hÿn <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[54v]''' Item das ist die erst hut
 
Nÿm dein swert In baide hende vnd schütt das krefftiglichen vnd kom~e In den hangenden ort zum rechten or vnd stich In zum gesicht vnd setze Im an das gesicht oder wo das ist Wert ers so zuck vnd gee durch mit dem stich vnd setze Im an hals vor vnd wenn du Im hast angesetzet so slach dein swert vntter dein rechte üchsen vnd dring In also von dir hin etc.
 
| '''dy erst huett'''
 
'''[125r]''' nymb das swert in paid hennt vnd schüt das krefftiklich vnd chum in den hangend[e]n ort zw dem rechtenn or vnd stich im zw dem gesicht vnd secz im an in das gesicht oder wo das ist wert ers so zuck vnd ge durch mit dem stich vnnd secz im an als vor vnd wenn dw im hast angeseczt so schlach dein swert vnder dein rechtz vechsenn vnd vonn dir als vor
 
| '''[130v] <span style="color:#A40000">Die erst hu°tt</span>
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Nÿm din schwertt In beyde hende vnd schutt daß krefftiglichen vnd küm in den hangendenn ortt zu dem rechte~ or vnd stich ÿm zu dem gesicht oder wo das ist Wertt ers so zuck vnd gee durch mit dem stich vnd setz im an hals vnd wenn du hast Im an gesetz so schlag din schwertt vnter den rechte~ vchsenn vnd tring In also vor dir hÿnn ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> das ist diey erst hüt
 
Nÿm das swert payde hendt Vnd schucze das kreftikliche~ vnd küm In den hange~den Ort / zu dem Rechtñ Or / Vnd stich Im zü dem gesicht Vnd secz im an in das gesicht Oder wo das ist weret ers so zück Vnd gee durch mit dem stich Vnd secz im an als vor vnd wen dü im hast an geseczt so schlach dein swert vnder dein rechcz vchsen vnd dring In also von dier hin :
 
| '''[272r] Die erst hůt'''
 
Nimb daß schwert inn bed hennt / vnnd schůt daß krefftiglich / vnnd kůmb in den hanngennden ort / zů dein rechten or / vnnd stich im in dem gesicht / vnnd setz im an in daß gesicht oder wo daß ist / Wert erß so zůckh vnnd <del>gee důrch</del> / mit dem stich / vnnd gee důrch setz im an alß vor / -- Vnnd wenn dů im hast anngesetzt / so schlag dein schwert vnnter dein rechtß y°gsen / vnnd dring in also vor dir hin /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|4
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 087r.jpg|4|lbl=87r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|1|lbl=87v.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 055r.jpg|2|lbl=55r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
<p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|3|lbl=125r.3}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">A second play</span>'''
+
| <p><br/></p>
Stab to him as before if he wards it with the forward point before his left hand and sets it aside then follow him with the left hand on his sword by the point and push his stab off and stab strongly to his crotch with the right hand If he is wary of the stab and also drops to your sword Then throw your sword in front of his feet and push him or grab with the same arm and then break him
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein anders stuck</span>'''
 
Stich Im zu° als vor Wert ers mit dem voderñ ort fur seiner lincken hant vnd setzt an So val ÿm mit der lincken hant in sein swert peÿ dem ort vnd weis ÿm den stich ab vnd stich ÿm mit der rechten hant krefftigklich zw den hoden Wirt er des stichs gewar vnd felt dir auch in das swert So würf dein swert ÿm für die fuess vnd vach Im oder begreif ÿm den selbigen arm~ vnd prich ÿm den <span style="color:#A40000">~</span>
 
| Item ein anders
 
Stich Im zu dem hals vor Wert ers mit dem vordern ortt von seiner lincken hantt vnd setz ab So fall Im mit der lincken hant In sein swert pej dem ort vnd weiß Im den stich ab vnd stich In mit der rechten hant kreff'''[55r]'''tiglichen zu den hoden Wirt er des stichs gewar vnd fellt dir auch In das swert So las dein swert Im für die füs fallen vnd vach vnd begreiff denselben arm vnd prich Im den als du wol waist etc.
 
| '''Das annder stuck'''
 
stich im zue als vor wert ers mit dem vnndern ort vonn seiner tenncken hannd so secz ab vnd fal im mit der tenncken hand in sein swert bey dem ort vnd reyb im denn stich ab vnd stich in zw der rechtenn hannd krefftikleich zw denn höden wirt er des stichs gewar vnd felt dir auch in das swert so würff dein swert im fur die füess vnd begreyff in bey dem selbenn arm vnnd prich im denn also
 
| <span style="color:#A40000">Item</span> Ein anders
 
Stich im zu dem halß als vor wertt ers mit dem vordern ortt von siner lincken hãt vnd setz ab so fal im mit der lincken hãt an sin schwertt bÿ dem ortt vnd wieß im den stich ab ~ vnd stich ym mit der rechte~ hant krefftiglichenn zu den hodenn wurtt er des stichs gewar vnd valt dir auch in das schwertt So loß im din schwertt fur die fuß vallenn vnd foch oder begriff den selben arm vnd brich ÿn ÿm als du dan woll weÿßtt
 
| <span style="color:#A40000">Itm~ e</span>in ander
 
stich im Zu als vor / Weret ers mit dem voderñ ort sein lingen hant / vnd secz ab so fall Im mit der linggen handt In sein swert pei dem ort vnd weiß Im den stich ab vnd stich in mit der rechten hãdt crefftiklichñ Zü den hodñ Wiert er des stichß gewar vñ Feldt dier In das swert so Wirf dein swert Im fir die fieß vnd fach in oder be greiff im den selbñ arm~ vñd prich in im als du wol wayst :
 
| Ein anderß stůckh.
 
Stich ime zů alß vor / Wert erß mit dem vordern ort / fůr seinr lincken hannt / Vnnd setzt ab / So vall y°m mit der linnckhen hannt in sein schwert pei dem ort / vnnd weiß im den stich ab / vnnd stich im mit der rechten hannt kreffiglich zů den hoden / Wirt er deß stichß gewar / vnnd felt dir aůch in daß schwert / so wirf dein schwert im fůr die fůeß / vnd begreif im den selben arm vnnd brich ime den /
 
'''Hernach růnderfe(s)t'''
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 130v.jpg|3|lbl=130v.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
'''<span style="color:#A40000">Another</span>'''
 
  
You also want to strike him to the throat with the pommel from the high guard or on the arm joint of the forward hand or in the knee joint of the forward foot and if he will ward this when you strike him against the knee joint and will over-reach you above Then displace his strike at the hilt and put your point in his face
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 100v.jpg|4|lbl=100v.4}}
| <br/>
+
| <p><br/></p>
'''<span style="color:#A40000">Ein anders</span>'''
 
  
Auch magstu aus der oberñ hu°t mit dem kloß des swertz im zw dem haubt '''[87v]''' schlahen oder auf die arm~ püg der vor gesatzten hant oder in die knÿepüg des voderñ fuess vnd wil er dir das werñ wenn dw In schlechst nach der knÿepüg vnd wil dich oben vberlauffen So vorsetz ÿm den schlack mit dem gehultz vnd setz Im den ort in sein gesicht <span style="color:#A40000">~</span>~<span style="color:#A40000">~</span>
+
{{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|273r|jpg}}
| '''Dunderslege'''
+
|
Item ein anders
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 255r.png|1|lbl=255r.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
Auch magstu aus der obern hut mit dem knopf des swertz In zum haubt slahen oder auf die arm bug des vordern fußes vnd wil er dir das wern wañ du Im schlechst nach den kniepügen vnd will dich oben über lauffen So versetze Im den slag mit dem gehültz vnd setz Im den ort In sein gesichte etc.  
+
{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020r.jpg|1|lbl=20r.1}}
| <br/>
+
|
<br/>
+
| <p><br/></p>
  
Auch magstu aus der obern huet mit dem chnopf des swercz im zw dem hawbt slachenn oder auf die armpüg der vor gesaczten hand oder in die chnyepug des vodernn fuess vnd wil er dir dann wern wenn dw im slechst nach der chnyepug vnd wil dich obenn vberlauffenn so versecz im denn slag mit dem gehilcz vnnd setz jm denn ort in sein gesicht
+
{{section|Page:MS Var.82 059r.png|3|lbl=59r.3}}
| <br/>
+
}}
Item Ein anders
 
  
Auch machstu auß der obern hutt mit dem knopff des schwertes ym zu dem haupt schlagenn Oder auff die arm bug des vorderenn fusses Vnd will er dir dz werenn wen du ym schlechst noch den dem kniebogenn vnd wil dich obenn vber lauffenn so versetz Im den schlag mit dem gehultz ab vnd setz Im den ort in sin gesichtt
+
{{Huntsfeld row SS|5
| <br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|2|lbl=87v.2}}
<span style="color:#A40000">Itm~</span> ein anders
+
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 055v.jpg|1|lbl=55v.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|4|lbl=125r.4}}
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS M.I.29 130v.jpg|4|lbl=130v.4|p=1}} {{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|1|lbl=131r.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 100v.jpg|5|lbl=100v.5}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 273v.jpg|1|lbl=273v.1}}
 +
|  
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 255r.png|2|lbl=255r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020r.jpg|2|lbl=20r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 059r.png|4|lbl=59r.4}}
 +
}}
  
auch magstu auß der oberñ hüt mit dem kloß des swertes In zü dem haubt schlachñ ode° die arm~ pich ... vor ...ten hant ..er in die ... des foderñ fusses vnd wil er dier des weren wen du in stichst nach der knie püg vñ wil dich obñ yber lauffen so ver secz Im den schlag mit dem hilcz vnd secz in den ort in sein gesicht
+
{{Huntsfeld row SS rsa|6
| <br/>
+
| rowspan=3
'''[273r] Ein annderß.'''
+
| [[File:MS Germ.Quart.2020 273v.jpg|400x400px|center]]
 +
| <p><br/></p>
  
Aůch magstů aůß der obernn hůet / mit dem kloß deß schwertß / in zů dem haubt schlahen / Oder aůf die armpůg / der vor gesatztn hannt / Oder in die kniepůg / deß vordern vůeß / --- Vnnd will er dir daß wern / -- Wenn dů im schlechst nach der khniepůg / vnnd will dich oben y°berlaůffen / So versetzt im den schlag mit dein gehůltz / vnd setz im den ort in sein gsicht /
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|3|lbl=87v.3}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 055v.jpg|2|lbl=55v.2}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|5|lbl=125r.5}}
 
|  
 
|  
| Note: that which one strikes with the pommel is known as the thunder strike which you also want for under the eyes striking to the visor with it.
+
| <p><br/></p>
| Item was man mit dem knopf schlecht das haissen die doner sleg dw magst In auch vnder die augen in das visir do mit slachen
 
| '''[55v]''' Item Was man mit dem knauff slecht das heissen die dvnder sleg Du magst In auch vntter die augen In das visir damit slahen
 
| was man mit dem chnopf slecht da magst dw in auch vnder die augenn in das gesicht mit slachenn
 
| Item was man mit dem knauff schlecht dz heissent '''[131r]''' die dünder schleg du ein auch vnder die ougenn schlagenn in daß visier ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> Was man mit dem knopff schlecht das hayssñ die demer schlech du magst in auch vnder die augen in das visier da mit schlachen ~
 
| '''[273 v]''' Was mit dem knopt schlecht / daß haissen die donner schleg / dů magst in aůch --- Vnnther die aůgen schlahen / in daß visir domit schlahen /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|2|lbl=131r.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: mark when one leads in a circle at his pleasure So attack to the left against a finger and break upward or stab him above into the gauntlet and in the hand and lift the sword upward with the hand and lead him in a circle know that this is good and also secret
 
| <br/>
 
Item merck einen aus dem kraiß zu° füren an seinen danck So greif nach eine~ vinger zw° der lincken vnd prich vber sich Oder stich In oben in den hantschuech in die hant vnd heb daz swert mit der hant vber sich vnd für In aus dem kraiss wisse das ist gu°t vnd auch ver porgen <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Ein v’porgen stück'''
 
Item merck Wiltu einen über sein danck Im kreiß vmb füren so greiff nach einem vingern zu der lincken hant vnd prich übersich oder stich Im oben zu den hantschuchen In die hant vnd heb das swert mit der hant übersich vnd für In aus dem krais Das ist gut vnd auch v’porgen etc.
 
| <br/>
 
wild dw ainem aus<ref>Mit Schaft-s am Ende (ungewöhnlich).</ref> aus (sic) dem chrais<ref>Mit Schaft-s am Ende (ungewöhnlich).</ref> vnder seinen danck farenn so greyf nach einem vinger  aus der tennckenn hannd vnd prich vbersich oder stich in obenn in denn hanntschuech jn die hannd vnnd heb das swert mit der hannd vber sich vnd far im aus dem chraiss
 
| <br/>
 
Itm~ merck wiltu eynenn vber danck in dem kreiß vmb furenn so griff nach eyne~ finger zu der lincke~ hant vnd brich vbersich oder stich ym obenn zu dem hantschuch in die hant vber sich vnd fur In auß dem kreiß dz ist gut vnd auch vorborge~
 
| <br/>
 
'''[101r]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> Merck auß eine~ kraÿß vber seine~ kreyß vber sein danck so greyff  nach einem finger zu [der linc]kñ vñ [prich] vbe[rsich] Od[er] stich im obn in die hantschuech In dye hant vñ heb das swert mit der hant vber sich vnd fyere in auß dem krayß / wisse daß ist guet vnd auch verporgen ~ (completed based on Danzig)
 
| '''Einen aůß dem Kraiß zůfůrn /'''
 
Aůs dem kraisß an seinnen dannckh zů fůern / So greif nach einnem vinnger zů der linnckhen / - Vnnd prich y°bersich / Oder stich in oben in den hanntschůech / in die hannt / vnd heb daß schwert mit der hennt y°bersich / Vnnd fůr in aůs dem kraisß / Daß '''ist gůet vnd verporgn /'''
 
  
'''hernach g[emalen]'''
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 101r.jpg|1|lbl=101r.1}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 273v.jpg|2|lbl=273v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 255v.png|1|lbl=255v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020r.jpg|3|lbl=20r.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: if you will throw a man who has attacked you Then grasp over with the left hand over his left and take the weight by his left elbow, this is good
+
 
| <br/>
+
{{section|Page:MS Var.82 059r.png|5|lbl=59r.5|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 059v.png|1|lbl=59v.1|p=1}}
Item wildu einen man werfen der dir hat an gesetzt So vbergreif mit der lincken vber sein lincke vnd nÿm das gewicht peÿ seinem lincken elpogen das ist gu°t  <span style="color:#A40000">~</span>
+
}}
| '''[56r] Niderwerffen'''
+
 
Item wiltu einen man werffen der dir hat angesetzt So übergreiff mit der lincken hant über sein lincken vnd nÿm das gewicht pej seinem lincken elnpogen ~
+
{{Huntsfeld row SS rsb|7
| <br/>
+
| <p><br/></p>
wild dw einenn werffenn der dir hat angeseczt so vber greyff mit der tennckenn sein tenncke vnd nym das gewicht bey seinem tenncken elpogenn
+
 
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|4|lbl=87v.4}}
Item wiltu eyne~ man werffenn der dir hat an gesetz so vber griff mit der lincken hant vber sin lincke vnd nym daß gewiechtt peÿ syne~ lincken elnboge~
+
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056r.jpg|1|lbl=56r.1}}
| <br/>
+
| <p><br/></p>
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Wiltu einen man werffe~ der dier hat an gesacz so vber greyff mit linckñ vber sein lincke vnd nim das gewicht pey seinem lincken elpoge~ vnd das ist g[ut]
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|6|lbl=125r.6}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Counter it thus </span>'''
+
| <p><br/></p>
When he will grasp through Then counter his hand ahead with your sword by the vambrace
 
| '''<span style="color:#A40000">Also prich das</span>'''
 
Wenn er durch greiffen wil So prich ÿm die hant vorñ peÿ dem gelied mit deine~ swert <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Bruch ~'''
 
Item wider das Wann er greiffen will So prich Im die hant forn pej dem glid mit dem swert ~
 
| '''Ein pruch wider das'''
 
wenn er durch wil wil (sic) greyffenn so prich im die hannd vor pey dem glid mit deinem swertt
 
| <br/>
 
Item wider daß wan er griffen will so prich im die hant vorn bÿ dem glitt mit dem schwertt
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> ein pruch wider das /
 
wen er durch greÿffen will so prich Im die handt vore~ pey dem~ gelidt mit deinem swert
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|3|lbl=131r.3}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is the second guard for combat in harness</span>'''
+
| <p><br/></p>
Take the sword in both hands and hold it over your knee and go to the man If he then stabs below to you then don't ward him but attack him to his face
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist die ander hu°t In harnasch zu° kampf</span>'''
 
Nÿm das swert in paide hend vnd haldes vber dein knÿe vnd gee zu° dem mann Sticht er dir denn vnden zu° so wer ÿm nicht sunder setz ÿm an sein gesicht
 
| '''Item die and’ hut ~'''
 
Item Nym das swert In beid hend vnd halt es über dein knie vnd gee zum man Sticht er dir vnden '''[56v]''' zu so wer Im nicht Sunder setze Im an sein gesicht etc.
 
| '''das ist die ann der huet'''
 
zw champf in harnasch nym das swert jn paid hennd vnd halt es vber dem chnye vnd ge zu dem man sticht er dir vndenn zue so wer im nicht Sunnder secz im in sein gesicht
 
| '''<span style="color:#A40000">Die ander hu°t</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Nÿm daß schwert in beidenn hend vnd halt es vber dyn knye vnd gee zu dem man Sticht er dir vnte~ zu wind im nicht Sunder setz ym an sin gesicht
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist die ander huet</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Nym</span> das swert in paÿde hende vñ halde es vber dein knÿe vnd gee zu dem man / sticht er dier vnden zü so wer im nicht / sunder secz im an sein gesicht
 
| '''[274 v] Daß ist die annder hůet ---'''
 
Nimb daß schwert in baide hennt vnnd haltß y°ber dein knie / -- Vnnd gee zům man / ---- Sticht er dir dann vnnden zů so wer im nicht / sůnder setz ime an sein gsicht /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 101r.jpg|2|lbl=101r.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Or if he stabs above be it to your face or anywhere else
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 255v.png|2|lbl=255v.2}}
| Oder '''[88r]''' Sticht er dir oben zu° es sei zu° dem gesicht oder wo es ist …
+
|  
| Item Sticht er dir oben zu es sej zum gesicht oder wo es ist das soltu weren …
+
|  
| sticht er dir denn aber obenn zue es sey zw dem gesicht oder wo das das sey das sold dw wernn
+
|  
| Itm~ sticht er obenn zu Eß sy zu dem gesicht oder wo es sÿ daß soltu werenn …
+
| <p><br/></p>
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> sticht er dier obñ zu es sey zu dem gesicht oder wo es ist das soltu were~
 
| Oder sticht et dir oben zů / wo daß sey /
 
  
|-
+
{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020r.jpg|4|lbl=20r.4}}
 
|  
 
|  
| Then set his stab off with the forward part of your sword and attack him to the face or to the throat and set your sword under your armpit and force him ahead of you
+
| <p><br/></p>
| So secz ÿm den stich ab mit dem voderñ tail deines swertz vnd setz ÿm an in das gesicht oder an die drossel vnd schlach dein swert vnder dein vchsen vnd dring für dich
 
| vnd setze Im den stich ab mit dem vordern teil deins swertz vnd setze Im In das gesichte oder an den trüssel vnd slag dein swert vntter dein üchsen vnd dringe für dich ~
 
| vnd seczenn jnn denn stich ab von dem vodernn tayl des swertz an die prüst vnd secz jm das gesicht oder in die trossel vnd schlach dein swert vnder dem vechsen == vnd dring in fur dich
 
| vnd setz ym den stich ab mit dem vordern teill dines schwertes vnd setz Im In daß gesicht oder in den dru<sup>e</sup>ssell vnd schlag din swertt vnter dÿn vchßenn vnd dring vor dich
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> so secz im den stich ab • mit dem forderñ tail deines swertes Vnd secz im in das <del>deines swertes</del> gesicht oder an die drossel vnd schlach dein swert vnder dein vchsen vnd dring vir dich
 
| So setz im den stich ab mit dem vordern tall deinß schwertß / Vnnd setz im an in daß gesicht / Oder an die drossell / --- Vnnd schlag dein schwert vnnter dein y°gsen / -- Vnnd dring fůr dich /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 059v.png|2|lbl=59v.2}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS rsb|8
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|5|lbl=87v.5}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056r.jpg|2|lbl=56r.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|7|lbl=125r.7}}
 
|  
 
|  
| Or set it aside between your two hands and drive the pommel around his neck and put your right foot in front of him and so he falls
+
| <p><br/></p>
| Oder setz ab zwischen deinen zwaien henden vnd var Im mit dem knopf vmb sein hals vnd vor setz ÿm mit deine~ rechten fuess vnd fell In also <span style="color:#A40000">~</span>
 
| Item oder setz ab zwischen deinen baiden henden vnd far Im mit dem knopff vmb sein hals vnd fürsetze Im mit deinem rechten fus vnd felle In also
 
| oder secz ab zwischenn den zwainen hennden vnd secz im mit dem chnopf vmb sein hals vnd versecz im mit deinem rechtn fuess vnd fel in also
 
| Item Oder setz ab zwuschen dinen beyde~ hende~ vnd far ym mit dem knopff vmb sin hals vñ vor setz ym mit dyne~ rechte~ fuß vnd fell in also ~
 
| '''[101v]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder secz ab zwischen deinem zweÿen henden Vnd far Im mit dem knopff vmb sein halß vnd versecz Im mit deine~z Rechtñ fueß vnd fell in also
 
| Oder setz ab zwischen deinen zwaien hennden / - Vnnd far im mit dem khnopf vmb seinn halß / Vnnd fůrsetz im mit deinem rechtn fůeß so velt er /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|4|lbl=131r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101r.jpg|3|lbl=101r.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256r.png|1|lbl=256r.1}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">A counter against this</span>'''
+
|  
Take the arm well and wrench around and try the arm break
+
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020r.jpg|5|lbl=20r.5}}
| '''<span style="color:#A40000">Ein pruch wider das</span>'''
+
|  
Nÿm des ar~ms war vnd raid vmb vnd treib den arm~ pruch
+
| <p><br/></p>
| '''[57r] Bruch'''
 
Item Nym des arms war vnd treib vmb vnd treib den arm pruch
 
| '''Ein pruch wider das'''
 
Nym des arms war vnd reyb vmb vnd treyb denn armpruch
 
| '''[131v] <span style="color:#A40000">Ein bruch</span>'''
 
Item Nym daß arms war vnd drÿtt vmb vnd tribe den arm bruch
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> ein prüch Wider das
 
Nÿm des arm~es war vnd reid vmb vnd treib den arm pruch
 
| '''[275r] Brůch..'''
 
Nimb deß armß war / vnnd raid vmb / Vnnd treib den armprůch /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 059v.png|3|lbl=59v.3}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|9
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|6|lbl=87v.6}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056r.jpg|3|lbl=56r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056v.jpg|1|lbl=56v.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|8|lbl=125r.8}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|5|lbl=131r.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101r.jpg|4|lbl=101r.4}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 274v.jpg|1|lbl=274v.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256r.png|2|lbl=256r.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note when you displace then drive above with the handle over his forward driven handle and pull it to you and counter and attack
+
|  
| Item wenn du vor setzt so var vber mit der hanthab vber sein vor gesatztew hanthab vnd zeuch zu° dir vnd prich vnd setz an
+
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020v.jpg|1|lbl=20v.1}}
| Item aber far über mit der hanthab über sein vorgesatzte hant vnd zeuch In zu dir vnd prich vnd setze an etc.
+
|  
| vnd far vber mit der hannd vber vorgeseczte hannd vnnd zeuch zw dir vnd prich vnd secz ann
+
| {{section|Page:MS Var.82 059v.png|4|lbl=59v.4}}
| Item Aber far vber mit der hantt vber syn vor gesetzen hant vnd zuch In zu dir vnd brich vnd setz Im ann ~
+
}}
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder Far vber mit der hant hab vber sein vor gesaczte handt vnd zuch zu dier vnd prich vnd secz an
 
| Wenn dů versetzt / so far y°ber mit der hannthab / y°ber sein vor gesetzte hannthab / vnnd zeůch zů dir / vnnd prich vnnd setz an / ---
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|10
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 087v.jpg|7|lbl=87v.7|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|1|lbl=88r.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056v.jpg|2|lbl=56v.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|9|lbl=125r.9}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|6|lbl=131r.6}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101r.jpg|5|lbl=101r.5}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 274v.jpg|2|lbl=274v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256r.png|3|lbl=256r.3}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Or change through and set aside with the pommel.  
+
| {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 020v.jpg|2|lbl=20v.2}}
| Oder wechsel durch vnd setz ab mit dem kloß
+
|  
| Item oder wechsel durch vnd setz ab mit dem klossen ~
+
|  
| oder wechsel durch vnnd secz mit dem chnopf
+
{{section|Page:MS Var.82 059v.png|5|lbl=59v.5|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 060r.png|1|lbl=60r.1|p=1}}
| Item oder wechsell <del>vnte~</del> durch vnd setz ab mit dem kloßem
+
}}
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder wechsel durch vnd secz ab mit dem kloß
 
| Oder wechsl důrch / vnnd setz ab mit dem kloß /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|11
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|2|lbl=88r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 056v.jpg|3|lbl=56v.3}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|10|lbl=125r.10}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131r.jpg|7|lbl=131r.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|1|lbl=101v.1}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 274v.jpg|3|lbl=274v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256v.png|1|lbl=256v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
Break this thus:  
+
| {{section|Page:MS Var.82 060r.png|2|lbl=60r.2}}
 +
}}
  
Take the pommel well with the left hand and thrust back behind the sword and stab below to the testes
+
{{Huntsfeld row SS|12
| <br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|3|lbl=88r.3}}
<span style="color:#A40000">Also prich das</span>
+
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057r.jpg|1|lbl=57r.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|11|lbl=125r.11}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|1|lbl=131v.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|2|lbl=101v.2}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275r.jpg|1|lbl=275r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256v.png|2|lbl=256v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
Nÿm des klosses war mit der lincken hant vnd stos Im das swert hinder ruck vnd stich vnden zu° den hoden <span style="color:#A40000">~</span>
+
{{section|Page:MS Var.82 060r.png|3|lbl=60r.3}}
| '''Bruch'''
+
}}
Item prich das also
 
  
Nÿm des klosses war mit der lincken hant vnd stos Im das swert In den ruck vnd stich Im vnden zu den hoden etc.
+
{{Huntsfeld row SS|13
| <br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|4|lbl=88r.4}}
also prich das
+
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057r.jpg|2|lbl=57r.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|12|lbl=125r.12}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|2|lbl=131v.2}}
 +
|  
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|3|lbl=101v.3}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275r.jpg|2|lbl=275r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 256v.png|3|lbl=256v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 060r.png|4|lbl=60r.4}}
 +
}}
  
nym des chnopfs war mit der tennckenn vnd stöß im das swert vber ruck vnd stich vnnden zw denn hodenn ~
+
{{Huntsfeld row SS|14
| '''<span style="color:#A40000">Ein bruch</span>'''
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|5|lbl=88r.5}}
<br/>
+
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057r.jpg|3|lbl=57r.3}}
Item bich dz Nym des kloßes war mit der lincke~ hant vnd stos ym dz swertt in den ruckenn vnd stich Im vnde~ zu den hodenn ~
+
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|13|lbl=125r.13}}
| <br/>
+
|
<span style="color:#A40000">Itm~</span> also prich das
+
| {{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|3|lbl=131v.3}}
 +
|  
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|4|lbl=101v.4}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275r.jpg|3|lbl=275r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 257r.png|1|lbl=257r.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 060r.png|5|lbl=60r.5}}
 +
}}
  
Nÿm klosses war mit der lincke~ vnd stoß Im das swert hinder ruck vnd stich vnden zu den hodñ
+
{{Huntsfeld row SS|15
| <br/>
+
| <p><br/></p>
'''Also prich daß /'''
 
  
Nimb deß cloß war / mit der linckhen hannt / Vnnd stoß ime daß schwert hinnter růckh / vnd stich vnden zů den hodenn
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|6|lbl=88r.6}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057r.jpg|4|lbl=57r.4}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|14|lbl=125r.14}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is the third guard for combat in harness</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|4|lbl=131v.4}}
Take the sword in both hands and stand in your hanging by the right side so that the left foot stands forward and when someone stabs to you or will strike with the pommel or will attack to you then stab him to his forward hand
+
|
| '''<span style="color:#A40000">Das ist die dritt hu°t Zu° kampff In harnasch</span>'''
+
| <p><br/></p>
Nÿm das swert in paide hend vnd stee in dem geheng peÿ der rechten seittñ also daz der linck fues vor stee vnd wenn Jenär auf dich sticht oder wil slachen mit dem kloß oder wil dir an setzen so stich ÿm zu° seiner vorgesatzten hant <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[57v] Die dritt hut ~'''
 
Item Nym das swert In baid hende vnd stee Im gehenck pej der rechte~ seitten also das der linck fus vor stee vnd gener auf dich stichett oder wolt slahen mit dem klos oder wil dir ansetzen so stich Im zu seiner versatzten hant etc.
 
| '''Die trit huet'''
 
zw champf in harnasch nym das swert in paid hennd vnd ste in dem ge henng bey der rechtenn seytenn also das der tennck fues vor ste vnnd wenn ainer auf dich sticht oder wil slachn mit dem chnopf oder wil dir anseczen so stich zw deiner vorgesaczt[e]n hand durch
 
| '''<span style="color:#A40000">Die dritte hu°tt</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Nÿm dz swertt in bede hende vnd ste in dem gehenck bÿ der rechten sytenn Also das der linck fuß fur stee vnd geuere~ vff dich stichett oder wolt schlagen mit dem kloß oder will dir an setze~ so stich im zu sÿner versatzung in die hant ~
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist die dritt huett</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Nim das swert In payde hendt vnd ste In dem gehenge pey der Rechtñ Seytñ also das der linck fueß for / Stee vnd wen gener auff dich sticht oder will schlagñ Zu deiner vorgesacztñ handt
 
| '''Die drit hůet.'''
 
Nimb daß schwert in bede hennt / Vnnd stee in dem gehenng / bey° der rechten seittn / also daß der linckh vůeß vor stee / -- Vnnd wenn er aůf dich sticht / Oder will <del>dir</del> schlahen / mit dem gloß / oder will dir ansetzen / -- So stich im zů seinr vor gesatztn hannt /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|5|lbl=101v.5}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275r.jpg|4|lbl=275r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 257r.png|2|lbl=257r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Another</span>'''
+
| <p><br/></p>
Or stab through over his hand and over his sword and push the pommel to the ground and attack
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein anders</span>'''
 
Oder stich vber seiner hant durch vnd vb° sein swert vnd druck den knopf zw der erden vnd setz an <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item oder stich über sein hant durch vnd über sein swert vnd druck den knopf zu der erden vnd setz an ~
 
| <br/>
 
vnd Rber sein swert vnd druck denn chnopf zw der erdenn vnnd secz an
 
| <br/>
 
Itm~ oder stich vber sin hant duech vnd vber sin swertt vnd druck den knopff zu der erdenn vnd setz Im an
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Oder stich Vber seiner handt durch Vnd vber sein swert <del>durch</del> vn druck den knopff zu der erdñ vnd secz an
 
| '''[275v] Ein annderß …'''
 
Oder stich y°ber seinner hannt důrch / vnnd y°ber sein schwert / vnnd drůckh den knopf zů der erden vnnd setz an /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 060r.png|6|lbl=60r.6}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|16
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|7|lbl=88r.7}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057v.jpg|1|lbl=57v.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|15|lbl=125r.15}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|5|lbl=131v.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|6|lbl=101v.6}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275r.jpg|5|lbl=275r.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 257r.png|3|lbl=257r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet another</span>'''
+
|  
Or strike through to his forward driven elbow with the pommel
+
{{section|Page:MS Var.82 060r.png|7|lbl=60r.7|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 060v.png|1|lbl=60v.1|p=1}}
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein anders</span>'''
+
}}
'''[88v]''' Oder slach Im zu° mit dem knopf zu° dem vorgesatzten elpogen
 
| <br/>
 
Item oder slag mit dem knauff zu dem vorgesatzten elnpogen
 
| <br/>
 
oder slach im zue mit dem chnopf zw dem vorgesacztenn elpogenn
 
| <br/>
 
Itm~ nÿm vnd schlag mit dem knopff zu dem vor gesatzttem elnbogenn
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Oder schlach Im züu mit dem knopff zu dem vorgesaczñ elpogñ
 
| '''aliůd'''
 
Oder schlag ime zů dem vorgesatzten elbogen mit dein knopff /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|17
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|8|lbl=88r.8}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057v.jpg|2|lbl=57v.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|16|lbl=125r.16}}
 
|  
 
|  
| or below to the elbow and against the sword hard on the blade and under the right armpit or onto the knee
+
| <p><br/></p>
| oder vnden zw° dem elpogen vnd das swert wider gefast peÿ der klingen vnd vnder das recht vchsen oder auf das knÿe
 
| Item oder slag In vnden zum elnpoge~ '''[58r]''' Vnd das swert wider gefast pej der clingen vnd vntt’ der gerechte~ üchsen oder auff das knie etc.
 
| oder slach vndenn zw dem chnopf elpogenn vnd das swert wider geuast zw dem der chlingenn vnnd vnder das recht vechsenn oder auf das chnye
 
| Itm~ oder schlag Im vnde~ zu dem elnbogem vnd dz swertt wider gefast by der klÿngem vnd vnder '''[132r]''' der gerechte~ vchsenn oder vff dz knye ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder schlach Im vndn zuu dem elpogen Vnd das swerdt wider gefast pey der klingñ vñ vnter das recht vchsen oder auff das knÿe /
 
| oder vnden zů dem elbogen / --- Vnnd daß schwert wider gefasst / bey° der clingen / vnnd vnnder daß recht y°gsen / oder aůf daß knie /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|6|lbl=131v.6}}
 
|  
 
|  
| Note if he attacks on the middle of your sword to your face strong from the edge then quickly shove out
+
| <p><br/></p>
| Item felt er dir in das swert in der mitt das geschicht gerñ von tzagkeit so zewnn ims rasch aus
 
| Item felt er dir In das swert In der mitten das geschicht gern von zagheit So rausch auf ~
 
| velt er in das swert jn der mitt das geschicht gern von zaghait so zwen im resch
 
| Itm~ felt er dir in dz swertt in der mitten das geschiecht gern von zagheitt so rausch <del>auch</del> auff
 
| '''[102r]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> Feldt er dier In das swerdt in der mitte das geeschicht gerñ võ zagkaÿt so zew°n im rasch auß /
 
| Felt er dir in daß schwert in der mit / So zeůn imbß aůß /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|7|lbl=101v.7}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275v.jpg|1|lbl=275v.1}}
 
|  
 
|  
| Note if he attacks you on the point then lift the sword over the head and take the sword in both hands and pull to you and strike him to his forward hand that he holds ahead to the attack or to the knee joint and grasp the sword again by the blade and take advantage of the knee
+
| <p><br/></p>
| Item felt er dir in die spitz so heb das swert vber das haubt vnd nym das swert in paide hende vnd ruck an dich vnd slach ÿm zw° der voderñ hant die er hat vor geseczt oder zu° der knÿepüg vnd begreif wider das swert mit der klingen vnd gelegt auf das knÿe <span style="color:#A40000">~</span>
 
| Item felt er dir In die spitzen so heb das swert über das haubt vnd nym das swert in beid hende vnd ruck an dich vnd slag Im zu der vordern hant die er hat fürgesetzt oder zu der kniepüg vnd begreiff wider das swert mit der clingen vnd gelegt auf das knie ~
 
| wenn er dir in denn spicz velt so heb das swert vber das haubt vnd nym das swert in in (sic) ped hennd vnd ruck an dich vnd schlach in zw der vodernn hannd die er hatt vir geseczt oder zue der chnye pug vnd begreyff das swertt wider bey der chlingenn vnd gelegt auf das chnye chnye (sic)
 
| Itm~<sup> felt </sup>er dir in die spitzenn so hab dz swertt vber daß haupt vnd nÿm dz schwertt in beyde hende vnd rück an dich vnd schlag In zu der vordern hãt die er hat fier gesetz oder zu der knÿepug vnd griff wider dz schwertt mit der clingem vnd geleg vff daß knye ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> feldt er dier in die spitz so heb das swert vber das haubt Vñ nym das swertt in payde hendte vñ ruck an dich Vñ schlach Im zuu der forderñ handt dye er hat fyr geczt Oder zuw der knie pich Vnd pegreÿff Wider das swert mit klingñ Vnd gelegt auff das knye
 
| Felt er dir in die spitz So heb daß schwert / y°ber daß haůbt / vnnd nimb daß schwert in baide hennt / Vnnd růckh an dich / vnd schlag im zů der fordern hannt / die er hat vorgesetzt / oder zů der khniepůg / vnd begreif wider daß schwert / mit der clinngen vnnd legß aůf daß khnie /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 257v.png|1|lbl=257v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is the fourth guard for combat in harness</span>'''
+
| <p><br/></p>
Take the sword under the right armpit and go to the man with an attack and attack him to the face If he wards then disengage or attack him to the throat or to the shoulder or under the armpit and force him thus from you and when you you have attacked then let him not come off and if he then will come to you with strikes and will work with the pommel, then follow him by pressing after and don't let him come off to attack or stab again when he does he will be short, this is an art to know
+
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist die vierd hu°t zu° kampf In harnasch</span>'''
+
{{section|Page:MS Var.82 060v.png|2|lbl=60v.2}}
Nÿm das swert vnder das recht vchsen vnd gee an den mann mit an setzen vnd setz ÿm an • an das gesicht Wert ers so zuck oder setz Im an die drossel oder an die achsel oder vnder die vchsen vnd dring in also von dir hin vnd wenn du hast an gesatzt so lass in nicht ab kömen vnd wil er denn <del>mi</del> zu° dir mit slegen vnd mit dem knopf arbaitten so volg Im nach mit nach raisen vnd lass In nicht ab kömen so mag er weder geschlahen noch gestechñ wenn er wirt ÿm zu° kurtz das ist die kunst das wisse <span style="color:#A40000">~</span>
+
}}
| '''[58v] Die vierd hut'''
 
Item das swert nym vntt’ die rechten üchsen vnd gee an den man mit ansetzen vnd setze Im an das gesicht Wert ers so ruck oder setz Im an den rüssel oder an die achsel oder vntter die üchsen vnd tring In also von dir hin Vnd wann du hast angesetzt So las In nit abkom~en so mag er weder geslagen noch gesteche~ Wenn es würt Im zukurtz vnd das ist die kunst das wisse ~
 
| '''Die vierd huet'''
 
zw champf in harnasch nym das swert vnder das recht vechsenn vnnd ge ann denn man mit anseczenn vnd secz ann das gesicht wert ers so zuchk vnnd secz im an denn drossenn oder an die achsel oder vnnder die vechsenn vnnd drinng jn also vonn dir hin dann vnnd dw hast abgeseczt so las in nicht abchömen vnd will er zw '''[125v]''' Dier mit slegenn vnd mit dem chnopf arbaitenn volg im nach mit nachraysen vnnd lass nit ab chumenn so mag er weder ge slahenn noch gestechenn wann es wierd zw churcz
 
| '''<span style="color:#A40000">Die vierde hu°t</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Nÿm das schwertt vnter die rechten vchsen vnd ge an den man mit an setzen vnd setz ÿm an daß gesicht wertt ers so ruck oder setz ym an den drÿssell oder an die achssell oder vnder die vchsen vnd dring yn also von dir hÿn vnd wenn du hast an gesetzett so loß ÿn nicht ab kümenn so mag er weder geschlagenn noch gestechen wan es wirtt ÿm zu° kurtz vnd dz ist die künst daß wiesse ~
 
| '''<span style="color:#A40000">Dye Vyert huodt /</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Nÿm das swertt vnder das recht vchsen vnd gee an den man mit an seczñ vnd secz Im an an das gesicht / wert erß so zuck oder secz Im an dye drossel Oder an dye achselñ oder vnd° die vchsñ vnd dring  in also von dier hin vnd wen du hast an gescztt so laß in nicht ab ku~en vñ wil er <del>dier</del> den zu dier mit schlegñ vñ mit den knopff arbettñ Volg Im nach mit nach rayssñ vñ laß in nich kume~ so mach er weder geschlagñ noch gestechñ wan es wiert im zu kurcz vñ das ist die kunst das wisse /
 
| '''[276r] Die Viert Hůet'''
 
Nimb dein schwert vnnder daß recht y°gsen / Vnnd gee an den man mit ansetzen / vnnd setz ime an / in daß gsicht / -- Wert erß / so zůckh oder setz ime an die drossel / oder an die agsel Oder vnnther die ygsen / vnd tring in also vor dir hin / vnd wenn dů hast angesetzt / so laiß in nit abkhůmben / - Vnd will er dann zů dir mit schlegen / - Vnnd mit dem knopf arbaitn / -- So volg im nach mit nachraisen / vnd lasß in nit abkhůmen / so mag er nieder schlahen noch stechen / Wenn er wirt im zů kůrtz / daß ist die kůnst daß Wisse /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|18
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088r.jpg|9|lbl=88r.9}}
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|1|lbl=88v.1}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057v.jpg|3|lbl=57v.3}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|17|lbl=125r.17}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Of attacking</span>'''
+
| <p><br/></p>
Mark all who would attack to do so to the face or to the throat and to the left shoulder or under the armpit and thus force him
 
| '''<span style="color:#A40000">Von an setzen</span>'''
 
Merck alles das du wil an setzen das '''[89r]''' setz an <span style="color:#A40000">•</span> an das gesicht oder an die drossel oder an die linck achsel oder vnder die vchsen vnd dring in also <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item merck alles das du wilt ansetzen das setze an das gesicht oder an den trüssel oder an die '''[59r]''' lincken achsel oder vntten an die üchsen vnd albeg vntter die rechten üchsen vnd dring In also von dir hin weck etc.
 
| <br/>
 
was dw an seczenn wild das secz an das gesicht ann die drussel oder an die tennck achsel oder vnnder die Rechsenn vnd dring in also von dir hin /
 
| <br/>
 
Item merck alles daß dü willt ansetzen daß setz in das gesicht oder an den dru<sup>e</sup>ssel oder an die lincke achsell oder vnten an die vchsen vnd alweg vnte~ die die rechten vchsen vnd dring In also vor dir hin wegtt
 
| '''<span style="color:#A40000">Daß ist von an seczñ</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> merck alles das du an wild secze~ das secz an an das gesicht Oder an dye drossel oder an dye linck achksel Oder vnder vichsen vñ dring In also von dyer hin
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|7|lbl=131v.7}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: mark as you attack him to his left side then step off with the left foot Or if you attack him to his right side then step off with the right foot and stride ahead and hit him on a side if he withdraws the side then stab him to the head know this is the best offense against people
 
| <br/>
 
Item merck eben setztu Im an • an sein lincke seitten so tritt ab mit dem lincken fuess Oder setzstu Im an • an der rechten seitten so tritt ab mit dem rechten fuess vnd lauf für dich vnd druck In auf ein seitten vnd lest er dir die seitten so stos in auf die hauben Wiße das ist das chranckist an dem menschen <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item merck eben Setzestu Im an die rechten seitten so dritt ab mit dem lincken fus Oder setzstu Im an die lincken seitten So dritt ab mit dem rechten fus vnd lauff für dich vnd truck In auf ein seitten vnd lest er dir die seitten so stos In auf die hauben / Wisß das ist das krenckest am menschen etc.
 
| <br/>
 
jtem merck ebenn seczt im ann die rechtenn seytenn so trit ab mit dem tennckenn fuess seczt dw im an die recht[e]n seytenn so trit ab mit dem rechtn fues secz dw im ann der tennckenn seytenn so tritt ab mit dem rechtenn fuess vnd lauf im durch vnd druck jn an ein seytenn vnd lät er dier dy seytenn stoss in an die haubenn das ist das chrennckist an dem mennschenn
 
| '''[132v] <span style="color:#A40000">Nota</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Merck eben setz du Im an die rechte syten so tritt so trit ab mit dem lincken fuß oder setz du Im an den lincken siten So tritt ab mit dem rechte~ fuß vnd lauff fier dich vnd truck In vff ein siten vnd lest er die siten so stos in vff die hauben wis daß ist das krenckest an dem menschen
 
| <br/>
 
'''[102v]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> merck ebñ secz tu im an / an die rechtñ seitñ so trit ab mit dem linckñ fueß oder secztu Im an / an der lincke~ seÿtñ so trit mit dem rechtñ Fueß vnd lauff Fyr dich vnd druck In auff ein seÿttñ vnd lest er dier die seyttñ so stoß in auff dye haubñ Wisse das ist das crenkist an dem menschñ /
 
| '''ansetzen.'''
 
Merckh setztů in an sein linnckhe seittn / so trit ab mit dem linnckhen vůeß / Oder setztů im an die recht seitn so trit ab mit dem rechten fůesß / --- Vnnd laůf fůr dich vnnd drůckh in aůf ein seitten / ---- Vnnd lesst er dir die seittn / so stoß in aůf die haůben / Wisß daß ist daß chrannckhest am menschen /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|8|lbl=101v.8}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275v.jpg|2|lbl=275v.2}}
 
|  
 
|  
| Note mark when you have attacked and he is longer then at the same time you hit ahead of yourself so that his point goes off upward and he is fully attacked in the gorget
+
| <p><br/></p>
| Item merck wenn du Im hast an gesetzt vñ ist er lenger wenn du so druck also geleich für dich hin ab das der ort vber sich auf gee vnd Im wol in die ring gesatzt seÿ
 
| Item merck wann du Im hast angesetzt vnd ist er lenger denn du '''[59v]''' so druck also gleich für dich hin das der ort übersich auf gee vnd In wol In die ring gesetzt
 
| wenn dw im hast an geseczt vnd ist er lenger wenn dw so druck also geleich fur dich hin ab das der ort also geleich vber sich ge vnd im wol in die ring geuast
 
| Item Merck wen du Im hast an gesetz vnd ist er lenger dan du So truck also glich fur dich hin dz der ort vber sich auff gee vnd In woll in die ringenn gesetz ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> merck wen du Im hast an gesecz vnd ist er lenge~ den du so druck also gleich Fÿr dich hin ab das der ort vber sich auf gee vnd Im wol in die ringe geseczt
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 257v.png|2|lbl=257v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: when he is shorter then you let your sword sink off below to the right hip and as before go out upward with the point and below the gorget is well attacked as before and don't let him come off he will then work with the pommel so observe the pressing after with the point so he can come to nothing as you observe and is good
+
 
| <br/>
+
{{section|Page:MS Var.82 060v.png|3|lbl=60v.3}}
Item ist er kurtzer wenn dw so lass dein swert mit der hant absincken vncz auf die recht hüf vnd als vor vber sich auf mit dem ort vnd vntter die ring wol gesatzt als vor vnd lass In nicht ab chöm~en Wil er denn mit dem kloss arbaitten so merck das nachvolgen mit dem ort so kan er zu° kainen dingen ku~men das ist zu° merckñ vnd ist gu°t <span style="color:#A40000">~</span>
+
}}
| <br/>
 
Item vnd ist er kürtzer denn du so las dein swert mit der hant absincken pis auf die rechten hüff vnd also far über sich auf mit de~ ortt vnd vntter die ring die ring wol gesatzt als vor vnd las In nit abkom~en Vnd will er dann mit dein klos arbeitten So mercke das nachuolgen mit dem ort so kan er zu kainen dingen kom~en Vnd das ist gut etc.
 
| <br/>
 
yst er churczer wenn dw so las dein swert mit der hannd absinckenn vncz auf die recht huff vnnd also var auf vbersich mit dem ort vnd vnder die ring wol gesaczt als vor vnnd lass jn nit ab chömen vnnd wil er denn mit dem chnopf arbaitenn so merck das nach volgenn mit dem ort so chann er zw chainem ding nicht chumenn
 
| '''<span style="color:#A40000">Nota</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Vnd ist er kurtzer dan du So loß din swertt mit der hant ab sinckenn bis auff die rechte hu<sup>e</sup>ff vnd also far vber sich vff mit dem ortt vnd vnder die ring wol gesatz als vor vnd loß in nicht ab kümen vnd wil er dan mit dem kloß arbeyte~ so merck dz noch volgenn mit dem ortt So kan er zu keynem andern kümen vñ ist gu°tt ~
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Vnd ist er kyrcze~ wen du so laß dein swert mit der hant ab sinckñ vncz auff die recht hyff vnd also far yber sich auff mit dem ortt vñ vntter dye ring wol gesaczt als vor vñ laß nit ab ku~en vñ wil er den mit dem kloß arbaitten so merck das nach volgñ mit dem ortt so kan er zu kaine~z dingñ kume~ das ist zu merckñ vñ ist guett
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|19
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|2|lbl=88v.2}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 057v.jpg|4|lbl=57v.4|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 058r.jpg|1|lbl=58r.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|18|lbl=125r.18}}
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS M.I.29 131v.jpg|8|lbl=131v.8|p=1}} {{section|Page:MS M.I.29 132r.jpg|1|lbl=132r.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 101v.jpg|9|lbl=101v.9}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275v.jpg|3|lbl=275v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 257v.png|3|lbl=257v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
'''<span style="color:#A40000">Mark the counter against the attack to the face or wherever it may be</span>''' Stab him below to the hand that he has set forward on the blade and thus lead him from the circle.
+
| {{section|Page:MS Var.82 060v.png|4|lbl=60v.4}}
| <br/>
+
}}
'''<span style="color:#A40000">Merck wider die an setzen in das gesicht oder wo das seÿ das prich also</span>''' Stich ÿm vnden in die hant die er hat für gesetzt auf der klingen vnd für in also aus dem kraiss
 
| <br/>
 
Item merck wider das ansetzen In das gesicht oder wo das sej '''[60r]''' Das prich also Stich In vntten In die hant die er hat fürgesatzt auf der clingen vnd für In also auß dem kreis etc.
 
| <br/>
 
jtem wider das ansecz[e]n in das gesicht prich also stich im vnden jm vnden (sic) / die jn // hannt die er vor fur hat geseczt auf der chling vnnd fuer in also aus dem chraiss
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein bruch wider die ansetzüng</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Merck wider daß ansetzüng In das gesicht oder wuer daß sÿe daß brich also Sstich in vnte~ in die hant die er hat vor gesetz auff die clingen vnd fier In also avß dem kreyß ~
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> merck wider das an secze~ / in das gesigt oder wo das seÿ das prich also stich in vnden in dye handt dier er hat fyr geseczt auff der klingñ vñ fyer In alsso auß den krayß /
 
| <br/>
 
Wider die ansetzn / in daß gsicht oder wo daß sey° / Stich im vnnden in die hannt / die er hat fůrgesetzt / aůf der clingen / vnd fůr in also aůß dem kraiß /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|20
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|3|lbl=88v.3}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 058r.jpg|2|lbl=58r.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|19|lbl=125r.19}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 132r.jpg|2|lbl=132r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102r.jpg|1|lbl=102r.1}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275v.jpg|4|lbl=275v.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 257v.png|4|lbl=257v.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: or stab him over his forward hand and punch the sword down toward the ground with the pommel and attack him
+
| {{section|Page:MS Var.82 060v.png|5|lbl=60v.5}}
| Item oder stich Im vber sein vorgesatztew '''[89v]''' Hant vnd druck das swert mit dem knopf nider zu° der erden vnd setz ÿm an <span style="color:#A40000">~</span>
+
}}
| Item oder stich In über sein vorgesatzte hant vnd durch das swert vnd truck den knopff nider zu der erden vnd setze Im an ~
 
| oder stich im vber sein vorgesaczte hand vnnd durch das swert vnd druck denn chnopf nyder zu der erd[e]nn vnd secz ann
 
| '''[133r]''' Item Oder stich In vber seyn vor gesatzten hantt vnd druck dz swertt vnd den knopff nÿder zu der erden vnd setz Im ann ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder stich Im vber seine forgesaczte handt vnd dürch das swerdt vñ durch den knopff nider zuder erden vñ secz Im an /
 
| Oder stich im y°ber sein vor / '''[276v]''' gesetzte hannt / vnnd drůckh daß schwert / mit dem knopf nider zů der erden / vnd setz im an /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|21
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|4|lbl=88v.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 058r.jpg|3|lbl=58r.3}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|20|lbl=125r.20}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 132r.jpg|3|lbl=132r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102r.jpg|2|lbl=102r.2}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 275v.jpg|5|lbl=275v.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 258r.png|1|lbl=258r.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 060v.png|6|lbl=60v.6}}
Note: or set him aside between both your hands and with the pommel thrust before the throat and below with the right leg set behind his left he is then thrown over
+
}}
| <br/>
 
Item oder setz ÿm ab zwischen deine~ zwaien henden vnd mit dem knopf gestossen für den hals vnd vnden mit dem rechten pain getretñ hinder sein lincks vnd dar über geworffen <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item oder setze Im ab zwischen deinen zweien henden mit dem knopff gestossen für den hals vnd vnden mit dem rechten pain getretten hintter sein linckes vnd darüber geworffen etc.  
 
| <br/>oder secz im ab zwischenn deinen paidenn hennd[e]n vnd mit dem chnopf gestossenn fur den hals vnnd vnnden mit dem rechtn pain getretn hinder sein tenckenn vnnd dar vber geworffenn
 
| <br/>
 
Item Oder setz Im ab zwischen dÿnen beÿdenn henden mit dem knopff gestossen fur den hals vnd vnte~ mit dem rechten peÿn getretten hinter syn linkes vnd dan vber geworffen
 
| <br/>
 
'''[103r]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder secz Im ab zwische~ deine~ paÿden hendñ vnd mit dem knopff gestossen fir den halß vñ vnden mit dem rechtñ payn getretten hinders sein linckes vnd dar vber gbarffen /
 
| '''Stůckh'''
 
[S]etz im ab / zwischen deinen zwaien hennden / vnnd mit dem khnopf gestossen vier den halß / vnnd vnnden mit dem rechten bain getretten / hinter sein linckhß / Vnd darůber geworffen /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|22
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|5|lbl=88v.5}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 058v.jpg|1|lbl=58v.1}}
 +
|
 +
{{section|Page:MS KK5126 125r.jpg|21|lbl=125r.21|p=1}} {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|1|lbl=125v.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 132r.jpg|4|lbl=132r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102r.jpg|3|lbl=102r.3}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276r.jpg|1|lbl=276r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 258r.png|2|lbl=258r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: or set him aside with the point and attack him to his face
+
{{section|Page:MS Var.82 060v.png|7|lbl=60v.7|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 061r.png|1|lbl=61r.1|p=1}}
| Item oder setz ÿm ab mit dem ort vnd ym angesetzt an sein gesicht
+
}}
| '''[60v]''' Item oder setz In ab mit dem ortt vnd Im angesatzt an sein gesicht
 
| oder secz im ab mit dem ort vnd im an gesicht an sein gesicht
 
| Item oder setz Im ab mit dem ort vnd Im angesetz an sin gesichtt
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder seczt Im ab mit dem ort vnd Im ab vñ Im an gesaczt an sein angesicht /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|23
 
|  
 
|  
| Or change through with the pommel and set it aside with it
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 088v.jpg|6|lbl=88v.6|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|1|lbl=89r.1|p=1}}
| Oder wechsel durch mit dem knopf vnd setz da mit ab
+
| <p><br/></p>
| Item oder durchwechsel mit dem knopff vnd setz damit ab ~
 
| jtem der durchwechsel mit dem chnopf vnd secz da mit ab
 
| Item Oder durch wechsell mit dem knopff vnd setz Im do mit ab ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> der durch wechsel / mit dem knopff vñ seczt da mit ab /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 058v.jpg|2|lbl=58v.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059r.jpg|1|lbl=59r.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|2|lbl=125v.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
or if he has turned the hand around on the blade then stab him above in the fingers and lift out upward
 
| <br/>
 
Item ob er die hant hat vmb gewant auf der klingen so stich in oben in die finger vnd heb vber sich auf <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item ab er die hanthab vmb gewant auf der clingen stich Im oben In die vinger ubersich auff
 
| <br/>
 
jtem hat er die / chlingen / hant auf der // chlingen so stich im oben in die finger vnd heb vber sich auf
 
| <br/>
 
Item Ob er die hant hatt vmb gewantt auff des clingen / stich ym oben In die finger vbersich auff ~
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> ob er dye hant hat vmb gewant auff der klinge~ so stich In obe~ in dye finger vnd heb vber sich auff /
 
| '''[277r] <span style="color:#A40000">Widerß ansetzn</span>'''
 
Ob er die hannt hat vmb gewennt / aůf der clingen / so stich in oben in die finger / vnd heb y°bersich aůf /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 132r.jpg|5|lbl=132r.5}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102r.jpg|4|lbl=102r.4}}
Note, yet a counter against the attack, stab him below through his hand and over his sword and send the pommel over his left hand and pull down with it and attack
+
|  
| <br/>
+
|  
Item aber ein pruch wider das an setzen stich ÿm vnden durch sein hant vnd vber sein swert vñ er pür den knopf vber sein lincke hant vñ ruck do mit nider vñ setz an
+
| <p><br/></p>
| '''Ein pruch wider die ansetzung'''
 
Item wider das ansetzen Stich Im vnden durch sein hant vnde '''[61r]''' über sein swert vnd slag den knauf über sein lincke hant vnd rucke damit nider vnd setze Im an ~
 
| <br/>
 
aber ein pruch wider das annseczenn Stich vndenn durch sein hannt vnd vber sein swert enpur dein hannd chnopf vber sein tencke hannt vnd ruck domit nyder vnnd secz ann
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein bruch wider die ansetzüng</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> wider daß an setzenn Stich Im vntte~ durch sint hant vnd vber sin swertt vnd schlag den knauff vber sin lincke hant vnd druck do mit nider vnd setz Im ann ~
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> aber ein pruch wider das an seczen stich Im vnden dürch sein handt vñ vber sein swerdt vñ erpuer den knopff vber sein linke handt vñ ruck da mit Inder vñ secz Im an /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 258v.png|1|lbl=258v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note when one will drive the pommel over your right shoulder and around the neck Then grab his elbow with the left hand and thrust him from yourself and stab strongly with the right hand
+
| <p><br/></p>
| Item wenn dir ein° wil mit dem knopf vmb den hals varñ vber dein rechte achsel So begreif im den elpogen mit der lincken hant vnd stos in von dir vnd stich mit der <del>lin</del> rechtñ hant krefftigklich <span style="color:#A40000">~</span>
+
 
| Item wenn dir einer wil mit dem knauff vmb den hals farn über sein recht achseln So begreiffe Im den elnpogen mit deiner lincken hant vnd stos In von dir vnd stich mit der rechten hant krefftigliche~ hinden zu /
+
{{section|Page:MS Var.82 061r.png|2|lbl=61r.2}}
| <br/>
+
}}
| Item  wen dir eÿner mit dem knaüff vnder den hals faren vber din rechte achsell So begriff Im den elnboge~ mit diner lincken hant vnd stos In von dir vnd stich mit der rechte~ hantt krefftliglichenn hinden zu° ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> wen dier einer wil mit<sup> dem </sup>knopff vmb den halsß faren vber dein rechte achssel so pegreyff Im den elpogñ mit deiner lincken handt vñ stoß In fon dier vñ stich mit der rechtñ handt krefftichklich hindñ züe
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|24
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|2|lbl=89r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059r.jpg|2|lbl=59r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|3|lbl=125v.3}}
 
|  
 
|  
| Note: or grab his right with the right hand and take his weight with the left on his elbow
+
| {{section|Page:MS M.I.29 132v.jpg|1|lbl=132v.1}}
| Item oder begreif mit der rechten hant sein rechte vnd mit der lincken nÿm im das gewicht peÿ seinem elpogen <span style="color:#A40000">~</span>
+
|  
| Oder begreiff mit der rechten hant sein rechte vnd mit der lincken nÿm das gewicht pej seinem elnpogen ~
+
| <p><br/></p>
| <br/>
 
| '''[133v]''' Item Oder begriff mit der rechte~ hant vnd mit der lincken nÿm dz gewicht bÿ seyne~ enlbogenn ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> oder pegriff mit der rechtñ handt sein rechte vnd mit der linckeñ nim ym das gewicht pey seine~ elpogñ
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 102v.jpg|1|lbl=102v.1}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276r.jpg|2|lbl=276r.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: pull him to yourself with the right hand and grasp his body and take the side and lift him and strike him below from the foot so he falls, this is good too
 
| <br/>
 
Item ruck in zw dir mit sein° rechten hant vnd begreif ym den leip vnd gewinn ym die seitt an vnd erheb ÿm vnd slach ÿm vnden aus den fües so felt er daz ist auch gut
 
| <br/>
 
Item ruck In zu dir mit seiner rechte~ hant vnd begreiff Im den leip vnd '''[61v]''' gewÿnne Im die seitten an vnd erhebe In vnd slag Im vntten auß den fus So felt er das ist gut
 
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Nota</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Rück in zü dir mit sÿner rechte~ hantt vnd begriff im den lÿp vnd gewind im die syten an vnd erheb Im vnd schlag im vnden auß sin fuß so felt er dz ist gutt
 
| <br/>
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Ruck In zü der mit seiner rechtñ handt vnd begreyff Im den leyb vnd gebin Im die seytñ an vnd erheb In vnd schlach im vndñ auß den fueß so felt er vñ das ist güett /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 258v.png|2|lbl=258v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: when he stabs then stab at the same time as him to his left side and clasp his sword to your sword with your left hand and twist the right hand down through his sword and then strike him with both swords
+
| <p><br/></p>
| '''[90r]''' Item wenn er sticht so stich mit ÿm geleich ein zu° seiner lincken seitten vnd begreif sein swert zw deine~ swert mit deiner lincken hant vnd mit der rechten hant wind vnden durch sein swert vnd slach In denn mit paiden swerten <span style="color:#A40000">~</span>
 
| Item wenn er sticht So stich mit Im gleich zu seiner lincken seite~ vnd begreiff sein swert zu deine~ swert mit der lincken hant vnd mit der rechten hant wind vnde~ durch sein swert vnd slag deñ mit beiden swertten etc.
 
| <br/>
 
| Item wan er sticht so stich mit Im glich zu° siner lincken syten vnd begriff syn swertt zu° dine~ swertt mit der lincken hant vnd mit der rechten var vntte~ durch sin swertt vnd schlag dan mit beÿden swertternn ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> Wen er sticht so stich mit im gleich ein zü seiner linckñ seytñ vnd pegreyff sein swert zu deine~z swert mit dein<del>e~</del>r <del>swert</del> linckñ handt mit der rech[tñ?] handt windt vnde~ durch sein swert so schlag in dan mit paydñ swerten
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 061r.png|3|lbl=61r.3}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|25
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|3|lbl=89r.3}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059r.jpg|3|lbl=59r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059v.jpg|1|lbl=59v.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|4|lbl=125v.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 132v.jpg|2|lbl=132v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102v.jpg|2|lbl=102v.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 258v.png|3|lbl=258v.3}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: when one has attacked you and you also to him, then this will counter near him as in forcing with the side to which he has attacked you and grasp forward with your left hand to his sword by the point and force him back to you, thus you take his side
+
|  
| Item wenn dir ein° hat an gesetzt vnd dw Im auch das prich also nahen ÿm als mit eine~ dringen mit der seitten an die er dir hat gesetzt vnd greif mit dein° lincken hant vorñ an sein swert pey dem ort vnd vrbering ruck in nach dir so gewingstu ÿm die seitt an <span style="color:#A40000">~</span>
+
|  
|Item wenn dir einer hat angesetzt vnd du Im auch Das brich also nahen nym als mit eine~ ringen mit der seitten an der er dir hat angesetzt vnd greif '''[62r]''' mit deiner lincken hant vornen an sein swert mit dem ort ruck In nach dir so gewinstu Im die seitten an etc.
+
|  
| <br/>
+
{{section|Page:MS Var.82 061r.png|4|lbl=61r.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 061v.png|1|lbl=61v.1|p=1}}
| Item wen dir eÿner hat an gesetz vnd du Im auch das prich also / nohent Im als mit eym ringen mit der siten an dir vnd er dir hat angesetz vnd grifft mit diner lincken hant vorn an sin swertt / sin ort ruck yn noch dir so gewinstu im die siten an ~
+
}}
| '''[103v]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> Wen er dier hat an geseczt vñ du Im auch das prich also nahen Im als mit einem dringñ mit der seytñ an die er an dier hat gesaczt Vnd greyff mit deiner linckñ handt voren an sein swert pey dem ort vñ verbring Ruk In nach dier so gebinst du Im die seyten an
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|26
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|4|lbl=89r.4}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059v.jpg|2|lbl=59v.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|5|lbl=125v.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 132v.jpg|3|lbl=132v.3}}
 
|  
 
|  
| Note: if you stab to one from the high guard to his face, if he then drops his left hand onto your sword ahead of your left Then drop your pommel below your right armpit into the guard and attack him under his left armpit or to the chest
+
| <p><br/></p>
| Item stichstu eine~ zu° aus der oberñ hu°t zw° seine~ gesicht felt er dir denn mit sein° lincken hant in dein swert für dein° lincken So vall mit deine~ knopf vnder dein rechts vchsen in die hu°t vnd setz ÿm an vnder sein lincks vchsen oder an die prust <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
| <br/>
 
| <br/>
 
| <span style="color:#A40000">*Itm~</span> stichstu einem zu aus der oberñ hüt Zu seinem gesicht vñ feldt er dier dan mit seiner linckñ handt In dein swert vor deiner linckñ handt so '''[104v]''' Fall mit deinem knopff vnder dein rechtes vchsen in die hüt vñ secz Im an vnder die linck vchsen Oder an die prust
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 102v.jpg|3|lbl=102v.3}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: if you stab one to the face from the low guard if he drops his left hand onto your sword ahead of your left then drive the right hand up into the high guard and hang the point over his left hand and attack him
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 259r.png|1|lbl=259r.1}}
| Item stichstu eine~ zu° dem gesicht aus der vnderñ hu°t felt er dir denn in dein swert mit seiner lincken hant für deiner lincken so var auf mit der rechten hant in die ober hu°t vnd heng ÿm den ort vber sein lincke hant vnd setz Im an <span style="color:#A40000">~</span>
+
|
| Item Stichstu einem zum gesicht aus der vndern hut von der rechten seitten Vnd felt er dir In dein swert als vorgeschrieben stet mit seiner lincken hant vor deiner lincken So far auf mit der rechten hant vnd mit der lincken hant leitte Im sein swert aussen über sein lincke hant vnd setze Im an etc.
+
|
| <br/>
+
|
| Item stichstu eynem zu dem gesicht auß der andern hutt von der rechte~ site~ vnd felt dir in din swertt als vor geschriben stot mit siner lincken hantt vor dine~ lincken So far auff mit der rechte~ hãt vnd mit der lincken hant / leütt im sin schwertt auff vber sin lincken hant ab vnd setz Im an ~
+
|
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> stichstu Einem zu dem gesicht aus der vnderñ huet vor der rechtñ seytñ vñ felt er dier in dein swert als vorgeschribñ stet mit seiner / lincken hant vor deiner lincken so far auff mit der rechtñ handt vñ mit der linckñ leydt dein swert aussñ vber sein lincke handt vnd secz Im an /
+
|
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 061v.png|2|lbl=61v.2}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|27
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|5|lbl=89r.5}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 059v.jpg|3|lbl=59v.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060r.jpg|1|lbl=60r.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|6|lbl=125v.6}}
 
|  
 
|  
| Note: know that all high attacks counter and outreach the low ones and in all attacks twist your pommel under your right armpit into the guard and thus force ahead of yourself with strength
+
| {{section|Page:MS M.I.29 132v.jpg|4|lbl=132v.4}}
| Item wisse das alle oberñ <del>auf</del> an setzen prechen vnd ledigen die vnderñ vnd in allen an setzen So wind deinen knop vnder dein rechts vchsen in die hu°t vnd dring also fur dich mit sterck <span style="color:#A40000">~</span>
+
|  
| Item wisß das alle ober ansetzu~g '''[62v]''' prechen vnd ledigen die vndern vnd yn allen ansetzen soltu den knopff winden vntter dein rechte üchsen In die hut vnd also für dich ringen mit stercke ~
+
| <p><br/></p>
| <br/>
 
| '''[134r]''' Item wiß das alle ober an setzung prechent vnd ledigen die andern vnd in allen an setzen soltu den knouff winden vnder dem rechte~ vchsen in die hut vnd also fier dich dringen mit sterck ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> Wiß das alle oberñ an secze~ prechñ vnd ledigñ die vnderñ vñ in allen an seczñ soltu deinem knopff windñ vnter dein rechtes vchsen In die hut also fur dich dringñ mit sterk
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 102v.jpg|4|lbl=102v.4}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276r.jpg|3|lbl=276r.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 259r.png|2|lbl=259r.2}}
| <br/>
+
|
| Item Stichstu einem zum gesicht aus der obern hut vnd felt er dir mit seiner lincken hant In dein swert zwischen deinen beidenn henden So winde mit de~ knauf Inwendig durch seinen arm auf dein lincke seitten vnd ruck üb’sich auf dein rechte seitten vnd setze Im an etc.
+
|  
| <br/>
+
|  
| Item Stichstü eyne~ zu dem gesicht auß der obern hut vnd felt er dir mit siner lincken hantt in din swertt schwueschen dinen beyde~ hende~ so wind mit dem knoupff Inwendig durch sine~ arm auff deim lincke siten vnd ruck vber sich auff din rechte site~ vnd setz Im ann ~
+
|  
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> schichstu Einem zu dem gesicht auß der oberñ hut vñ er <del>feldet</del> fellet mit seine~ linckñ hant In dein swert zwissche~ dein paydñ hendñ so windt mit dem knopff in wendich dürch sein arm~ auff dein lincke seyttñ vñ ruck vber sich Auff dein rechte seytñ vñ secz Im an
+
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 061v.png|3|lbl=61v.3}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|28
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089r.jpg|6|lbl=89r.6|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|1|lbl=89v.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060r.jpg|2|lbl=60r.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|7|lbl=125v.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|1|lbl=133r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 102v.jpg|5|lbl=102v.5}}
 +
|
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276r.jpg|4|lbl=276r.4|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276v.jpg|1|lbl=276v.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 259r.png|3|lbl=259r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 061v.png|4|lbl=61v.4}}
Note: if you stab one to the face from the high guard, if he drops his left hand onto your sword between both of your hands then twist with the pommel inward through his arm or outward over his arm to your left side side and pull to your right side and attack him, this is called ''wrenching'' out below and above
+
}}
''Translator's Note: "wrenching" is a pure guess.''
 
| <br/>
 
'''[90v]''' Item stichstu eine~ zu° dem gesicht aus der oberñ hu°t felt er dir deñ mit sein° lincken hant in dein swert zwischen deinen paiden henden so wind mit dem knopf Inwendich durch sein arm~ oder aussen vber sein arm~ auf dein lincke seitten vnd ruck auf dein rechte seitten vnd setz Im an das haist ausgezewnt vnden vnd oben <span style="color:#A40000">~</span>
 
| <br/>
 
Item Stichstu einem zum gesicht '''[63r]''' auß der vnttern hut von d’ rechte~ seitten vnd er felt dir mit sein’ lincken hant zum swert zwischen deinen baiden henden So winde mit deinem knauff aussen über sein lincken arm vnd ruck In auff dein rechte seitten vnd setze Im an Vnd das heisset außgetzempt vnden vnd oben ~
 
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Nota</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Stichstu eynem zu dem gesicht aus der vnten hutt von der rechte~ site~ vnd er felt dir mit syner lincken hant in din swert zwischen dÿnen beÿden henden So wind mit dinem knopff aussen vber sinen lincken arm vnd setz im an dz heisset auß gezempt vnte~ vnd oben
 
| <br/>
 
'''[104r]''' <span style="color:#A40000">Itm~</span> stichstu Zu dem gesicht aus der vnderñ hut von der rechtñ seittñ vñ er fellt dier mit seiner linken han[t] In dein swert Zwissche~ deine~ paydñ hendñ so wind mit deine~ knopff aussen vber sein linckñ arm~ vñ ruck in auf dein rechte seyttñ vñ secz Im an vñ das hayst auß <del>gez???</del> gezewnet vnden vñ oben /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|29
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|2|lbl=89v.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060r.jpg|3|lbl=60r.3}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|8|lbl=125v.8}}
 
|  
 
|  
| Note when you have attacked one and he is strong against you so that you can not force, and he then would grasp down through your sword with his left hand and grabs your left and will take your weight Then watch him as he sends his around around then attack him under the left armpit thus you win in weakness as he is strong and strength helps him not
+
| <p><br/></p>
| Item wenn du eine~ hast an gesetzt vnd er starck wider ist das dw nicht gedringen magst greift er denn vnden durch dein swert mit seiner lincken hant vnd begreift dir dein lincke vnd wil dir das gewicht nemen So merck die weil er dir den arm~ vmb reydet so secz ÿm an vnder das linck vchsen so gewinstu Im die swech an wie starck er ist kan in die sterck nicht gehelfen
 
| Item Wenn du einem hast angesetzt vnd er starck wid’ ist das du In nit getringen magst vnd er greifft vnden durch sein swert mit seiner lincken hant vnd begreifft dir dein lincke vnd wil dir das gewicht neme~ vnd dieweil er dir den arm '''[63v]''' vmb reidet dieweil setze Im an vntter die lincken so gewinstu Im die swech an wie starck er ist das hilfft In nicht etc.
 
| <br/>
 
| Ite~ wan du eÿnen hast <del>gefast</del> angesetz vnd er starck wider ist dz du In nit getringen magst vnd er grifft vnde~ durch sin swertt mit siner lincken hant vnd begrifft der din lincken vnd wil dir dz gewicht neme~ vnd die weill den arm reÿttert die wil setz Im an vnde~ an die lincken vchsen so gewinstu im die schwech an wie starck er ist dz hilfft in nitt ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> Wen du hast Einem h an geseczt vnd er stark wider ist das du nicht gedringe~ magst vñ er greyfft vnden durch dein swert mit seiner linckñ handt vñ begreyfft dir dein liñck vñ wil dir das gewicht nemeñ vñ die weyl er dier den arm vmb reydet dye weyl secz Im an vnder das linck vchsen so gewinstü / du Im die schwech an wie starcker<sup> er </sup>ist das hylfft In nicht /
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|2|lbl=133r.2}}
 
|  
 
|  
| Note: stab at the same time with one from the low guard and if strong then drive on the sword, if he is also strong then drive your right hand out with the pommel and with the left put the point over his left arm before the chest or under his left armpit and attack him and in all attacks wind then in the bind under the armpit in the guard
+
| <p><br/></p>
| Item stich mit eine~ geleich ein aus der vnderñ hu°t vnd pis starck <del>so far</del> am swert ist er auch starck so far mit dem knopf auf mit dein° rechten hant vnd mit der lincken leit Im den ort vber sein lincken arm~ an die prust oder vnder sein lincks vchsen vnd setz ym an vnd In allen an setzen so wind das gepindt vnder das vchsen in die hu°t <span style="color:#A40000">~</span>
 
| Item Stich mit einem gleiche ein aus der vnttern hut von deiner rechten seitten vnd pis starck am swert vnd ist er auch starck so far mit dem knauff übersich auff mit der rechten hant vnd mit der lincken hant leite Im den ort über seinen lincken arm an die prust oder vntter sein lincke üchsen vnd setz Im an Vnd winde albeg mit de~ ansatz vnder die üchsen In die hut etc.
 
| <br/>
 
| '''[134v]''' Item stich mit eyne~ glich ÿn auß der vntern hutt von diner rechte~ siten vnd biß starck am swertt vnd ist er auch starck So far mit dem knopff vber sich auff mit der rechte~ hant vnd mit der lincken hãt leütt ÿm den ortt vber sin lincken arm an die brust oder vnter sin lincken vchsen vnd setz ym an vnd wind albeg an mit dem ansatz vnder die vchsenn in die hu°tte~ ~
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> stich mit einem gleich ein aus der vnderñ huet von deiner rechtñ vñ pis starck Am swert vñ ist er Auch starck so far mit dem knopff vber sich auf mit der rechtñ handt vñ mit der lincken leit Im dem ort vber sein linkñ arm~ an die prust Oder vnder sein linckes vchsen vñ secz Im an vñ windt albegñ mit dem sacz vnder das vchsein In die hut*
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|1|lbl=103r.1}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 276v.jpg|2|lbl=276v.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
| <br/>
 
| <br/>
 
| <br/>
 
| <br/>
 
| <span style="color:#A40000">Itm~</span> stichstu einem zu aus der oberñ hüt Zu seinem gesicht vñ feldt er dier dan mit seiner linckñ handt In dein swert vor deiner linckñ handt so '''[104v]''' Fall mit deinem knopff vnder dein rechtes vchsen in die hüt vñ secz Im an vnder die linck vchsen Oder an die prust
 
| <br/>
 
  
|}
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 259v.png|1|lbl=259v.1}}
{{master end}}
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
{{master begin
+
{{section|Page:MS Var.82 061v.png|5|lbl=61v.5|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 062r.png|1|lbl=62r.1|p=1}}
| title = [[Grappling]]
 
| width = 224em
 
 
}}
 
}}
{| class="wikitable floated master" style="clear:left;"
 
|-
 
! <p>Images</p>
 
! <p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Mike Rasmusson]]</p>
 
! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] (1450s)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten&nbsp;Lorbeer]], [[Julia&nbsp;Lorbeer]],<br/>[[Andreas&nbsp;Meier]], [[Marita&nbsp;Wiedner]]</p>
 
! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/>by [[Bartłomiej Walczak]]</p>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|30
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|3|lbl=89v.3}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060v.jpg|1|lbl=60v.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|9|lbl=125v.9}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|3|lbl=133r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|2|lbl=103r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 259v.png|2|lbl=259v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Here you rise to master Martin Hundfeldt's art of holding down and standing up during combat in harness</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 062r.png|2|lbl=62r.2}}
Mark when he falls then fall on him always to the right side and fall with the right knee between his legs and fall with the left hand in front of his throat and be not too rash so that you don't fall too far over him and grab to his dagger and don't show your own that you keep in reserve if he would then drop to the dagger then stab him in the hand
+
}}
| '''[90v] <span style="color:#A40000">Hie hebt sich an maister marteins hundtfeltz kunst die vnder halden vnd die auf sten Im harnasch zu° kampf</span>'''
 
'''[91r]''' Merck wenn er felt so fall Im albeg zu° der rechten seitten vnd mit dem rechten knÿe fall zwischen sein pain vnd mit der lincken hant fal fur seinen hals vnd pis nicht zu° Jach das du nicht zu fer° vber In fellest vñ greif nach seine~ degen vnd zeuch denn deine~ nicht du habst in deñ gewiß wil er dir denn in den degen fallen so stich in zu° der hant <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[64r] Item das sein die vntterhaben vnd die auffsteen Im kampff'''
 
<br/>Item Wann er felt so vall mit Im albeg zu der rechten seitten vnd mit dem rechten knie fall Im albeg zwischen sein pain vnd mit der lincken hant far vmb sein hals vnd pis nicht zu gehe das du nit zu ser über In fallest Vnd greiffe nach seinem degen vnd zeuch deinen degen nicht du habst In denn gewiß Will er dir dann In dein degen fallen so stich Im zu der hant vnd ruck nicht wider etc.  
 
| '''[125v] Das seind die vnder haldenn vnd die auf sten zw champf vnnd im champf'''
 
<br/>Wenn er velt so val im alweg zw der rechtenn seytenn vnd mit dem ain chnye val zwischenn seiner pain val fur seinenn hals vnd bis nicht zu gāch das dw nicht vber in vallest vnd greyff nach seinem tegenn vnd zeuch denn deinen nit dw habst in dann gewis wil er dir dann in den teg[e]n vallenn so stich im zw der hand //
 
| '''[134v] <span style="color:#A40000">Item das sint die vnter haulbenn vnd die auff sten ÿm kampff ~</span>'''
 
<br/><span style="color:#A40000">Item</span> Wan er felt So fall mit ÿm albeg zu der rechte~ siten vnd mit dem rechte~ knye fal ym albeg zwichsten sin peyn vnd mit der lincken hant far vmb sin halls vnd bis nicht zu geehen dz du nit zu ver vber in vallest vnd griff noch sinem degenn vnd zuch dinen tegen nicht du hapst in dan gewiß wil er dir dan in din degen fallen so stich ym zu der hãt vnd ru<sup>e</sup>ck nicht wyder ~
 
| <br/>
 
| '''[277r] Hie hebt sich an / daß underhalltn vnd aůfsteen In harnisch'''
 
<br/>Merckh / wenn er felt / so vall im albeg zů der rechtn seit vnnd mit dein rechtn khnie fall zwischen seine bain / Vnnd mit der linnckhen hannt / fall fůr seinen halß vnd bisß nit zů rach / daß du nit zů ferr y°ber in felst / vnd greif nach seinem Degn / Vnd zeůch den deinen nicht / dů habst in den gewisß / ---- Will er dir dann in den degn falln / so stich in zů der hannt /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|31
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|4|lbl=89v.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060v.jpg|2|lbl=60v.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|10|lbl=125v.10}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|4|lbl=133r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|3|lbl=103r.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 259v.png|3|lbl=259v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">A second hold</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 062r.png|3|lbl=62r.3}}
Take his right arm between your legs and lay yourself across him and stretch yourself hard and hold your legs strongly together and grasp with the left hand to his left arm and hold it thus and work the dagger with the right hand so that you go to both sides
+
}}
| '''<span style="color:#A40000">Ein anders halden</span>'''
 
Nÿm sein rechten arm~ zwischen deine pain vnd leg dich auf in <del>tzw</del> twirchs vñ streck dich vast vnd halt deine pain fest zu° sãmen vnd greif mit der lincken hant in sein linken arm~ vnd hald in also vnd arbait mit der rechten hant mit dem degen das get zu° paiden seittñ <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[64v] Item ein anders'''
 
Item Nym seinen rechten arm zwischen dein pain vnd lege dich auf In zwers vnd streck dich fast vnd halt dein pein vast zu seinen vnd greiff mit deiner lincken hant In seinen lincken arm vnd halt In also vnd arbait mit der rechte~ hant mit degen Das geet zu beiden seitten ~
 
| <br/>
 
Nim sein arm zwischen deiner rechtn pain vnnd leg dich auf in /// vnd zuck nicht twerchs vnd sterck dich vast vnd halt deine pain vast zw samen vnd greyff mit der tennckenn hand in seinen tennckenn arm vnd halt in also vnd arbait mit der rechte[e]n hannd mit dem tegenn das get zw paidenn seytenn
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein anders hebenn</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Nÿm sin rechten arm zwischen dyn beyn vnd leg dich auff In zwergs vnd streck dich vast vñ halt din beyn fast zu samen vnd griff mit diner lincken hant sinen lincken arm vnd halt yn also vnd arbeÿt mit der rechte~ hant mit dem tegenn daß gett zu beÿde~ siten zu° ~
 
| <br/>
 
| '''[278r] Ein annderß haltn /'''
 
Nimb seinn rechten arm zwischen deine bain / vnd leg dich aůf in twirchß / vnd streckh dich vasst / vnnd halt deine bain fesst zů samen / -- Vnd greif mit der linnckhen hannt in sein linckhen armm / - Vnd halt in also / vnd arbait mit der rechten hannt / mit dem degen / Dar geet zů bedn seitn /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|32
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|5|lbl=89v.5}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060v.jpg|3|lbl=60v.3}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|11|lbl=125v.11}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a hold</span>'''
+
| <p><br/></p>
When you fall beside him then take his head under your left armpit and wrap around his throat and lay yourself with your body above over his face and work with the right hand
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein halden</span>
 
Wenn du neben in fellest so nÿm sein haubt vnder dein lincks vchsen vnd vmb vach in mit dem hals vnd leg dich mit dem leib oben vber sein antlütz vnd arbait mit der rechten hant <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Aber ein anders'''
 
Wenn du neben In fellest so nÿm sein haubt vntter sein lincke üchsen vnd vmb such In mit '''[65r]''' dem hals vnd leg dich mit dem leib oben vntter sein antlütze vnd arbeit mit der rechten hãt ~
 
| <br/>
 
wenn dw neben sein haldest vnd nym sein haubt vnder dein tenncks vechsenn vnd vmb fach in mit dem hals vnd leg dich mit dem leyb vnder sein anndlucz vnd arabait (sic) mit der rechtenn hannd
 
| '''[135r]''' <span style="color:#A40000">Item</span> Ein Anders heben
 
Wan du neben In fallest So nÿm sin hauptt vntter sine~ lincken vchschen vñ vmb fahe in mit dem hals vnd leg dich mit dem lincken oben vntter sin antzlutz vnd arbeit mit der rechte~ hant ~
 
| <br/>
 
| '''[278v] Aber ein Halltn /'''
 
Wenn dů neben in felst / so nimb sein haůbt vnnder sein linckhß y°gsn / vnnd vmb fach in mit dem halß / vnnd leg dich mit dem leib oben y°ber sein anntlitz / vnd arbait mit der rechtn hannt /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|5|lbl=133r.5}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a hold</span>'''
+
| <p><br/></p>
If he falls on his back then follow him with your right knee between his legs and trap his right arm with your left kneecap and grasp his left hand with your right and pull it under his throat and hold it fast with the left hand and work with the dagger with the right
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein halden</span>'''
 
Felt er auf den ruck so fall im mit deine~ rechten knÿ zwischen sein pain vnd vaß Im den rechten arm~ in dein lincke knÿepüg vnd sitz dar auf vnd begreif sein lincke hant mit deiner rechten vnd ruck Im die vnder seinen hals vnd hald in fest mit der lincken hant vnd arbait mit '''[91v]''' der rechten mit dem degen <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Aber eins'''
 
Felt er auf den ruck so vall Im mit deinem rechten knie zwischen sein pain vnd faß Im den rechten arm In dein lincke kniepüg vnd setz dich darauf vnd begreiff sein lincke hant mit deiner rechten hant druck Im die vntter sein hals vnd halt In vest mit deiner lincken vnd arbeit mit der rechten mit dem degen ~
 
| <br/>
 
velt er auf denn ruck so val im mit deinen paidenn chnye zwischen seiner pain vnd fas in bey dem rechtenn arm in dein tenncke chnyepüg vnd fass dar auf vnd begreyff sein tenncke hannd mit deiner rechtenn vnd druck im die vnder sein hals vnd halt die vest mit deiner tennckenn vnnd arbait mit der recht[e]nn
 
| Item Ein anders
 
Felt er auff den ruck so fal im mit dine~ rechte~ beyn zwischen sin beyn vnd faß im den rechte~ arm in din lincke knÿepogenn vnd setz dich dar vff vnd begriff sin lincke hant mit diner rechte~ oder lincken hant truck In nider vnder sin hals vnd halt in fest mit diner lincken vnd arbeytt mit der rechte~ mit dem tegenn ~
 
| <br/>
 
| '''[279r] Aber ein halten .'''
 
Felt er aůf den růckhen / so vall im mit deinem rechten khnie / zwischen seine bain / Vnnd vasß ime den rechten arm in den linckhe khniepůg vnnd sitz daraůf / vnnd begreif / sein linckhe hannt mit deiner rechtn / Vnnd růckh ime die / vnnder seinen halß / Vnnd halt ime vesst / mit der linckhen hant / Vnd arbeit mit die rechtn / mit dem degn /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|4|lbl=103r.4}}
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 277r.jpg|1|lbl=277r.1}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a hold</span>'''
+
| <p><br/></p>
If you throw him on his back then follow with your left knee on his right arm and with your left before his throat and push him hard with it and grasp  his left hand with the right and grasp with the left helping the right and hold his left hand with your left and with the right hand work with the dagger
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein hald~</span>'''
 
Wirfstu In auf den ruck so vall mit deine~ lincken knÿe in sein rechten arm~ vnd mit der lincken für sein hals vnd do mit druck in fast vnd begreif ÿm sein lincke hant mit der rechten vnd greif mit der lincken der rechten zu° hilff vnd hald ÿm sein lincke hant mit deiner lincken vnd arbait mit dem degen mit der rechten <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[65r] Item ein anders'''
 
Item würfstu In auf den ruck so falle mit deinem lincken knie In sein rechten arm vnd mit der lincken hant für sein hals damit druck In fast Begreiff Im sein lincke hant mit der rechten vnd begreiff mit der lincken hant der rechten zu hilffe vnd arbait mit der rechten ~
 
| <br/>
 
Wirs tu<ref>Gemeint wahrscheinlich 'Wirfstu'.</ref> in auf denn ruck so fal mit deinem tennckenn chnye in sein rechtenn arm[e] vnd mit der tennckenn hannd für sein hals vnnd do mit druck in vast vnnd begreyff im sein tenncke hannd mit der rechtn vnd greyff mit der tennckenn hannd der rechtn zw hilf vnd halt im sein tenncke mit deiner tennckenn vnd arbait mit der recht[e]n
 
| Item Ein Anders
 
Wurffstu in auff den ruck so fal inn mit dinem lincken knÿe zu sinem rechte~ arm vnd mit der lincken hant fur sin hals vnd do mit truck vast / begriff im sin lincke hant mit der rechten vnd begriff mit der lincken der rechte~ zü hilff vnd arbeytt mit der rechte~ ~
 
| <br/>
 
| '''[279v] Aber ein halltn ..'''
 
Wirffstů in aůf den růckh / so vall mit deinem linckhen khnie / in seinnen rechten arm / Vnnd mit der linckhen / fůr seinn halß / -- Vnnd domit drůckh ine vast / vnnd begreif im sein linnckhe hannt / mit der rechten / - Vnd greif mit der linkchen der rechten zů hilff / vnd hallt im sein linckhe hannt / mit deiner linckhen / vnnd arbait mit dem degen mit der rechtn /
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 259v.png|4|lbl=259v.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Another hold</span>'''
+
| <p><br/></p>
If he falls on his back then grip both his legs under the knees with both hands and lift him up and drop with the knee between his legs into the crotch and hold both legs with one hand and work with the dagger with the other
 
| '''<span style="color:#A40000">ein anders halden</span>'''
 
Ffelt er auf den ruck so begreif im paide pain vnder den knÿen mit paiden henden vnd heb sÿ auf vnd fall Im mit dem knÿe zwischen seine pain auf die hoden vnd hald Im also paide pain mit einer hant vnd arbait mit der anderñ mit dem degen
 
| '''Aber ein anders'''
 
Item felt er auf den ruck So begreiffe Im paide pain vntt’ den knien mit beiden henden vnd heb sie auf vnd fall Im mit '''[66r]''' dem knie zwischen sein pain an die hoden vnd die halt also beide pain mit einer hant vnd mit der lincken ander mit dem dege~
 
| <br/>
 
velt er auf den ruck so begreyff im baide pain vnder dein chnye mit paiden hend[e]n vnd heb sy auf vnd val mit dem chnye zwischen seiner pain auf dy hodenn vnd halt im also paide pain mit einer hannd vnd arbait mit der andern mit dem teg[e]n
 
| Item Ein Anders
 
Felt er auff den rück so begriff inn beyde peÿn vntter dem knÿe mit beyde~ hende~ vnd heb sie auff vnd fall ÿm mit dem knÿe zwischen sin peÿn ÿnd die hode~ vnd die halt also beÿ dem peyn mit eÿner hant vnd mit der andern arbeit mit dem tegenn ~
 
| <br/>
 
| '''[280r] aliůd /'''
 
Felt er aůf den růckh / ---- So begreiff im baide bainn / Vnnder den khnien / mit baiden henndn vnnd heb sy° aůf / Vnnd fall im zwischn die bain mit dem khnie aůf die hoden / Vnnd ha°lt im also baide pain / mit einer hannt / vnnd arbait mit der anndern / mit dem degen
 
  
al
+
{{section|Page:MS Var.82 062r.png|4|lbl=62r.4}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|33
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|6|lbl=89v.6}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 060v.jpg|4|lbl=60v.4|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061r.jpg|1|lbl=61r.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|12|lbl=125v.12}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|6|lbl=133r.6}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|5|lbl=103r.5}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 260r.png|1|lbl=260r.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a hold</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 062r.png|5|lbl=62r.5}}
Note: by the throat with the left over the hollow
+
}}
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein halden</span>'''
 
Item peÿ dem hals mit der lincken vber die kel
 
| <br/>
 
Item pej de~ hals mit de~ lincken über die kelen ~
 
| <br/>
 
| <br/>
 
Item bÿ dem hals mit der lincken Fur die kelle ~
 
| <br/>
 
| '''[280v] aliůd'''
 
Bey° dem halß mit der linnckhen y°ber die kell / --
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|34
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|7|lbl=89v.7}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061r.jpg|2|lbl=61r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133r.jpg|7|lbl=133r.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|6|lbl=103r.6}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 260r.png|2|lbl=260r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: under the right arm through and over the throat
+
|  
| Item vnder dem rechten arm~ durch vnd vber dem hals <span style="color:#A40000">~</span>
+
| {{section|Page:MS Var.82 062r.png|6|lbl=62r.6}}
| Item vntter de~ rechten arm durch vnd über den halß ~
+
}}
| <br/>
 
| Item vnder dem rechte~ arm durch vnd vber den hals ~
 
Seq°tur
 
| <br/>
 
| Item vnd[er] dem rechtn arm důrch vnnd y°ber dem halß /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|35
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|8|lbl=89v.8}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061r.jpg|3|lbl=61r.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133v.jpg|1|lbl=133v.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|7|lbl=103r.7}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 260r.png|3|lbl=260r.3}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">If you throw him on his belly</span>'''
+
|  
Then follow with your right knee behind in the crook and with the left hand grasp over his face forward to the visor and pull upward and push down with the knee If his visor is open then reach with your fingers to his eyes or grasp with both hands on the face and twist his neck so he falls on his stomach again
+
|  
| '''<span style="color:#A40000">Würfstu in auf den pauch</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 062r.png|7|lbl=62r.7}}
So vall du ÿm mit dem rechten knÿ hinden in das schlos vnd mit der lincken hant greif vber sein haubt vorñ an das visir vnd zeuch vbersich vnd mit dem knÿe druck nÿder Ist sein visir offen so greif mit den vingerñ in seine augen oder greif mit paiden henden an die hauben vnd vordre Inn den hals so felt er wider auf den pauch
+
}}
| '''Item vnderhaben wann einer auf den pauch felt'''
 
So fall In mit dem rechten knie In das schlaß vnd mit deiner lincken hant greiff über sein '''[66v]''' haubt vornen an das visir vnd zeuch übersich vnd mit de~ knie druck wider Ist sein visir offen So greiff mit den vingern In sein augen Oder greiff mit beiden henden an die hauben vnd reme damit des hals so fellt er wider auf den pauch ~
 
| '''Wirft dw in auf denn pauch'''
 
so val im mit dem recht[e]nn chnye hinden jn das sloss vnd mit deiner tennckenn hand greyff vber sein haubt vornn ann '''[126r]''' Das visier vnd zeuch vbersich vnd mit dem chnye druck nyder yst sein visier offenn so greyff mit den vingernn jm in die augenn oder greyff mit baidenn hennden an die haubenn vnd verdra im den hals so velt er wider auf den pauch
 
| '''[135v] <span style="color:#A40000">Item vnter haulb wen er auff den buech felt</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> So fal ÿm mit dem recht Item knÿe ÿn das schlos vnd mit diner lincken hant griff vber sin hant fornen an daß visier vnd zuch vber sich / vnd mit dem knÿe drück wider / ist sin visier offen so griff mit den fingern in seÿn augen Oder griff mit beÿde~ hende~ an die hauben vnd ver dre mit dem hals so felt er wider auff den buch ~
 
| <br/>
 
| '''Wirffstů in aůf den paůch.'''
 
So vall dů im mit dem rechten khny°e / hinden in daß schloß / vnnd mit der linnckhen hannt / greif y°ber sein haůbt vorn an daß visier / Vnnd zeůch y°bersich / vnnd mit dem khnie drůckh / nider / -- Ist sein visir offen / so greif mit den vingern in seine <del>g</del> aůgen / ---- Oder greif mit baiden henden an die haůben / Vnd vordre in den halß / So velt er wider aůf den baůch /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|36
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 089v.jpg|9|lbl=89v.9}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061r.jpg|4|lbl=61r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061v.jpg|1|lbl=61v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133v.jpg|2|lbl=133v.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">An arm break</span>'''
+
| <p><br/></p>
Note: if he falls on his stomach then follow with one knee on his arm in the joint and break upward
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein arm~ pruch</span>'''
 
'''[92r]''' Item felt er auf den pauch so fall mit eine~ knÿe auf sein arm~ im gelenck vnd prich vbersich
 
| '''Ein anders'''
 
Felt er auf den pauch so vall auff seinen arm mit dem knie Im glenck vnd prich übersich ~
 
| <br/>
 
jtem velt er auf denn pauch so val auf den arm mit deinem chnye im glenck vnnd brich vbersich
 
| Item Ein anders
 
felt er auff den buch so fal auff sine~ arm mit dem knÿe ym gelenck vnd brich vber sich
 
| <br/>
 
| <br/>
 
Felt er aůf den baůch / so fal mit einem khnie aůf sein arm / im gelennckh / Vnnd prich y°bersich / ---
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|8|lbl=103r.8}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| <p><br/></p>
Note: when he lays on his belly then sit on him and step over his arm and break it
 
| <br/>
 
Item wenn er auf dem pauch leit so sitz auf in vnd schreit vber sein arm~ vnd prich ÿm sÿ
 
| <br/>
 
Item Wann er auf dem pauch leit so sitze auff In vnd schrencke über sein arm vnd prich sie ~
 
| <br/>
 
nu wenn er auf dem pauch leyt so sicz auf in vnd schreyt vber sein arm vnd prich imbs
 
| <br/>
 
Item wen er auff den buech felt so sitz auff yn vnd schrenck vber sin arm vnd brich siye ~
 
| <br/>
 
| '''[281r] Ein armprůch.'''
 
Item wenn er aůf dem baůch leidt / so sitz aůf in / vnd schreit y°ber sein arm / vnnd brich im sy / ----
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 260v.png|1|lbl=260v.1}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: sit straddling on his shouldler and pull his head upward
+
|  
| Item sitz ÿm auf sein achsel schritling vnd zeuch ÿm den kopf vber sich
+
|  
| '''[67r]''' Item Sitz Im auf sein achseln schritlingen vnd zeuch übersich ~
+
|  
| jtem sich im auf sein achsel schritling vnd zuck im den chopf vber sich
+
|  
| Item sitz ÿm auff sin achsell schrittlingen vnd zu<sup>e</sup>ch vber sich
+
}}
| <br/>
 
| Item sitz ime aůf sein agsl schrietlingen / vnnd zeůch im den kopf y°ber sich /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|37
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090r.jpg|1|lbl=90r.1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061v.jpg|2|lbl=61v.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133v.jpg|3|lbl=133v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103r.jpg|9|lbl=103r.9}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Note: his right hand on your back extends well above you
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 260v.png|2|lbl=260v.2}}
| Item sein rechte hant auf dem ruck wol vber sich gedaucht
+
|  
| Item sein rechte hant auf den ruck wol übersich getaucht ~
+
|  
| jtem sein recht hannd auf denn ruck wol vbersich gedaucht
+
|  
| Item Sin rechte~ hant auff den ruck woll vor sich getruck ~
+
|  
| <br/>
+
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 062v.png|2|lbl=62v.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|38
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090r.jpg|2|lbl=90r.2}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 061v.jpg|3|lbl=61v.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062r.jpg|1|lbl=62r.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133v.jpg|4|lbl=133v.4}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103v.jpg|1|lbl=103v.1}}
Note: if he grabs your visor with his fingers when it is opened up from below when you lie on your belly then strike with your left hand to his left
+
|  
| <br/>
+
|
Item greift er dir in dein visir mit den vingerñ wenn es offen ist von vnden auf wenn du auf dem pauch leist so schlach mit dein° lincken hant an sein lincke
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 260v.png|3|lbl=260v.3}}
| '''Die aufsteen Im kampf'''
+
|
Item greifft dir einer In dein visir mit den vingern wenn es offen ist von vnden auf wann du auf dem pauch leist so slag mit deiner lincken hant an sein lincken
+
|  
| <br/>
+
|
Greyfft er dir in dein visier mit den fingern wenn es offen yst von vndenn auf wenn dw auf dem pauch leyst so slach mit deiner tenncken hand an sein tenncke
+
|
| '''<span style="color:#A40000">Die auff sten im kanpff</span>'''
+
|  
<span style="color:#A40000">Item</span> Grifft dir eÿner in dyn visier mit den fingern wan eß offen ist von vnde~ auff wen du auff dem buch leyst So schlag mit diner hant an seyn lincken ~
+
| {{section|Page:MS Var.82 062v.png|3|lbl=62v.3}}
| <br/>
+
}}
| <br/>
 
Wenn dů aůf dem paůch leist / vnd er greifft dir in dein visier mit den vinngern wenn eß offen ist / von vnnden aůf / --- So schlag mit deiner linckhen hannt / an sein linckhe /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|39
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090r.jpg|3|lbl=90r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS E.1939.65.341 104r.jpg|4|lbl=104r.4|p=1}} {{section|Page:MS E.1939.65.341 104v.jpg|1|lbl=104v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| or to his right with your right and pull over you and push his head to the ground and help with hands and with feet so you come up
+
|  
| oder mit der rechten auf sein rechte vnd ruck an dich vnd druck dein haubt zu° der erden vnd hilf mit henden vnd mit fuessen so kumpstu auf <span style="color:#A40000">~</span>
+
|  
| Oder mit deiner rechten hant an sein rechte hant vnd ruck an dich vnd druck dein haubt zu der '''[67v]''' erden vnd hillf mit henden vnd mit füssen so kompstu auff ~
+
|  
| oder mit deiner rechtn hand an sein rechte vnd ruck ann dich vnd druck dein haubt zu der erdenn vnd hilf mit henndn vnnd mit fuessen so chumbst auff
+
|  
| Oder mit diner rechte~ hant an seyn rechte hãt vnd ruck an dich vnd druck din haupt zu° der '''[136r]''' erden vnd hilff mit hende~ vnd mit fu<sup>e</sup>ssen so kümpstu auff ~
+
}}
| <br/>
 
| oder mit der rechten aůf sein rechte / Vnnd růckh an dich / Vnnd drůckh dein haůbt zů der erden / Vnnd hilf mit hennden vnd mit fůeffen so khůmbst aůf /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|40
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090r.jpg|4|lbl=90r.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062r.jpg|2|lbl=62r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 133v.jpg|5|lbl=133v.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103v.jpg|2|lbl=103v.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter</span>'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 261r.png|1|lbl=261r.1}}
Note: grasp his left hand with your left and pulling to you fall on your back and with the right hand grab his leg and lift upward so you come up
+
|
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
+
|  
Item begreif sein lincke hant mit deiner lincken vnd zuck an dich fall auf den ruck vnd mit der rechten hant begreif sein pain vnd heb vbersich so kumpstu auf <span style="color:#A40000">~</span>
+
|
| '''Ein stuck auf das'''
+
|  
Begreiff sein lincke hant mit deyner lincken vnd zucke an dich fall auf den ruck vnd mit der rechte~ hant begreif sein pain vnd heb übersich So kompstu auf ~
+
|
| <br/>
+
|  
| '''<span style="color:#A40000">Ein stuck auff das</span>'''
+
{{section|Page:MS Var.82 062v.png|4|lbl=62v.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 063r.png|1|lbl=63r.1|p=1}}
<span style="color:#A40000">B</span>egriff syn lincke hant mit diner lincken vñ ruck an dich fal auff den rück vnd mit der rechte~ hant begriff sin beyn vnd hebe vber sich so kümpstu auff ~
+
}}
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|41
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090r.jpg|5|lbl=90r.5}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062r.jpg|3|lbl=62r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062v.jpg|1|lbl=62v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134r.jpg|1|lbl=134r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103v.jpg|3|lbl=103v.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 261r.png|2|lbl=261r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">If you fall on your back</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 063r.png|2|lbl=63r.2}}
Note: if one throws you on your back, then mark just as you fall to put your left hand on your chest and when he falls on you then grasp his left elbow with your left hand and with your right hand grasp under his left knee and lift upward and slip your body quickly out during the fall so you come over him.
+
}}
| '''<span style="color:#A40000">Ob du auf den ruck felst</span>'''
 
Item ob dich einer auf den ruck würft so merck in dem als du fellest so leg dein lincke hant auf dein prust vnd wenn er auf dich felt so begreif mit dein° lincken hant seinen lincken elpogen vñ mit dein° rechten hant greif vnder sein lincks knÿ vñ heb vbersich vnd mit dem leib schupff dich rasch auf in dem fäl so chumpstu auf ÿn <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Ob du auf den ruck vilest'''
 
Als du vellest dein lincke hant leg auf sein prust vnd wenn er auf dich fellet so greiff mit deiner lincken hant an sein lincken elnpogen vnd mit der rechten hant greiffe vntter sein '''[68r]''' linckes knie vnd heb übersich vnd mit dem leib schüpff dich resch auf In dem fall so kompstu auf In ~
 
| <br/>
 
Ob dich ainer auf deinen ruck wurfft in dem als dw wellest leg dein tenncke hannd auf dein prust vnd wenn er auf dich velst so greyff mit deiner tenckenn hannd an seinen tencken elpogenn vnd mit deiner rechtenn hand greyff vnder dein tenncks chnye vnd heb vbersich vnd mit deinem leyb schupf dich resch auf in
 
| '''<span style="color:#A40000">Ob du auff den ruck velst</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Itm~</span> Als du velest leg dyn lincke hant auff sin brüst vnd wan er auff dich vallett so griff mit diner lincken hant an sin lincken elnboge~ vnd mit der rechte~ hant griff vntter sin linckes knÿe vnd hebe vber sich vnd mit dem lieb schupff dich risch auff yn den fal so kümpstü auff ymu<sup>e</sup>n ~
 
| <br/>
 
| '''[281v] ob dů aůf den růckh felt.'''
 
Ob dich einer aůf den růckh wirfft / So merkch in dem alß dů fellst / so leg dein linckhe hannt aůf dein brůst / vnnd wenn er aůf dich vellt / so begreif mit deinner linckhen hannt / seinen linkchen elbogen / Vnnd mit deiner rechten hannt / greif vnnther sein linckhß khnie / Vnnd heb y°bersich vnnd mit dem leib schůpf dich re°sch aůf in dem fal so khůmbst in / ---- .
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|42
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090v.jpg|1|lbl=90v.1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062v.jpg|2|lbl=62v.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134r.jpg|2|lbl=134r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 103v.jpg|4|lbl=103v.4}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 261r.png|3|lbl=261r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Another counter</span>'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 063r.png|3|lbl=63r.3}}
Or bring your left arm around his neck and lift with your right leg and help with the right hand
+
}}
| '''<span style="color:#A40000">Ein ander pruch</span>'''
 
'''[92v]''' Oder pring deinn lincken arm~ vmb sein hals vnd heb mit dem rechten pain vnd hilf mit der rechten hant
 
| '''Ein ander pruch'''
 
Oder pring dein lincken arm vmb sein hals vnd heb mit dem rechte~ pain vnd hilff mit der rechten hant ~
 
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein ander pruch</span>
 
<span style="color:#A40000">O</span>der bring din lincken arm vmb sin hals vnd heb mit dem rechte~ peÿn vnd hilff mit der rechte~
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|43
 +
| <p><br/><br/><br/><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 090v.jpg|2|lbl=90v.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 062v.jpg|3|lbl=62v.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 063r.jpg|1|lbl=63r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| Note: if you can't do this and he works with the dagger, then always slip yourself outward if you don't want your left hand to be taken then grasp him under his hand below the dagger and take the hand close when you will grab and when you have the hand trapped then grasp with the right to his left elbow and lift upward pulling the right knee to you and look to see if he can be thrust from you
+
|  
| Item magstu das nicht getu°n vnd er mit dem degen arbait so schupf dich albeg auswertz magstu dein lincke hant nicht gewinnen so greif ÿm vnder sein hant vnder den degen vnd tu° die hant zw° wenn du greiffen wild vnd weñ du Im die hant gefast hast so greiff mit der rechten an sein lincken elpogen vnd heb vbersich zuck das recht knÿ zu° dir vnd besich ob du Im magst von dir gestossen <span style="color:#A40000">~</span>
+
| {{section|Page:MS M.I.29 134r.jpg|3|lbl=134r.3}}
| Item magstu das nit getan vnd er mit dem degen arbeit so schüpf dich albeg ausserwertz Magstu dein lincken arm gewÿnnen so greiff Im vntter sein hant vntt’ den degen vnd thue die hant zu wenn du greiffen wilt vnd '''[68v]''' wenn du Im die hant gefasset hast so greiff mit der rechten an sein lincken elenpogen vnd heb übersich vnd ruck das recht knie zu dir vnd besich ob du In mügst võ dir gestossen etc.
+
|  
| wenn er dich mit dem tegn arbait so schupf dich albegenn aufwercz magst dw dein tenncke hand gewinenn so greyff im vnnder sein hannd vnder den degen vnd thue dy hand zue wenn dw greyffen wild vnd wenn dw im die hand geuast hast so greyff mit der rechtenn an sein tenncken elpogenn vnd heb vbersich zuck das recht chnye zw dir vnd besuech ob dw in vonn dir mugst gestossenn
+
| <p><br/></p>
| Ite~ magstu daß nit gethün vnd er mit dem tege~ arbeytt So schüpff dich albeg außwartz magstu din lincken arm gewÿnenn so griff ÿm vnder sin hãt vntter den tege~ vnd thün die hãt zu° wen du griffent wiltt vnd wen du ÿm die hant gefassest hast So griff mit der rechte~ an sin lincken elnboge~ vnd heb vber sich vnd ru<sup>e</sup>ck dz recht knÿe zü dir vnd besich ob du ÿnn magst von dir gestossenn ~
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 104r.jpg|1|lbl=104r.1}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">A good hold in wrestling</span>'''
+
| <p><br/></p>
Grasp his right arm behind the hand with your right hand and take his weight with your left hand on his right elbow and with your right hand thrust his right arm well over your left arm and step behind him and so hold him fast, if he is not thrown then grab his right leg below the knee
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein güt halden in den ringen</span>'''
 
Begreif mit der rechten hant sein rechtñ arm~ hinder seiner rechten hant vnd mit deiner lincken hant nÿm ym das gewicht pei seine~ rechten elpogen vnd stoß sein rechten arm~ mit deiner rechten hant wol vber deinen lincken arm~ vnd dritt hinder In vnd hald In also fest hastu In nicht geworfen so begreif sein rechts pain vnder dem knÿe <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''Ein gut halten In d’ ringen'''
 
Begreiff mit der rechten hant seinen rechten arm hintter sein rechte hant vnd mit deiner lincken hant nym Im das gewicht pej seinem rechten elenpogen vnd stos seinen rechten arm mit deiner rechten hant wol über deinen lincken arm vnd drit hintt’ In vnd halt In also veste Hastu In nit geworffen So begreiff '''[69r]''' sein recht pein hintter dem knie vnd würffe In ~
 
| '''Ein gutes halden in dem ringenn'''
 
begreyff mit der rechtn hand sein rechtenn arm hinder seiner recht[e]n hand vnd mit deiner tenckenn hannd nym im das gewicht pey seinem rechtenn elpogenn vnd stos sein rechtn arm mit deiner rechtn hannd wol vber seinen tennckenn arm vnd trit hinder in vnd halt in also vest hast dw in nit geworffenn so halcz sein rechcz painn vnd dem chnye vnnd wurff in nyder
 
| '''[136v] <span style="color:#A40000">Ein gut halten nider ringen</span>'''
 
<span style="color:#A40000">Item</span> Begriff mit diner rechte~ hant sine~ rechte~ arm hintter siner rechte~ hant vnd mit der lincke~ hant nÿm ÿm daß gewichtt bÿ syne~ rechte~ elnboge~ vnd stos siner rechte~ arm mit diner reche~ hant wol vber dine~ lincke~ arm vnd tritt hinder yn vnd halt yn vest hostu yn nit gewurffen so begriff sin recht peyn hinder dÿn knye vnd wurff yn
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 261v.png|1|lbl=261v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is a lesson</span>'''
+
|  
If you have thrown one below you then cut or wrench a great play from his weapon belt, stab him then in his visor with the dagger and let him not take it out, this is good when it's muddy or fill his visor with dirt or ''pull upward'' with the dagger out to the ground and throw him on the face<ref>Note: "pull upward" is another guess.</ref>
+
| <p><br/></p>
| '''<span style="color:#A40000">Das ist eine lere</span>'''
 
Hastu einen vnder dich geworffen so schneid oder reis ein gross stuck aus seine~ wappenrock stich ÿm das in sein visir mit dem degen vñ lass in das nicht aus gewinnen das ist gut weñ es kotig ist oder würf Im das visir voller staubs oder gemüls oder stich mit dem degen erden aus vnd würf Ims in das gesicht
 
| '''Ein gut lere'''
 
Item hastu einen vntter dich geworffen so schneide oder reiß ein gros stuck auß seinem wappenrock vnd stiche Im In das visir mit dem degen vnd las Im das nicht angewÿnnen Das ist gut Wann es kottig oder staubig ist würffe Im das visir voller staubs oder gemülbs Oder stich erden ausß mit dem degen vnd würff Im das In das gesicht ~
 
| <br/>
 
wenn dw ainenn vnder dich geworffenn hast so schneyd oder reyb ein gross stuck aus seinem wappen rock vnd stich im das in sein visier mit dem tegenn vnd lass in das nit aus gewinen das ist gut wenn es kotig<ref>kot = Unrat, Dreck</ref> ist oder wurff im das visier voller staubs oder stich mit deinem tegenn erd auf vnd würff im das ins gesicht
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein gut lere</span>'''
 
<span style="color:#A40000">H</span>astu eyne~ vntter dich geworffen so schnid oder ryeß ein groß stuck aus sinem waffen rock vñ stich ÿm in daß visier mit dem tege~ vñ loß dz ym nicht auß gewÿnne~ daß <del>y</del> ist gut wen es kottig oder staubig ist wirff ÿm dz visier voll staubs ode° gemil oder stich erde~ auß mit dem tege~ vnd wurff ÿm dz in dz gesichtt
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 063r.png|4|lbl=63r.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 063v.png|1|lbl=63v.1|p=1}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|44
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090v.jpg|3|lbl=90v.3}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 063r.jpg|2|lbl=63r.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 063v.jpg|1|lbl=63v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134r.jpg|4|lbl=134r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 104r.jpg|2|lbl=104r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 261v.png|2|lbl=261v.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Another lesson</span>'''
+
|  
Mark if you want to show him no opening then cut him from the weapon belt to the arm or the pants and whatever you stab from probing you cut off and if you find a belt then cut it off too and wherever you find something that will do you good and stab well even on his dagger
+
|
| '''<span style="color:#A40000">ein andere ler</span>'''
+
|  
'''[93r]''' Merck magstu kain plöss an ÿm gesehen so schneid ÿm aus dem wappenrock auf den armen oder die hosen vnd was dw sichst von nestelñ die schneid auf vnd vindestu ein gurtel die schneid auch auf do vindestu etwas an das dir gu°t wirt vnd sich gar eben auf seinen degen <span style="color:#A40000">~</span>
+
|  
| '''Aber ein lere'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 063v.png|2|lbl=63v.2}}
Item merck magstu kein plößling '''[69v]''' gesehen So schneide Im auß dem wappenrock auf den armen od’ die hosen vnd was du sichst von nesteln das sneid auf da vinstu etwas das dir gut würt vnde sich gar eben auf sein degen das er dir damit nit schade ~
+
}}
| <br/>
 
wenn dw chain ploss an im nit gesehenn magst so sneyd im denn wappenn rock auf auf (sic) denn armen oder die hossenn vnd was dw sichst von nesteln das jm auf vnd vindest dw ein gurtl die sneyd auch auf da findest etwas an das dir guet wird vnd sich gar eben auf seinen degen das er dir da mit nit schad
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein lere</span>'''
 
<span style="color:#A40000">M</span>erck magstu keÿn ploßling gesten so schnid ÿm vß dem wappen rock auff den armen oder die hossen vnd waß du sicht von nestell dz schnid auff so vinstu etlbas daß dir gut wirtt vnd sich gar eben auff sin tege~ das er dir do mit nit schade ~
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|45
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090v.jpg|4|lbl=90v.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 063v.jpg|2|lbl=63v.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134v.jpg|1|lbl=134v.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 104r.jpg|3|lbl=104r.3}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Mark you also want to hit him with the pommel or thrust to the heart when he is on or at the shoulder or at the other joints
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 262r.png|1|lbl=262r.1}}
| Merck du magst In auch slahen mit dem knopf oder stossen zu° dem hertzen weñ er leit oder zu° den achselñ oder zu° den anderñ gelencken
+
|
| Merck du magst In auch slagen mit dem knauf oder stossen zum hertzen wie er leit oder zu den achseln oder zu andern glencken
+
|  
| dw macht in auch slachen mit dem chnopf oder stossenn zw dem herczenn wenn er leyt oder zw denn achselnn oder zw anndern gelennckenn
+
|  
| Merck du magstu ÿn auch schlagen mit de~ knopff oder stoßen zu dem hertzen wie er leutt oder zu den achsell oder zu° andern gelenckenn ~
+
|  
| <br/>
+
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Var.82 063v.png|3|lbl=63v.3}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|46
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 090v.jpg|5|lbl=90v.5}}
  
|-
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 091r.jpg|1|lbl=91r.1}}
 +
| {{paget|Page:Cod.I.6.4º.3|064r|jpg|lbl=64r}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|13|lbl=125v.13}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134v.jpg|2|lbl=134v.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Mark during the striving to strike high or low to the ankle and twist above to his side with the right
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 277r.jpg|2|lbl=277r.2}}
| Merck in dem verreiben slach oben oder vnden an sein enckel vnd zeuch oben auf sein seittñ mit der rechten <span style="color:#A40000">~</span>
+
|
| Item merck In dem vorreitten slag oben oder vnden an sein enckel vnd zeuch oben auf sein seitten mit d’ rechten hant ~
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 262r.png|2|lbl=262r.2}}
| jtm in der ver reydenn slach obenn oder vndenn ann sein enckel vnd zeuch obenn auf sein seytenn mit der rechtenn
+
|
| Merck im dem vorreüten / Schlag oben oder vnte~ an sin enckell vnd zu°ch oben auff sin sitenn mit der rechte~ hantt <span style="color:#A40000">~</span>
+
|
| <br/>
+
|
| <br/>
+
|
 +
|  
 +
|  
 +
{{section|Page:MS Var.82 063v.png|4|lbl=63v.4|p=1}}<br/><br/>
 +
 
 +
{{section|Page:MS Var.82 064r.png|1|lbl=64r.1}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|47
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091r.jpg|2|lbl=91r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 064v.jpg|1|lbl=64v.1}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|14|lbl=125v.14}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 134v.jpg|3|lbl=134v.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|278r|jpg}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 262v.png|1|lbl=262v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Thus also stab the openings behind to the body to the face between the shoulders inward below the armpit and not disengage again until he is secure
+
| <p><br/></p>
| Also su°ch auch die plössen hinden zw dem leib zu° dem gesicht zwischñ den schulterñ Inwendig vnder den vchsen vnd zuck nicht wider pis er sichert <span style="color:#A40000">~</span>
 
| '''[70r]''' Also such die plösse hinden zum leib zum gesicht / zwischen der schultern Inwendig vntt’ den üchsen vnd druck nit wider pis er sichert etc.
 
| also suech auch die ploss hindenn zu denn schultern vnd zuck nit wider hinczer sichert
 
| <br/>
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Var.82 064r.png|2|lbl=64r.2}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|48
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091r.jpg|3|lbl=91r.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 064v.jpg|2|lbl=64v.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 065r.jpg|1|lbl=65r.1|p=1}}
| <br/>
+
| <p><br/></p>
| <br/>
 
| <br/>
 
| <u>Fimis <span style="color:#A40000">/</span></u> (!)
 
| <br/>
 
| <br/>
 
  
|}
+
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|15|lbl=125v.15}}
{{master end}}
+
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|1|lbl=135r.1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|278v|jpg}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 262v.png|2|lbl=262v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
{{master begin
+
{{section|Page:MS Var.82 064r.png|3|lbl=64r.3}}
| title = [[Dagger]]
 
| width = 224em
 
 
}}
 
}}
{| class="wikitable floated master" style="clear:left;"
 
|-
 
! <p>Images</p>
 
! <p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Mike Rasmusson]]</p>
 
! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] (1450s)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten&nbsp;Lorbeer]], [[Julia&nbsp;Lorbeer]],<br/>[[Andreas&nbsp;Meier]], [[Marita&nbsp;Wiedner]]</p>
 
! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/>by [[Bartłomiej Walczak]]</p>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|49
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 091r.jpg|4|lbl=91r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|1|lbl=91v.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 065r.jpg|2|lbl=65r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|18|lbl=125v.18}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|2|lbl=135r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|279r|jpg}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is dagger fencing as composed and devised by master Martin Hunnfeltz who was well respected</span>'''
 
<br/>Mark when one stabs below to your body and holds the dagger so that the disc stands forward on the hand
 
| '''[94r] <span style="color:#A40000">Das Ist das fechten das maister martein huntfeltz gesatzt vnd geticht hat mit dem degen Dem got genädig seÿ</span>'''
 
Merck wenn dir ein° zu° sticht mit dem degen vnden zu° dem leib vnd hat den degen gefast das die scheib vorñ an der hant stet <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
{{section|Page:MS Dresd.C.94 262v.png|3|lbl=262v.3|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.94 263r.png|1|lbl=263r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''[95v] <span style="color:#A40000">Das ist das fechtñ Vnd dye ringen mit dem tegñ</span>'''
+
|  
<br/><br/><span style="color:#A40000">Merck</span> wen dir ainer zu sticht zu dem leib vndten / oder zu dem diech / vnd hat <del>dengen ge</del> den tegen gefasst / das im dÿe scheib vorn in der hant stet
+
|
| <br/><br/><br/>
+
|
'''[103v]''' Merckh wenn dir einer zu° sticht / mit dem degen vnnthen zu° dem leib / Vnnd hat denn degen gefasst / das die sthau°b vorn an der hannt steet /
+
|
 +
{{section|Page:MS Var.82 064r.png|4|lbl=64r.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 064v.png|1|lbl=64v.1|p=1}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|50
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|2|lbl=91v.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 065v.jpg|1|lbl=65v.1}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|16|lbl=125v.16}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|3|lbl=135r.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|279v|jpg}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Counter this thus</span>'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 263r.png|2|lbl=263r.2}}
Item: hold your left hand in front of you on the belly and when he stabs down then strike upward with your left hand onto his right arm and drive through inward under his right arm so that your left arm comes outward to his right and step well to him and lift upward and break his arm over your left shoulder
 
| '''<span style="color:#A40000">Das prich also</span>'''
 
Item halt dein lincke hant für dir an dem pauch vnd wenn er vnden zu° sticht so slach In mit der lincken hant oben auf sein rechte arm~ vnd var Im Innwendig vnden durch sein rechten arm~ vnd das dein lincker arm~ aus wendig auf sein rechten chüm vnd trit wol zu° Im vnd heb vber sich vnd prich ÿm den arm~ vber dein lincke achsel <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| Item das prich also /
+
|  
halt dei~ lincke hãt vor dir an den pauch / vnd wen er vndten zu sticht / so schlag in '''[96r]''' mit der lincken hant / oben auff sein rechtñ arm~ / vnd far im in wendig vnden dürch sein rechten arm~ / vnd dein lincker arm~ auss wendig auff sein rechtñ arm kume / vnd trit wol zu im / vnd hab vbersich / vnd prich im den arm vber dein lincke achseln
+
|
| '''Daß brich also /'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 064v.png|2|lbl=64v.2}}
Hallt dein linncke hannt / fu°r dir ann deinn pau°ch / Vnnd wenn er vnnthen zu°sticht / So schlag in mit der linnckhen hannt / oben au°f seinnen Rechtenn arm / Vnnd var ime inwendig vnnden du°rch / seinn rechten arm / Vnnd daz deinn linckhen arm / au°swenndig au°f seinn / rechten khu°mb / -- Vnnd drit wol zu° ime / Vnnd heb y°ber stich / vnnd / prich ime / den arm / y°ber dein linckhe ---- agsell /
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|51
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|3|lbl=91v.3}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 065v.jpg|2|lbl=65v.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066r.jpg|1|lbl=66r.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|17|lbl=125v.17}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|4|lbl=135r.4}}
 +
|
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|280r|jpg}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is another counter</span>'''
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 263r.png|3|lbl=263r.3|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.94 263v.png|1|lbl=263v.1|p=1}}
Mark when he stabs down to you then drop your left hand from above down to the dagger so that your thumb stands before you and strike up with the right hand from below under his right forearm near the hand thus you follow the dagger
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist ein ander pruch</span>'''
 
Merck wenn er dir vnden zu° sticht so fall ÿm von oben nider mit der lincken hant in den degen das dein daum von dir stee vnd slach mit der rechten hãt von vnden auf ÿm vnder sein rechte arm~ vorñ peÿ der hant so volgt dir der degen
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
+
|  
Wen er dir vndtñ zu stich / so fall im von oben nÿder / mit der lincken hant in sein tegen / das dein dawm von dir stee / vnd schlag mit der rechtñ hant vndtñ auff / im vndtersein rechtñ arm  vorn peÿ der hant / so folgt dir sein tegen
+
|
| '''[104v] aliu°d'''
+
| {{section|Page:MS Var.82 064v.png|3|lbl=64v.3}}
Wenn er dir vnnthen Zu°sticht / wie im aller ristn diz pu°chl gemelt / So vall im von oben nider / mit der linnckhen hannt / nim den degen / daß dein dau°mb von dir stee / -- Vnnd schlag mit der rechten hannt von Vnnthen au°f / Im Vnnther sein rechte arm / - Vorn bey° der hannt / so volgt dir d[em] degn /
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|52
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|4|lbl=91v.4}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066r.jpg|2|lbl=66r.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter</span>'''
+
|  
Mark when he stabs down to you then grasp his hand with your left hand and step through his arm with your head and in the step grab his right leg with your right hand and force him thus as you will Or with your right hand strike up under his elbow from below backward on the joint
+
| <p><br/></p>
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
+
 
Merck wenn er dir vnden zu° sticht so begreif im die hant mit deiner '''[94v]''' lincken hant vnd lauf ÿm mit dem haubt durch den arm~ vnd begreif in in dem lauf mit der rechten hant sein rechts pain vñ trag in also wo dw hin wild Oder slach von vnden auf In vnder den elpogen mit der rechten hant hinden in das gelenck <span style="color:#A40000">~</span>
+
{{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|5|lbl=135r.5}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 280v.jpg|1|lbl=280v.1}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
+
| <p><br/></p>
Wen er dir vndten zu stich / so begreyff im die hant mit deiner linckñ hant vnd mit dem haubt lauff im durch den arm~ / vnd begreiff im in dem lauff mit der rechtñ hant sein rechtz pain / vnd trag in also wo du hin wild / vnd behalt den tegen / Oder schlag võ vndtñ auff in vndter den elpogñ mit der rechtñ hant hinden an das gelenck /
 
| '''[105r] Aliu°d'''
 
Wenn er dir vnnthen zu° sticht / So begreif ime / die hannt mir deiner linnckhen hannt / Vnnd lau°f ime mit dem hau°pt du°rch / den arm vnnd begreif in / in dem lau°ff / mit der rechten hannt / sein rechtß bain / vnnd drag in also wo du° hin willt / ---- Oder schlag von vnnthen au°f in vnnther den elbogen / mit der rechten hannt / hinndrn in daß glennckh / -----
 
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 263v.png|2|lbl=263v.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter</span>'''
 
Mark when he stabs down then grab his arm with the left hand and push down and follow with your right hand from below up to the elbow and with it pull upward, this is good
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
 
Merck wenn er dir vnden zu° sticht so greif ÿm den arm~ mit der lincken hant vnd druck vnder sich vnd fal ÿm mit der rechten hant von vnden auf in den elpogen vnd zeuch do mit vbersich daz ist gu°t
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch / </span>'''
+
| <p><br/></p>
begreyff im den arm~ mit der linckñ hant / vnd druck vndtersich / vnd fall im mit der rechtñ hant võ vndtñ auff in den elpogñ / vnd da mit vbersich / das ist gutt /
+
 
| '''[105v] Aliu°d /'''
+
{{section|Page:MS Var.82 064v.png|4|lbl=64v.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 065r.png|1|lbl=65r.1|p=1}}
Wenn er dir vnthen zu° sticht / so greif im den arm mit der linnckhen hannt / -- Vnnd dru°ckh Vnndersich / -- Vnnd fal im mit der rechten hannt - Vonn vnnthen au°f / In den elbogen Vnnd zeu°ch domit y°ber sich daß ist gu°et /
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|53
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|5|lbl=91v.5}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066r.jpg|3|lbl=66r.3}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">This is how one shall wrench out with the dagger</span>'''
 
Mark when he holds the dagger so that the disk stands out in front of the hand then hold yours so too if he stabs down to you then drive yours at the same time and bind your dagger onto his and immediately with your left hand grasp downward to his from above with your thumb toward yourself and twist your dagger on his right hand and with your left break his dagger over your dagger upward thus taking his dagger
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist wie man den degen aus reissen sol</span>'''
 
Merck wenn er den degen hat gefast das Im die schaid vorñ an der hant stet so fas deinen auch also Sticht er dir denn vnden zu° so stich mit ÿm geleich ein vñ pint mit deine~ degen an den sein vnd begreif pald den seinen von oben nider mit der lincken hant das dein daumen gegen dir stee vnd went deinen degen auf sein rechte hant vnd mit der lincken prich seinen degen vber deinen degen vbersich so nÿmpstu ÿm den degen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135r.jpg|6|lbl=135r.6}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Das ist wie man den tegen ausß reyssñ sol</span>
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 280v.jpg|2|lbl=280v.2}}
<span style="color:#A40000">Item</span> wen er den tegen hat gefast das im dye scheib vornan der hant stet / so faß den dein auch also / stich er dir dan vndtñ zu / so stich mit im geleich vnd pi~t mit deine~ tegeñ an den sein / vnd begreyff pald sein tegen / von oben mit lincker hant / das dein dawm gegen dir ste / vnd windt dein tegen auff sein rechte hant / vnd mit der lincken wurg sein vber deinen tegen / so ny~bstu im de~ tegen /
+
|
| '''[106r] Wie man die degen au°sreissen soll /'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 263v.png|3|lbl=263v.3}}
Merckh / wenn er hat den degen gefasst / daß die scheidt vorn stet an der hannt / So vasß deinnen Degen au°ch also / --- Sticht / Er dir denn vnthen zu° So stich mit im gleich ein / -- vnnd pinnt mit deinnem degen an den seinen / - Vnnd begreiff balt den seinnen von oben nider / mit der linkche hannt / daß dein dau°mb gegen dir stee / -- Vnnd Wennt deinnen degen au°f sein rechte hannt / -- Vnd mit der Linckhe prich seinnen degen / y°ber deinen degen Y°bersich so nimbstu° im den Degen /
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|2|lbl=65r.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|54
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|6|lbl=91v.6}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066r.jpg|4|lbl=66r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066v.jpg|1|lbl=66v.1|p=1}}
 +
|
 +
{{section|Page:MS KK5126 125v.jpg|19|lbl=125v.19|p=1}} {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|1|lbl=126r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a wrench out</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|1|lbl=135v.1}}
Mark if he has held the dagger so that the disc stands against his little finger and stabs up to you, then invert your left hand and drive up from below and grasp his forearm near his hand below his dagger and wrench* his dagger upward with your left arm
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein aus reissen</span>'''
 
Merck hat er den degen gefast das die scheib an seine~ klaine finger stet vnd sticht dir oben zu° so ver ker dein lincke hant vnd var von vnden auf vnd be [95r] greif ÿm den arm~ vorñ peÿ der hannt vnder seine~ degen vnd würg ÿm den degen mit deine~ lincken arm~ vbersich auf
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 280v.jpg|3|lbl=-}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein auß reÿssñ</span>'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 263v.png|4|lbl=263v.4}}
Item sticht er dir oben zu / vnd hat den tegen gefast / das im dye scheib hindtñ an seiner hãt stet / so verker dein lincke hant / vnd far im vndtñ auff / gegen seinem stich / in sein rechtñ arm~ / vnd begreyff im den arm~ vorñ pey der hant / vnd wurg im den tegeñ mit deine~ rechtñ arm~ vber sich auß
+
|
| '''[106v] Aber ein au°sreissen /'''
+
|
Hat er den degenn gefasst / daß die schau°b ann seinnem clainen finger steet / Vnnd sticht dir oben zu° / -- So verker dein Linckhe hant Vnd var Von Vnnthen au°f / Vnnd begreiff Im denn Arm / Vornn pey° der hannt / Vnder seinnem degen / Vnnd wu°rg ime den degen mit deinem Linckhen arm y°bersich au°f /
+
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|3|lbl=65r.3}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|55
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 091v.jpg|7|lbl=91v.7}}
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|1|lbl=92r.1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066v.jpg|2|lbl=66v.2}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|2|lbl=126r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|2|lbl=135v.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Counter this thus</span>'''
 
Mark when you stab down to one from above and hold your dagger so that the disc lies behind your hand if he displaces with an inverted hand, whichever hand it is and will wrench around your right arm or wrench (choke) out the dagger, then twist your dagger over his hand and cut his hand off
 
| '''<span style="color:#A40000">Also prich das</span>'''
 
Merck wenn du auf einen stichst von oben nider vnd hast den degen gefast das die scheib hinden an deiner hant stet Vor setzt er mit verkarter hant es sey mit welich° hant es seÿ vnd wil dir den rechten arm~ vmb reiben oder den degen aus wurgen so wind Im den degen vber sein hant vñ schneid ÿm ab die hant <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 281r.jpg|1|lbl=281r.1}}
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 264r.png|1|lbl=264r.1}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Also prich das außreyssen</span>'''
+
|  
'''[96v]''' Wen du auff einen stichst von obñ / vnd hast den tegen gefast das dye scheib hindtñ an deiner hant stett / vnd so er dir versetzt mit v°kerter hant / es sey mit welicher hant das sey / vnd wil dir den rechtñ arm~ vmbreibñ / oder den tegen auß würgen / So wendt im dein tegñ vber sein hant / vnd kumb mit deiner lincken hant dem tegñ zu hilf vnd begreyff in vorñ peÿ dem spitz / vnd schneid im ab dye hant /
+
|
| <br/>
+
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|4|lbl=65r.4}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|56
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|2|lbl=92r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 066v.jpg|3|lbl=66v.3}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|3|lbl=126r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|3|lbl=135v.3}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 281r.jpg|2|lbl=281r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 264r.png|2|lbl=264r.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter</span>'''
 
Mark, if he stabs downward from above and has held his dagger so that the disc lies behind the hand Then also hold your dagger so and stab up from below against his stab with an inverted dagger and leave the hand and don't grapple and stab to the face
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
 
Merck sticht er von oben nyder vnd hat den degen gefast das die scheib hinden an der hant stet So fass dein degen auch also vnd stich von vnden auf mit verkartem degen gegen seinen stich vnd lass dir die hant nicht begreiffen vnd stich in das gesicht <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch / </span>'''
+
|  
faß den tegen / auch das dye scheyb hindten an der hant ste / vnd wen er stich von oben hernÿder / so stich du võ vndtñ auff / von deiner lincken seyttñ mit verkertem degen / vnd laß dir dye hant nicht begreÿffen / vnd stich in in das gesicht /
+
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|5|lbl=65r.5}}
| '''[107r] Bru°ch'''
+
}}
Sticht er dir von oben nider / vnnd hat den degen gefasst daß die schau°b hinnthen an der hannt steet / So fasß deinn degen au°f also / Vnnd stich vonn Vnnden au°f mit ver khertem degen / gegen seinem stich / Vnnd lasß dir die hannt nit begreiffen / Vnnd stich in daß gesicht /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|57
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|3|lbl=92r.3}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067r.jpg|1|lbl=67r.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|4|lbl=126r.4}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|4|lbl=135v.4}}
Mark if he holds his dagger so that the disc lies behind the hand Then hold yours so as well, if he then stabs high to you then stab up from below with an inverted dagger from your left side against his stab and drive your dagger over his forearm near the hand and push down with the dagger and with the left take him forcefully by the elbow
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
 
Merck hat er den degen gefast das ÿm die scheib hinden an der hant stet So fass den deinen auch also sticht er dir denn oben zu° so stich von vnden auf von dein° lincken seitten gegen seine~ stich mit vor kartem degen vnd var mit deine~ degen vber sein arm~ vorñ peÿ der hant vnd druck nÿder mit dem degen vnd mit der lincken nÿm ÿm das gewicht peÿ '''[95v]''' dem elpogen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 281r.jpg|3|lbl=281r.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 264r.png|3|lbl=264r.3}}
Item wilt du nit in das gesicht stechen / so far mit deine~ degen vber seinen arm~ vorñ pey der hant / vnd druck nÿder mit dem tegen / vnd mit der linckñ hant nym Im das gewicht bey de~ Elpogñ /
+
|
| '''Aliúd'''
+
|
Hat er den degen gefasst daß die stheib hinnden an der hannt steet / So fasß den deinnen au°ch also / Sticht Er dir dann oben zu° / So stich / von vnnthen au°f Von deinner linckhen seite / gegen seinem stich / mit Verkherrtem degen / -- Vnnd far mit deinnem degen y°ber seinn / arm / varn Pey° der hannt vnd dru°ckh nider / mit dem degen / Vnnd mit der linckhe Nim im dz <del>d</del> gewicht bey° dem elbogen /
+
|
 +
|  
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|6|lbl=65r.6}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|58
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|4|lbl=92r.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067r.jpg|2|lbl=67r.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|5|lbl=126r.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|5|lbl=135v.5}}
 
|  
 
|  
| Mark when you have driven your dagger over his hand then with the left hand grasp below through your right to your dagger's blade and push your arms close together and pull well downward thus you have his arm trapped
 
| Merck wenn dw mit deine~ degen vber sein hant gefarñ pist so greif mit deiner linckñ hant vnden durch dein rechte in dein degen klingen vnd druck dein arm~ vast zu° samen vnd ruck vast vnder sich so hastu Im den arm~ gefangen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Item</span> / wen du mit deine~ tegen vber sein hant gefarñ pist / so greyff mit deiner lincken hant vndtñ durch dein rechte hant in dein tegen klingeñ / vnd druck dein arm~ vast zu samen / vnd ruck vast vndtersich / so hastu Im den arm~ gefangen
+
|
| <br/>
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065r.png|7|lbl=65r.7}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|59
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|5|lbl=92r.5}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067r.jpg|3|lbl=67r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067v.jpg|1|lbl=67v.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|6|lbl=126r.6}}
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS M.I.29 135v.jpg|6|lbl=135v.6|p=1}} {{section|Page:MS M.I.29 136r.jpg|1|lbl=136r.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 281r.jpg|4|lbl=281r.4}}
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Dresd.C.94 264r.png|4|lbl=264r.4|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.94 264v.png|1|lbl=264v.1|p=1}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
Mark when he holds his dagger so that the disc stands behind the hand and stabs high to you, then invert your left hand and with it grasp his right and with the other hand stab him where you will or grab his leg with the right and thus come to wrestle
 
| <br/>
 
Merck hat er den degen gefast das die scheib hinden an der hãt stet vnd sticht dir oben zu° so verker dein lincke hant vnd begreif im do mit sein rechte vnd mit der anderñ hant stich ÿn wo dw hin wild oder begreif Im das pain mit der rechten vnd chum also zu° ringen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch</span>'''
+
{{section|Page:MS Var.82 065r.png|8|lbl=65r.8|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 065v.png|1|lbl=65v.1|p=1}}
Begreyff im dye hant mit lincker verkerter hant / vnd mit der anderñ da du den tegen innen hast / stich du in wo du hin wilt / Oder begreyff Im das pain mit der rechtñ hant / vnd kumb also zu ringñ
+
}}
| <br/>
 
'''[107v]''' Merckh wann dier ainer zu° sticht / oben / Vnnd er hat den degen gefast daß die scheib hinnden an der hannt steet / ---- So ver ker dein linckhe hannt / vnnd begreif im damit seinn Rechte / Vnnd mit der anndern hannt / stich ine Wo du hin Willt / oder begreif ime dz pain / mit der rechte / Vnnd khu°mb also zu° Rinngen /
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|60
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|6|lbl=92r.6}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067v.jpg|2|lbl=67v.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136r.jpg|2|lbl=136r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 264v.png|2|lbl=264v.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| Mark when you have grasped his right hand with your inverted left hand then strike with the right hand from above down to his arm joint and break his right arm over your right
 
| Merck wenn du Im mit lincker vorkarter hant sein rechte hant begriffen hast so slach in mit der rechten hant von oben nyder in die arm~püg vnd prich ÿm sein rechten arm~ vber deinem rechten <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Item /</span> Oder wen du im den arm~ vmbgeriben hast / so schlag in mit der rechtñ hant võ oben nÿder in die armpueg /
+
| {{section|Page:MS Var.82 065v.png|2|lbl=65v.2}}
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|61
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|7|lbl=92r.7}}
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Item:</span> When one stabs up from below then you stab strongly from above down taking the stab and fight him
+
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 067v.jpg|3|lbl=67v.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 068r.jpg|1|lbl=68r.1|p=1}}
| Item wenn ein° von vnden auf sticht so stich du starck von oben nÿder den hölen stich vnd tempf ÿn <span style="color:#A40000">~</span>
+
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|7|lbl=126r.7}}
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136r.jpg|3|lbl=136r.3}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Item</span> wen ainer von vndtñ auff sticht / so stich du starck võ oben nÿder den holen vnd tempf in
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|281v|jpg}}
| <br/>
+
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 264v.png|3|lbl=264v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 065v.png|3|lbl=65v.3}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|62
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092r.jpg|8|lbl=92r.8}}
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 092v.jpg|1|lbl=92v.1}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 068r.jpg|2|lbl=68r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136r.jpg|4|lbl=136r.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 265r.png|1|lbl=265r.1}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| Mark, this is called the Key
 
with which one unlocks all locks,<ref>Schlos/schloss can mean castle/fort as well as lock. In either case it is something that is strongly closed.</ref> this works when one stabs up to you with a dagger and you hold no weapon in your hands, then stand still and place your hands over one another from which you shall open up all locks against the dagger one stabs to you high or low
 
| Merck das haist der schlüssel
 
dar vmb das man alle schlos do mit auf schleust der get also zu wenn einer auf dich sticht mit eine~ degen vnd du in den henden kain were nicht hast so stee still vñ leg dein hendt eine auf die ander dar aus soltu auf schliessen alle schlos gegen dem degen einer stech auf dich oben '''[96r]''' oder vnden <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Hye merck den schlussel</span>'''
+
{{section|Page:MS Var.82 065v.png|4|lbl=65v.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 066r.png|1|lbl=66r.1|p=1}}
Das <del>ist</del> haist der schlussel daru~b das er alle sloß auf schleust der get also zu / wen ainer auff dich sticht mit eine~ tegen / vnd du in den hendñ kain wer nit hast / so ste still / vnd leg dein hent '''[97r]''' eine auff dye andern kreutzweiß vorñ fur dich darauß magstu auff schlissen alle schloß dye aine~ stich auff dich oben oder vndtn /
+
}}
| <br/>
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|63
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092v.jpg|2|lbl=92v.2}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Mark the counter from the Key with empty hands</span>'''
+
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 068r.jpg|3|lbl=68r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 068v.jpg|1|lbl=68v.1|p=1}}
Mark if one stabs to you high with the dagger then invert your right hand and grab his right forearm near the hand and wrap around his arm and with the left hand take it strongly by the elbow and while you take him with strength then thrust his right arm up over your left with your right hand and with your left arm lift his right over yourself so you have him trapped and can eat and drink near him and he can't come away from you
+
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|8|lbl=126r.8}}
| '''<span style="color:#A40000">Merck die pruch aus dem schlüssel mit leren henden</span>'''
 
Merck sticht dir einer oben zw° mit dem degen so ver ker dein rechte hant vnd fach seinen rechten arm~ vorñ peÿ der hant vnd raÿd ÿm den arm~ vmb vnd mit der lincken nÿm ÿm das gewicht peÿ dem elpogen vnd die weil dw ÿm das gewicht nÿmpst so stos mit dein° rechten hant seinen rechten arm~ oben vber deinen lincken vnd heb mit dem lincken arm~ seinen rechten vbersich auf so hastu In gefangen vnd magst neben ÿm essen vnd trincken das er von dir nicht mag kumen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136r.jpg|5|lbl=136r.5}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Merck dye pruch auß dem schlischel mit lern hendtñ</span>'''
+
|  
Stich dir einer zu mit dem tegen / so verkere dein rechte hant / vnd sein rechtñ arm~ / vorñ peÿ seiner rechtñ hant / vnd reib im den arm~ vmb / vnd mit deiner lincken hant nÿm im das gewicht pey de~ Elpogn / vnd dye weil du im das gewicht nymbst mit deiner lincke~ hãt / so stoß in mit deiner rechtñ hant seinen rechtñ arm~ oben vber deinen lincken arm~ gar wol / vnd heb mit deine~ linckñ arm~ seine~ rechtñ arm~ vber sich auff / so hast du in gefangñ / vnd magst nebñ im essen vnd tringeñ /
+
|
| '''[108r] Prich au°ß dem schlissl / mit leren hennden /'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 265r.png|2|lbl=265r.2}}
Sticht dir einer oben zu° mit dem degen / So verkerr deinn rechte hannt / Vnnd vach seinen rechten arm / vor bey° den hannt / Vnnd raid im den arm Vmb vnd mit der linnckhen nimb ime daß gewicht / pey° dem elbogen / vnnd dieweil du° im dz gewicht nimbst / So stoß mit deiner rechten hannt / seinen Rechten arm oben y°ber deinn linnckhen / Vnnd heb mit dem linnckhen arm seinen rechten Y°bersich au°f so hastu° in gefanngen / Vnd magst Neben im essen Vnd trinckhen / dz er von dir nit Mag khu°mmen /
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 066r.png|2|lbl=66r.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|64
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092v.jpg|3|lbl=92v.3}}
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 068v.jpg|2|lbl=68v.2|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069r.jpg|1|lbl=69r.1|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|9|lbl=126r.9}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Yet a counter with empty hands</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|1|lbl=136v.1}}
When one stabs down to you then drop your left hand onto his right and hold it tight and grasp with an inverted right hand down to his dagger and twist his dagger by the point up from below and toward his body and step with your chest behind on the dagger thus stabbing him with his own dagger
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber ein pruch mit lerñ henden</span>'''
 
Wenn dir einer vnden zu° sticht so fall ÿm mit der lincken hant auf sein rechte vnd halt die fest vnd greif mit rechter verkartter hant vnden in sein degen vnd wend ÿm sein degen von vnden auf zw° seine~ leib mit der spitz vnd lauf mit dein° prust hinden an den degen so stichstu ÿn mit seine~ aigen degen <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber mit lern hendtñ</span>'''
+
|  
Wen dir einer zu sticht vndtñ / so fall im mit der linckñ hant auff sein rechte hant vnd halt dye fest / vnd greyff mit rechter verkerter hant vndtñ in sein tegen / vnd wend im sein tegen von vndtñ auff mit dem spitz zu seine~ leib / vnd lauff mit deiner prust hindtñ an den tegen / so stichstu in mit seine~ aige~ tegeñ /
+
|
| '''[108v] Aber mit leren hennden /.'''
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 265r.png|3|lbl=265r.3|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.94 265v.png|1|lbl=265v.1|p=1}}
Wenn dir einner Vnnthen Zu° sticht / So vall im mit der linnckhen hannt / au°f seinn rechte / Vnnd hallt die Vasst / Vnnd greif mit rechter Verkherrter hannt / Vnnthen inn seinn degen / Von Vnthen au°f zu° seinnem leib / mit der spitz / Vnnd lau°f mit deinn bru°st hinnden an den degen / So stichstu° in mit seinem aigenen degen /
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 066r.png|3|lbl=66r.3}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|65
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092v.jpg|4|lbl=92v.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069r.jpg|2|lbl=69r.2}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|10|lbl=126r.10}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Still with empty hands</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|2|lbl=136v.2}}
When one stabs down with the dagger to you then grasp his arm with both hands and step through the arm and hold tight thus you break his arm and also take the dagger if you want
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber mit leren hendñ</span>'''
 
Wenn dir einer mit dem degen vnden zu° sticht so begreif ÿm den <del>arm~</del> arm~ mit paiden henden vnd lauf ÿm durch den arm~ '''[96v]''' vnd halt fest So prichstu Im den arm~ auch nÿmpstu Im den degen ob dw wild <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber mit lerñ henden / </span>'''
+
|  
Wen dir ainer vndtñ zu sticht / so begreyff im den arm~ mit payden hendñ / vnd lauff im durch den arm~ / vnd reib vmb / so sprichst du im den arm~ / auch nymbst du im den tegen ob du wild
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 265v.png|2|lbl=265v.2}}
| '''[109r] Aber mit lern hennden /'''
+
|
Wenn dir einner mit dem degen Vnnthen Zu° sticht / -- So begreif ime den arm / mit beden hennden /. Vnnd lau°f ime du°rch den arm / Vnnd halt Vasst So prichstu° im den arm / vnd nimbst im den degen ab du° willt /
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 066v.png|1|lbl=66v.1|p=1}}
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row SS|66
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 092v.jpg|5|lbl=92v.5}}
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 093r.jpg|1|lbl=93r.1}}
 +
|  
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069r.jpg|3|lbl=69r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069v.jpg|1|lbl=69v.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|11|lbl=126r.11}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Another</span>'''
+
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|3|lbl=136v.3}}
When you have grabbed the arm with both hands Then wrench over and twist yourself around to your right side and break his arm over your left shoulder
 
| '''<span style="color:#A40000">Ein anders</span>'''
 
Wenn dw Im den arm~ mit paiden henden begriffen hast So raid vmb vnd wendt dich durch auf dein rechte seitten vnd prich ÿm den arm~ vber dein lincke achsel
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Aber mit lerñ hendñ</span>'''
+
|  
Begreÿff im den arm~ mit paydñ hendñ / vnd reib vmb / vnd went dich durch auff dein rechte seÿttñ vmb / prich im den arm~ vber dein lincke achsel
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 265v.png|3|lbl=265v.3}}
| '''[109v] Aliúd /'''
+
|
Wenn du° im den arm begriffen hast mit baiden hennden / so Raid vmb vnnd wenndt dich du°rch au°f dinn Rechte seite / vnnd prich ime den arm y°ber dein linckhe agsl /
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 066v.png|2|lbl=66v.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|67
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 093r.jpg|2|lbl=93r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069v.jpg|2|lbl=69v.2}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|12|lbl=126r.12}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|4|lbl=136v.4}}
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Still with empty hands</span>'''
 
When one stabs to you Then grasp his arm with both hands and step well to him and twist yourself to your right side and break his arm over your chest
 
| '''<span style="color:#A40000">Aber mit leren henden</span>'''
 
Wenn dir einer zu sticht So begreif ym den arm~ mit paiden henden vnd trit wol zw ÿm vnd wendt dich auf dein rechte seitten vnd prich ÿm den arm~ vber dein prust
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Mit lern hendñ</span>'''
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 266r.png|1|lbl=266r.1}}
<span style="color:#A40000">Begreyff</span> im den arm~ mit payde~ hendñ / vñ tritt wol zu im / vñ went dich auff dei~ rechte seyttñ vñ prich im den arm~ vber dei~ prust
+
|
| '''[110r] mit lern henndn /'''
+
|
Wenn die einer zu° sticht So begreif ime den arm / mit baiden henntn / Vnnd trit Wol zu° im / Vnnd Wenndt dich au°f deinn Recht seite / Vnd prich ime den arm y°ber dein Recht pru°st /
+
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Var.82 066v.png|3|lbl=66v.3}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|68
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 093r.jpg|3|lbl=93r.3}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 069v.jpg|3|lbl=69v.3}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|13|lbl=126r.13}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|5|lbl=136v.5}}
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Or try wrestling</span>'''
 
Drive ahead with your left hand to his neck and stride with your left foot behind his right and throw him over your left knee from the foot
 
| '''<span style="color:#A40000">Oder treib das ringen</span>'''
 
Var mit deiner lincken hant vorñ für sein hals vnd schreit mit deinem lincken fues hinder seinen rechten vnd würf ÿn vber dein lincks knÿe aus dem fuess <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 266r.png|2|lbl=266r.2}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Oder</span> treib das ringen /
+
|  
far mit deiner linckeñ hant vorñ fur sein halß / vnd schreitt mit dem lincken fuß hindter sein rechtñ fuß / vnd wurff in vber dein linckes knye auß dem fuß
+
|
| <br/>
+
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Var.82 066v.png|4|lbl=66v.4|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 067r.png|1|lbl=67r.1|p=1}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS|69
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 093r.jpg|4|lbl=93r.4}}
 +
| {{section|Page:Cod.I.6.4º.3 070r.jpg|1|lbl=70r.1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|14|lbl=126r.14}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">With Empty Hands</span>'''
 
When he stabs then grasp his right hand with your left and with the right grasp him below the elbow and pull it to yourself and with the left thrust his arm upward and spring with your right foot behind his left and throw him from the foot over your right knee
 
| '''<span style="color:#A40000">Mit leren henden</span>'''
 
Wenn er sticht so begreif Im die rechten hant mit deine° lincken vnd mit der rechten begreif Im vnden den elpogen vñ zeuch do mit do mit zu° dir vnd mit der lincken stos ym den arm~ oben von dir vnd spring mit deinem rechten fuess hinder seinen lincken vnd würf ÿn aus dem fuëss vber dein rechtzs knÿe <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 266r.png|3|lbl=266r.3}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''<span style="color:#A40000">Mit lern hendtñ</span>'''
+
|  
'''[97v]''' Begreyff Im dye recht hant mit deiner lincken / vnd mit der rechten begreiff im vnden den elpogen / vnd zeuch damit zu dir / vnd mit der linckñ hant stoß in oben von dir / vnd spring mit deine~ rechtñ fueß hindter seinen lincken fuß / vnd wurff in auß dem fuß vber dein rechtes knÿe etc /
+
|
| '''[110v] Mit lernn henndn /'''
+
|
Wenn Er sticht So begreif im die recht hannt mit deinner linnckhen / -- Vnnd mit der rechte begreif im Vnnthen den Elbogen / - Vnd zeu°ch do mit Zu° dir Vnnd mit der linnckhen stoß im den arm oben von dir / Vnnd spring mit deinem rechtn fu°esß / hinter seinm linckhen / Vnnd wirf in au°ß denn fu°esß y°ber dein rechtß khnie /
+
| {{section|Page:MS Var.82 067r.png|2|lbl=67r.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row SS noline|70
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS M.I.29 136v.jpg|6|lbl=136v.6}}
 +
|  
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
Line 1,441: Line 1,702:
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <span style="color:#A40000">Finis</span>
 
 
|  
 
|  
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
</table>
 +
</div>
  
|}
+
<h3 style="display: none;> Dagger </h3>
{{master end}}
+
<div id="dagger" style="background:transparent; clear:both; font-weight:normal; padding:3px; text-align:left; width:0em; min-width:0em;">
 +
<table class="master sortable">
 +
<tr>
 +
  <th id="DIllustrations0"><p>Illustrations</p></th>
 +
  <th id="DRasmusson0"><p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}} (2004){{edit2|Martin Huntsfeld/Mike Rasmusson D 2004}}<br/>by [[Mike Rasmusson]]</p></th>
 +
  <th id="DRome0"><p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="DGlasgowa0"><p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version Ⅰ]] (1508){{edit index|Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="DGlasgowb0"><p>[[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|Glasgow Version Ⅱ]] (1533){{edit index|Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)}}<br/>Transcribed by [[Bartłomiej Walczak]] and [[Bartosz Starko]]</p></th>
 +
  <th id="DKrakow0"><p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Michael Chidester]]</p></th>
 +
  <th id="DDresdenM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.93/C.94)|Dresden Version (Mair)]] (1542){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.94)}}<br/>Transcribed by [[Pierre-Henry Bas]]</th>
 +
  <th id="DViennaGM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-German (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825)}}<br/>Transcribed by [[Bartłomiej Walczak]] and [[Bartosz Starko]]</p></th>
 +
  <th id="DMunichM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Munich Version (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393 II)}}</p></th>
 +
  <th id="DViennaLM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-Latin (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825)}}</p></th>
 +
  <th id="DMunich0"><p>[[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Version]] (1556){{edit index|Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)}}<br/>Transcribed by [[Bartłomiej Walczak]] and [[Bartosz Starko]]</p></th>
 +
</tr>
  
{{master begin
+
{{Huntsfeld row D|1
| title = [[Mounted Fencing]]
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 094r.jpg|1|lbl=94r.1}}
| width = 224em
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 095v.jpg|5|lbl=95v.1}}
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 040r.png|1|lbl=40r.1}}
 +
| {{section|Page:Cod.10825 236r.png|3|lbl=236r.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 
}}
 
}}
{| class="wikitable floated master" style="clear:left;"
 
|-
 
! <p>Images</p>
 
! <p>{{rating}}</p>
 
! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] (1450s)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten&nbsp;Lorbeer]], [[Julia&nbsp;Lorbeer]],<br/>[[Andreas&nbsp;Meier]], [[Marita&nbsp;Wiedner]]</p>
 
! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
 
! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)</p>
 
  
 +
{{Huntsfeld row D|2
 +
| <p><br/></p>
 +
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 094r.jpg|2|lbl=94r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 +
{{section|Page:MS E.1939.65.341 095v.jpg|6|lbl=95v.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 +
{{section|Page:MS E.1939.65.354 198r.jpg|3|lbl=198r.2}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 103v.jpg|1|lbl=103v.1}}
 +
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 040r.png|2|lbl=40r.2}}
 +
| {{section|Page:Cod.10825 236r.png|4|lbl=236r.2}}
 +
|
 +
|
 +
| <p><br/></p>
 +
 +
{{section|Page:Cgm 3712 076r.jpg|3|lbl=76r.2}}
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|3
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 094r.jpg|3|lbl=94r.3}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 095v.jpg|7|lbl=95v.3|p=1}} {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|1|lbl=96r.1|p=1}}
| '''[97v] <span style="color:#A40000">Hÿe hebt sich an maister marteins huntfeltz kunst dem got genädig seÿ zu° Ross mit der glefen vnd mit dem swert her nach geschriben</span>'''
 
Zu° ross streiten <br/>
 
lere von paiden seitten <br/>
 
dar nach wisse <br/>
 
den roß guten gewisse <br/>
 
auch merck die seitten <br/>
 
do du auf vortail gerest streitten <br/>
 
Wer auf dich sÿnnet <br/>
 
sein swert zu° dir chu~men gewinnet <br/>
 
an zweifel wind an <br/>
 
wildu chainen schaden han <br/>
 
Darnach mercke <br/>
 
gleffen naÿ bederben mit stercke <br/>
 
erst ploß zu° rennen <br/>
 
so fass den zaum lanck mit synnen <br/>
 
Dar nach zu° streitten <br/>
 
die glefen twer vber ein seitten <br/>
 
So merck die seitten <br/>
 
so du mit kunst gerest reitten <br/>
 
So recht mit sÿnne~ <br/>
 
So du absetzen gerest gewinne~ <br/>
 
Recht lanck lass hangen <br/>
 
Das lob ich wiltu rangen <br/>
 
Wer auf dich wil hauen <br/>
 
Vor setzen soltu dich freÿen <br/>
 
Wenn du hast vor setzt <br/>
 
So sein all sein häw geletzt <br/>
 
So findestu schnidt hinden <br/>
 
vnd vorñ mit dar nach ÿm abhaut <br/>
 
zaum linck pain sunder Im draw <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| '''[126r] Das ist maister marteins hunczfeltz chunst zu ross mit der glaffen vnd mit swertt'''
+
{{section|Page:MS E.1939.65.354 198r.jpg|4|lbl=198r.3|p=1}} {{section|Page:MS E.1939.65.354 198v.jpg|1|lbl=198v.1|p=1}}
<br/>Zu ross streiten <br/>
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 103v.jpg|2|lbl=103v.2}}
lern mit paidenn seytenn <br/>
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 040r.png|3|lbl=40r.3}}
darnach <br/>
 
dem ross gurt[e]n gewisse <br/>
 
auch merck die seytenn <br/>
 
da dw auf vortail gerst zu streitenn <br/>
 
wer auf dich sinnet <br/>
 
sein swert zw dir chömenn gewinet <br/>
 
an zweyffl wind an <br/>
 
wild dw chainen schaden han <br/>
 
darnach merck <br/>
 
die glaffenn bedeckenn mit sterck <br/>
 
Erst ploss zw rennen <br/>
 
so vass dein zaum lannck mit sinenn <br/>
 
dar nach zu streitn <br/>
 
die gläffenn twer vber ein seyten <br/>
 
so merck die seytenn <br/>
 
da dw mit chunst gerest reytenn <br/>
 
so reyt mit sinnen <br/>
 
so dw abgeseczen gerst gewinenn <br/>
 
recht lanng las hangenn <br/>
 
das lob ich lass rangenn <br/>
 
Wer auf dich wil hauen <br/>
 
verseczenn sold dw dich freyenn <br/>
 
wenn dw hast verseczt <br/>
 
so sein all sein hew verleczt <br/>
 
so findest snyt hindenn <br/>
 
vnd vor mitte dar nach im ab haw <br/>
 
zaum linck pey sunder / im traw
 
 
|  
 
|  
 +
{{section|Page:Cod.10825 236r.png|5|lbl=236r.3|p=1}} {{section|Page:Cod.10825 236v.png|1|lbl=236v.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| '''[192v]'''
+
|  
<br/>
+
| {{section|Page:Cgm 3712 076r.jpg|4|lbl=76r.3}}
<br/>
+
}}
<br/>
+
 
<br/>
+
{{Huntsfeld row D|4
<br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 094r.jpg|4|lbl=94r.4}}
<br/>
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|2|lbl=96r.2}}
<br/>
+
| <p><br/></p>
<br/>
+
 
<br/>
+
{{section|Page:MS E.1939.65.354 198r.jpg|2|lbl=198r.1}}
<br/>
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|104v|jpg|lbl=104v}}
<br/>
+
| {{section|Page:MS Dresd.C.94 053r.png|1|lbl=53r.1}}
<br/>
+
| {{section|Page:Cod.10825 247r.png|2|lbl=247}}
<br/>
+
|
<br/>
+
|
<br/>
+
| <p><br/></p>
<br/>
+
 
<br/>
+
{{section|Page:Cgm 3712 076r.jpg|2|lbl=76r.1}}
<br/>
+
}}
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
'''[193r]'''
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|5
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 094r.jpg|5|lbl=94r.5|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 094v.jpg|1|lbl=94v.1|p=1}}
| '''<span style="color:#A40000">Das sind die stuck mit der glefen</span>'''
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|3|lbl=96r.3}}
Item renn mit ÿm geleich ein mit der glefen vnd stee auf von dem lincken arm~
 
 
|  
 
|  
| '''[126v] Das seind die stuck mit der glaffenn'''
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|105r|jpg|lbl=105r}}
renn mit im geleich ein mit der glaffenn oder //ste<ref>"/ste/" wurde oberhalb der Zeile eingefügt.</ref> auf von von (sic) dem tennckenn arm
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|6
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 094v.jpg|2|lbl=94v.2}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|4|lbl=96r.4}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|105v|jpg|lbl=105v}}
| Item setz ab kurtz mit paiden henden mit der glefen
 
 
|  
 
|  
| jtem secz ab churcz mit paidenn henndenn mit der glaffenn
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|7
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 094v.jpg|3|lbl=94v.3}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|5|lbl=96r.5}}
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|106r|jpg|lbl=106r}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''[98r]''' Item so dir einer aus slecht die glefen mit dem swert so stos ÿn mit der glefen mit dem hinderñ tail zu° den hoden oder far ÿm mit dem arm~ in sein arm~ vnd nym ÿm sein swert
 
 
|  
 
|  
| jt[e]m so dir ainer auf slecht dy gläffenn mit dem swert so stos in mit der gläffenn mit dem hindern tayl an die hodenn oder far im mit dem arm jn sein arm vnd nym im sein swert
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|8
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 094v.jpg|4|lbl=94v.4|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 095r.jpg|1|lbl=95r.1|p=1}}
| '''<span style="color:#A40000">Swert gegen swert</span>'''
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|6|lbl=96r.6}}
Item leg dein swert auf den lincken arm~ vnd wenn Jäner auf dich haut so stee auf haw hant zaum linck pain ab <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| '''Swert gegn swert'''
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|106v|jpg|lbl=106v}}
leg dein swert auf dein tencken arm vnd wenn jenner auf dich haut so ste auf haw hat zaum linck pain ab
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row D|9
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 095r.jpg|2|lbl=95r.2}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096r.jpg|7|lbl=96r.7}}
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|1|lbl=96v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item stee auf mit dem swert vnd nÿm ÿm sein swert <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem ste auf mit dem swert vnd nym jm sein swert
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|10
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 095r.jpg|3|lbl=95r.3}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|2|lbl=96v.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 107r.jpg|1|lbl=107r.1}}
| Item gee auf mit deine~ knopf vñ haw Im zu° dem kopf do mit prich glefen vnd allew were <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem ge auf mit deinem chnopf vnd haw im zw dem chopf do mit do prich glaffen vnd allerlay wer
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|11
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 095r.jpg|4|lbl=95r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|1|lbl=95v.1|p=1}}
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|3|lbl=96v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 107r.jpg|2|lbl=107r.2}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item wenn du Im zu° dem kopf schlechst vnd er dir vor setzt so heng wol aus deine~ rechten arm~ wirf oder stich Im in sein arm~ <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem wenn dw in mit dem chnopf slechst vnnd er dir verseczt henng wol aus deinem rechtn arm
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|12
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|2|lbl=95v.2}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|4|lbl=96v.4}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item vor setz den stich oder den slag vñ var Im mit dem knopf zu° dem hals vñ würff ÿn <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem versecz denn stich oder den slag vnd far im mit dem chnopf vmb denn hals vnd würff in
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''[193v]'''
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|13
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|3|lbl=95v.3}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|5|lbl=96v.5}}
 +
|
 +
| <p><br/></p>
 +
 
 +
{{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|107v|jpg|lbl=107v}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item wenn er dir zu° der lincken seittñ zu° reitt So vor setz vnd slach ÿm ein ober haw zum kopf oder stich in in den hals <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem wenn er dir zu der tennck[e]n seytenn zu reyt so versecz vnd slach im ein oberhaw zu dem chopf vnd stich in in den hals
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|14
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|4|lbl=95v.4}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|6|lbl=96v.6}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item nÿm dein swert in die linck hant vnd leg es dem ross auf den hals vnd wenn er schlecht so vor setz vnd stich ÿm zw° dem hals <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem nym dein swert in dein tenncke hannd vnd leg es dem ross auf seinen hals vnder Slecht so versecz im vnd stich im zum hals
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|15
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|5|lbl=95v.5}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|7|lbl=96v.7}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item wenn er schlecht so vor setz vñ hurt '''[98v]''' mit deine~ gehültz vnder sein arm~ vnd mit deine~ rechten fuess far vnder sein satelrÿmen vnd erpür ÿm den fues vnd heb ÿm auf den arm~ mit deine~ gehültz vnd würff ÿn also vom ross
 
 
|  
 
|  
| jtem wenn er slecht so versecz vnd hurt mit deinem gehilcz vnder sein arm vnnd mit deinem rechten fues vnnder sein steick leder vnd enpur im in denn fuess vnd hab im auf denn arm mit deinem gehilcz vnd wurff Jn also vom ross
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row D|16
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 095v.jpg|6|lbl=95v.6|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 096r.jpg|1|lbl=96r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 096v.jpg|8|lbl=96v.8|p=1}} {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|1|lbl=97r.1|p=1}}
| Item das stuck ist der edelschafgrif als du wol waist wie man den treiben sol
 
 
|  
 
|  
| jtem das ist der edl schaffgriff als dw wol waist wie man in dan treybenn sol
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|17
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096r.jpg|2|lbl=96r.2}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|2|lbl=97r.2}}
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|108r|jpg|lbl=108r}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item ein swert mit dem anderñ genome~ aus den hangenden örterñ begreif ÿm den arm~ do er das swert Inn heltt vnd hurt ym durch vnd nÿm ÿm das swert oder zeuch ÿn von dem ross
 
 
|  
 
|  
| jtem ein swert mit dem andern genomenn auf denn hangendenn orter[e]n begreyff im denn arm do er das swert in haldet vnnd hurt im durch vnd nym im das swert od[er] zeuch in von dem ross
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|18
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096r.jpg|3|lbl=96r.3}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|3|lbl=97r.3}}
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|108v|jpg|lbl=108v}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item als vor haw° Im geräd zum kopf ein ober haw
 
 
|  
 
|  
| jtem als vor vnd haw im gerad zum chopf ein oberhaw
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|19
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 096r.jpg|4|lbl=96r.4|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 096v.jpg|1|lbl=96v.1|p=1}}
| Item gee auf von dem lincken arm~ vnd hau Im ab den hals mit der twer oder begreif im den hals mit der rechten hant vnd würff ÿn <span style="color:#A40000">~</span>
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|4|lbl=97r.4}}
 
|  
 
|  
| jtem ge auf von dem tennckenn arm vnd haw im ab denn hals mit der twier oder begreyff im denn hals mit der rechtenn hand vnd wurff in
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|109r|jpg|lbl=109r}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|20
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096v.jpg|2|lbl=96v.2}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|5|lbl=97r.5}}
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|109v|jpg|lbl=109v}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist zu° gewappenter hant</span>'''
 
Item lass lanck hangen vnd greif in das kurtz swert vnd vorsetz für deiner hant vnd stich ÿn wo dw magst <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| '''Das ist zu gewapender hannd'''
 
jtem lass lanng hanngenn vnd greyff in das churcz swert vnd versecz vor deiner hannd vnd stich in wo dw magst
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
<br/>
 
'''[194r]'''
 
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|21
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096v.jpg|3|lbl=96v.3}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|6|lbl=97r.6}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|110r|jpg|lbl=110r}}
| Item als vor vnd far Im vmb den hals besunder vorsetz von dir lanck <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem als vor vnd far im vmb denn hals besunder versecz von dir lannck
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D|22
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096v.jpg|4|lbl=96v.4}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|7|lbl=97r.7}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item gee auf mit dem knopf vnd vor setz mit dem venster vnd greif in das halbswert vnd wechsel die hinder hant foren vnd slach ÿm zu dem hals <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem ge auf dem chnopf vnnd versecz mit dem fenster vnd greyff in das halb swert vnd wechsel die hinder hannd vornn[e] vnd slach /zw im // dem hals
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
 
 +
{{Huntsfeld row D|23
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 096v.jpg|5|lbl=96v.5}}
 +
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097r.jpg|8|lbl=97r.8}}
  
|-
+
{{section|Page:MS E.1939.65.341 097v.jpg|1|lbl=97v.1}}
 +
|
 +
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|110v|jpg|lbl=110v}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''[99r]''' Item swert wider glefen vorsetz mit dem swert das dein stich Im zu° dem hals gee
 
 
|  
 
|  
| jtem swert wider gläffenn das dein Stich zum hals ge
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
}}
  
|-
+
{{Huntsfeld row D noline|24
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:MS E.1939.65.341 097v.jpg|2|lbl=97v.2}}
| Item Jagt einer starck auf dich mit der glefen so vor setz mit halbem swert vnd las do mit glaitten vnd stich ÿm zu° dem hals ~
 
 
|  
 
|  
| Jtem jagt er starck auf dich so versecz mit halbenn swert vnnd lass da mit gleytenn vnd stich im zw hals
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|  
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
</table>
 +
</div>
  
|-  
+
<h3 style="display: none;> Mounted Fencing </h3>
 +
<div id="mounted" style="background:transparent; clear:both; font-weight:normal; padding:3px; text-align:left; width:0em; min-width:0em;">
 +
<table class="master sortable">
 +
<tr>
 +
  <th id="MFIllustrations0"><p>Illustrations<br/>from the [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Version]]</p></th>
 +
  <th id="MFCheney0"><p>{{rating|C|Draft Translation (from the Rome)}} (2020){{edit2|Martin Huntsfeld/Stephen Cheney MF 2020}}<br/>by [[Stephen Cheney]]</p></th>
 +
  <th id="MFHaaland0"><p>{{rating|c|Draft Translation (from the Latin)}} (2019){{edit2|Martin Huntsfeld/Per Magnus Haaland MF 2020}}<br/>by [[Per Magnus Haaland]]</p></th>
 +
  <th id="MFRome0"><p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="MFAugsburg0"><p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] (1460s){{edit index|Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="MFViennaa0"><p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version Ⅰ]] (1480s){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="MFOrtenburg0"><p>[[Ortenburg Fechtbuch|Ortenburg Version]] (late 1400s){{edit index|Ortenburg Fechtbuch}}<br/></p></th>
 +
  <th id="MFNuremberg0"><p>[[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Nuremberg Version]] (ca. 1500){{edit index|Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)}}<br/></p></th>
 +
  <th id="MFViennab0"><p>[[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Version Ⅱ]] (1505){{edit index|Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
  <th id="MFKrakow0"><p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Michael Chidester]]</p></th>
 +
  <th id="MFDresdenM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.93/C.94)|Dresden Version (Mair)]] (1542){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.94)}}<br/>Transcribed by [[Bartłomiej Walczak]]</p></th>
 +
  <th id="MFViennaGM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-German (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10826)}}</p></th>
 +
  <th id="MFMunichM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Munich Version (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393 II)}}</p></th>
 +
  <th id="MFViennaLM0"><p>[[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Version-Latin (Mair)]] (1550s){{edit index|Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10826)}}</p></th>
 +
  <th id="MFMunich0"><p>[[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Version]] (1556){{edit index|Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)}}<br/></p></th>
 +
  <th id="MFRostock0"><p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1570){{edit index|Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th>
 +
</tr>
 +
{{Huntsfeld row MF|1
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 097v.jpg|1|lbl=97v.1}}
| Item nÿm swert degen von der lincken seitten vnd die glefen linck seitñ mercke dein arbait do mit sterck <span style="color:#A40000">~</span>
+
| <p><br/><br/><br/></p>
 +
 
 +
{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 123v.jpg|1|lbl=123v.1|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.I.6.4º.3 124r.jpg|1|lbl=124r|p=1}}
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126r.jpg|15|lbl=126r.15}}
 
|  
 
|  
| vnd nym swert tegenn vonn der te // nnckenn seytenn vnd die glaffenn linck seytenn merck dein arbait do mit sterck
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS 26-232 100v.png|3|lbl=100v}}
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 192v.jpg|2|lbl=192v|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|1|lbl=193r.1|p=1}}
 +
| <p><br/><br/><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS Dresd.C.94 327r.png|1|lbl=327r}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
{{section|Page:Cod.icon. 393 II 227r.jpg|2|lbl=227r|p=1}}<br/><br/><br/>{{section|Page:Cod.icon. 393 II 227v.jpg|1|lbl=227v|p=1}}
| Item wind vnd vorsetz nÿms von dir lanck so ist er geletzt zu° hant <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| Jtm wind vnd versecz jtm wind vnd versecz (sic) swert nyms von dir lannck so ist geleczt zw hand
 
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS Var.82 075v.png|1|lbl=75v}}
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|2
 
|  
 
|  
| <br/>
+
| {{section|Page:Cod.44.A.8 097v.jpg|2|lbl=97v.2}}
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|1|lbl=126v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|2|lbl=193r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|3
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 097v.jpg|3|lbl=97v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|2|lbl=126v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|3|lbl=193r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|4
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|1|lbl=98r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|3|lbl=126v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|4|lbl=193r.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|5
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|2|lbl=98r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|4|lbl=126v.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|5|lbl=193r.5}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|6
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|3|lbl=98r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|5|lbl=126v.5}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|6|lbl=193r.6}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|7
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|4|lbl=98r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|6|lbl=126v.6}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|7|lbl=193r.7}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|8
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|5|lbl=98r.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|7|lbl=126v.7}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193r.jpg|8|lbl=193r.8}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|9
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|6|lbl=98r.6}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|8|lbl=126v.8}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|1|lbl=193v.1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|10
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|7|lbl=98r.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|9|lbl=126v.9}}
 +
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Wider das versetzen am swert</span>'''
 
Item dar nach vorplende <br/>
 
wer dich mit vorsetzen wil schenden <br/>
 
An zweifel nÿm war <br/>
 
vnd var Im pald vnder den arm~ dar <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| '''Wider das verseczenn am swert'''
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|2|lbl=193v.2}}
Jtem dar nach verplennt <br/>
 
wer dich mit verseczenn wil schenndenn <br/>
 
an zweyff nym war <br/>
 
vnd far im pald vnder den arm dar
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|11
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|8|lbl=98r.8}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|10|lbl=-126v.10}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|3|lbl=193v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|12
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 098r.jpg|9|lbl=98r.9|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|1|lbl=98v.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|11|lbl=126v.11}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|4|lbl=193v.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|13
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|2|lbl=98v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|12|lbl=126v.12}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|5|lbl=193v.5}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|14
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|3|lbl=98v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|13|lbl=126v.13}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|6|lbl=193v.6}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|15
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|4|lbl=98v.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|14|lbl=126v.14}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|7|lbl=193v.7}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|16
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|5|lbl=98v.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|15|lbl=126v.15}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|8|lbl=193v.8}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|17
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|6|lbl=98v.6}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|16|lbl=126v.16}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 193v.jpg|9|lbl=193v.9|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|1|lbl=194r.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|18
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|7|lbl=98v.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|17|lbl=126v.17}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|2|lbl=194r.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|19
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 098v.jpg|8|lbl=98v.8}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|18|lbl=126v.18}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|3|lbl=194r.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|20
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|1|lbl=99r.1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|19|lbl=126v.19}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|4|lbl=194r.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|21
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|2|lbl=99r.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|20|lbl=126v.20}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|5|lbl=194r.5}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|22
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|3|lbl=99r.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|21|lbl=126v.21}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|6|lbl=194r.6}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|23
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|4|lbl=99r.4}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|22|lbl=126v.22}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|7|lbl=194r.7}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|24
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|5|lbl=99r.5}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|23|lbl=126v.23}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|8|lbl=194r.8}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|25
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|6|lbl=99r.6}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|24|lbl=126v.24}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194r.jpg|9|lbl=194r.9|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|1|lbl=194v.1|p=1}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|26
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|7|lbl=99r.7}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|25|lbl=126v.25}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|2|lbl=194v.2}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|27
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:Cod.44.A.8 099r.jpg|8|lbl=99r.8|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|1|lbl=99v.1|p=1}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|26|lbl=126v.26}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|3|lbl=194v.3}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|28
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|2|lbl=99v.2}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|27|lbl=126v.27}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|4|lbl=194v.4}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|29
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|3|lbl=99v.3}}
 +
|
 +
| {{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|28|lbl=126v.28}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|5|lbl=194v.5}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|30
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|4|lbl=99v.4}}
 +
|
 +
| <p><br/></p>
  
|-
+
{{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|29|lbl=126v.29}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 194v.jpg|6|lbl=194v.6|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 195r.jpg|1|lbl=195r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Absetzen zu° prechen mit der glefen</span>'''
 
Wiltu absetzen prechen <br/>
 
vnd sein kunst letzen <br/>
 
glefen zu° forne <br/>
 
rauß dar vnder nÿm ÿms an zorne <br/>
 
Auch magstu rangenn <br/>
 
wenn du In hast vmb fangen
 
 
|  
 
|  
| '''Mit der glaffenn'''
 
wildw abseczen <br/>
 
vnnd sein chunst leczenn <br/>
 
glaffenn zw vorn <br/>
 
misch dar vnder nym yms ann zorn <br/>
 
Auch magstu ringen <br/>
 
wenn dw in hast vmbgefangenn
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
<br/>
 
'''[194v]'''
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item greift er dich an zu° der seittñ vmb den hals oder des gleichen vmbfach seinen arm~ auswendig in de püg vnd prich von vnden auf <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtem greyft er dich an zw der seytenn vmb denn hals oder des gleichen vmbfach seinen arm auswendig jn der pug vnd prich von vnden auf
+
}}
 +
{{Huntsfeld row MF|31
 +
|
 +
| {{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|5|lbl=99v.5}}
 +
|  
 
|  
 
|  
 +
{{section|Page:MS KK5126 126v.jpg|30|lbl=126v.30|p=1}} {{section|Page:MS KK5126 127r.jpg|1|lbl=127r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Das ist ein gemaine lere zu° ross</span>'''
 
Item fleuchstu vor ob man dich Jagt vñ man dir hinden an setzt mit der glefen
 
 
|  
 
|  
| '''Das ist ein gemaine ler zw ross'''
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 195r.jpg|2|lbl=195r.2}}
fleuchstu vor ob man dich jagt vnd man dir an secz hindenn mit / glaffenn der //
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''[99v]''' So setz ab durch arm~ Oder würf dich vmb oder sitz mit dem ars in die krum oder halt an dich mit dem ross durch roß ädems willen vnd haw drein mit den sporñ so get die glefen aus lere von paiden seittñ haw stich kunstigklich abgleitten <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| so secz ab durch arm oder würff dich vmb oder sicz mit dem ars in die chrümp oder halt an dich mit dem ross durch ross atems willenn so haw drein mit spor[e]nn so get die glaffen aus lere auf paid seytn haw stich chünstlich abgeleyten
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
 
+
{{Huntsfeld row MF|32
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item stich von paiden seitten hinder dich Im nach <del>J?</del> iagen vnd in iglichem stich sitz in die krüm ~
 
 
|  
 
|  
| jtem stich von paiden seytenn hin der jm nach jagenn vnd ydlichenn stich secz in die chrum
+
{{section|Page:Cod.44.A.8 099v.jpg|6|lbl=99v.6|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 100r.jpg|1|lbl=100r.1|p=1}}
 
|  
 
|  
 +
| {{section|Page:MS KK5126 127r.jpg|1.1|lbl=127r.2}}
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Item du magst auch absetzen mit der hant vnd mit dem degen wenn man voren an gesetzt hat das get auch zw° mit weichen in die krüm <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| jtm dw magst auch abgeseczen mit der hannd vnd mit dem tegenn wenn man vornn abgeseczt hat das get auch zw dem prechenn in die chrum
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 195r.jpg|3|lbl=195r.3}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| '''<span style="color:#A40000">Das Ist aber ein lere</span>'''
 
Merck wenn du vechten solt zu° ross mit eine~ arm~prost vnd mit eine~ swert vnd woldest sy gerñ paide behalden also das du sÿ nicht von dir liest Wenn du mit eine~ arbaittest das du das ander auch behieldest <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
jtem merck wen dw vechtn sold zu ross mit einem armprust vnd mit einem swert vnd wolczt dy gern paide behaldenn also das dw sy nicht vonn dir liest wann dw mit einem arbatest das dw das an der behielczt
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
<br/>
+
{{Huntsfeld row MF|33
'''[195r]'''
+
| [[File:MS Germ.Quart.2020 195v.jpg|400x400px|center]]
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Merck wenn du ver schossen hast vnd nicht zu° hant wider kanst kumen zu° dem spannen vnd müst Ja verdrucken So slach dein arm~prost an den lincken arm~ vnd greif zu° dem swert oder begreif das arm~prost niden peÿ der nuss mit der lincken hant zw° dem zaum vnd mach dir also einen schilt mit dem arm~brost vnd arbaitt mit dem swert <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| merck wenn dw verslossenn hast vnd nit hand chanst chomen zw dem spannen vnnd muest ye verdruckenn so slach '''[127r]''' Dein armbrost ann dem <del>rechtenn</del><sup>te[n]chtenn</sup> arm[en] vnnd greyff zw dem swert oder pegreyff das arm brost vnderhalb der nuss mit der tennckenn hanndt vnd halt den zaum auch mit der tennckenn hand
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| Wildu aber wider zu° dem spanne~ ku~men
 
 
|  
 
|  
| vnd magstu wider zu dem spannenn chumen
+
| {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 195r.jpg|4|lbl=195r.4}}
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
 
 
|-
 
 
|  
 
|  
| <br/>
 
| So slach <del>do</del> dein swert vnder dein lincks pain vnder das steickleder vnd druck also das pain an das roß Oder stich dein swert durch den gerñ deines rockes vnd also magstu spannen vnd sÿ paide behalten vnd da mit ab vnd zu° ku~men <span style="color:#A40000">~</span>
 
 
|  
 
|  
| so slach dein swertt vnden dein tenncks pain vnder das steyckleder vnd druck das pain also an das pain ross oder sterck<ref>Es könnte "steck" gemeint sein.</ref> (sic) das swert durch denn gern deins rocks vnd also magstu spannen vnd dye paide behaldenn an schadenn
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| <br/>
+
}}
 
+
{{Huntsfeld row MF noline|34
|-
+
| [[File:MS Germ.Quart.2020 196r.jpg|400x400px|center]]
| [[File:MS Germ.Quart.2020 195v.jpg|250px|center]]
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
Line 1,933: Line 2,625:
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''Roß niderwerffn'''
+
| {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|196r|jpg}}
 
 
|-
 
| [[File:MS Germ.Quart.2020 196r.jpg|250px|center]]
 
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
Line 1,943: Line 2,632:
 
|  
 
|  
 
|  
 
|  
| '''[196r]'''
+
}}
 
+
</table>
|}
+
</div>
{{master end}}
 
  
 
{{master begin
 
{{master begin
Line 1,956: Line 2,644:
 
<section begin="sourcebox"/>{{sourcebox header}}
 
<section begin="sourcebox"/>{{sourcebox header}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Images]]
+
  | work        = [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Kraków Illustrations]]
 
  | authors    = [[Biblioteka Jagiellońska]]
 
  | authors    = [[Biblioteka Jagiellońska]]
 
  | source link = http://www.bj.uj.edu.pl/
 
  | source link = http://www.bj.uj.edu.pl/
 
  | source title= Biblioteka Jagiellońska
 
  | source title= Biblioteka Jagiellońska
  | license    = permission
+
  | license    = public domain
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = Translation
+
  | work        = Translation (Short sword, dagger)
  | authors    = [[Mike Rasmusson]]
+
  | authors    = [[translator::Mike Rasmusson]]
  | source link = http://www.schielhau.org/von.danzig.html
+
  | source link =  
| source title= Shielhau.org
+
| source title= [http://www.schielhau.org/von.danzig.html Shielhau.org]
 
  | license    = GNU
 
  | license    = GNU
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]]
+
| work        = Translation (Mounted)
 +
| authors    = [[translator::Stephen Cheney]]
 +
| source link =
 +
| source title= Wiktenauer
 +
| license    = default
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
  | work        = [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Transcription]]
 +
| authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)]]
 +
| license    = copyrighted
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Ⅰ Transcription]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
  | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php
+
  | source link =  
  | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
+
  | source title= [[Index:Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)]]
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Codex Lew (Cod.I.6.4°.3)|Augsburg Version]]
+
  | work        = [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Ⅰ Transcription]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
  | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/jude_lew/index.php
+
  | source link =  
  | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
+
  | source title= [[Index:Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)]]
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]]
+
  | work        = [[Ortenburg Fechtbuch|Ortenburg Transcription]]
  | authors    = [[Carsten&nbsp;Lorbeer]], [[Julia&nbsp;Lorbeer]], [[Andreas&nbsp;Meier]], [[Marita&nbsp;Wiedner]]
+
  | authors    =
  | source link = http://www.pragmatische-schriftlichkeit.de/transkription/edition_paulus_kal.pdf
+
| source link =
  | source title= Gesellschaft für pragmatische Schriftlichkeit
+
| source title= [[Index:Ortenburg Fechtbuch]]
 +
| license    =
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Transcription]]
 +
| authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 +
  | source link =  
 +
  | source title= [[Index:Codex Speyer (MS M.I.29)]]
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]]
+
  | work        = [[Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)|Nuremberg Transcription]]
 +
| authors    =
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Pirckheimer's Fechtbuch (Pirckh.Papp.353)]]
 +
| license    =
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Ⅱ Transcription]]  
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
  | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/hans_von_speyer/index.php
+
  | source link =  
  | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
+
  | source title= {{nowrap|[[Index:Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Index:Οπλοδιδασκαλια sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)]]}}
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]]
+
  | work        = [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Ⅰ Transcription]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 
  | authors    = [[Dierk Hagedorn]]
  | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/emring_glasgow/index.php
+
  | source link =  
  | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
+
  | source title= [[Index:Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)]]
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
 
{{sourcebox
 
{{sourcebox
  | work        = [[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]]
+
| work        = [[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|Glasgow Ⅱ Transcription]]
  | authors    = [[Bartłomiej Walczak]]
+
| authors    = [[Bartłomiej Walczak]], [[Bartosz Starko]]
  | source link = http://www.arma.lh.pl/badania.html
+
| source link =
  | source title= ARMA Poland
+
| source title= [[Index:Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)]]
 +
| license    = noncommercial
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
  | work        = [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Transcription]]
 +
| authors    = [[Michael Chidester]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)]]
 +
| license    = copyrighted
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz Transcription]]
 +
| authors    =
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)]]
 +
| license    =
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (MSS Dresd.C.93/C.94)|Dresden Mair Transcription]]
 +
| authors    = [[Pierre-Henry Bas]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Opus Amplissimum de Arte Athletica (MS Dresd.C.94)]]
 +
| license    = copyrighted
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10825/10826)|Vienna Mair Transcription]]
 +
  | authors    = [[Bartłomiej Walczak]], [[Bartosz Starko]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.10826)]]
 +
| license    = noncommercial
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393)|Munich Mair Transcription]]
 +
| authors    = [[Per Magnus Haaland]]
 +
  | source link =  
 +
| source title= [[Index:Opus Amplissimum de Arte Athletica (Cod.icon. 393 II)]]
 +
| license    = noncommercial
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Transcription]]
 +
| authors    = [[Werner Ueberschär]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)]]
 +
| license    = copyrighted
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Transcription]]
 +
| authors    = [[Bartłomiej Walczak]], [[Bartosz Starko]]
 +
| source link =
 +
| source title= [[Index:Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)]]
 +
| license    = noncommercial
 +
}}
 +
{{sourcebox
 +
| work        = [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]]
 +
| authors    = [[Dierk Hagedorn]]
 +
| source link =
 +
  | source title= [[Index:Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)]]
 
  | license    = copyrighted
 
  | license    = copyrighted
 
}}
 
}}
Line 2,016: Line 2,788:
 
== Additional Resources ==
 
== Additional Resources ==
  
* Jaquet, Daniel; [[Bartłomiej Walczak|Walczak, Bartłomiej]]. "Liegnitzer, Hundsfeld or Lew? The question of authorship of popular Medieval fighting teachings". ''[[Acta Periodica Duellatorum]]'' '''2'''(1): 105-148. 2014.
+
{{bibliography}}
* [[Jeffrey Hull|Hull, Jeffrey]], with [[Monika Maziarz|Maziarz, Monika]] and [[Grzegorz Żabiński|Żabiński, Grzegorz]]. ''Knightly Dueling: The Fighting Arts of German Chivalry''. Boulder, CO: [[Paladin Press]], 2007. ISBN 1-58160-674-4
 
* [[Christian Henry Tobler|Tobler, Christian Henry]]. ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts''. Wheaton, IL: [[Freelance Academy Press]], 2010. ISBN 978-0-9825911-1-6
 
* ''[http://www.archive.org/details/anzeigerfurkunde01germ Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit]''. Nuremberg: [[Germanisches Nationalmuseum|Verlag der Artistisch-literarischen Anstalt des Germanischen Museums]], 1854.
 
  
 
== References ==
 
== References ==
  
 
{{reflist|2}}
 
{{reflist|2}}
{{DEFAULTSORT:Huntfeltz, Martin}}
+
{{DEFAULTSORT:Huntsfeld, Martin}}
 
{{Liechtenauer tradition}}
 
{{Liechtenauer tradition}}
 
__FORCETOC__
 
__FORCETOC__
Line 2,031: Line 2,800:
  
 
[[Category:German]]
 
[[Category:German]]
 +
[[Category:Latin]]
  
 
[[Category:Translation]]
 
[[Category:Translation]]
Line 2,038: Line 2,808:
 
[[Category:Grappling]]
 
[[Category:Grappling]]
 
[[Category:Mounted Fencing]]
 
[[Category:Mounted Fencing]]
 +
 +
[[category:new format]]
 +
[[Category:Modular display]]

Revision as of 22:25, 7 May 2025

Martin Huntsfeld
Born date of birth unknown
Died before 1452
Occupation Fencing master
Nationality German
Movement Fellowship of Liechtenauer
Genres
Language Early New High German
Notable work(s)
Manuscript(s)
First printed
english edition
Tobler, 2010
Concordance by Michael Chidester
Translations

Martin Huntsfeld (Martein Hündsfelder, Huntfelt[1]) was an early 15th century German fencing master. Based on his surname, his family likely comes from the village of Hundsfeld, about 20 km east of Würzburg (alternatively, he might be from Psie Pole, a district of present-day Wrocław). While Huntsfeld's precise lifetime is uncertain, he seems to have died some time before the creation of the Starhemberg Fechtbuch in 1452.[2] The only other thing that can be determined about his life is that his renown as a master was sufficient for Paulus Kal to include him in the list of members of the Fellowship of Liechtenauer in 1470.[3]

Huntsfeld authored treatises on armored fencing (both with the short sword and unarmed), dagger, and mounted fencing; some manuscripts (including the Augsburg Ⅰ, Salzburg, Nuremberg, Graz, Munich, and Rostock versions) erroneously credit to his armored teachings to Lew, while ascribing the armored fencing treatise of Andre Lignitzer to Huntsfeld instead.[4]

The poem that begins Huntsfeld's mounted teachings appears at the very end of the Augsburg manuscript, after the mounted gloss attributed to Lew. It seems likely that the manuscript was intended to include Huntsfeld's entire mounted fencing treatise, but it was either never completed or, since the poem falls at the end of a quire, that the final quire containing it was later lost from the manuscript. This poem also appears after most subsequent copies of Lew's gloss. Further complicating the matter, the Vienna Ⅱ and Rostock versions include the poem separate from either mounted teaching. The fact that, at least by the 16th century, it was circulating separately suggests the possibility that it wasn't not be the work of Huntsfeld at all, but lacking a better attribution, they are grouped in this article.

Textual History

Provisional stemma codicum expanded from Jaquet and Walczak

It's difficult to say when Huntsfeld's treatise was written, and the original is certainly lost at present.

The oldest extant copy of any of Huntsfeld's works is the Rome version (1452); this is also the only manuscript to include substantially-complete versions of all three treatises with their correct attributions. The Kraków version (1535-40) was probably based on this manuscript,[5] though it shows occasional expansions by a later author; the scribe also adds two references to illustrations in the short sword, but these were never executed.

The second-oldest extant copy is Augsburg version Ⅰ, dated to the 1460s, which is based on an earlier manuscript possibly commissioned by Lew.[6] and only includes the armored fencing, which it attributes to Andre Lignitzer, and the mounted fencing poem, which it leaves unattributed. The Salzburg (1491), Nuremberg (ca. 1500), Vienna Ⅱ (ca. 1505), Graz (1539), Munich (1556), and Rostock (1565-70) versions also descend from this lost Lew manuscript in some way, but their relationships to each other aren't always clear[7]—Munich's armored and mounted sections are based on Augsburg and Vienna Ⅱ is based on Nuremberg, but the others seem to descend independently from earlier lost versions.

The Vienna Ⅰ (1480s) and Ortenburg (late 1400s) versions only include Huntsfeld's treatises on armored and mounted fencing, but with correct attributions for both. Glasgow version Ⅱ, a fragment of the dagger text embedded in a longer compilation of dagger techniques, also seems to descend from this branch, and this was copied into Munich along with the Hundsfeld material from Augsburg Ⅰ.[8]

Glasgow version Ⅰ represents yet another branch, including the short sword treatise, which it attributes to Huntsfeld, and the dagger treatise, which it leaves unattributed. The fragment of the armored treatise in Augsburg version Ⅱ is quite similar to Glasgow Ⅰ and they probably descend from the same earlier manuscript.

Paulus Hector Mair's three manuscripts—Vienna (1540s), Munich (1550s), and Vienna (1550s)—are unique in a few ways. They are also descended from the original Lew manuscript, though Jaquet and Walczak suggest that Mair may have accessed multiple different copies and attempted to unify them.[9] Mair's initial compilation manuscript (Dresden) was subsequently translated into Latin, and this text is found in Munich and Vienna (which has both languages), marking the first time Liechtenauer texts were translated into Latin.

Treatises

The text of the Kraków version of the short sword includes two references to illustrations that were never added to the manuscript. The appropriate blank pages are included in the illustration column as placeholders. It's possible that some version of these intended illustrations still exist somewhere; if they ever surface, the blank pages will be replaced. It also includes two illustrations of mounted fencing.

Select one or more fencing styles using the checkboxes below to view the associated treatises.

The number in brackets at the beginning of each translation box is a paragraph number assigned by Wiktenauer; clicking it will take you to the translation page. The numbers in brackets in the transcriptions with an "r" or "v" are manuscript folio numbers; clicking them will take you to original page scan with the transcription alongside for comparison. If you want to sort a column by number, click the black triangles in the table headers.

Short sword

Illustrations

Kraków Version

Translations

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2004) by Mike Rasmusson

German Transcriptions (attributed to Martin Huntsfeld)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (late 1400s) (Untranscribed)

Glasgow Version (1508) by Dierk Hagedorn

German Transcriptions (attributed to Lew)

Augsburg Version Ⅰ (1460s) by Dierk Hagedorn

Salzburg Version (1491) by Dierk Hagedorn

Nuremberg Version Ⅱ (1500s) (Untranscribed)

Graz Version (1539) (Untranscribed)

Munich Version (1556) (Untranscribed)

Rostock Version (1570) by Dierk Hagedorn

German Transcriptions (unattributed)

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

Dresden Version (Mair) (1542) by Bartłomiej Walczak

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Augsburg Version Ⅱ (1553) by Werner Ueberschär

Latin Transcriptions (unattributed)

Munich Version (Mair) (1540s) (Untranscribed)

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Dagger

Illustrations

None

Translations

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2004) by Mike Rasmusson

German Transcriptions (attributed to Martin Huntsfeld)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

German Transcriptions (unattributed)

Glasgow Version Ⅰ (1508) by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅱ (1533) by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

Dresden Version (Mair) (1542) by Pierre-Henry Bas

Vienna Version (Mair) (1550s) by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Munich Version (1556) by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Latin Transcriptions (unattributed)

Munich Version (Mair) (1540s) (Untranscribed)

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Mounted fencing

Illustrations

Kraków Version

Translations

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2020) by Stephen Cheney

Draft Translation (Latin only) Draft translation (2019) by Per Magnus Haaland

German Transcriptions (attributed to Martin Huntsfeld)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (late 1400s) (Untranscribed)

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

German Transcriptions (unattributed)

Nuremberg Version Ⅰ (ca. 1400) by Dierk Hagedorn

Augsburg Version Ⅰ (1460s) by Dierk Hagedorn

Nuremberg Version Ⅱ (1500s) (Untranscribed)

Vienna Version Ⅱ (1505) by Dierk Hagedorn

Dresden Version (Mair) (1542) by Bartłomiej Walczak

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Munich Version (1556) (Untranscribed)

Rostock Version (1570) by Dierk Hagedorn

Latin Transcriptions (unattributed)

Munich Version (Mair) (1540s) by Per Magnus Haaland

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Short Sword

Illustrations
from the Kraków Version

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2004) [edit]
by Mike Rasmusson

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Augsburg Version Ⅰ (1460s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Vienna Version (1480s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (late 1400s) [edit]

Salzburg Version (1491) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Nuremberg Version (ca. 1500) [edit]

Glasgow Version (1508) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Graz Version (1539) [edit]

Dresden Version (Mair) (1542) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak

Vienna Version-German (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (Mair) (1550s) [edit]

Vienna Version-Latin (Mair) (1550s) [edit]

Augsburg Version Ⅱ (1553) [edit]
Transcribed by Werner Ueberschär

Munich Version (1556) [edit]

Rostock Version (1570) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

[254r] Die vier hutten zu Fůoß Im Harnasch zů Kempffen


Wer absinnet
Fechtens zů fůoß beginnet
Der schich seinn speer
Zů zetlichem anheben recht weer
Nimb den vo stich on forcht
Sprinng vnd setz Im an
Widerzůckh das sigt Im an
Wiltů vor stechen
Mit zůcken wehr leer prechen
[254v.1] Mer will er ziehen
von schet den will fliechen
So solltů Im nachen
vnnd weÿßlichen wart des fachen

[58r] Hie hernach hebt sich an meister lebenn [58v.1] kunst fechtens im harnisch aus den vier hutenn tzu fus vnnd tzu kampff.

Wer absinnet, fechtens zu fus beginnet, der schick sein sper, tzu Iglichem anhebenn recht wer, Nim denn Vorstich on forcht, spring vnnd setz im an, Widertzuck das gesigt im an, wiltu vor stechenn, mit tzuckenn wer ler brechenn mer wil er tziehenn, von schaidenn wil fliehenn, so solt im nohenn, vnd weislich wart des vohenn.

MS Germ.Quart.2020 272r.jpg

[58v.2] Item das ist die erst hut,

nim dein schwertt in beid hendt, vnnd schut das kreftiglichenn vnnd kum in denn hangendenn ort, tzu dem Rechtenn or, vnnd stich in tzu dem gesicht, vnd setz im ann in das gesicht, oder wo das ist, wert ers, so tzuck vnnd gehe durch mit dem stich, vnnd setz im an hals vor, vnnd wenn du im hast angesetztt, so schlag dein schwert, vnter dein Rechte vchsenn, vnd dring in also vor dir [59r.1] hin.

[54v.2] Item ein anders

Stich Im zu dem hals vor Wert ers mit dem vordern ortt von seiner lincken hantt vnd setz ab So fall Im mit der lincken hant In sein swert pej dem ort vnd weiß Im den stich ab vnd stich In mit der rechten hant kreff= [55r.1] tiglichen zu den hoden Wirt er des stichs gewar vnd fellt dir auch In das swert So las dein swert Im für die füs fallen vnd vach vnd begreiff denselben arm vnd prich Im den als du wol waist etc.


[87r.4] Ein anders

Auch magstu aus der oberñ hu°t mit dem kloß des swertz im zw dem haubt [87v.1] schlahen oder auf die arm~ püg der vor gesatzten hant oder in die knÿepüg des voderñ fuess vnd wil er dir das werñ wenn dw In schlechst nach der knÿepüg vnd wil dich oben vberlauffen So vorsetz ÿm den schlack mit dem gehultz vnd setz Im den ort in sein gesicht ~~~








[130v.4] Item was man mit dem knauff schlecht dz heissent [131r.1] die dünder schleg du ein auch vnder die ougenn schlagenn in daß visier ~

MS Germ.Quart.2020 273v.jpg







[59r.5] Item [59v.1] merck wiltu einenn vber sein danck Inn dem kreiß vmbfurenn, so greif nach einem finger tzu der linckenn handt vnnd prich vbersich, oder stich im obenn tzu denn handt schuchenn in die hanndt vbersich, vnnd fur in aus dem kreiss das ist gut vnnd auch verborgenn.









[56r.3] Item die ander hut.

Item Nym das swert In beid hend vnd halt es über dein knie vnd gee zum man Sticht er dir vnden [56v.1] zu so wer Im nicht Sunder setze Im an sein gesicht etc.

[87v.7] Oder [88r.1] Sticht er dir oben zu° es sei zu° dem gesicht oder wo es ist So secz ÿm den stich ab mit dem voderñ tail deines swertz vnd setz ÿm an in das gesicht oder an die drossel vnd schlach dein swert vnder dein vchsen vnd dring für dich

[59v.5] Item sticht er dir oben tzu, es sey tzu dem gesicht, oder wo es ist, das [60r.1] soltu werenn, vnnd setz im denn stich ab, mit dem vordernn teil deines schwerts, oder setz im in das gesicht oder ann denn drüßel, vnd schlag dein schwert vnnter dein Vchsenn, vnnd dring fur dich.







[60r.7] Die drit hut.

Item nim das schwert in beid hendt, vnnd stehe in dem gehenck bey der Rechtenn seittenn, also das der linck fus vor stehe, vnnd gener auf dich stichett, oder wolt schlagenn, mit dem kloß, oder [60v.1] wil dir ansetzenn, so stich im tzu seiner vorsatzten handt.













[57v.4] Item oder slag In vnden zum elnpogen [58r.1] Vnd das swert wider gefast pej der clingen vnd vntter der gerechten üchsen oder auff das knie etc.

[131v.8] Item oder schlag Im vnden zu dem elnbogem vnd dz swertt wider gefast by der klÿngem vnd vnder [132r.1] der gerechten vchsenn oder vff dz knye ~

[125r.21] Die vierd huet zw champf in harnasch

nym das swert vnder das recht vechsenn vnnd ge ann denn man mit anseczenn vnd secz ann das gesicht wert ers so zuchk vnnd secz im an denn drossenn oder an die achsel oder vnnder die vechsenn vnnd drinng In also vonn dir hin dann vnnd dw hast abgeseczt so las in nicht abchömen vnd will er zw [125v.1] Dier mit slegenn vnd mit dem chnopf arbaitenn volg im nach mit nachraysen vnnd laß nit ab chumenn so mag er weder ge slahenn noch gestechenn wann es wierd zw churcz

[60v.7] Die vierdt hut.

Nim das schwert vnnter das Recht vchsenn [61r.1] vnnd gehe ann denn mann mit annsetzenn, vnd setz im an das gesicht, wert ers, so ruck oder setz im ann denn drüssel, oder ann die achselnn, oder vnter die vchsenn, vnnd dring in also vonn dir hin, Vnnd wann du hast anngesetzt, so las inn nit abkummenn, so mag er weder geschlagenn noch gestechenn, Wann es wirt im tzu kurtz, vnnd das ist die kunst das wiß.

[88v.6] Von an setzen

Merck alles das du wil an setzen das [89r.1] setz an · an das gesicht oder an die drossel oder an die linck achsel oder vnder die vchsen vnd dring in also ~


[58v.2] Item merck alles das du wilt ansetzen das setze an das gesicht oder an den trüssel oder an die [59r.1] lincken achsel oder vntten an die üchsen vnd albeg vntter die rechten ṽchsen vnd dring In also von dir hin weck etc.











[59r.3] Item merck Wann du Im hast angesetzt vnd ist er lenger denn du [59v.1] so druck also gleich für dich hin das der ort übersich auf gee vnd In wol In die ring gesetzt

[61r.4] Item merck wen du Im hast angesetzt, vnnd ist der lenger dann du, so [61v.1] truck also gleich fur dich hin das der ort vbersich auf gehe, vnnd In wol in die Ring gesetzt.







[59v.3] Item merck wider das ansetzen In das gesicht oder wo das sej [60r.1] Das prich also

Stich In vntten In die hant die er hat fürgesatzt auf der clingen vnd für In also auß dem kreis etc.




[89r.6] Item oder stich Im vber sein vorgesatztew [89v.1] Hant vnd druck das swert mit dem knopf nider zu° der erden vnd setz ÿm an ~

[276r.4] Oder stich im ÿber sein vor, [276v.1] gesetzte hannt, unnd druckh das schwert, mit dem knopf nider zu der erden, und setz im an.








[61v.5] Item oder setz im an tzwischenn seinenn tzweien [62r.1] hendenn, mit dem knopf gestossenn fur den hals, vnnd vntenn mit dem Rechtenn pain getretenn hinter sein linckes, vnnd darüber geworffen.








[60v.4] Ein pruch wider die ansetzung

Item wider das ansetzen Stich Im vnden durch sein hant vnde [61r.1] über sein swert vnd slag den knauf über sein lincke hant vnd rucke damit nider vnd setze Im an.



[61r.4] Item ruck In zu dir mit seiner rechten hant vnd begreiff Im den leip vnd [61v.1] gewÿnne Im die seitten an vnd erhebe In vnd slag Im vntten auß den fus So felt er das ist gut



[61v.3] Item wenn dir einer hat angesetzt vnd du Im auch Das brich also nahen nym als mit einem ringen mit der seitten an der er dir hat angesetzt vnd greif [62r.1] mit deiner lincken hant vornen an sein swert mit dem ort ruck In nach dir so gewinstu Im die seitten an etc.

[104r.4] It~m stichstu einem zu aus der oberñ hüt Zu seinem gesicht vñ feldt er dier dan mit seiner linckñ handt In dein swert vor deiner linckñ handt so [104v.1] Fall mit deinem knopff vnder dein rechtes vchsen in die hüt vñ secz Im an vnder die linck vchsen Oder an die prust

[62v.4] Item stichstu einem tzu dem gesicht, aus der vntern hutt, vonn der Rechtenn seittenn, vnnd felt er dir in dein schwert als vor geschribenn stet, mit seiner linckenn handt von deiner lincken, so [63r.1] far auf mit der Rechtenn handt, vnnd mit der lincke[n] hanndt leit im sein schwert außenn vber sein linck[e] hant, vnnd setz im ann.

[62r.3] Item wisß das alle ober ansetzung [62v.1] prechen vnd ledigen die vndern vnd yn allen ansetzen soltu den knopff winden vntter dein rechte ṽchsen In die hut vnd also für dich ringen mit stercke.






[62v.3] Item Stichstu einem zum gesicht [63r.1] auß der vnttern hut von der rechten seitten vnd er felt dir mit seiner lincken hant zum swert zwischen deinen baiden henden So winde mit deinem knauff aussen über sein lincken arm vnd ruck In auff dein rechte seitten vnd setze Im an Vnd das heisset außgetzempt vnden vnd oben.




[63r.4] Item stichstu einem tzu dem gesicht aus der vnternn hut, vonn der Rechtenn seittenn, vnnd er felt dir mit seiner linckenn handt in dein schwert, tzwischenn deinenn baidenn hendenn so wind mit deinem knopf aussenn vber sein linckenn arm, vnnd Ruck in auf dein Rechte seittenn, vnnd setz im an, vnd das heisset ausgezem [63v.1] vnntenn vnnd obenn.

[63r.2] Item Wenn du einem hast angesetzt vnd er starck wider ist das du In nit getringen magst vnd er greifft vnden durch sein swert mit seiner lincken hant vnd begreifft dir dein lincke vnd wil dir das gewicht nemen vnd dieweil er dir den arm [63v.1] vmb reidet dieweil setze Im an vntter die lincken so gewinstu Im die swech an wie starck er ist das hilfft In nicht etc.

[63v.4] Item das sein die vnnterhabenn vnnd aufstehenn im kampf.



[64v.2] Aber ein anders

Wenn du neben In fellest so nÿm sein haubt vntter sein lincke ṽchsen vnd vmb such In mit [65r.1] dem hals vnd leg dich mit dem leib oben vntter sein antlütze vnd arbeit mit der rechten hant.



[91r.4] Aber ein halden

Felt er auf den ruck so fall im mit deine~ rechten knÿ zwischen sein pain vnd vaß Im den rechten arm~ in dein lincke knÿepüg vnd sitz dar auf vnd begreif sein lincke hant mit deiner rechten vnd ruck Im die vnder seinen hals vnd hald in fest mit der lincken hant vnd arbait mit [91v.1] der rechten mit dem degen ~


[262v.3] Aber aims

Item fellt Er aůf den rucken so fall Im mit deinnem Rechten bain zwischen seinn bain vnnd faß Im den rechten Arm In dein Lincken [263r.1] kniebůgen vnnd setz dich daraůf vnnd Begreiff sein lincke hannd mit deinner rechten hannd trůckh die Im vnnder seinnen hals vnnd halt in veest mit deinner linncken vnnd arbait mit der rechten mit dolchen

[64r.4] Item ein anders,

felt er auf denn Ruck, so fal im mit deinem [64v.1] Rechtenn pain, tzwischenn sein pain, vnnd fas im denn Rechtenn arm in dein lincke kniebug, vnnd setz dich darauff, vnnd begreif sein lincke handt mit deiner Rechtenn handt, truck im die vnter sein hals, vnnd halt in fest mitt deiner linckenn, vnnd arbeit mit der Rechten, mit dem degenn.


[65v.2] Aber ein anders

Item felt er auf den ruck So begreiffe Im paide pain vntter den knien mit beiden henden vnd heb sie auf vnd fall Im mit [66r.1] dem knie zwischen sein pain an die hoden vnd die halt also beide pain mit einer hant vnd mit der lincken ander mit dem degen


[263r.3] Aber einn annders

Item fellt Er aůf den růcken so begreiff Im baide bain Vnnder den knien mit baider hennden vnnd heb sy aůf vnnd fall Im mit dem knie [263v.1] Zwischen sein pain ann die Höden vnnd hallt allso die baide pain mit aiiner hannd vnnd mit der linncken arbait mit dem dolchen





[64v.4] Item [65r.1] bey dem hals mit dem linckenn vber die kel.

[66r.4] Item vnderhaben wann einer auf den pauch felt

So fall In mit dem rechten knie In das schlaß vnd mit deiner lincken hant greiff über sein [66v.1] haubt vornen an das visir vnd zeuch übersich vnd mit dem knie druck wider Ist sein visir offen So greiff mit den vingern In sein augen Oder greiff mit beiden henden an die hauben vnd reme damit des hals so fellt er wider auf den pauch.

[125v.19] Wirft dw in auf denn pauch

so val im mit dem rechtenn chnye hinden In das sloß vnd mit deiner tennckenn hand greyff vber sein haubt vornn ann [126r.1] Das visier vnd zeuch vbersich vnd mit dem chnye druck nyder yst sein visier offenn so greyff mit den vingernn Im in die augenn oder greyff mit baidenn hennden an die haubenn vnd verdra im den hals so velt er wider auf den pauch



[67r.3] Die aufsteen Im kampf

Item greifft dir einer In dein visir mit den vingern wenn es offen ist von vnden auf wann du auf dem pauch leist so slag mit deiner lincken hant an sein lincken
Oder mit deiner rechten hant an sein rechte hant vnd ruck an dich vnd druck dein haubt zu der [67v.1] erden vnd hillf mit henden vnd mit füssen so kompstu auff.


[135v.6] Die auff sten im kanpff

Item Grifft dir eÿner in dyn visier mit den fingern wan eß offen ist von vnden auff wen du auff dem buch leyst So schlag mit diner hant an seyn lincken ~
Oder mit diner rechten hant an seyn rechte hant vnd ruck an dich vnd druck din haupt zu der [136r.1] erden vnd hilff mit henden vnd mit fuessen so kümpstu auff ~

[264r.4] Die aufsteen Im Kampf

Item greÿfft dir Ainner Inn dein Visier mit den fingern wann es offen ist von vnnden aůf wann dů aůf dem paůch ligst so schlag mit deinner linncken hannd an sein Linncken [264v.1] oder mit deinner rechten hannd an sein Rechten vnnd růckh an dich vnnd truckh dein haůpt yu der erden vnnd hilff mit henden vnnd fůessen so kůpmstů aůf

[65r.8] Die aufstehen in dem kampff.

Item greift dir einer in dein Visier mitt denn [65v.1] fingernn, wenn es offenn ist, von vnntenn auff, wenn du auf dem pauch leist, so schlag mit deiner linckenn handt ann sein linckenn, Oder mitt deiner Rechtenn handt, ann sein Rechte handt, vnd ruck ann dich, vnnd druck dein haupt tzu der erdenn, vnnd hilf mit hennden vnd mit fussenn so kumbst auf.

[67v.3] Ob du auf den ruck vilest

Als du vellest dein lincke hant leg auf sein prust vnd wenn er auf dich fellet so greiff mit deiner lincken hant an sein lincken elnpogen vnd mit der rechten hant greiffe vntter sein [68r.1] linckes knie vnd heb übersich vnd mit dem leib schüpff dich resch auf In dem fall so kompstu auf In.


[65v.4] Ein annder pruch,

oder [66r.1] bring dein linckenn arm vmb sein hals, vnd heb mit dem Rechtenn pain vnnd hilf mit der Rechten hand[t.]

[68r.3] Item magstu das nit getan vnd er mit dem degen arbeit so schüpf dich albeg ausserwertz Magstu dein lincken arm gewÿnnen so greiff Im vntter sein hant vntter den degen vnd thue die hant zu wenn du greiffen wilt vnd [68v.1] wenn du Im die hant gefasset hast so greiff mit der rechten an sein lincken elenpogen vnd heb übersich vnd ruck das recht knie zu dir vnd besich ob du In mügst von dir gestossen etc.

[68v.2] Ein gut halten In dem ringen

Begreiff mit der rechten hant seinen rechten arm hintter sein rechte hant vnd mit deiner lincken hant nym Im das gewicht pej seinem rechten elenpogen vnd stos seinen rechten arm mit deiner rechten hant wol über deinen lincken arm vnd drit hintter In vnd halt In also veste Hastu In nit geworffen So begreiff [69r.1] sein recht pein hintter dem knie vnd würffe In.

[265r.3] Ein güt hallten Iim den Rinngen

Begreÿff mit der rechten hannd sinnen Rechten Arm hinder sein rechte hannd vnnd mit deiiner Linncken Nimb Im das gwicht bey [265v.1] seinnem rechten Elenpogen vnnd stoß seinnen rechten Arm mit deiiner rechten hannd wol vber deinnen Linncken Arm vnnd trit hinder In vnnd hallt In allso veest hastů In nit geworffen so begreÿff sein recht pain hinder dem knie vnnd wirff Inn


[66v.1] Item ein gut ler,

hastu einen vnter dich geworffenn, so schneid oder Reiß ein groß stuck aus seinem Woppenrock, vnnd stich im in das Visier mitt dem degenn, vnnd laß im das nit ausgewinnen das ist gut wenn es kotig oder staubig ist, wirf im das Visier voller staubs oder gemülb, oder stich erdenn aus mit dem degen, vnnd wirff im das in das gesicht.

[69r.3] Aber ein lere

Item merck magstu kein plößling [69v.1] gesehen So schneide Im auß dem wappenrock auf den armen oder die hosen vnd was du sichst von nesteln das sneid auf da vinstu etwas das dir gut würt vnde sich gar eben auf sein degen das er dir damit nit schade.


[66v.4] Merck in dem Verreidenn, schlag oben oder vnten ann sein enckel, vnnd tzeuch oben auf sein seittenn [67r.1] mit der Rechtenn handt.

Dagger

Illustrations

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2004) [edit]
by Mike Rasmusson

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅰ (1508) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅱ (1533) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Dresden Version (Mair) (1542) [edit]
Transcribed by Pierre-Henry Bas

Vienna Version-German (Mair) (1550s) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Munich Version (Mair) (1550s) [edit]

Vienna Version-Latin (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (1556) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko






[95v.3] Item das prich also /

halt dei~ lincke hãt vor dir an den pauch / vnd wen er vndten zu sticht / so schlag in [96r.1] mit der lincken hant / oben auff sein rechtñ arm~ / vnd far im in wendig vnden dürch sein rechten arm~ / vnd dein lincker arm~ auss wendig auff sein rechtñ arm kume / vnd trit wol zu im / vnd hab vbersich / vnd prich im den arm vber dein lincke achseln

[198r.3] Item also brich das

hab dein linck hand vornemen am dich an dich an den bauch vnd wan er vnden zu dir sticht so schlag im mit deinen linken hand oben auf sein rechten arm [198v.1] vnd mit deinem rechten arm im vnden durch seinen rechten arm auswendig auf sein rechten arm~ kom vnd drist zu im vnd hab in von vnd brich im den arm vber dein linck achseln ab oder er mus fasen[!] ~ ~ ~ ~ ~

[236r.3] so brich das allso:

hab dein linngge hannd vornen an den bauch / vnnd wann er vnnden zu dir sticht / so schlag jme mit deiner linnggen hannd / oben auf seinenn rechten arm / vnnd mit deinem rechten arm / gee vnndten durch seinen rechten arm / auswenndig auf sein rechte seitten / So brichstu jme den arm über [236v.1] dein linngge achsel / oder er muß fallen..



[94r.5] Aber ein pruch

Merck wenn er dir vnden zu° sticht so begreif im die hant mit deiner [94v.1] lincken hant vnd lauf ÿm mit dem haubt durch den arm~ vnd begreif in in dem lauf mit der rechten hant sein rechts pain vñ trag in also wo dw hin wild Oder slach von vnden auf In vnder den elpogen mit der rechten hant hinden in das gelenck ~

[94v.4] Aber ein aus reissen

Merck hat er den degen gefast das die scheib an seine~ klaine finger stet vnd sticht dir oben zu° so ver ker dein lincke hant vnd var von vnden auf vnd be [95r.1] greif ÿm den arm~ vorñ peÿ der hannt vnder seine~ degen vnd würg ÿm den degen mit deine~ lincken arm~ vbersich auf

[95r.4] Aber ein pruch

Merck hat er den degen gefast das ÿm die scheib hinden an der hant stet So fass den deinen auch also sticht er dir denn oben zu° so stich von vnden auf von dein° lincken seitten gegen seine~ stich mit vor kartem degen vnd var mit deine~ degen vber sein arm~ vorñ peÿ der hant vnd druck nÿder mit dem degen vnd mit der lincken nÿm ÿm das gewicht peÿ [95v.1] dem elpogen ~





[95v.6] Merck das haist der schlüssel dar vmb das man alle schlos do mit auf schleust der get also zu wenn einer auf dich sticht mit eine~ degen vnd du in den henden kain were nicht hast so stee still vñ leg dein hendt eine auf die ander dar aus soltu auf schliessen alle schlos gegen dem degen einer stech auf dich oben [96r.1] oder vnden ~

[96v.8] Hye merck den schlussel

Das ist haist der schlussel daru~b das er alle sloß auf schleust der get also zu / wen ainer auff dich sticht mit eine~ tegen / vnd du in den hendñ kain wer nit hast / so ste still / vnd leg dein hent [97r.1] eine auff dye andern kreutzweiß vorñ fur dich darauß magstu auff schlissen alle schloß dye aine~ stich auff dich oben oder vndtn /

[96r.4] Aber mit leren hendñ

Wenn dir einer mit dem degen vnden zu° sticht so begreif ÿm den arm~ arm~ mit paiden henden vnd lauf ÿm durch den arm~ [96v.1] vnd halt fest So prichstu Im den arm~ auch nÿmpstu Im den degen ob dw wild ~

Mounted Fencing

Illustrations
from the Kraków Version

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2020) [edit]
by Stephen Cheney

Draft Translation (from the Latin) Draft translation (2019) [edit]
by Per Magnus Haaland

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Augsburg Version (1460s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (late 1400s) [edit]

Nuremberg Version (ca. 1500) [edit]

Vienna Version Ⅱ (1505) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Dresden Version (Mair) (1542) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak

Vienna Version-German (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (Mair) (1550s) [edit]

Vienna Version-Latin (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (1556) [edit]

Rostock Version (1570) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn




[123v.1] Czu Roß streitten
Lern von baiden seitten
Darnach wiß
Dein Ros gůrtt gewiß
Vnd merck die seitten
So du auf vorteil begerst streitten
Wer auf dich synnet
Sein swert zu dir kummen gewynnet
On zweifel wind du an
Wiltu keinen schaden han
Darnach merck
Die gleuen prauch mit sterck

Vaß dein zawm langk mit synnen
Wiltu mit kunst begÿnnen
Darmach zu streitten
Die gleuen zwer über ein seitten


Reitt mit synnen
So du absetzen begerst gewÿnnen
Recht langk las hangen
Das lob ich wiltu rangen
Wer auf dich will hewen
Versetzen soltu dich frewen
Wann du hast versetzet

[124r] So sein alle dein hew geletzet
So vinstu schnidt
Hintten vnd vorn mit
Darnach Im abhawe
Zawm linck pain sunder Im drawe ~

[192v] [H]ye hebt sich an Maister Martins huntfeltz kunst zu roß mit der Glefen und mit dem schwert

Zu roß streiten
lerrnn von beden seiten,
Darnach wisse
den roß guten gewisse
auch merck die seiten
do du auf fortell gerest streiten
Wer auf dich synnet
sein schwert zu dir kumenn gewinnet
an zweifell wind an
wildu keinen schaden han
Darnach merck
glefen nay bederbenn mit sterck
erst blos zu remen
so fas denn zaum lanck mit sinnen

darnach zu streiten
die glefen zwer uber ein seÿten
so merck die seytenn
so du mit kunst gerest reyttenn
so recht mit sinnenn
so du absetzenn gerest winnen
recht lanck las hanngn
das lob ich wiltu rangn
wer auff dich wil hauenn
versetzn [193r.1] soltu dich frauen
wenn du hast versetzt
so sein all sein hau geletzt
so findestu schnidt
hindenn unnd vorn mit
darnach in abhau Zaum
linck pain sunder im drau




[227r] QUAEDAM OPTIMAE ADMOnitiones


UTRINQue regere et equum flectere discito.

EQUO ephippium imponito rite equitum consuetudine.

CUM primas obtinere voles, lateris memor esto.

SI hostem in certamine videris remissiorem, mucronem eidem adponito, vel etiam si sit strenuior occasione ablata idem facito, nisi laedi volueris.

HASTAM equestrem viriliter totis viribus exerceto.


[227v] LAXATATIS habenis equum, prout occasio datur regas, si cupias obtinere victoriam

PRUDENTEr agas hasta equestri media in exceptione impetus hostilis.



RECTA porrectim superiniectione ensis contra hostem utitor.

IMPETUM vel ictum hostilem accurate excipito.

SI ictus hostiles exceperis, arripias punctiones atque incisiones a fronte et a tergo nam ictus tui praepediti sunt.


POST frenum disseces hosti.


[98r.9] Item wenn er schlecht so vor setz vñ hurt [98v.1] mit deine~ gehültz vnder sein arm~ vnd mit deine~ rechten fuess far vnder sein satelrÿmen vnd erpür ÿm den fues vnd heb ÿm auf den arm~ mit deine~ gehültz vnd würff ÿn also vom ross

[193v.9] Das ist zu gewoppenterhant.

[L]as lanck hangenn unnd greiff in das kurtz schwert unnd versetz fur [194r.1] deiner hant und stich in wo du magst.

[194r.9] Absetzn zu prechn mit der glefen

[W]iltu das absetzn
prechn unnd sein kunst letzn
glefen zu forne
raus dar= [194v.1] unnder nim ims an zorne
auch magstu rangn
wenn du in hast umbfangn.

[99r.8] Das ist ein gemaine lere zu° ross

Item fleuchstu vor ob man dich Jagt vñ man dir hinden an setzt mit der glefen [99v.1] So setz ab durch arm~ Oder würf dich vmb oder sitz mit dem ars in die krum oder halt an dich mit dem ross durch roß ädems willen vnd haw drein mit den sporñ so get die glefen aus lere von paiden seittñ haw stich kunstigklich abgleitten ~


[194v.6] Aber ein ler

[W]enn du vechten solt zu ros mit einem armprust und mit einem schwert [195r.1] vnnd woldest sie gernn beÿde behalden also das du sie nicht von dir lest wenn du mit einem arbeitest das du das ander auch behildest

[126v.30] merck wenn dw verslossenn hast vnd nit hand chanst chomen zw dem spannen vnnd muest ye verdruckenn so slach [127r.1] Dein armbrost ann dem tenchtenn[35] arm vnnd greyff zw dem swert oder pegreyff das arm brost vnderhalb der nuß mit der tennckenn hanndt vnd halt den zaum auch mit der tennckenn hand

[99v.6] Wildu aber wider zu° dem spanne~ ku~men [100r.1] So slach do dein swert vnder dein lincks pain vnder das steickleder vnd druck also das pain an das roß Oder stich dein swert durch den gerñ deines rockes vnd also magstu spannen vnd sÿ paide behalten vnd da mit ab vnd zu° ku~men ~

MS Germ.Quart.2020 195v.jpg
MS Germ.Quart.2020 196r.jpg

Additional Resources

The following is a list of publications containing scans, transcriptions, and translations relevant to this article, as well as published peer-reviewed research.

References

  1. The spelling "Huntfeltz", the possessive form of the spelling "Huntfelt", is sometimes mistakenly used in the literature.
  2. His name is accompanied by the traditional blessing on the dead on folio 87r.
  3. The Fellowship of Liechtenauer is recorded in three versions of Paulus Kal's treatise: MS 1825 (1460s), Cgm 1507 (ca. 1470), and MS KK5126 (1480s).
  4. Jaquet and Walczak 2014.
  5. Welle (2017), p. 45.
  6. Jaquet and Walczak (2014), p. 121.
  7. Jaquet and Walczak (2014), p. 122.
  8. Walczak and Starko (2018), p. 142.
  9. Jaquet and Walczak (2014), pp. 118-120.
  10. Das Initial ist ausgespart und nur durch einen kleinen provisorischen Buchstaben kenntlich gemacht. The initial is left out and is only marked by a small provisional letter.
  11. Corrected from »im«.
  12. Marginal note partially illegible due to clipping (completion following Codex 44 A 8)
  13. Marginal note partially illegible due to clipping (completion following Codex 44 A 8)
  14. Über dem „a“ ein etwas dickerer Punkt. Meint vielleicht „ä“
  15. „Drossel“ (throat) is spelled in different ways by others, i.e. Gurgel, Schlund, Kehle (DWB).
  16. The text ends here abruptly.
  17. o corrected from d.
  18. e corrected from d.
  19. Written "die In", with marks indicating the correct order
  20. Korrigiert aus »an«.
  21. Placed between "die hant", with marks indicating the correct placement
  22. Note: this is a pure guess.
  23. Die beiden Worte »ÿm« und »mit« sind vertauscht, was durch entsprechende Einfügezeichen kenntlich gemacht ist.
  24. n corrected from o.
  25. Unleserliches Wort von anderer Hand neben der der Zeile. Illegible word from another hand next to the line.
  26. »mag« von anderer Hand neben der der Zeile. “mag” from another hand next to the line.
  27. Note: another guess.
  28. U corrected from O.
  29. Note: würg literally translates to "choke" or "strangle".
  30. choke
  31. das »b« war ursprünglich ein »g«
  32. Note: Schlos/schloss can mean castle/fort as well as lock. In either case it is something that is strongly closed.
  33. Written "glaffenn der", with marks indicating the correct order
  34. m corrected from n.
  35. Korrigiert aus »rechtenn.