Images from the Kraków version
|
Draft Translation (from the Rome)  by Stephen Cheney
|
Rome Transcription (1452) [edit] by Dierk Hagedorn
|
Kraków Transcription (1535-40) [edit] by Michael Chidester
|
Vienna Transcription (1480s) [edit] by Dierk Hagedorn
|
Glasgow Transcription (1508) [edit] by Dierk Hagedorn
|
|
[1] Here begins the gloss and the interpretation of the zettel of the art of combat fencing
It was composed and made by Johannes Liechtenauer, he a high master in the art, God be gracious to him, and the art about this belongs to princes and lords, knights and squires, so that they shall know and learn. He has thus let the same art be specially written with obscure and disguised words, therefore commoners shall not hear nor understand them, as you will find them written hereafter, and has done because of the reckless fencing masters, who show little regard for their art, so that his art shall not be public or common from the same. Such people can’t progress to behold the art, as those to whom the art pertains. And the same obscure and disguised words of combat fencing, they stand explained and interpreted as such hereafter in the gloss, so that anyone may well hear and understand, if they can otherwise fence.
|
[53r] All hye hebt sich an die glos vnd die aus legu~g der zedel der kunst des kampffechtens
Die gedicht vnd gemacht hat Johannes liechtenawer der ein hoher maister in der kunst gewesen ist dem got genädig seÿ vnd dar vmb das die kunst fürsten vnd her°en Ritter vnd knechten zw gehört das sy die lernen vnd wissen süllen So hat er die kunst lassen schreibñ mit verporgen vnd verdachten worten Dar vmb das sy ÿderman nicht vor ne~men noch ver sten sol vnd hat das getan durch der leichtfertigen schirmaister willen die ir kunst gering wegen das von der den selbigen sein kunst nicht geoffenwartt noch gemain solt werden sollichen leitten die die kunst In wirden nicht chünnen halden Als denn der kunst zu gehört vnd die selbigen verporgen vnd verdachten wort des kampffs vechtens die stenn hie hernach In der glosen Also verklert vnd aus gelegt das sy ÿder man wol ver nemen vnd ver sten mag der do anders vechten kan ~
|
|
[117v] Hie hebt sich an dy chunst des churczen swercz zw chambf die auch gemacht hat hanns liechtnauer
|
|
|
[2] Here begins the foreword
|
Young knight learn To have love for god, honor to women
|
|
Thus your honor grows chivalry and learn
|
|
Art which adorns you And in war, honor your master
|
|
Wrestle well, grappler Lance, spear, sword and knife
|
|
Valiantly wield And make useless in others’ hands
|
|
Hew in and hurry there Rush in, hit, or let go
|
|
So that the wise hate that one sees praise
|
|
Grasp yourself upon this arts have distance and moderation
|
|
Hie hebt sich an die vor red
Junck Ritter lere Got lieb haben frauen Zu° ere So wechst dein ere vb ritterschaft vnd lere kunst die dich zÿret vnd In kriegen zw eren hofiret Ringens gu°t vesser Glefen sper swert vnd messer [53v] Mandleich bederben vnd In anderñ henden verderben Haw drein vnd hürt dar ~ Rausch hÿn triff oder la faren Das yn die weisen hassen die man sicht preisen Dar auf dich fasse Alle kunst haben leng vnd masse
|
|
|
|
|
[3] This is the text and the gloss of a common lesson in combat
1
|
Whoever dismounts Begins to fence on foot
|
Gloss: Note, this is a lesson: One may fence in armor on foot and on horseback, thereafter as one wills the two, and also whatever correctly reveals that, and if it were the case that you shall strike or fence with someone on horseback, and tricks you so that he was too prudent or too powerful with it, then dismount on foot, and fight with him from the art written hereafter.
|
das ist der text vnd die glos einer gemainen ler zw kampff
·:~Wer ab sinnet vechtens zw fuess beginnet
Glosa merck das ist ein ler Man mag vechten In harnasch zw fuess vnd zu° ross Dar nach als sich zwen verwilligent vñ auch was das recht aus weist vnd wär es sach das du dich mit eine~ solt slachen oder vechten zw° ross vnd dëucht dich das er dir do mit zw gescheid oder zu° mächtig wer So trit ab zw fuess vnd vicht mit ym aus der hernach geschriben kunst
|
|
der text ein gemaine ler
wer ab sintet fechtens zw fueß
glosa Man mag fechten in harnasch zw champf vnd zw roß darnach vnnd sich zwen verwilligen wär sach das dw dich mit ainem soldest schlachen zw roß oder fechten vnd deucht dich das er dir zw scheyd vnd zw machtig war so tritt ab zu fueß vnd ficht mit im auf den her nach geschribenn stuckenn
|
|
|
[4] This is the text and the gloss about two stances
2
|
He arranges his spear Two stances, wielding correct weapons
|
Gloss: Note, this is when you have dismounted from the horse, you shall first meanwhile know to raise two stances by hand. The first stance is how you shall arrange yourself with the lance in combat. The second is how you shall arrange yourself with the sword. You shall also know two particular stances with the lance. The first stance is and pertains to him if he remains on the horse. The second stance pertains to him if he also dismounts. You shall also know to correctly drive the plays against the two stances, which will be explained to you hereafter nearest.
|
Das ist der text vnd die glos von zawaien stënden
Der schick sein sper zwai sten anheben recht wer
Glosa merck das ist wenn dw abgetreten pist vom ross So soltu zw hant des ersten In dem anheben wissen zwen stënt Der erst stant ist wie dw dich mit der glefen schicken solt ze kampf Der ander ist wie du dich solt schicken mit dem swert Auch soltu wissen mit der glefne zwen besunder stänt [54r] Der erst stant ist vnd gehört zw dem ob er auff dem ross beleibt Der ander stant gehört zw dem ob er auch abtritt gegen den zwaien stenden Soltu die stuck gerecht wissen zw treiben die dir hernach am nagsten verklert warden
|
|
Der text von zwain stenn
der schick sein sper zwaj sten anheben recht mer
wenn dw abgetretn pist vom roß so sold dw zu hand in dem anheben wissenn zwen ständ mit der glaffenn der erst gehort zw dem ob er auf dem roß ist oder beleybt dem andern stand gehort zw dem ob er auch ab tritt zw den zwain dingen sold dw die stuck gerecht treybenn die dir hin nach in der gschrift verchlartt /// werdenn
|
|
|
[5] This is the first play
Note, arrange yourself with the first play as follows: When you have dismounted from the horse and he does not want to dismount, then stand with the left foot forward, and set your lance to your right side into the ground, and hold the point against him, to whichever side he then rides to you. On the same side, turn yourself always against him, and lead his lance away with yours, and plant to him with it.
|
Das ist das erst stuck
Merck mit dem ersten stuck schick dich also wenn dw abgetretten pist vom ross vnd er nicht abtreten wil So ste mit dem lincken fuess vor vnd setz dein glefen zw deiner rechten seitten in die erd vñ halt den ort gegen ÿm zw welicher seitten er dir denn zu° reitt Auff die selbig seitten wendt dich albeg gegen Im vnd weiß ym mit deiner glefen die sein ab vnd setz Im do mit an
|
|
wenn dw abgetreten pist vom roß vnd er nit ab treten wil so ste mit // dem tencken fueß vor vnd secz dein gläffenn zw der rechten seytenn In die erd vnnd halt das ort gegen im auf weliche seytenn er dir denn zw reẅtt [118r] Auf die selbm wend dich gegenn im vnnd laitt mit der glaffenn die seinenn ab vnd secz do /// mit ann
|
|
|
[6] Again a play
When you have dismounted on foot, if he then remains on the horse, then stand with the left foot forward and hold your lance in the middle with both hands athwart in front of you, so that the front point is longer than the back. If he then rides upon you with the lance, then sweep firmly with the front part of your lance to his right side to his, and plant to him with it with a step out onto his side.
|
Aber ein stuck
Wenn dw abgetretñ pist zw ross fuess pleibt er dann auf dem ross So ste mit dem lincken fuess vor vnd halt dein glefen In der mitt mit paiden henden fur dich twerchs Also das der voder ort lenger sey dann der hynder Reitt er dann auff dich mit der glefen So streich vast mit dem voderñ tail deiner glefen zw seiner rechten seitten an die sein vnd setz im do mit an mit einem aus tritt auf sein seitten
|
|
[W]enn dw abtreten pist vom roß pleibt er denn auf dem roß so secz mit dein tenckenn fueß vor vnd halt dein gläffenn in der mitt mit paidenn hennden vor dier twerchs also das der voder ort lennger sey wan der hinder reyt er den mit der glaffenn auf dich so streich mit dem vodern tail deiner gläffenn zw seiner rechtenn seytenn ann die dein vnd secz im do mit an mit einem austrit auf dein tenncke seytenn
|
|
|
[7] Again a play
Note, when you have dismounted on foot, if he then remains on the horse, then hold your lance next to your right side in the lower guard with the point against him. If he then rides upon you with the lance to your left side, then set aside with the lance also to your left side, and jump onto your right side and plant to him.
|
[54v] M·erck wenn dw ab getreten pist zw° fu°ess pleibt er denn auf dem ross So halt dein glefen neben deiner rechten seitten in der vnderñ hu°t mit dem ort gegen ÿm Reitt er denn mit der glefen auf dich zu° dein° lincken seitten So setz ab mit der glefen auch zw deiner lincken seitten vnd spring auf dein rechte seitten vnd setz ÿm an
|
|
wenn dw abgetretn pist zw fueß pleybt er denn auf dem roß So halt dein gläffen zw deiner rechtenn seytenn in der vndern huett mit dem ort gegenn im Reyt er dann auf dich mit der gläffen zw deiner tenncken seytenn so secz ab mit dem vodern tail deiner gläffen auch zw deiner tencken seytenn vnd spring auf dein rechte seytenn vnnd secz Im an
|
|
|
[8] Again another play
Note, when you have dismounted on foot, if he then rides upon you with the sword, then stab him with the lance to the openings, and assess if you may [have] planted to him, and do that with jumping out onto a side.
|
Aber ein annders stuck
Merck wenn dw abgetreten pist zu° fuess Reitt er denn auf dich mit dem swert So stich Im mit der glefen zw den plösen vnd wart ob du Im magst an gesetzen vnd das thu°e mit aus springen auf ein seitten ~
|
[204v] aber ein anders.
[M]erck wenn du abgetrettenn bist zu vues reit er den
auff dich mit dem schwert so stich im mit der glefen
zu den plössenn und wart ob du im magst angesetzen
und das thue mit auspringn auf ein seÿtn.
|
wenn dw abgetretn pist zw fueß rewt er denn auf dich mit seinem swert so stich im mit der gläffenn zw den plössenn vnd wart ob dw im mügst an geseczen vnd thu mit aufspringen // leseczt
|
|
|
[9] Again another play
Note, when you have dismounted, if he remains on the horse and rides upon you with the sword, then set your lance with the point onto the furthest in front of you into the ground, and when he rides upon you, move with the lance to his horse between the front legs, and jump onto a side, and attempt if you may overturn him as such together with the horse.
|
Aber ein annders stuck
M·erck wenn du abgetreten pist Beleibt er dann auf dem ross vnd reitt auf dich mit dem swert So setz dein glefen mit dem ort auf das ferrist fur dich in die erden vnd wenn er auf dich reitt So var dw mit der glefen seinem ross zwischen die voderñ pein vnd spring auf ein seittñ vnd vorsuech ob dw In also mit sampt dem ross vmb geberffen magst
|
Aber ein anders.
[W]enn du abgetretten bist beleibt er dan auf dem roß
unnd reit auff dich mit dem schwert so setz dein glefen
mit dem ort auf das ferrest fur dich in die erden und
wenn er auf dich reit so var du mit der glefen seinem
roß zwischen die vordern bein und spring auf ein seytn
und versuch ob du in also mit sampt dem roß umbgewerffen
mögst.
|
Wenn dw abgetretn pist pleybt er denn auf dem ross vnd rewt auf dich mit dem swert so secz dein glaffen mit dem ort auf das verist vonn dir In die erd vnd wenn er auf dich reẅt so var da mit seinem ross zwischenn der vodern pain vnd spring auf ein seyten vnd versuech ob dw in also mit sambt dem ross vmb werffenn mügst
|
|
|
[10] This is the text and the gloss of the second stance, when you both have dismounted on foot with the lance against the lance in combat
3
|
Spear and point The “before” stab, stab without apprehension
|
Gloss: Note, this is the second stance, when he has also dismounted, and holds his lance, and you do yours, arrange yourself against him as follows: stand with the left foot forwards, and hold your lance next to your right side in the lower guard, and assess that you always stab to him before he to you.
Or, hold your lance with the right hand over your head to prepare to throw,[52] and step to him as such, and assess that you throw before he [does], and follow quickly after the throw to him with the sword against the lance, which will be explained to you hereafter in other plays.
|
Das ist der text vnd die glos des anderñ stantz wenn ir paid abgetreten seit zw fuess mit der glefen wider die glefen zw kampff ~
[55r] Sper vnd ort deñ vor stich stich an voricht
Glosa merck das ist der ander stant wenn er auch abgetreten ist vnd be helt sein glefen vnd thu°e du die dein So schick dich also gegen ÿm ste mit dem lincken fuess vor vnd halt dein glefen neben deiner rechten seitten In der vnderñ hu°t vnd wart da du Im albeg ee zu° stichst wenn er dir Oder halt dein glefen mit der rechten hant vber sein dein haubt zw dem schu°ß vnd tritt also zw Im vnd wart das du ee scheust wenn er vnd volg pald dem schuss nach zw Im mit dem swert gegen der glefen die dir her nach In anderñ stucken vorklert werden ~
|
[205v] [206r]
|
Der text der glaffenn wider die glaffenn zw fueß
Sper vnd ort den vor stick stick anne forcht
Der ander stand wenn er auch abgetretn ist vnnd helt sein glaffenn vnd dw die dein so schick dich also gegenn im ste mit dem tencken fuess vor vnd halt dein gläffenn mit der rechten hand ob dem haubt zw dem schuß vnd trit also zw im das albeg dein tenncker fues vor pleyb vnd wart das dw e scheust wenn er vnd folg pald dem schuß nach zw im mit dem swert so mag er nit gewis schiessenn vnd treyb die stuchk gegen dem swert mit der glaffenn her nach verchlärt
|
|
|
[11] This is the text and the gloss about planting and about jerk with the lance in combat
4
|
Jump, wind, correctly plant If he wards, jerk, that defeats him
|
Gloss: Note, this is another, when you both have dismounted on foot, and each has his lance. If you then do not want to throw as stands written before, then hold you lance next to your right side in the lower guard, and go to him as such, and stab him artfully to the face from stretched arms. If he then stabs in equally with you, then rise with your lance at his in the upper hanging, and jump to him with it, and plant to him above. If he then rises with the arms and wards the upper stab, then jerk, and set the point under his left armpit to the opening, or otherwise, where you may, and force through him in front of you.
|
Das ist der text vnd die glos von an setzen vnd von zucken mit der glefen zw° kampf
Spring wind setz recht an wert er zuck das gesigt Im an ~
Glosa merck das ist ein anders wenn ir paid abgetreten seit zw fuess vnd yeder hat sein glefen wiltu denn nicht schiessen Als vor geschriben stet So halt dein glefen neben deiner rechten seitten in der vnderñ hu°t vnd gee also zw Im vnd stich ÿn kundleich zw dem gesicht aus gestrackten armen Sticht er denn mit dir geleich ein So var auf mit deiner glefen an den seinen In das ober geheng vnd spring do mit zw Im vnd setz ÿm oben an ·:~Vert [55v] er denn auf mit den armen vnd wert den oberñ stich So zuck vnd setz Im den ort vnder sein lincks vchsen In die plöss oder sünst wo dw hÿn magst vnd dring In vor dir hÿn
|
[206v] [207r] ort under sein lincks uchsen in die plos oder sunst wo
du hin magst unnd dring in vor dir hin.
|
Das ist der text vonn an seczen vnd vonn zuckenn
Spring wind secz recht an wert er zuck gesigt im ann
Wenn ir paid abgetretn seyd zu fueß vnd yeder hat sein glaffenn wild dw dann nicht schiessen so halt dein glaffenn zw deiner rechtenn seyten In der / huet vnderenn // vnd ge also zw im vnd stich im chunstlichenn ein an alle forcht zw dem gesicht aus gestracktem arm e wann er dir ein sticht Sticht er denn gleich mit dir ein so far auf mit der gläffenn an der seinen In das vbergeheng vnd spring do mit zw im vnd secz im oben ann fert er denn auf mit dem arm vnd wert den stich so zuck vnd secz im den ort vnder sein tenncks ṽchsenn oder sunst wo dw hin magst vnd dring In für dich weck
|
|
|
[12] This is the text and the gloss about a lesson, how one shall jerk
5
|
If you want to stab before Learn to break wards with jerking
|
Gloss: Note, this is when you want to stab him before he you, or otherwise come before with the stab. If he parries the stab, then you shall know indes how you shall change through or jerk, so that he doesn’t plant to you while you jerk through, and hear it as follows: If he parries the stab strongly with the lance and lets the point go out next to you beside, then jerk quickly and stab him to the other side.
Or, if he remains in the parry with the point in front of the face, then don’t jerk through, remain with your lance at his, and work to the opening thereafter as you sense whether he has bound hard or soft.
|
Das Ist der text vnd die glos von einer ler wie man zucken sol
Wiltu vor stechen mit zucken lere wer prechen
Glosa merck das Ist wenn dw yim wilt vor stechen ee wenn er dir oder sünst vor chümpst mit dem stich Vor setzt er den stich So soltu Inndes wissen wie dw durch wechselñ oder zucken solt das er dir icht an setzt die weil du durch zuckest Vnd das vernym also Vor setzt er den stich starck mit der glefen vnd lest den ort neben dir beseitt aus gen So zuck pald vnd stich Im zw der anderñ seitten Oder pleibt er dir in der vorsatzung mit dem ort vor dem gesicht So zuck nicht durch so beleib mit deiner glefen an der seinen vnd arbait zw° der plöss Darnach als dw emphindest ob er hert oder waich angepunden hat
|
Text von einer ler wie man
zucken sol.
Wiltu vor stechen mit zucken
lere wer prechen
Glosa [W]enn du inn wild vorstechn ee wann er dir oder
sunnst vorkumpst mit dem stÿch versetzt er denn
stich so soltu inndes wissen wie du durchwechselnn
oder zucken solt das er dir icht ansetzt die weil du durch
zuckest und das vernim also versetzt er den stÿch starck
mit der glefen und lest dir den ort nebenn beseit außgeen
so zuck bald und stÿch im zu der andernn seitn oder bleibt
er dir inn der versatzunng mit dem ort vor dem gesicht, so [207v] zuck nicht durch so bleib mit deiner glefen an der seinen
unnd arbait zu der plos darnach als du empfindest ob
er hert oder waich angepunden hatt.
|
Ein ler wie dw zucken sold
wildw vor stechen mit zucken lern wer prechenn
Wenn dw Im wild vor zue stechnn e wann er dier oder sunnst vor chumbst mit dem stich verseczt er denn stich so sold dw Indes wissenn wie durchwechseln oder zucken sold das er dir nit ansecz die weyl dw das thuest verseczt er denn stich starck mit der glaffenn vnd lät den ortt nebenn dir peseyt aus genn so zuck pald vnd stich zw im zw der anderen seytenn oder pleibt er dir in der versaczung mit dem ort vor dem gesicht so zuck nicht durch Sunder pleib mit der gläffenn an der seinen vnd arbait zw der plöß dar nach vnd dw enpfindest ob er hert oder waich an gepunnden hatt
|
|
|
[13] This is the text and the gloss, how one shall break the jerk
6
|
Note, if he wants to draw From sheath, and he wants to flee
|
7
|
Then you shall near to him catch, yet wisely ward
|
Gloss: Note, this is if he comes before with the stab, so that you must parry him, then parry so that your point does not go out wide next to him beside, but rather remain near to him with it in front of the face or the chest. If he then jerks or changes through it, don’t parry him, and follow after him with the point, and plant to him while he jerks through. If you then land your hit correctly with the plant, then force through him as such in front of you, and don’t let him come away from the point. If he then wants to flee back away from the point with [a] step away backwards, or jump backwards away from it, or wants to turn himself as such away from the stab, and turns to one side of you, then jump to him, and assess that you wisely and correctly grapple with arm breaking or otherwise with other wrestles.
|
Das ist der text vnd die glos wie man das zucken prechen sol
Merck wil er zyhen von schaiden vnd wil er fliehen So soltu ÿm nahent Ja weisleich wart vahen
Glosa merck Das ist Ob er vor chumpt mit dem stich das du Im vor [56r] setzen muest So vorsetz also das dein ort nicht weÿt neben Im beseitt aus gee Sunder beleib ym do mit nahent vor dem gesicht oder der prust Zuck er denn oder wechselt durch das vorsetz ÿm nicht vnd volg ym nach mit dem ort vnd setz ÿm an die weil er durch zuckt Triffstu ÿn denn recht mit dem ansatz So dring ÿn also für dir hyn vnd lass yn von dem ort nicht abkömen Wil er denn mit abtrettñ hindersich zw ruck aus dem ort fliechen oder hinder sich dar aus springen oder wil sich also aus dem stich wenden vnd wendt dir zw ein seitten So spring zw ÿm vnd wart das dw In ia weisleich vnd recht begreiffest mit arm~ prüchen oder sünst mit anderñ ringen ~
|
Text wie man das zuckn
prechen sol
Merck wil er zihen von schaiden
und wil er flihen
so soltu ÿm nahent ÿa weislich
wart vahen.
Glosa [D]as ist ob er vorkumpt mit dem stich das du im versetzenn
muest so versetz also das dein ort das nicht weit neben
im beseit aus gee sunder bleib im nohent vor dem
gesicht oder der brust zuckt er denn oder wechselt durch [208r] das versetz im nicht und volg im nach mit dem ort und
setz im an die weil er durchzeuckt triffestu im den recht
mit dem ansatz so dring in also fur dir hin unnd las
in von dem ort nicht abkomen wil er denn mit abtretn
hindersich zu ruck aus dem ort fliechn oder hindersich dar
aus springen oder wil sich also aus dem stÿch wenden und
wendt dir zu ein seiten So spring zu im und wart das du
in ÿa weÿßlich und recht begreiffest mit armbruchn oder
sunst mit andern ringenn.
|
Merck wil er zichn von schaiden vnd wil er fliechen so sold dw im nachent // // in weyshait[53] wart nachenn
[118v] Wie man die zuckenn prechenn solt Ob er vor chumbt mit dem stich das dw im verseczen muest so versecz also das dein ort nit weit neben im aus ge peseyt sunder peleyb im do mit nachen vor dem gesicht oder der prüst zuckt er denn oder wechselt durch das versecz im nicht Sunnder volg im nach mit dem ort vnd secz im an die weyl er durchwechselt triffstu in den recht mit dem anseczenn dw dring in also von dir hin vnd las in von dem ort nit abchemen wil er sich denn aus dem stich wennden vnd kert dir zw einer seytenn so spring zw im vnd wart das in weyslich vnd recht begreyfft mit arm prüchen vnd sunst mit anderem // ringenn
|
|
|
[14] This is the text and the gloss about wrestling in combat
8
|
If you want to wrestle Learn to correctly jump behind leg
|
9
|
Lock before shooting Artfully locking the front leg before
|
Gloss: Note, this is if you want to wrestle with him, then you shall, before all cases, know how you shall correctly jump behind his front foot, and you shall lock and trap the same foot with the art, which will be explained to you hereafter.
|
Das ist der text vnd die glos von Ringen zw kampf
·Ob dw wild ringen hinder pain recht lere springen Rigel vor schiessen Das vor pain kunstlich vor schliessen
Glosa merck Das ist ob dw mit Im ringen wilt So solt du vor allen sachen wissen wie du InIm recht solt springen hinder seinen vor gesetztñ fues vnd den selben fues solstu yn mit der kunst verrigelñ vnd verschliessen die dir hernach vorklert wirt
|
Text von ringen zu kampf
Ob du wild ringen hinder
pain recht lere springn
rigel vor schiessen das vorpain
kunstlich vorschliessen.
[208v] Das ist ob du mit im ringen wild so solt du vor allen
sachen wissen wie du im recht solt springen hinder
seinen vorgesetzten fues und den selben vues solstu in mit
der kunnst vorrigeln und verschliessen die dir hernach
verklert werden
|
Von ringen zw champf
Ob dw wild ringenn Hinder pain recht lere springen rigel vor schiessen das von pain chunstlich // vorsliessenn
wild dw mit im ringen zw champf so sold dw vor allen dingen wissen wie dw im recht sold springenn vnder seinen vorsesenn fues vnd den selbigenn fueß sold dw im mit den stucken verrigeln vnd versliessenn im am nachstenn her nach geschriben // stennd
|
[84r] Das ist der text vnd die gloß võ ringñ zu kampf
Ob du wilt ringñ / hindter pain recht lere springen rigl vor schissen das vor pain kunstigklich verschliessen
Glosa merck das ist / ob du mit im ringñ ringñ [!] wilt / So solt du vor allen sachen wissen / wie du im recht solt springen hinter sein furgesetztn fueß / vnd den selben fueß solt du im mit der kunst verg riglen / vnd verschlussñ / die dir he°nach verklert wirt
|
[15] This is a wrestle
Note, when you attack him with wrestling, and he against you, see if he has a foot set in front or not. If he then does not have one in front, then jolt him to you or shove him from you, so he must step forward. If he then steps forward with the left foot, then jump quickly with the right foot behind his left, and bend your right knee, and press him behind with it into the back of his left knee, and jolt him over it with both hands.
|
[56v] M·erck wenn du In an velst mit ringen vnd er dich wider So sich aber ein fues hat für gesetzt oder nicht Hat er denn kainen vor So ruck yn zw° dir oder stos yn von dir so mues er für treten Schreitt er dann vor mit dem lincken fuess so spring pald mit dem rechtñ fuess hynder seinen lincken vnd peug dein rechstz h knÿe vnd druck yn do mit hinden in sein lincke knÿckel vnd ruck yn mit paiden henden dar vber
|
Ein ringen
Wenn du in anvelst mit ringen und er dich wider so sich
ob er ein vues hat furgesetzt oder nicht hat er denn keinen
vor so ruck in zu dir oder stos in von dir so mues er fur
tretten schrait er dann vor mit dem linckn fues so spring
bald mit dem rechten fues hinder seinen linckn und peug dein
rechts knie und druck in domit in sein linckh knikell und
ruck in mit paiden henden darÿber
|
Wenn dw in anfelst vnd er dich wider mit ringen so sich ob er ainen fues hab vor geseczt oder nicht Hat er denn chainen vor So ruck in zw dir so mues er versch reytenn schreyt er denn vor mit dem tenckenn fueß so spring pald mit deinem rechtenn fues hinder seinen denckenn vnd peug dein rechcz knie vnd druck in domit hindenn In sein rechte kniepug vnd ruck in mit paidenn hennden dar vber
|
Das ist ain Ringen
Merck / wen du im an felst mit ringñ vnd er dich wid° / So sich ob er ein fuß hat furgesetzt oder nicht / hat er dan kaine~ vor / So ruck in zu dir oder stos in von dir / so muß er fur trettñ / schreit er dan fur mit dem linckñ fu°ß / So spring pald mit deine~ rechtñ hindter sein linckñ / vnd peug dein rechtz knÿe / vnd truck in da mit hindtñ in sein lincke knyekel / vnd ruck In mit paidñ hendñ darube° /
|
|
[16] Another wrestle
When you jump to him with the right foot behind his left, step in with the left foot after between both of his feet, and grasp his left knee between both of your knees, and hold firmly with it, and shove him forward with the left hand to the cap, and with the right, pull him behind onto the side, so he falls.
|
Ein Ander Ringen
Wenn dw Im springst mit dem rechten fuess hinder sein lincken So schreit mit dem linckñ fuess hin nach zwischen seinew paide fuess vnd fass sein lincks knÿe zwischen deine paide knÿe vnd haldes do mit vest vnd stos yn mit der lincken hannt voren an die hauben vnd mit der rechten zeuch yn hÿnden auff die seitten So feltt er
|
|
wenn dw In vasst mit ringenn vnnd er dich wider stet er denn mit dem tennckenn vor so spring mit dem rechtem fueß dar hinder vnd schreyt mit dem tenncken hin nach zwischen seiner paidenn pain vnd vaß sein dencke knie zwischenn deinen paidenn knyen vnd halt sy da mit vesst vnd stoß in mit der tennckenn hand vorn an die hauben vnnd mit der rechtenn zeuch in hinden auf die seytenn so velt er
|
Ein ander Ringen
Wen du im springst mit dem rechtñ fueß hindter sein linckñ / So schreit mit deine~ linckñ fueß hindtñ nach / zwischñ seine~ paidñ fuessñ / vnd faß sein linckes knÿe zwischñ deiner paider knÿe / vnd halt es da mit fest / vnd stos in mit der linckñ hant vorñ an die hawbñ / vnd mit der rechtñ zeuch in hindtñ auff die seyttñ so feltt er /
|
|
[17] Another wrestle
Note, when you grasp him with wrestling, and he against you, if he then stands with the left foot forward, then jump with the right forward in front of both of his feet, and move through him with the right arm under his left behind around the body, and grasp him as such onto the right hip, and throw him in front of you.
Or, if he stands with the right foot forward, then jump with the left in front of both of his feet, and move him with the left arm behind around the body, and throw him in front of you over your left hip.
|
Ein ander ringen
Merck wenn dw In fast mit ringen vnd er dich wider Stet er denn mit dem lincken fuess vor So spring mit dem rechten voren für sein paide füess vnd var Im mit dem rechten arm~ vnder seine lincken durch hinden vmb den leib vnd fass yn also auff die rechten hüff vnd würff ÿn fur dich Oder stet er mit dem rechten fuess vor So spring mit dem lincken für sein paide füess vnd var ÿm mit dem lincken arm~ hinden vmb den leib vnd wurff ÿn für dich vber dein lincke/ /hüff
|
|
Wenn dw in fasst mit ringenn vnd er dich wider stet er denn mit dem tennckenn fueß vor so spring mit dem rechtenn fues vornn fur sein paid arm füeß vnnd far im mit dem rechtenn arm vnder sein dennckenn durch hinden durch denn leyb vnd faß In also auf dein rechte huff vnd würff in fur dich oder stet er mit dem rechten fueß vor so spring mit deinem tenncken vorn fur sein paid fueß vnd far im mit dem tenncken hinden vmb den leyb vnd wurff in fur dich vber die tennck hüff
|
Aber ein Ringen
Merck / wen du in vast mit ringñ / vnd er dich wider / stett [84v] Er mit dem linckñ fueß vor / So spring mit dem rechtñ vorn fur sein payd fueß / vnd far im mit deine~ rechtñ arm~ vndter seine~ linckñ durch hindtñ vmb den leib / vnd faß in also auff deine rechte huff / vnd wurff in fur dich / Oder stet er mit dem rechtñ fueß vor / So spring mit dem linckñ vorñ fur sein paid fuß / vñ far im dem linckñ arm~ hindtñ vmb den leib / vnd wurff in fur dich vber dein lincke hiff /
|
|
[18]
|
|
|
Wenn dw In vast mit ringen vnd er dich wider stet er denn mit dem tencken fueß vor so spring mit dem tenckenn fueß vor hinder sein tennckenn tritt er denn Im sprung oder die weyl dw springst mit dem tennckenn fueß ze ruck so schreyt im pald nach zw seiner rechtenn seytenn mit dem tenncken fueß hinder seinen rechtenn vnd treyb das vor ringenn vnd das verschliessenn als vor
|
|
|
[19] This is the text and gloss, that one shall know to drive all wrestles to both sides
10
|
From both hands If you desire to end with art
|
Gloss: Note, this is when you want to artfully end with wrestling, you shall know to drive the wrestles from both sides, and hear it as follows: When [you] jump to him with the right foot behind his left as stands written before, if he then steps back with the left foot in the jump or while you jump, then step after him quickly with the left foot behind his right, and drive the lock and the trap, which you have heard before.
|
[57r] Das ist der text vnd die glos das man alle Ringen sol wissen zw paiden seitten zw° treiben
Von paiden henden Ob dw mit kunst gerest zw enden
Glosa Merck Das ist wenn dw kunstleichen enden wild mit ringen So soltu die ringen von paiden seitten wissen ze treiben vnd das vernÿm also wenn Im springst mit dem rechten fuess hinder sein lincken Als vor geschriben stet tritt er denn ÿm sprung oder die weil dw springst mit dem lincken fuess zw ruck So schreit ÿm pald nach mit dem lincken fuess hinder sein rechtñ vnd treib die verridlñ vnd die versliessñ die dw vor vernomen hast
|
[210v] [211r] dem lincken fues hinder sein rechten und treib die verrigeln
und die verschliessenn die du vor vernomen hast
|
Der text von das man alle fechten ringen sol treybenn zw paidenn seytenn // glosa
Vonn paidenn henden ob dw gerst zu ennden
das merck wenn dw chunstlichenn enndn wild mit ringen so solt dw die ringen von paidenn seytenn wissenn zw treyben vnd das vernym also dw im springst mit deinem rechten fueß hinder seinen lincken als vor geschriben stet trit er denn Im sprung oder die weyl du springest mit dem lennckenn fueß zw ruck so schreyt im pald nach mit dem // fueß linckenn // hinder seinen rechtn vnd treyb die ver rigelnn vnd die versliessenn die dw vor numen hast
|
Text das mã alle ringñ zu baÿdñ seÿttñ treibñ sol
Von paÿden henden / ob du mit kunst gerest zuenden
Glosa / Merck das ist / Wen du kunstlich endñ wild mit ringen So solt du die ringñ von paydñ seÿttñ wissñ zu treibñ / vnd das vernym also / Wen du im springst mit dem rechtñ fueß hinter sein linckñ / als vor geschribñ stet / tritt er dan im spru~g oder die weil du springest mit dem linckñ fuß zurück / So schreit Im pald nach mit dem linckñ fuß hindt~ sein rechtñ / vnd treib die verrÿdeltñ vnd die verschliessñ die du vor vernume~ hast
|
|
[20] This is the text and the gloss of the plays which one shall drive with the sword against the lance
11
|
If it is displaced The sword will be drawn against spear
|
12
|
Notice the stab Jump, catch, wrestle, rush to him
|
Gloss: Note, this is when you have thrown your lance. If he then holds his, then observe quite precisely how he has grasped it, whether he lets the point go forward long or short in front of his front placed hand, and if he wants to stab to you above or below with it.
|
Das Ist der text vnd die glos der stuck die man sol treiben mit dem swert gegen der glefen
·Ob es sich ver ru°ckt das swert gegen sper wirt ge zuckt Der stich Ja war nÿm Spring vach ringens eil zw ym
Glosa merck das ist wenn dw dein glefen verschossen hast Behelt er denn die sein So nÿm gar eben war wie er sÿ gefast hab Ob er den ort lanck oder kurtz für sein vor gesetzte hant läst fur gen vnd ob er dir oben oder vnden do mit wil zw stechen
|
[211r] Text der stuck die man sol
treiben mit dem schwert
gegen der glefen.
Ob es sich verruckt das schwert
gegen sper wirt gezuckt
der stich ia war
nim Spring vach ringens
eÿl zu im.
Glosa [211v] Das ist wenn du dein glefen verschossen hast behelt er denn
die sein so nim gar eben war wie er sie gefast hab ob er den
ort lanck oder kürtz fur sein vorgesetzte hant last furgenn unnd
ob er dir oben oder unden domit wil zu stechn
|
das ist der text der stuck die man sol treybenn mit dem swertt zw treybenn mit der glaffenn
ob er sich ver ruckt das swert gegen swert wirt ge [119r] Zuckt der stich in war nym spring vach ringenns eyl zw Im
[118v] Wenn dw dein glaffenn verschossenn hast pehelt er denn die sein so nym gar ebenn war wie er sy geuast hab ob er denn ort lannck oder churcz vor seinem ver seczem hat laß vor genn ob er dir vnden oder obenn well zu stechenn[54]
|
Das ist der text der stuck die mã sol treybñ mit dem schwert gegen der gleffñ etc
Ob es sich verrückt / das schwert gegen sper wirt gezückt / der stich du war nym / Spring nach ringes zill zu im
Glosa Merck das ist / wen du dein gleffñ verschossñ hat vnd er behelt die sein / So nÿm gar ebñ war / wie er sy gevast hab / Ober das ortt lanck oder kurtz vor sein vorgesetzte hant lest fur geen / vnd ob er dir oben oder vndten da mit well zü stechñ /
|
|
[21] Here note the play
When you have a sword and he a lance, if he then has grasped it short, and stands with it in the upper guard, then lie your sword onto your left knee in the guard. If he then stabs in above to the face, then rise and parry the stab with the sword in front of your left hand against his right side, and rise with it to his lance into the upper guard, and jump to him and plant to him. If you then don’t hit correctly with the planting, then drop your sword, and rush to him, and wait for the wrestling.
|
[57v] ·:~Wenn du hast ein swert vnd er ein glefen hat er sy dann kurtz gefast vnd stelt sich do mit In die öber hu°t So leg dein swert auf dein lincks knÿe in die hu°t Sticht er dir denn oben ein zw dem gesicht So var auf vnd versetz den stich mit dem swert fur deiner lincken hant gegen seiner rechten seitten vnd var do mit auf an sein° glefen in die öber hu°t vnd spring zw Im vnd setz ÿm an Triffstu yn dann nit recht mit dem ansatz So lass zw hant dein swert vallen vnd eÿl zw ym vnd wart der ringen
|
Hie merck das stuck
Wenn du hast ein schwert und er ein glefen, hat er sie dann
kürtz gefast und stelt sich domit in die ober hut, so leg dein schwert
auf dein lincks knie, in die hut, sticht er dir denn oben
ein zum gesicht, so var auff und versetz den stich mit dem schwert,
fur deiner lincken hant, gegen seÿner rechten seiten, und var
domit auf an seÿner glefen in die ober hut und spring zu im
und setz im an, triffestu in dan nit recht, mit dem ansatz, so
las dein schwert zu hant fallen, und eill zu im und wart
der ringen.
|
[119r] wenn dw hast ein swert vnd er ein glaffenn hat er sy dann churcz geuast vnd stelt sich do mit zw der obern huet so leg dein swert auf dein tenncks knie auch in die huett sticht er dir denn oben ein zw dem gesicht so far auf vnd versecz denn stich mit dem swertt von deiner tennckenn hand gegen seiner rechtenn seytenn vnd far da mit auf an seiner glaffenn in die obern huett also spring zw im vnd secz Im an trifst dw in denn nit recht mit dem ansacz so las dein swert zu hannd vallen vnd eyl zw im vnd wart der armpruch oder annder ringenn
|
Hie merck das stuck /
Wen du hast ein swert / vnd er ein gleffñ hat er dan sÿ kurtz gefast / [85r] vnd stelt sÿ da mit in die ober hut / So leg dein swert auff dein linckes knye in die huet / sticht er dir dan obñ zu dem gesicht / so var auff vnd versetz den stich mit dem swert fur dein deiner linckñ hant gegñ seiner rechtñ seytten vnd far da mit auff an seiner gleffñ in die ober huet vnd spring zu im vnd setz im an / trifst du in dan nicht recht mit dem ansatz / So laß zu handt dein schwert vallñ / vnd eyl zu im / vnd wart der ringñ
|
|
[22] Again a play
When you have a sword and he a lance, if he then stands against you with it in the lower guard and has grasped his lance short, then stand with your sword also against him in the lower guard. If he then stabs to you below, then set the stab aside with the sword in front of your left hand, and move him with the pommel forward to the top of his right shoulder around the neck, and jump with the right foot behind his left, and jolt him over your right knee with the pommel.
|
Aber ein Stuck
Wenn dw hast ein swert vnd er ein glefen Stet er denn do mit gegen dir In der vnderñ hu°t vnd hat sein glefen kurtz gevast So stee mit deine swert auch gegen ym in der vnderñ hu°t Sticht er dir denn vndñ zw° so setz den stich ab mit dem swert für deiner lincken hant vnd var ym mit dem knopf vorden vber sein rechte achsel vmb den hals vnd spring mit dem rechtñ fuess hinder sein lincken vnd ruck ÿn mit dem knopf vber dein rechtz knÿe
|
Aber ein Stuck
Wenn du wilt ein schwert unnd er ein Glefen, stet
er dann domit gegendir in der unntern huet, und [212r]
|
wenn dw hast ein swert vnnd er ein glaffenn stet er denn gegenn dir in der vnderen huet vnd hat sein glaffenn churcz geuast so ste mit dem swert auch gegenn Im In der vnnderen huet sticht er dir denn vndenn zw so secz den stich ab mit dem swert vor deiner tenckenn hand vnd far im zw dem chopf vorn vber sein rechte achsel vmb denn hals vnnd spring mit dem rechten fueß hinder seinen tencken vnd druck in mit dem chnopf vber // das recht knye
|
Aber ain stuck
Wen du hast ein swert / vnd er ein gleffñ / stet er dan damit gegñ dir / in der ÿndert hutt / vnd hat sein gleffñ kurtz gefast / So ste mit dem swert auch in der vndterñ huet gegen im / sticht er dir dan vndtñ zu / so setz den stich ab mit dem schwert fur deiner linckñ hant / vnd far im mit dem knopf vorñ vber sein rechte achsl vmb den halß / vnd spring mit rechtñ fueß hindter sein linckñ / vnd ruck in mit dem knopf vber dein rechts knÿe
|
|
[23] This is the text and the gloss about the parry with the left hand against the lance
13
|
Strike left long from hand Jump wisely and then catch
|
14
|
If he wants to draw From sheath, catch, and press
|
15
|
So that he annoys the openings With sword’s point
|
Gloss: Note, this is when you have a sword and he a lance. If he then stands against you with it in the upper guard, and has grasped it so that the point goes out long in front of his front hand, then hold your sword against him also in a guard. If he then stabs in above to the face, then strike away his lance with the left hand beside, and grip your sword quickly again with the left hand in the middle of the blade, and jump to him, and plant to him.
|
Das ist der text vnd die glos von der vorsatzung mit der lincken hant gegen der glefen
linck lanck von hant slach Spring weÿsleich vnd denn vach Ob er wil zuchen von schaiden vach vnd drucke Das er [58r] die plöss mit swertes ort verdröss
Glosa merck das ist wenn dw hast ein swert vnd er ein glefen Stet er denn gegen dir do mit in der öberñ hu°t vnd hat sÿ gefast das ym der ort lanck für sein vor gesatzte hant aus get So halt dein swert gegen ÿm auch ÿn ein° hu°t Sticht er dir denn oben ein zw dem gesicht so slach yn mit der lincken hant sein glefne beseitt ab vnd begreiff dein swert pald wider mit der lincken hant mitten in der klingen vnd spring zw ÿm vnd setz ym an
|
[212v] [213r] gegen im, auch in einner hut, Sticht er dir dann oben
ein nach dem gsicht, So schlag im mit der lincken hannt
sein glefen, beseit ab, ~Unnd begreif dein
schwert bald wider mit der linncken hannt mitten
in der clingen, und spring zu im unnd setz im an.
|
Das ist der text von der versaczung mit der linckenn hand gegenn der gleffenn
linck lannck von hand slach spring weyslich vnnd den vach ob er wil zucken von schaidenn vach vnd druck in das er die ploß mit swertes ort verdröß
wenn dw hast ein swert vnd er ein glaffenn stet er denn gegenn dir in der oberenn huet vnd hat dy geuast das im der lanng ort vor sein vor gesaczte hannd stat so halt dein swert gegen im auch in ein huet sticht er dir denn obenn ein zw dem gesicht so stich im mit der tencken hand sein glaffenn beseyt ab vnd begreyf dein swert pald wider mit der tenncken hannd mitten in der chlingenn vnd spring do mit zw im vnd //// secz ann
|
Das ist der text von der versatzung mit der linckñ hant gegñ der gleffen
Linck lanck von handt schlag / spring weyslich vnd de~ vach / Ob er wil zuckñ / von schaidñ fach vnd truck in / das er dye ploß / mit schwertes ort vergeß /
Glosa / Merck dz ist / Wen du hast ein swert / vnd er ein gleffñ / stet er dan gegñ dir damit / In der oberñ huet / vnd hat sy gefast / das im das ortt lanck fur sein vorgesatzte hant auß geet / So halt dein swert gegñ dir Im auch in ainer hu°et / sticht er dir dan obñ ein zu dem gesicht / so schlach im mit der linckñ hant sein gleffñ seÿt ab / vnd begreyff dein swert pald wider mit der linckñ handt / mitten in der klingñ / vnd spring zu im / vnd setz im an etc
|
|
[24] Another play
Note, when you have a sword and he a lance, if he then lays the point going out long in front of the hands and stabs you below with it to the testicles, then grab his lance with the left hand and hold hold it firmly with it, and stab him below with the sword to the testicles. If he then jerks his lance firmly to himself, then let it go suddenly, so he opens the side. With that, grab your sword with the left hand quickly again in the middle of the blade, and follow after him with planting to the same side, or wait for the wrestling.
|
Ein anders stuck
Merck wenn dw hast ein swert vnd er ein glefen lëst er denn den ort lanck für die hant aus gen vnd sticht dir do mit vnden zw° dem gemächt So begreif sein glefen mit der lincken hant vnd halt sy do mit fest vnd stich yn mit dem swert vnden zw den hoden Zuck er denn sein glefen vast an sich So lass sy vrbäring faren So emplöst er die seitten do mit begreiff dein swert mit der lincken hant pald wider mitten in der klingen vnd volg ÿm nach mit an setzen zw der selbigen seitten oder wart der ringen
|
Ein annders Stuck
Merckh, Wann du hast ein schwert unnd er ein glefen,
lest er dann den ort lang fur die hannt ausgen,
unnd sticht dir domit unnten zu dem gemacht,
so begreif sein glefen, mit der lincken hannt, und
halt sÿ domit fesst, und stich in mit dem schwert,
unnden zu denn hoden, ut supra Zuckht er dann sein
glenen stark an sich, so laß sÿ urbring faren, so
enntplöst er die seitn, Domit begreif dein schwert
mit der linncken hant balt wider, mitten in
der clinngen, Unnd volg im nach, mit ansetzen
der selbigen seittn, Oder wart, der Ringen.
|
wenn dw hast ein swert vnd er ein gläffenn lät er denn ort lang fur die hant aus gen vnd sticht dir do mit vndenn zw dem gmächt so begreyff sein glaffen mit der tenncken hand vnd halt sy domit vest vnd stich im mit dem swert vnden zw denn henndenn Zuckt er dann sein gläffen vast so laß sy vbaring varn so enplest er die seytenn mit dem begreyf dein swert mit der tenckenn hand bey der mitt in der chlingenn vnd volg Im nach mit an seczenn zw der selbigenn seytenn oder wartt der ringenn
|
[85v] Ein anders stück
Merck / wen du hast ein schwert vnd er ein gleffñ / lest er den das ort langk fur dye hent auß gen / vnd sticht dir da mit vndtñ zu dem gemecht / so begreiff sein geleffñ / mit der linckñ hant / vnd halt sy da mit fest / vnd stich im mit dem swert vndten zu den hodñ / zuckt er dan sein gleffñ fast an sych / so ho laß sy vrbering farñ / so enplost er die seÿttñ / mit dem begreÿff dein schwert mit der linckñ hant pald wider mittñ In der clingñ / vnd volg Im nach mit ansetzñ zu der selbigen seÿttñ / oder wart der ringñ /
|
|
[25] This is the text and the gloss about which ends you shall search for the openings on the armed man
16
|
Leather and glove Correctly search for the openings under the eyes
|
Gloss: Note, this is where the armed man is best to win through the armor, that is under the face or under the armpit, or in the palm of the hand, or on the arm behind in the gloves, or in the backs of the knees, or below at the feet to the soles, and in the joint of the inside of the elbow, and between the legs, and at the sites in which the armor has its joints, and you shall therefore search for the openings, so that you shall not work nor stab to one far away, because you may have one nearer in front of you.
|
Das ist der text vnd die glos an wellichen enden du an dem gewappendem mann die plössen suchen solt
leder vnd hantschuech vnder den augen die plössen recht su°ech ~
Glosa ~ [58v] M·erck das ist wo der gewappent man am pesten zw gew~inenn ist durch den harñasch das ist vnder dem gesicht oder vnder den vchsen Oder In den tanär der hendt oder auf dem arm~ hinden Inn den hantschuechñ oder in den knÿkelñ oder vnden an den fuessen den süllen vnd In den gelencken der arm~püg vnd zwischen den painen vñ an den steten da der harnasch sein gelenck hat vnd die plössen soltu also suechen das dw zw einer ferre°n nicht solt arbaitten noch stechen wenn dw ein nahere vor dir gehaben magst
|
[213v] [214r]
|
Das ist der text an welichenn enden dw die plöß suechenn sold
ledrer vnnd hantschuech vnder denn augen die plöß recht suech
glosa Dw solt gar ebenn wissenn an welichen stetenn an dem gewappeten man die plöß sold suechenn oder wo dw in durch denn harnasch am pesten mügst gewinen das ist vnder dem gesicht oder vnder yechsenn oder In dem tener der hennt oder der paid arm In denn handschuechen oder in dem gelennck der armpug oder in den chnie kellen oder vnden zw denn füssenn der solenn vnd zwischen denn pain vnd in allenn gelidenn des harnasch vnd die ploß sold dw also recht suechen das dw einer feren nit sold zw stechenn wenn dw ein nachnere vor dir hast
|
Das ist der text an welchen stettñ / du an den gewappe~te~ man dye ploß suechñ solt
Leder vnd hantschuch vndter den augen dye plossen recht süech /
Glosa / Das ist / wo der geweppet man am pestñ zu gewinen ist durch den harnasch / das ist vndter dem gesicht / oder den vchsn / Oder In den hendñ Inwendig / Oder auff den arme~ hindtñ In denn hantschuechñ / Oder In den knyekelñ / oder vndten an den fuessñ an der solñ / vnd in den gelenckñ der arm~pueg / vnd zwischñ den painen / Vnd an den stettñ / do der harnasch sein gelenck In hant / vnd dye ploß solt du also suechñ / das du zu einer feerñ nit solst arbaÿttñ noch stechñ / wen du ein nahere vor dir habñ magst /
|
|
[26] This is the text and the gloss about the forbidden wrestles, which of them those are, and how one shall drive them
Text:
17
|
Forbidden wrestles Learn to bring wisely
|
18
|
Find to lock Overcome the strong with it
|
Gloss: Note, this is if you may not come with the planting, because you run in with him[55] to the previously written openings, then assess that you bring the wrestles wisely to scale,[56] and drive those which are forbidden from all wise masters of the sword, so that one shall allow no sport fencers[57] to learn nor see them on public competitions. Therefore, they pertain to the combat. They are arm breaks, and leg breaks, and knee shoves, and testicle bashes, and finger dislocations, and eye gouges, and a stronger person shall therefore become locked with the plays, so that he may well not relish his strength there, and note that in the next wrestle written hereafter.
|
Das ist der text vnd die glos von den verpotten ringen welliche die das sind vnd wie man sÿ treibñ solt
Verpotne ringen weisleich zw° lere pringen zw° schliessen vinde Die starcken da mit uber winde
Glosa merck das ist Ob dw mit dem ansetzen nicht magst chumen wenn dw mit ein laufest zw den vor geschriben plössen So wart das du die ringen weisleich zw weg pringest vnd treibest die do ver poten sein von allen weisen maisterñ des swertz das man die auf offenwarñ schüllen chainen schülfechterñ lernen sol noch sehen sol lassen dar vmb das sÿ zw dem champf gehören das sein arm~ prüch vnd painprüch vnd knÿe stöss vnd hoden stöss vnd vinger lösung vnd augen griff vnd mit den [59r] stucken sol ein starcker also verslossen werden das er seiner sterck do nicht wol wirt mügen geniessen vnd das merck in der nägsten hernach geschribñ ringen
|
[214v] [215r] Unnd painprüch, Unnd kniestös, unnd hoden stös, und
vinnger lösunng, ~Unnd augengriff, ~Mit disn
stuckn soll ein starcker also verschlossen werden, das da
er seiner sterck nit wol wirt mugen gnissn, Und das merckh
in dnh negst nachgschribnen rinngen.
|
Das ist der text von denn verporgn ringenn
Verpotne ringen weyslich zw lere pringen zw schliessenn winde die starckenn do mit vberwündenn
wenn dich ainer an lauft das dw zw dem an seczenn nicht chanst chomen der vor geschribenn ploss so wart das dw die ringen maisterlichen vnd hoffleich zw weg pringest vnd auch treybest die da verporgen sein von allen weysen maistern des swercz die man auf offenwarn kain schueller sol lernen noch sehenn lassen dar vmb das Sy zu dem chamb fechten gehörn das sein armprüch pain pruch vnd chnye stöß vnnd hoden stos vnd finger lösunng vnd augen prüch vnd augen griff vnd mit denn stucken sol ein yeder verslossen sein oder werden das er seiner sterck do mit nit wolt wiert genyessenn mügenn vnd das merck in den her nach geschriben ringen
|
Das ist der text vnd die gloß Von dem verpottñ ringñ welche dir das sindt / vnd wye man sy treibñ sol
Vorpottne ringñ / weydleich zu lere pringñ / Zu schliessen vinden / dye starcken da mit vber winden /
Glosa [86r] das ist / wen Ob du mit dem ansetzñ / nicht magst kumen / wen du mit im ein laufst zu den vor geschribñ plosen / So wart das du die ringñ weislich vnd maisterlich zu wegñ pringest vnd vnd [!] treibest die / dye do verpottñ sind von allen weyssen maisterñ des schwertz das mã die auff offner schuel kaine~ schueller lerñ sol lassen / daru~b das zu dem kampf gehõrñ / Das sind arm~ pruch / vnd pain pruch / vnd knyestõß / vnd hodnstõß / vnd vinger lõssung / vnd augen griff / Vnd mit den stuckñ sol ein starcker also v°schossen werdñ / das er sein sterck da mit nicht wol mag genÿssen Vnd das merck in den nachstñ her nachgeschribñ Ringñ
|
|
[27] The first wrestle
Note, if he attacks you above with strength and wants to jolt you to him or shove you from him, then strike your right arm outside to the top of his left forward by his hand, and press his arm to your breast with both hands, and jump with the right foot behind his left, and throw him from the foot over the knee.
|
Das erst Ringen
Merck felt er dich oben an mit sterck vñ wil dich zw Im rucken oder von ÿm stossen So slach dein rechten arm~ aussen vber sein lincken vorñ pei seiner hant vnd druck sein arm~ an dein prust mit paiden henden vnd spring mit dem rechten fuess hinder seinen lincken vñ würf In aus dem fuess vber das knÿe
|
Volgt das erst ringen.
Merck velt er dich ann mit sterckh, unnd will dich zu im ruckhen,
Oder vonn im stossen, ~So schlag deinn rechtn
arm aussen Ÿber seinn linncken Vorn peÿ seinner
hannt, ~Unnd druckh seinn arm ann dein brust, mit
baiden hennden, Unnd spring mit deinem rechtn
fuess hinnter seinn linncken, ~Unnd wirf in aus
dem fues ÿber das knie.
Wie hienach conterfet.
|
|
Das Erst Ringen
Merck / feld er dich obñ an / vnd wil dich mit sterck zu im rückñ / Oder von im stossen / So schlag dein rechtñ arm~ aussen vber seinen lincken vorn peÿ seiner handt / vnd druck sein arm~ an dein prust mit paydñ hendñ / vnd spring mit dem rechtñ fueß hindter sein lincken / vnd wurff in auß dem fueß vber das knÿe
|
|
[28] This is an arm break
Note, if he falls to you with both hands to the arms and you against him, if he then does not hold you firmly, then grab his right arm with the right hand forward by his right hand or by the fingers, and hold him firmly by them, and with the left, grasp him by the right elbow, and shove it upwards, and bend his right arm over your left with the right hand, and raise his right arm upwards with the left arm, so you break his arm, or throw him in front of you.
|
Das ist ein arm~pru°ch
Merck velt er dir mit paiden henden in die arm~ vnd thu° ÿm wider heltt er dich denn nicht vest So begreiff mit der rechten hent sein rechten arm~ vorñ pei seiner rechten hant oder peÿ den vingerñ vnd halt ÿn do peÿ fest vnd mit der lincken vass In peÿ dem rechtñ elpogen vnd stos Im den vber sich vnd peug mit der rechten hant sein rechten arm~ vber dein lincken vnd heb mit dem lincken arm~ sein rechten vbersich So prichstu Im den arm~ oder würffst In für dich
|
|
|
Das ist ein arm~pruck
Merck / velt er dir mit peidñ hendñ in die arm~ / vnd du im auch wider / helt er dich dan nit vest / So begreiff mit der rechtñ hant / sein rechtñ arm vorñ pey seiner hant / oder beÿ den vingerñ vnd halt in da vest / vnd mit der linckñ faß in peÿ dem rechtñ elpogñ / vnd stoß in dan vber sich / vnd peug mit der rechtñ hant sein rechtñ arm~ vber sein[58] lincken vnd heb mit dem linckñ arm~ sei~ rechtñ vbersich So prichgst du im den arm~oder wurfst in fur dich /
|
|
[29] A wrestle and an arm break
Note, if he attacks you with both hands to the arms or to the chest, if he then does not hold you firmly, then grab his right hand with your right, and pull him as such in front of you with it, and with the left, grasp him by the elbow, and step with the left foot in front of his right, and jolt him over it as such, so he falls.
Or, when you pull him in front of you with the right arm, then fall to him strongly with the chest upon it, so you break his arm.
|
Ain Ringen vnd ain arm~pru°ch
[59v] M·erck felt er dich an mit paiden henden In die arm~ oder an die prust helt er dich denn nicht vest So begreiff sein rechte hant mit deiner rechten vnd zeuch In also do mir fur dich vnd mit der lincken vass In peÿ dem elpogen vnd schreitt mit dem lincken fuess für sein rechten vnd ruck In also dar vber so felt er Oder wenn dw In mit dem rechten arm~ für dich zeuchst So vall Im stack mit der prust dar auf So prichstu Im den arm~
|
|
Velt er dir mit paidenn henndenn In die arm oder an die prust helt er dich [119v] Denn nicht vest so begreyff sein rechte hand mit deiner rechtenn vnd zeuch In also do mit fur dich vnd mit der tenncken faß in bey dem elpogenn vnd mit dem tencken fueß schreyt fur sein rechtenn vnd ruchk in also dar vber so velt er oder wenn dw in mit dem rechten arm fur dich zeuchst so val im starck mit der prust darauf So prichstu im den arm
|
[86v] Ain Vinger vnd ein arm pruch
Merck / Wen er dich anfelt mit paÿdñ hãndtñ in die arm~ oder an dein prust / helt er dich dan nit vest / so begreÿff sein rechte hant mit deiner rechtn / vnd zeuch in also da mit fur dich / vnd mit der linckñ vaß in peÿ dem Elpogñ / vnd schreÿtt mit dem linckñ fur sein rechtñ / vnd ruck in also daruber / Oder wen du in mit dem rechtñ arm~ fur dich zeuchst / so fal im starck mit der prust darauff / so prichstu im den arm~ /
|
|
[30] Again a wrestle
Mark when he falls unto you with wrestling Then grasp the front of his right arm by the hand with your left hand and pull him to yourself on the left side and strike your left arm with strength over his right in the joint of his elbow and with your left hand break his right arm over your right and spring with the right foot behind his right and throw him over your right hip.
|
Aber ein ringen
Merck wenn er dich an felt mit ringen So begreiff mit der lincken hant seinen rechten arm~ vorñ pey der hãt vnd ruck yn zw° dir auf dein lincke seitten vnd slach dein rechten arm~ mit sterck vber seinen rechten In das gelenck seins elpogens vnd prich mit der lincken hant sein rechten arm~ vber dein rechten vnd spring mit dem rechten fuess hinder sein rechten vnd wurf in vber dein rechte hüff hüf
|
|
wenn er dich anfelt mit ringen so begreyff mit der tencken hannd sein rechten Arm vorn bey der hand vnd ruck in zw dir auf dein tencke seytenn vnd slach dein rechtenn arm mit sterck vber sein rechtenn in das gelenck des elpogenn vnd prich mit der tencken hand sein rechten arm vber deinen rechtenn fueß vnd spring mit dem rechten fueß hinder seinen rechtenn vnnd würff in dar vber
|
Aber ein Ringen
Merck / wen er dich an felt mit ringñ / so begreiff mit der linckñ hant seinen rechtñ arm~ vorñ pey der hant / vnd rück in zu dir auff dein lincke seyttñ / vnd schlag dein rechtñ arm~ mit sterck vber sein rechtn / in das gelenck seins elpogns / vnd prich mit der linckñ handt sein rechtñ arm~ vber deinen rechtñ / vnd spring mit dem rechtñ fueß hindter sein rechtñ / vnd wurff in vber dein rechte huff /
|
|
[31] This is again a wrestle
Note, when you wrestle with him and come near to him with the body, if he then moves to you with the left arm over your right shoulder around the neck, then move with the right arm outside over his left to the top of the joint of the elbow, and come with the left hand to help your right, and press downwards with both hands, and jump with the right foot in front of his left, and turn yourself from him onto your left side, and throw him over your left [sic] hip.
|
Das ist aber ein Ringen
Merck wenn dw mit ym ringest vñ chumpst mit dem leib nahent an In fert er dir deñ mit dem lincken arm~ vber dein rechte achsel vmb den hals So var mit dem rechten arm~ aussen [60r] vber sein lincken vber das gelenck des elpogens vnd chüm mit der lincken hant dein° rechten zu° hilff vnd druck mit paiden henden vnder sich vnd spring mit dem rechten fuess für sein lincken vnd wendt dich von ÿm auf dein lincke seitten vnd wurff in vber dein lincke hüff ~
|
|
wenn dw chumbst mit dem leyb nachet an In fert er dir dann mit dem tencken arm fur dein rechten achsel vmb den hals so var mit dem rechten arm aussen vber seinen tencken vber das gelennck des elpogenn vnd chum mit der tenncken hannt der rechten zw hilf vnd druck do mit vndersich vnd spring mit dem rechten fueß fur sein tencken vnd went dich von Im auf dein tencke seytenn so velt er
|
Das ist aber ein stuck
Merck / wen du mit im ringest / vnd kumbst mit dem leib nache~t an in / fert er dir dan mit dem linckñ arm~ / vber se dein rechte achsl vmb den halß / So far mit dem rechtñ arm~ auß vber sein lincken / vber das gelenck des Elpogns / vnd kum mit der linckñ handt der rechtñ zu hilff / vnd truck mit paidñ hendñ vndtersich / vnd spring mit dem rechtñ fueß fur sein linckn / vnd wen dich von im auff sein lincke seyttñ vnd wurff in vber dein lincke huff /
|
|
[32] Again a wrestle
Note, if he falls to you with both hands into the arms and you against him, if he then strikes you with his left arm on your right and moves through with the left under your right behind around the body, then strike him outwards with the right arm strongly down from above into the joint of his left elbow, and step with the right foot in front of his left, and turn yourself from him, and sling him onto your left side.
|
Aber ein ringen
Merck feltt er dir mit paiden henden in die arm~ vnd dw Im wider Slecht er dir denn mit seinem lincken arm~ auff deinen rechten vnd vert dir mit dem lincken vnder deinem rechten durch hinden vmb den leib So slach mit dem rechten arm~ starck von oben nÿder yn aus wendig In das gelenck seines lincken elpogen vnd schreit mit dem rechten fuess für sein lincken vnd wendt dich von ÿm vnd schlëwder In auff dein lincke seitten ~
|
|
wenn er dir felt mit paidenn hennden In denn arm vnd fert dir domit durch hinden vmb denn leyb so schlach mit dem rechten arm starck von oben nyder In das gelennck seins tencken elpogenn vnd schreyt mit dem rechtenn fueß für sein denncken vnnd wennd dich von Im
|
Aber ein ringen
Merck / felt er dir mit paidñ hendñ in dye arm~ / vnd thu im wider / schlecht er dir denn mit seine~ linckñ arm~ auß deine~ rechten [87r] vnd fert dir mit dem linckñ vndter deine~ rechtñ durch hynden vmb den leib So schlag mit dem rechte~ Arm~ starck võ oben nÿder im auswendig in das gelenck seines linckñ Elpogens / vnd schreit mit dem rechtñ fueß / fur sein linckñ / vnd went dich von im / vnd schleuder dich auff dei~ lincke seÿt
|
|
[33] A wrestle and a murder shove
Note, when you have grappled him by the arms and he against you, if he has then set a foot forward and holds it stretched, then bash him with a foot onto the same knee, or bash him to the testicles, and make sure that he does not grip the same foot which you have shoved to him with.
Or, when you set a foot forwards, bend the knee in front of you, so he may not harm you with the shove to the knee.
|
Ein ringen vnd ein mort stos
·M·erck wenn dw ÿn hast gefast pey den armen vnd er dich wider hat er denn ein fues vor gesetzt vnd helt den gestrackt So stos ÿm mit einem fuess auf das selbig knÿe Oder stos ÿn zw den hoden vnd wart das er dir den selbigen fues nicht begreiff do dw ÿm mit zu° stöst Oder wenn dw einen fues vor setzt So [60v] peug das knÿe fur dich So mag er dir mit dem stoss zw dem knÿe nicht geschaden ~
|
|
wen dw In hast geuast bey dem arm vnd er dich wider hat er denn einen fues fur geseczt vnnd helt denn gerachkt so stoß mit einem fueß auf das selbig knie vder stos in zw denn hodenn vnd wart das er dir denn fuess nit begreyff da mit dw im zue stost oder wenn dw ein fues vor seczt so peug das knye fur dich so mag er dir mit dem stoß zw dem chnye nit geschadenn vnd das merck gar eben
|
Ain ringen vnd ein mort stoß
Merck / wen du in hast gefast beÿ den arme~ / vnd er dich wider / hat er dan ein fuß fur gesetzt vnd helt den starck / so stoß in mit eine~ fueß auff das selbig knÿe / Oder stos in zu den hodñ / vnd wart das er dir den selbñ fuß nit begreiff / da du in mit stõß Oder wen du ein fuß fur setzt / so peug das knÿe fur dich / so mag er dir mit dem stos nitt geschadñ
|
[34] Again a wrestle
Note, when you want to wrestle with him, if he then grips after you with stretched fingers or with open hands or grabs you with wrestling and does not hold you firmly, then assess whether you may grab him by a finger, and break it upwards, and in front of him to circle with it, you also win his side with it, and otherwise other great advantages.
|
Aber ein ringen
Merck wenn dw mit ÿm ringen wild greifft d er denn nach dir mit gerackten fingerñ oder mit offen henden oder begreifft dich mit ringen vnd helt dich nicht fest So wart ob dw In peÿ einem vinger begreiffen magst vnd prich ym den vber sich vnd für In do mit zu° kraiß do mit gewingstu Im auch die seitt an vnd sünst ander gross vortail ~
|
[218r] aber ein ringen finger brechn
Wenn du mit im ringen wilt, gereift er dann nach
dir mit gereckten fingern, oder mit offenn hennden,
oder begreifft dich mit rinngen, Unnd hast dich
nit fesst, ~So wart ob du in beÿ einnem
finnger begreiffen magst, Unnd brich im den ÿbersich,
Unnd fur in domit zu krais, ~ Domit
zwingst im[59] auch die seit an, Unnd annder groß,
vortl. ~
|
wenn dw mit im ringen wild greyft er denn nach dir mit aufgedanen oder mit gerechten fingernn oder begreyft dich mit ringen vnd helt dich vesst so wart dw ob dw In mit einem finger begreyffen mugst vnd prich im denn vbersich vnd fuer in do mit zw dem kraiß da mit gewingst dw Im auch die seyt ann vnnd sunnst vortail vil
|
Aber ain Ringen
Merck / wen du mit im ringñ wild / greyfft er dan nach dir mit geracktñ vingern / oder mit offen hendñ / Oder begreift dich mit ringñ vnd helt dich nit vest / wart ob du inn pey seinen[60] vingerñ begreÿffen magst / vnd pruch im dye vbersich / vnd fuer in da mit zu dem krayß / do mit gewinst du im die seÿtt ab / vnd sunst ander grosse vortail /
|
|
[35] This is an arm break
Note, if you throw him down and he falls onto the belly and stretches his arm from him, then knee him quickly with a knee on an arm into his joint of the elbow, and grab the same arm forward with your hand, and jolt upwards with it, so you break his arm.
|
Das ist ein arm~pru°ch
·M·erck würfstu In nider vnd er velt auf den pauch vnd reckt sein arm~ von ÿm So knÿe ym pald mit einem knÿe auff einen arm~ in sein gelenck des elpogens vnd begreif ym den selbigen arm~ vorñ mit deiner hant vnd ruck do mit über sich So prichstu ÿm den arm~ ~
|
Ein armpruch:
Wurfstu in nider unnd er felt auf denn bauch,
unnd reckht seine arm von im, ~So knÿe im
palt mit einnem knie auf einen arm, in sein
glennck des elbogens, Unnd begreif in den selben
arm, Vorn mit deiner hant, Unnd ruckh domit
ÿbersich ~ So birichst im denn
arm.
.hernach Gemalt.
|
wenn dw in nyder würffst vnnd er felt auf d seinen pauch vnd reckt den arm von Im vnnd knye ym pald mit einem chnye auf seinen arm In dem glenck des elpogenns vnd begreyff Im den selbigenn arm vorn mit einer hannt vnnd ruck do mit vbersich so pricht er
|
Das ist ein arm~ pruch
Merck / wirfstu in nÿder / vnd er felt auff den pauch / vnd reckt sein arm~ von im / So knye im pald mit aine~ knye auff einen arm~ In sein gelenck des Elpogens / vnd begreif im den selbigñ arm~ vorñ mit einer hant / vnd ruck damit vbersich / so prichst du im den arm~
|
|
[36] An underhold and an arm break
Note, when you throw him down and he falls on the belly, then quickly sit behind onto him, and grab him by an arm, and pull it on his back, and hold it firmly with a hand, so he can’t come up.
Or, if you want to break his arm, then you hold him with the one hand, then raise the same elbow firmly upwards with the other hand, so you break his arm.
|
Ein vnderhalden vnd ein arm~pru°ch
Merck würfstu In nÿder vnd er velt auf den pauch So sitz pald hinden auf ÿn vñ begreiff yn peÿ einem arm~ vnd zeuch Im den auf seinen ruck vnd halt den fest mit einer hant So kan er nicht auff kömen Oder wiltu Im den arm~ prechñ den dw Im heldest mit der ain hant So heb mit der anderñ hant den selbigen elpogen vast vbersich So prichstu ym [61r] den arm~ ~
|
|
[W]yrfst dw In nyder vnd felt auf seinen pauch so sicz pald auf in vnnd begreyff in bey einem arm vnd zuck in den auf seinem ruck vnnd halt den vest mit einer hant so chan er nit auf chomen oder wild dw im den arm prechenn den dw im heldest mit der ainen hannt so heb mit der anderen hannt den elpogenn vber sich so prichst dw Im denn arm
|
Ein vndter haldñ / vnd arm pruch
Merck / wirfst du in nyder vnd er felt auf den pauch / so sitz pald hindñ auff in / vnd begreyff in pey eine~ arm~ / vnd zeuch im den hindtñ auf sein ruck / vnd halt den vest mit ainer hant / so kan [87v] Er nicht auff kumen Oder / wild du im den arm~ prechen den du im heltest mit der hant / so heb mit der andern hant den selben elpogñ vast õber sich / so prichst du im den arm~ /
|
|
[37] A good underhold
Note, if you throw him down and he falls on the belly, then straddle behind him near to his shoulders, and pull his right arm over your right leg to the top of your thigh, and pull his left arm over your left thigh, so he may not come up, and must therefore die under you.
|
Ain gu°t vnderhalden
·M·erck wurfstu ÿn nÿder vnd er velt auf den pauch So sitz grittling hinden auf ÿn nahent zw seinen schultterñ vnd zeuch ym sein rechten arm~ vber dein rechts pain vber dein diech vnd sein lincken arm~ zeuch vber dein lincks diech So mag er nicht auf chömen vnd mues also vnder dir sterben ~
|
|
|
Ein guet vndterhaldtn /
Merck / wirfst du in vnd er felt auff den pauch / so sitz gryttling hyndñ auff in nahe~t zu seine~ schu°ltern / vnd zeuch im sein rechtñ arm~ / vber dein rechts pain vber dein diech / vnd sein linckñ arm~ zeuch vber seindein lincks pain diech / so mag er nicht auff nit auf kumen / vnd must also vndter dir sterbñ /
|
|
[38] Again an underhold
Note, if you throw him down and he falls on his back, then fall to him with the body across his face, and grasp him by the neck under an arm, and hold him firmly as such, and with the other hand, jolt out his arm with which he wants to help himself, so he may not come up, and work with the dagger.[61]
|
Aber ein vnderhalden
Merck würfstu In nÿder vnd er velt auf den ruck So val ÿm mit dem leib die twirch vber sein antlütz vnd vass yn peÿ dem hals vnder einen arm~ vnd halt In also vest vnd mit der anderñ hant ruck ym den arm~ aus Do mit er sich behelffen wil So mag er nicht auf chömen vnd arbait mit dem degen ~
|
|
wurffs dw in nyder vnd er felt nyder auf denn ruck so val im mit dem leyb die twier vber sein anntlücz vnd faß in bey dem hals vnden einen arm vnd halt in also vast vnd mit der anndern hannt ruck Im die hannd aus da mit er sich behelffenn wil so mag er nit auf chumen
|
Aber ein vndter haldñ
Merck / wirfstu in / vnd Er felt auff den ruck / so vall im mit de~ leib dye twierch vber sin antlu°tz / vndd faß in pey dem hals vndter dein rechtñ arm~ / so ist er geplent / vnd halt in also vest / vnd mit welcher hant er den nach dir greyft / so stich in mit de~ tegen zu der ploß des dawmesdenners / vnd arbait fur paß mit dem tegen / do in am bestñ gewiñen magst /
|
|
[39] This is the text and the gloss about the weapons which pertain to the combat, and how one shall work with the points to the openings
19
|
In all weapons Turn the point against the opening
|
Gloss: Note, this is a lesson, that you shall plant the point with all weapons which pertain to combat nowhere to the armed man other than to the opening which it is the best to win, and you shall correctly know to search for the openings with the point,[62] because there are three weapons which have four points. The first weapon, that is the lance, which has one point. The second weapon, that is the dagger, which also has one point. The third weapon, that is the sword, which has two points, the first point is the tip, the second the pommel. And how you shall work[63] with the points, you find all of that written in the gloss from end to end.
|
Das Ist der text vnd die glos von der wer die zw° dem kampf gehört vnd wie man mit den örterñ arbaitten solt zw° den plössen
In aller were den ort gegen der plöss kere
Glosa merck das ist ein ler das du mit aller wer die dw zw dem champf gehört dem gewappentm~ mann den ort nindert solt ansetzen wenn zu° der plöss do er zwm pesten zu° gewinne~ ist [61v] vnd die plössen soltu mit dem ort recht wissen zw° f suechen wenn es sein dreÿ were die haben vier örter Die erst were das ist die glefen die hat einen ort Die ander were das ist der degen der hat auch einen ort Die dritt were das ist das swert daz hat zwen örtter Der ain ort ist der spitz der ander der knopf vnd wie du mit den orterñ arbaitten solt das vindestu alles in der glosen geschriben von end zu° endt
|
[220v] [221r] die blös, soltu mit dem ort recht wissen zu suchen,
Wenn es sein vir[64] were, die haben vier orter, Die erst
~Were ist die Gleffen, die hat einen ort, ~Die
annder wöre[!] ist der Degen, der hat auch einen ort.
~ die drit wör[!] ist des[65] schwert, das
hat zwen ort, Der ain ort ist der knopf, Der ander
ort der Spitz, ~Und wie du mit den
orttern arbaitn solt, das vindstu als, in der glos geschriben.
|
Der text vonn der wer die zw dem chambp gehort
In aller ler dein art gegen der plos ker
Ist das dw mit aller wer die zw dem champf fechten gehort wissen solt mit denn orttern an dem gewapnetem man die plöß recht [120r] Zesuechen wenn es sein drey wer die habenn vier orter die erst yst die gläffenn die ander der tegenn der hat einen ort die trit das swert das hat zwai orter das ist der spicz vnd der chnopf vnd wie dw mit denn ortern arbaiten sold das findest dw
|
Das ist der text von den wern die zu dem kampf gehõrn
In aller lerr / dein ort gegen der ploß ker /
Glosa Das ist ein ler° / das du mit aller werr die zu dem kampf gehõrt dem gewappete~ man / dein ort nyndert solst an setzñ / dan zu der plõß / do er am pestñ zu gewiñen ist / dan es sind dreÿ werr / die haben vier õrter / Dye erst werr ist die gleffñ / die hat ein ort / Dye ander werr das ist der tegen / der hat auch ein ort / Dye dritt wer° das ist das schwert / das hat zawy õrtter / das ein ort das ist der spitz / das ander d° knopf / vnd wie du mit denn õrtern a°baÿttn solst zu den plõsn dz vindest du als gesch…[66]
|
|
[40] Here note quite precisely, this is the text and the gloss of how one shall fence with the sword against sword in combat out of four guards
20
|
Where one from sheath Both see sword drawing from him
|
21
|
So one shall strengthen Correctly precisely note the compelling
|
Gloss: Note, this is a lesson, if you both have thrown the lance, and shall fight with the swords, then you shall, before all cases, know the four guards with the short sword. From them you shall always strongly stab him to the face.[67] If he then stabs in equally with you or parries, then remain strong at the sword with the point in front of the face or in front of the chest, and note precisely if he is soft or hard at the sword. If he is strong, then drive the plays which belong against the strong, or if he is soft, then rather drive what pertains to the weak, as will be explained to you hereafter in the plays which one drives out of the four guards.[68]
|
Hie merck gar eben Das ist der text vnd die glos wie man sol vechten mit dem swert gegen swert zw° champff aus vier hu°ten
Wo man von schaiden Swert zücken sicht von ÿn paiden So sol man stercken :· die schu°tten recht eben merckest
Glosa merck das ist ein ler ob ir paide die glefen vorschossen hiet vnd solt fechten mit den swerten So soltu vor allen sachen wissen die vier hu°ten mit dem kurtzen swert Dar aus soltu Im albeg starck zw dem gesicht stechen Sticht er denn mit dir geleich ein oder vorsetzt So pleib ÿm starck am swert mit dem ort vor dem gesicht oder vor der prust vnd merck eben ob er waich oder hert am swert ist Ist er er starck so treib die stück die gegen der sterck gehorent oder ist er waich So treib aber was dw zw der swech gehört als dir In den stucken die man auss den vier [62r] hu°ten treibt hernach verklert wird ~
|
Merck eben, Wie man sol vechten,
mit dem schwert, gegn
schwert zu Kampf, aus vir
Huetten
·Text~
Wo man schaiden, Schwert zucken
sicht, Von in baiden, So [221v] sol man sterckhen, die schuten
recht even mercken.
:Glosa. Das ist ein ler ob ir baid die glefen verschossen het
unnd solt fechten mit den schwerten, so soltu vor
allen sachen wissen die vier hueten, mit dem
kurtzen schwert, daraus soltu im albeg starchk
zum gsicht stechen, ~Sticht er dann
mit dir gleich ein, Oder versetzt, So pleib im starckh
am schwert, Mit dem ort vor dem gsicht,
oder vor der brust, ~Unnd merck eben ob er waich,
oder hert am schwert ist, ~Ist er starck
So treib die stuckh die gegen der sterckh geherennt,
~Ist er waich, so treib die stuckh so zu
der Waich geherennt, ~Als dir in den Stuckn
so man aus den vir huetn treibt ~Verklert wirt.
|
Hie hebt sich an die chunst zechampf fechtn mit / swert dem // gegen swertt
Wo man von schaiden swert zucken sicht vonn In paidenn so sol man streckenn die schutten recht eben merckest
glosa Nu merck ob ir paid die glaffenn verschossenn hiett vnnd wolt fechten mit denn swerten so sold dw vor allenn dingen wissenn die vier hueten mit dem churczen sneyd dar aus sold dw im albeg zw dem gesicht starck zw stechenn stichtt er denn mit dir geleych ein oder verseczt so pleyb starck am swert Im mit dem ortt vor dem gesicht oder der prüst so merchk ob er starck oder swach am swert sey Ist er starck so treyb die stuck die zw der sterck gehorn yst er swach so treyb auch was zw der swech gehörtt
|
Hie merck gar ebñ / das ist der text vnd dye gloß wie man sol vechtñ mit dem swert gegñ schwert zw dem kampf auß den vier hu°ettñ
[88r] Wo man võ schaiden
schwert zucken sicht von in paÿden /
So sol man stercken
dye schuttñ recht ebñ merckñ
Glosa merck das ist ein ler° / Ob yr payde dye gleffen verschossen habt / vnd solt vechtñ mit den swertrñ So solt du vor allen sachen / wissen die vier huettñ mit dem kurtzen swert / darauß solt du im alweg starck zu stechñ / sticht er dan mit dir geleich ein / oder versetzt / so pleib im starck am swert / vorn pey dem gesicht mit dem ortt / Oder vor der prust / Vnd merck ebñ ob er waich oder hert am schwert ist / Ist Er starck / so treib die stuck die zu der sterck gehõrñ / Oder ist er weich / so treib waß zu der schwech gehõrt / als du dan in den stückñ gelert wirst /
|
|
[41] Here note the first guard with the short sword in combat with its plays and its arrangement
Note, this is the first guard in combat, arrange yourself with it as follows: Stand with the left foot forward and hold your sword with the right hand by the handle, and with the left hand grip the middle of the blade, and hold it next to your right side over the head, and let the point hang against his face.
|
Hye merck die erst hu°t mit dem kurtzñ swert zw champf mit Irñ stucken vñ ir° schickung
Merck das ist die erst hu°t zw champf Do schick dich also mit Stee mit dem lincken füess vor vnd halt dein swert mit der rechten hant peÿ der hanthab vnd mit der lincken greif mitten in die klingen vnd hald es neben deiner rechten seitten vber dem haubt vnd las Im den ort hangen gegen dem gesicht ~
|
Volgt die schickung, Und stuck
der erstn huet [222r]
|
Der erst huet zw champf mit Irn stuckenn
Halt dein swert mit der rechtenn hannd bey der hannd hab vnd mit der tencken greyff mitten in die chlingen vnd halt es zw der rechtenn seytenn vber dem haubt und laß den ort vndersich hanngen dem man gegen dem gesicht vnd das der tenck // /// fueß vor ste
|
Hye merck die Erst huet mit dem kurtzñ swert zum kampf
Merck in die Erst huet zum kampf / schick dich also / Ste mit dem lincken fueß vor / vnd halt dein swert mit der rechtñ hant peÿ der hanthab / vnd mit der lincken greÿff mÿtten in die klingñ / vnd halt es nebñ deiner rechtñ seÿttñ vber dein haupt / vnd laß im dein ort hangñ gegen dem gesicht /
|
|
[42] Note the first play
When you stand in the upper guard, if he then stands against you in the lower guard and wants to stab to you below, [you] shall not ward nor parry that,[69] but rather stab him to the face, or plant to him above, so he may not reach you below, because all upper plantings break and free the lower.
Or, if he stabs to you above, be it to the face or wherever it is, you shall ward that, so that he does not reach you above with planting.
|
Merck das erst stuck
·: · · ·~Wenn dw stest in der oberñ hu°t Stet er denn gegen dir In der vnderñ hu°t vnd wil dir vnden zw stechen das solt ÿm nicht werñ noch vorsetzen sunder stich Im zw dem gesicht Oder setz ym oben an so mag er dich vnden nicht erlangen wenn alle öberñ an setzen prechen vnd ledigen die vnderñ Oder sticht er dir oben zw° Es seÿ zw dem gesicht oder wo es seÿ das soltu ÿm weren Dor vmb das er dich oben nicht vber leng mit ansetzen
|
|
wenn dw stest in der obern huet stet er denn gegn dir In der vnderen vnd wil dir vnden zue stechenn da sold dw im nit wern noch verseczenn sunder stich im zue dem gesicht oder secz im vnden an so kann er dich vnden nit gewinnen wann alle ebrew obern an seczen prechenn vnd ledigenn die vnderenn oder sticht er dir oben zue es sey zu dem gesicht oder wo es sey das sold dw Im wern als her nach bechlärt wird dar vmb das er dich obenn nit vberleng mit ann seczenn
|
Das ist das erst stuck /
Wen du stest in der obern huet / stet er dan gegen dir in der vndtern / vnd wil dir vndtñ zu stechen / Sunder stich inn zu dem gesicht / oder setz im oben an / so mag er dich vndtñ nit erlangñ / Wan all õberr ansetzen prechen vnd ledigñ dye vnddterñ / Oder sticht er dir oben zu / das ist zu dem gesicht / oder wo es seÿ / das solt du im werñ / daru~b das er dich oben nit vber leng mit an setzen
|
|
[43] Again a play
Note, when you stand in the upper guard, if he then stabs to you below, then stab down from above through between the sword and his front placed hand, and press the pommel to the ground, and wind your point to his sword’s blade below through his sword, and plant to him to his right side.
|
Aber ein stuck
Merck wenn dw stest in der öberñ hu°t sticht er dir dann vnden zw° So stich von oben nÿden durch zwischen dem swert vnd seiner vor gesatzten hant vnd druck den knopf zw der erden vnd windt deinen [62v] ort an seiner swertz klingen vnden durch sein swert vnd setz ÿm an zw seiner rechtñ seitten
|
|
Wenn dw stest in der obern huet sticht er dir denn oben zue so stich ebenn nydenn durch zwischenn dem swert vnd seiner vorgesecztenn hand vnd druck den chnopf zw der erdn vnd wind im deinen ortt an sein swercz klingen vndenn durch vnnd secz im an zw seiner rechtenn seytenn
|
|
[44] Again a play
Note, when you stand in the upper guard, stab him artfully from it to the face. If he parries with the sword in front of his left hand and remains to you with the point in front of the face and wants to plant to you, then grab his sword by the point with the left hand, and hold it firmly and stab him with the right hand with force to the testicles.
|
Aber ein stuck
Merck wenn dw stest in der oberñ hu°t So stich Im dar aus kundlich zw dem gesichtt Vor setzt er mit dem swert für seiner lincken hant vnd beleibt dir mit dem ort vor dem gesicht vnd wil dir an setzen So begreiff mit der lincken hant seins swertz peÿ dem ort vnd halt es vest vnd stich In mit der rechten hant mit macht zw den hoden
|
[223v] Aber ein Stuckh.
Wann du in der obern huet stest, so stich ime
daraus kunnluch zu dem gesicht, Versetz er mit
dem schwert, fur seiner linckhen hant, unnd bleibt
dir mit dem ort for dem gsicht, unnd will dir
an setzen, So begreif mit der linckhen hannt,
sein schwert bey dem ort, und halt es vest, und stich
im mit der rechtn hant mit macht zu den hoden
Wie hernach gmalt.
|
wenn dw stest in der obern huet so stich Im denn aus chünstlich zw dem gesicht verseczt er mit dem swert von seiner tencken hannd vnd pleybt dir mit dem ortt vor dem gesicht vnd wil dir an seczen so begreyff mit der tenncken hannd sein swertt bey dem ortt vnd halt es vest vnd stich ym mit der rechtenn hannd mit macht In die hodenn
|
Merck aber ein stuck
Wen du stest in der oberñ hut / so stich im dar auß kundlich zu dem gesicht / versetzt er mit dem schwert mit fur sein linck [88v] hant / vnd peleibt dir mit dem vorn ortt vorn an dem gesicht / vnd wil dir ansetzñ / so begreyff mit der linckñ hant sein swert pey dem ortt vnd halt es vest / vnd stich in mit der rechtñ hant mit macht zu den hodn /
|
[45] If he then jerks his sword firmly to himself and wants to jolt it out of your hand, then let go of his sword suddenly,[70] so he opens the side. With that, grab your sword quickly again with the left hand in the middle of the blade, and follow after him to the same side with planting or with wrestling.
|
Zuckt er denn sein swert vast an sich vnd wil dir das aus der hant rucken So lass ym das swert vrbrigen varñ So emplöst er die seitten mit dem begreif dein swert pald wider mit der lincken hant mitten in der klingen vnd volg ÿm nach zw der selbigen seitten mit an setzen oder mit ringen
|
~Zuckht er dan
sein schwert vast an sich, unnd
will dir das aus der hannt rucken, So las
im das schwert urbrinng varen, so emplösst
er die seitn, mit dem begreif dein schwert balt
wider mit der lincken hannt in der clinngen
mitt, ~Unnd volg ime nach zu der
selbigen seitten mit an setzen, ~Oder mit
~ Rinngenn
|
Zuckt er denn sein swert vast an sich vnd wil dir das aus der hanndt reyssen so laß das swert vbaring farn so enplesst er die seytenn mit dem begreyff dein swertt pald mit der tenckenn hannd mitten in der chlingen und volg Im nach zw der selbigenn seytenn mit anseczenn oder mit ringenn
|
Kzuckt er dan sein schwert vast an in / vnd wil dir das auß der hendt schlagñ ruckn / so laß im das swert verpringen varñ / so plõst er dye seyttñ: mit dem begreÿff dein schwert pald wider mit der linckñ hant mitten in der klingñ vnd volg im nach zu der selbigen seyttñ mit ansetzñ od° mit ringen
|
|
[46] This is again a play
Note, when you stand in the upper guard, stab him from it to the face. If he parries the stab and presses your point onto your left side, then jump with the right foot behind his left, and move to him with the pommel forward over his right shoulder around the neck, and jolt him over his [sic] right knee with it.
|
Das ist aber ein stück
Merck wenn dw stest In der oberñ hu°t so stich ÿm dar aus zu° dem gesicht Vorsetzt er den stich vnd druckt dir den ort auff dein lincke seitten So spring mit dem rechten fuess hinder seinen lincken vnd var Im mit dem knopf vorñ vber sein rechte achsel vmb den hals vnd ruck ÿn do mit vber sein rechtzs knÿe ~
|
|
Wenn dw stest in der oberenn huet so stich im aus zw dem gesicht verseczt er den stich vnnd druckt denn ort auf dein rechte seytenn so spring mit dem rechten hinder seinen denncken vnd far im mit dem chnopf vornn vber sein rechte achsel vmb denn hals vnnd ruchk In da mit vber dein rechtes chnye
|
Das ist aber ein stuck
Merck / wen du stest in der obern huet / so stich in darauß / versetzt er den stich / vnd truckt dir dein ort auff dein lincke seÿtñ / so spring mit dem rechtñ fuß hindter sein lincken / vnd var im mit dem knopf vorn vber sein rechte achsl / vmb den hals vnd ruck in damit vber dein rechtz knye etc
|
|
[47] The first break against the play
When he moves to you with the pommel around the neck over your right shoulder, drop your sword, and grab his right hand with the right hand, and with the left, grasp him by the right elbow, and jump with the left foot [to?] his right, and drive the arm break, or jolt him over the left leg.
|
Der erst pruch d wider das stuck
Wenn er dir mit dem knopf vmb den hals [63r] vert vber dein rechte achsel So lass dein swert vallen vnd begreiff mit der rechten hannt sein rechte vnd mit der lincken fass In peÿ dem rechten elpogen vnd spring mit dem lincken fuess sein rechte vnd treib den arm~ pruch oder ruck in vber das linck pain
|
|
wenn er dir mit dem chnopf vmb denn hals fert so laß dein swert vallenn vnnd begreyff mit deiner rechtenn hannd sein rechte vnnd mit der tennckenn faß in mit dem rechtenn elpogenn vnd spring mit dem tencken fueß hinder sein rechten vnd vnd [!] treyb denn armpruch vnnd würff in da vber denn fueß
|
Der Erst pruch wider das stuck
Wen er dir mit dem knopf vmb den hals vert vber dein rechte achsl / so laß dein swert fallñ / vnd begreiff mit der rechten hant sein rechte hant / vnd mit der linckñ faß in pey dem rechten Elpogñ · vnd spring mit dem lincken fu~ß / fur sein rechten / vnd treib den arm~ pruch / oder ruck in vber das linck pain
|
[48] A break against the break
Note, when he wants to move to you with the pommel around the neck, grab his right elbow with the left hand, and shove him from you with it, and with the right, stab him with force behind to the back.
|
Ein prüch wider den prüch
Merck wenn er dir mit dem knopf vmb den hals varen wil So begreiff mit der lincken hant sein rechten elpogen vnd stos in do mit von dir vnd mit der rechten stich In mit macht hinden zw dem ruck
|
|
wenn er dir mit dem chnopf vmb denn hals fert so begreyff mit der tenncken hand sein rechtenn elpogenn vnd stos in do mit von dir vnd mit der rechtenn stich in mit macht hindenn zw dem ruchk
|
Ein pruch wider den pruch
Merck wen Er dir mit dem knopf vmb den hals varen wil / so pegreif mit der lincken hant sein rechtn elpogñ / vnd stoß In da mit von dir / vnd mit der rechtñ stich in mit macht hindten zu dem rück /
|
|
[49] Note, a good break
Note, when he has moved to you with the pommel over your right shoulder around the neck, grab with the left hand up from below between both of his arms, and grab his right arm with it and hold firmly, and turn yourself around from him onto your right side, and throw him over your left hip.
|
Merck einen gu°ten pruch
Merck wenn er dir mit dem knopf vber dein rechte achsel vmb den hals gefarñ ist So begreif mit der lincken hant von vnden auf zwischen seinen paiden arm~ vnd begreiff ym do mit sein rechtñ arm~ vnd haltt fest vnd wendt dich von ÿm vmb auf dein rechte seitten vnd würff In vber dein lincke hüff
|
|
[120v] wenn er dir mit dem chnopf vmb denn hals fert so far mit der tencken hant von vnden auf zwischenn seinen paiden armen vnd begreyff Im domit seinen rechtenn arm vnd went dich vmb auf dein rechte seytenn vnd würff in vber dein tenncke huff[71]
|
Merck Ein gutter pruch
Wen er dir mit dem knopf vber dein rechte achsel vmb den halß gefarn ist / So greiff mit der linckñ hant von vndtñ auff zwischen seinen paidñ armen vnd begreiff im damit [89r] seinen rechtñ arm~ / vnd halt vest / vnd went dich von im auff dein rechte seÿttñ / vnd wurff in vber dein lincke huff /
|
|
[50] Again a break
When he wants to move to you with the pommel around the neck, grab his sword by the handle or by the pommel with the left hand behind his right, and press it downwards, and plant to him with your sword wherever you want.
|
Aber ein pru°ch
Wenn er dir mit dem knopf vmb den hals varen wil So begreiff mit der lincken hant hinder seiner rechten sein swert peÿ der hanthab oder peÿ dem knopf vnd druck das vndersich vnd setz ÿm mit deinem swert an wo dw wild
|
[226v] Aber ein Prich.
So er dir mit dem knopf umb denn hals will
faren, ~So begreif mit der linncken hannt,
(hinntter seinr rechtn,) sein schwert, beÿ der hannthab,
Oder beÿ dem knopff, ~Unnd druckh
das unndersich, Unnd setz im mit deinem schwert
an wo du willt,
|
wenn er dir mit dem chnopf vmb denn hals varn wil so begreyff mit der tencken hannd hinder seiner rechten sein swert bey dem gepint oder bey dem chnopf vnd vnd [!] ruck das hindersich vnd secz im mit der fert [!] ann wo dw wild
|
Aber ein pruch
Wen er dir mit dem knopf vmb den hals varn wil / so begreiff mit der lincken hant hindter seiner rechten sein swert peÿ der hant hab · oder peÿ dem knopf / vnd ruck das h vndter sich / vnd setz im mit deinem swert an · wo du wilt
|
|
[51] Or, move through to him with your pommel under his right arm forward over his right hand, and jolt his hand downwards with the pommel, and plant to him.
|
Oder var/ /ÿm mit deinem knopf vnder seinem rechtñ arm~ [63v] durch vorñ vber sein rechte hant vnd ruck ym mit dem knopf die hant vndersich vnd setz ÿm an ~
|
~ Oder
far mit deinem knopf, Unter seinem rechten arm durch,
vornn ÿber sein rechte hannt, ~Unnd ruckh im
mit dem knopf die hant undersich, und setz ime an.
|
wenn er dir mit dem chnopf chnopf [!] vmb denn hals varnn wil so far im mit deinem chnopf vnder sein rechten arm durch vorn vber sein rechte hannd vnd ruck ym mit dem chnopf die hannd vnder sich vnnd secz ann
|
Oder var im mit deinem knopf vndter sein rechtñ arm dürch vorñ vber sein rechte hant · vnd ruck im mit dem knopf dye hant vndt° sich vnd setz im an /
|
|
[52] Again a play out of the upper guard
Note, when you stab to his face out of the upper guard, if he then falls with the left hand between both of your hands in the middle of your sword’s blade, then move to him with the pommel how you want below or above to the top of his left hand, and wrench with it onto your right side, and plant to him.
|
Aber ein stuck aus er öberñ hu°t
Merck wenn dw Im aus der oberñ hu°t zu° dem gesicht stichst Velt er dir denn mit der lincken hant zwischen deinen paiden henden mitten in dein swertz klingen So var ÿm mit dem knopf wie dw wild vnden der oder oben vber sein lincke hant vnd reiß do mit auf dein rechte seitten vnd setz Im an
|
|
wenn dw im aus der obern huet zw stichst felt er dir dann mit der tenncken hand zwischenn deinen paiden hennden mitten in dem swert so val im mit dem chnopf wie dw wild vndenn oder obenn vber sein tenncke hand vnd reis do mit auf dy recht seytenn vnd secz im ann
|
Aber ein stuck auß der obern hütt
Merck / wen du im auß der obern hut zu dem gesicht stichst velt er dir mit der linckñ hant zwischñ deine~ paidñ hendñ mitten in dein swert klingen / so far im mit dem knopf (wie du wild) vndten oder oben õber sein lincke hant / vnd reyß damit auff dein rechte seyttñ / vnd setz im an /
|
|
[53] Note, how you shall strike with the pommel out of the upper guard, you find that written in the back in the play which says “of the forward foot with striking, you must guard”.
|
Merck wie dw aus der oberñ hu°t mit dem knopf slahen solt das vindestu da hinden geschriben in dem stuck Das da spricht Des voderñ fuess mit slegen dw hutten müest
|
[227v] finis, der erstn Huet.
Wie du aus der obern huet, mit dem knopf schlahen solt, das
vinnstu do hinnten gschriben, in dem Stuck, das spricht, des
fodern fues du mit schlegen warten muest. ~
|
vnd wie dw aus der oberen huet mit dem chnopf slachen solt das findst her nach geschribenn In dem stuck das da spricht des voderen fueß mit slegenn dw wartenn muest
|
Merck / wie du auß der obern hu~t mit dem knopf schlagen solt / das vindest du da hindtñ geschribñ · In dem stuck das da spricht / Des vodern fuß mit schlegñ du huttñ mu~st ·
|
|
[54] Here note, this is the second guard with the short sword in combat with its plays and its arrangement
This is the second guard in combat, arrange yourself with it as follows: Stand with the left foot forward, and hold your sword with the right hand by the handle, and with the left, grip the middle of the blade, and hold it next to your right side downwards with the pommel against your right knee, and so that the point stands upwards to the man against the face or the chest.
|
Hie merck das ist die ander hu°t mit dem kurtzen swert zw champf mit irñ stuckñ vnd ir° schickung
Das ist die ander hu°t zw champf do schick dich also mit Ste mit dem lincken fuess vor vnd halt dein swert mit der rechten hant peÿ der hanthab vnd mit der lincken greif mitten in die klingen vnd halt es neben deiner rechtñ seitten vndersich mit dem knopf gegen deinem rechten knÿe vnd das der ort vbersich ste dem mann gegen dem gesicht oder der prust
|
|
// Merck die ander huett zw champf
[D]as ist die ander huet mit dem churczenn swert zw champf da schick dich also mit ste mit dem tencken fueß vor vnd halt dein swert mit der rechtenn hand pey der hand hab vnd mit dein tenckenn greyff miten in die chlingen vnd halt es neben deiner rechtn seytenn vndersich mit dem chnopf nachet bey dem chnye vnnd das der ortt vbersich ste genn dem man gegenn dem gesicht oder der prüsst
|
Hie merck das ist dye ander hu~t mit dem kurtzen schwert zu dem kampf
Das ist dye ander hut zu dem kampf / do schick dich also / Ste mit dem lincken fuß vor / vnd halt dein schwert mit der rechten hant bey der hanthab / vnd mit der linckñ hant greif mitten in die klingen / vnd halt es neben deiner rechtñ seÿttñ vndter sich mit dem knopf / gegen deinem rechten knye / vnd das das ort õbersich ste de~ man gege~ dem gesicht oder prüst ·
|
|
[55] This is the first play
When you stand in the lower guard, if he then stands against you in the upper and stabs to your face or wants to plant to you above, then stab him to his front placed hand to the opening of the palm, or set the point under his left armpit into the opening.
|
Das ist das erst stuck
Wenn dw stest in der vnderñ hu°t Stet er denn gegen dir in der oberñ vnd sticht dir zw dem gesicht oder wil dir oben an [64r] setzen So stich ym zw seiner vor gesatzten hant zw der plöss des tenärs Oder setz ÿm den ort vnder sein lincks vchsen in die plöss
|
|
wenn dw stest in der vndern huet stet er gegenn dir in der obernn huet vnd sticht dir zu dem gesicht oder wil dir obenn an seczen so stich Im zw seiner vor gesecztenn hannd zw der ploß des teners oder secz im denn ortt vnder sein denncks ṽechsenn In die ploß
|
[89v] Das ist das erst stuck
Wen / du stest in der vndtern hut / stet er gegen dir in der obern / vnd sticht dir zu dem gesicht / oder wil dir oben an setzen / So stich im zu seiner furgesetztn handt zu der ploß des tener°s / Oder setz im dei~ ort vndter sein lincks vchsen in die plõß /
|
|
[56] The second play
Note, when you stand in the lower guard and he in the upper, if he then wants to plant to you above, then grab his sword by the point with the left hand, and with the right, wind your sword with the hilt to your chest, and plant to him as such.
|
Das annder Stuck
Merck wenn dw stest in der vnder hu°t vñ er in der öberñ wil er dir denn oben an setzen So begreiff mit der lincken hannt sein swert pey dem ort vnd mit der rechten wind dein swert mit dem gehültz an dein prüst vnd setz am also an ~
|
|
wenn dw stest in der vndern huet vnd er in der obernn wil er dir denn oben an seczenn so begreyff so begreyff [!] mit der her lencken hand sein swert pey dem ortt vnd mit der rechtenn wind dein swert mit dem gehilcz an die prüst vnd secz im also an
|
Das ander stuck
Merck / wen du stest in der vndterñ hut / vnd er in der oberñ / wil er dir dan oben ansetzen / So pegreif mit der lincken sein swert peÿ dem ort / vnd mit deiner rechtñ wind dein schwert mit dem gehultz an dein prust / vnd setz im also an
|
|
[57] The third play
Note, when you stand in the lower guard, stab him certainly from it to the face. If he then stabs in equally with you, then grab his left hand with your left, and grasp him by the left elbow with the right [hand], and drive the arm break.
|
Das dritt stuck
·M·erck wenn dw stest in der vnderñ hu°t So stich ÿm freÿleich dar aus zw dem gesicht Sticht er denn mit dir geleich ein so begreiff sein lincke hant mit deiner lincken vnd mit der rechten vass yn peÿ dem lincken elpogen vnd treib den arm~ pru°ch
|
|
Wenn dw stest vnder der vndernn huet so stich in freleich dar aus von vnden auf zw dem gesicht sticht er dann mit dir geleich so begreyff im sein tencke hannt mit deiner tennckenn vnnd treyb denn armpruch
|
Das dritt stuck
Merck / wen du stest in der vndtern hut / so stich im frõlich dar auß zu dem gesicht / sticht er den mit dir geleich / so begreif sein lincke hant mit deiner lincken / vnd mit der rechtñ faß in peÿ dem lincken elpogñ / vnd treib den arm~ pruch /
|
|
[58] Break that as follows
When someone grabs your left hand with his left, move with the front part of your sword forward to the top of his left hand, and press downwards with it, and plant to him.
Or, when you press his hand down with the sword, move with the pommel over his right shoulder, and throw him over your right knee.
|
Also prich das
wenn dir einer begreiff dein lincke hant mit seiner lincken So var ÿm mit dem voderñ tail deins swertz voren vber sein lincke hant vnd druck do mit vndersich vnd setz ÿm an Oder wenn dw Im sein hant mit dem swert nyder druckst So var ÿm mit dem knopf vber sein rechte achsel vnd wurf ÿn vber dein rechtz knÿe
|
|
wenn dẅr ainer begreyft dein tencke hannd mit seiner tencken so far im mit dem vodernn tayl deines swercz vorn vber sein dencke hannd vnd reys domit vnder sich vnd secz im an oder far im mit dem chnopf vmb denn hals vnd würff in
|
Also prich das /
Wen dir einer pegreifft dein lincke hãt mit seiner lincken / So far im mit dem voderñ tail deins schwertz vorñ vndter sein lincke hant / vnd truck da mit vndtersich / vnd setz im an / Oder Wen du im sein swert hant mit dem schwert nÿder truckest / so far im mit dem knopf vndter sein rechte achsel / vnd wurff in vndvber dein rechtz knye /
|
|
[59] Break it as follows
When he moves with the pommel over your right shoulder around the neck, turn yourself against him onto your right side, and move with the pommel outwards over his right leg into the back of the knee, and raise firmly up with it, so you throw him behind you.
|
Das prich also
wenn er dir mit dem knopf vber dein rechte achsel vmb den hals fert So went dich gegen ÿm auf dein rechte seitten vnd var ÿm mit dem [64v] knopf auswendig vber sein rechts pain in die knÿekel vnd heb do mit vast auf So wirfstu yn hinder dich
|
|
|
Das prich also /
Wen er dir mit dem knopf vber sein rechte achsel vmb den halß fert / So went dich gegen im auff dein rechte seÿttñ / vnd far im mit dem knopf aüß wendig vber sein rechtz pain In die knÿe kel / vnd hab damit vast auf / so wurfst du in hindter dich /
|
|
[60] The fourth play[72]
Note, when you stand in the lower guard and he in the upper, if he then wants to plant to you above, then stab through over his front placed hand, and to the sword, and press the pommel against the ground, and plant to him to his right side.
|
Das vierd stuck
Merck wenn dw stest in der vnderñ hu°t vñ er in der öberñ wil er dir denn oben an setzen So stich Im vber seiner vorgesatzten hant durch vnd dem swert vnd druck den knopff gegen der erden vnd setz Im an zw seiner rechten seitten
|
|
Wenn dw stest in der vndern huet vnd er in der oberenn wil er dir dann oben an seczen so stich im vber sein vorgesaczte hannd durch mit dem swert vnd druck den chnopf zw der erdenn vnd secz im ann
|
[90r] Das vierd stuck
Wen du stest in der vndtern hut / vnd er in der obern / wil Er dir dan oben ansetzñ / so stich im vber sein vorgesetzte hant durch mit dem schwert / vnd truck den knopf gegen der Erdñ / vnd setz im an / zu seiner rechtñ seÿttn /
|
|
[61] The fifth play is a break against the stab-through
Mark you stab to him from the low guard If he stabs to you from the high guard through between your forward hand and the sword and pushes the pommel toward the ground and would attack you, then mark while he pushes the pommel down Then drive out on the sword in the high guard and attack him.
|
Das fünfft stuck ist ein pruch wider das durchstechen
M·erck wenn dw Im aus der vnderñ hu°t zw stichs Sticht er dir denn aus der oberñ hu°t Durch · zwischen deiner vorgesatzten hant vnd dem swert vnd druck den knopf gegen der erden vnd wil dir ansetzen so merck die weil er den knopf nÿden druckt So var auf am swert in die öber hu°t vnd setz ÿm an
|
|
wenn dw im Im [!] aus der vnderen huet zw stichst wil er dir dann das prechen vnd sticht dir aus der obernn huet durch zwischenn deiner vorgesacztenn Hannd vnder dem swert vnd druck den chnopf zw der erden vnd wil dir an seczenn so merck die weyl er denn chnopf nyder daucht so far am swert auf in die obern huett vnd secz im ann
|
Das fu°nfft stuck ist ein ansetzñ pruch wider das durchstechen
Merck wen du im auß der vndtern hut zu stichst / sticht er dir dan auß der oberñ dürch / zwischen deiner vorgesetznt hant vnd deins schwertz / vnd truckt den knopf gegen der erdñ / vnd wil dir ansetzn / so merck dye weil er den knopf nyder druck / so var auff am schwert in die obern hut vnd setz im an /
|
|
[62] This is the sixth play
Note, when you stab to him out of the lower guard, if he then stabs you out of the upper guard through between your front placed hand and the sword and presses the pommel against the ground, and wants to plant to you, then note while he pushes the pommel down, rise at the sword into the upper guard and plant to him.
|
Das Ist das sechst stuck
Wenn dw stest in der vnderñ hu°t So stich ym freÿleich dar aus starck zw dem gesicht Sticht er denn mit dir geleich ein vnd beleibt dir mit dem ort vor dem gesicht vnd wil dir an setzen So var auf am swert in die ober hu°t vnd setz ÿm an in das gesicht Vert er denn auch auff mit dem lincken arm~ vnd wil dir do mit vorsetzen So zuck vnd setz ÿm den ort vnder sein lincks vchsen vnd dring fur dich
|
|
Wenn dw stest in der vnndern huet so so [!] stich im freylich daraus von vnden auf zu dem gesicht sticht er dann mit dir geleich ein vnd pleybt mit dem ort vor dem gesicht vnd wil dir anseczenn so far auf am swertt in die obern huet vnd secz im an in das gesicht fert er denn auf mit dem tenncken arm vnd versecz da mit so zuck vnnd secz im den ort vnnder sein denncke ṽechsenn
|
Das sechst stuck
Wen du stest in der vndern hut / so stich im frolich darauß starck darauß zu dem gesicht / Sticht er dan mit dir geleich ain / vnd pleibt dir da mit vor dem gesicht / vnd wil dir an setzen / so far auff am schwert / in dye ober hut / vnd setz im an in das gesicht / fert er dan auch auff mit dem linckñ arm~ / vnd wil dar mit versetzen / so zuck vnd setz im dein ortt vnder sein lincks vchsen / vñ tring fur dich /
|
|
[63] The seventh play
Note, when you stand in the lower guard, stab him strongly from it inwards to the face. If he parries, then jerk through and stab him outwards to the face. If he continues to parry, and presses the point onto your left side, then step to him and shove him with the hilt under his left armpit, and move through with the front part between his legs, and raise up his left leg firmly upwards with the sword in the back of the knee with the left hand, and with the right, shove him above with the hilt firmly from you, so he falls.
|
[65r] Das sibent stuck
Merck wenn du stest in der vnderñ hu°t So stich ÿm starck dar aus Innwendig zw° dem gesicht Vor setzt er so zuck durch vnd stich ym aus wendig zw dem gesicht Vor setzt er fürpas vnd druckt dir den ort auf dein lincke seitten So trit zw° ÿm vnd stos ym mit dem gehültz vnder sein linckes vchsen vnd var ym mit dem voderñ tail durch zwischen seine pain vñ heb mit dem swert sein linckes pain In der knyeknel vast übersich auf mit der lincken hant vnd mit der rechten stos Im oben mit dem gehültz vast von dir So felt er
|
|
oder stöß in mit der tenncken vorn in die prüst vnd far mit der rechtenn In sein tenncke chnyekeln so felt er[73]
|
Das Sibent Stuck
Merck / wen du stest in der vndern hut / so stich im starck darauß inwendig zu dem gesicht / versetzt er / so zuck durch vnd stich im auß wendig zu dem gesicht / versetzt er furpaß / vnd truckt dir dein ort auff dye lincke [90v] seyttñ / So tritt zu im / vnd stoß in mit dem gehultz vndter sein lincks vchsen / vnd farr im mit dem voderñ tail deins swertz vorñ durch zwischñ seiner pain / vnd heb mit dem swert sein lincks pain in der knyekel vast vbersich mit der lincken hant / vnd mit der ober rechtñ stoß in obn mit dem gehultz vast von dir / so velt Er /
|
|
[64] Break that play as follows
Note, when he moves forward between the legs with the front part of his sword in the back of the left knee, and raises up with it, grab his right elbow with the left hand, and shove him from you with it.
|
Also prich das stuck
Merck wenn er dir mit dem voderñ tail seins swertz voren zwischen die pain fert In dein lincke knÿbel vnd heb do mit auf So begreif mit der lincken hant sein rechten elpogen vnd stos in do mit von dir
|
[232r] also prich das Stuchk.
Fert er dir mit dem vodern tail seins schwerts, vorn
zwischen die bain, in dein lincke kniekell, so begreif
mit der linckhen hannt sein rechtn elbogen und stos
in domit von dir.
|
|
Also prich das stuck
Merck / wen er dir mit dem fodern tail seins schwertz / vorn zwischen dye pain fert / in dein lincke knyekel / vnd hebt da mit auff / So pegreiff mit der lincken hant / sein rechtñ elpogen / vnd stos in da mit von dir /
|
|
[65] This is another play
When you have grabbed his right elbow with the left hand, then grab his right arm forward by the hand with the right, and drive the arm break, and throw him in front of you.
|
Das ist ein anders stuck
Wenn dw Im mit der lincken hant sein rechten elpogen begreiffen hast So begreif mit der rechten sein rechten arm~ vorñ peÿ der hant vnd treib den arm~ pruch vnd würff in für dich ~
|
ein ander pruch
Wenn du im mit der lincken hannt den elboogen[!]
begriffen hast, ~So begreif mit deinr
rechtn sein rechtn arm vorn beÿ der hannt, unnd treib
den arm pruch, und wirf in fur dich.
hernach conterfet
|
|
Das ist ein anders
Wen du im mit der linckñ hant sein rechtñ elpogñ begriffñ hast / so begreiff mit der rechtñ sein rechtñ arm~ vorn pei der hant / vnd treib den arm~ pruch / vnd wurff in für dich
|
|
[66] The eighth play
Stab him from the lower guard outwards to the face. If he parries the stab with strength, then move him with the pommel outwards into the back of his left knee, and jolt with the pommel to you, and lie with the right side above strong into him, so he falls.
|
Das acht stuck
Stich ÿm aus der vnderñ hu°t auswendig zw dem gesicht vorsetzt er den [65v] stich mit sterck So var im mit dem knopf auswendig in sein lincke knÿbel vñ ruck mit dem knopf zw dir vnd leg dich mit der rechten seitten oben starck in Inn So velt er
|
[233r] Das acht Stuckh;
Stich im auf der unntern Huet auswenndig
zum gsicht, ~Versetzt er dann den stich mit sterckh,
So far im auswenndig, mit dem knopf in sein
linnckh kniekell, Unnd ruckh mit dem, knopf zu dir,
und leg dich mit der rechtn seitn oben starckh in in, so felt
er.
|
|
Das acht stuck
Stich Im auß der vndern hut außwendig zu dem gesicht versetzt er den stich mit sterck / so far im mit dem knopf auswendig in sein k lincke knyekel / vnd ruck mit dem knopf zu dir / vnd leg dich mit der rechtñ seyttñ oben starck in in so felt er /
|
|
[67] Break that play as follows
When one moves with the pommel outside over your left leg into the back of the knee, grab his left [hand] with the left hand, and with the right, grab his left elbow, and drive the arm break, and throw him in front of you.
|
Das stuck prich also
wenn dw dir ein° mit dem knopf vert aussen vber dein k linckes pain in die knÿbel So begreif mit der lincken hant sein lincke vnd mit der rechten begreiff sein lincken elpogen vnd treib den arm~ pruch vnd würf in für dich
|
~ pruch
so er dich also vermaint
zu werffen, so begreiff, ~ mit der lincken
hannt sein linckhe, und mit der rechtn begreiff sein
lincken elbogen, ~ Unnd treib
den armpruch, und wirf in fur dich.
hernach conterfet, stuckh und bruch.
|
|
Das stuck prich also
Wen dir ainer mit dem knopf vert ausn vber dein linckes pain in die knyekel / so begreif mit der lincken hant sein lincke / vnd mit der rechten begreif sein lincken Elpogen / vnd treib den arm~ pruch vñ wirff in fur dich
|
|
[68] The ninth play
Note, when you stab him from the lower guard strong to the face, if he then moves through your sword below with the pommel and wants to set aside or wrench with it, then remain with the point strong in front of him, and press his right hand down with the sword while he moves through, and plant to him.
|
Das Newnt stuck
Merck wenn du Im aus der vnderñ hu°t starck zw dem gesicht Stichst Vert er denn mit dem knophf vnden durch dein swert vnd wil do mit absetzen oder reissen so beleib mit dem ort starck für In vnd druck sein rechte hant mit dem swert nÿder die weil er durch vert vnd setz ÿm an ~
|
|
Wenn dw Im aus der vndern huet starck zu dem gesicht stichst vert er den mit dem chnopf vnden durch dein swert vnd wil domit abseczenn oder reysen so pleyb mit dem ort starchk vor im vnd druck sein rechte hannd mit dem swertt nyder die weyl er nyder durch windt vnnd seczt Im ann
|
Das Neunt stuck
Merck wen du im auß der vndern hut starck zu dem gesicht stichst / Vert Er dan mit dem knopf vndten durch dein schwert / vnd wil da mit absetzñ oder reyssen / so pleib mit dem ort starck vor im / vnd truck sein rechte hant mit dem schwert nÿder dieweil er durch vertt / vnd setz im an
|
|
[69] The tenth play
Note, when you stab him from the lower guard strong to the face, if he then falls with left inverted hand forward to your sword, then wind the sword with the point outside to the top of his left hand into the upper guard, and plant to him.
|
Das zehent stuck
Merck wenn dw Im aus der vnderññ hu°t starck zw dem gesicht stichst velt er dir denn mit lincker verkarter hannt vorñ In dein swert So wind das swert mit dem ort aussen vber sein lincke hant in die öber hu°t vnd setz ÿm an
|
|
[121r] wenn dw im aus der vnnderenn huet starck zw dem gesicht stichst vert er denn mit tencker verkerter hand auf vorn in dein swert so wind dein swert mit dem ortt aussenn vber sein dencke hannd In die ober huet vnd secz an
|
[91r] Das Zehent stuck
Merck / wen du im auß der vndern hut starck zu dem gesicht stichst / velt er dir denn mit lincker verkerter hant vorn in dein schwert / so wint daz schwert mit dem ort aussen vber seine lincke hant in die oberñ hutt vnd setz im an /
|
|
[70] The 11th play is a sword taking
Note, when you stab him from the lower guard strong to the face, if he then stabs in equally with you, then grab his sword in the middle with left inverted hand, and hold them both firmly, and move through with the pommel below his sword, and jolt upwards with it onto your right side, so you take his sword.
|
Das xj stuck ist ein swert nemen
M·erck wenn dw ym aus der vnderñ hu°t starck zw dem gesicht stichst Sticht [66r] er denn mit dir geleich ein So begreiff sein swert in der mitt mit lincker vor karter hant vnd halt sÿ paide vest vnd var mit dem knopf vnden durch sein swert vnd ru°ck do mit vber sich auff dein rechte seitten So nÿmpstu Im sein swert
|
|
Wenn dw im zw dem gesicht starck stichst aus der vnndern huet sticht er dann mit dir geleich ein so pegreyff sein swert In der mitt mit // tencker hannd verkerter // zw deinem swert vnd halt es vest vnd far mit dem chnopf vnden durch sein swert vnd ruck vbersich mit deiner tennckenn seytenn so nymbstu Im sein swert zw deinem
|
Das aindliff stuck ist ein schwert nemen
Merck Wen du im starck auß der vnderñ hut zu dem gesicht stichst / stich er dir dan[74] mit dir geleich ein / so begreiff sein schwert zu deine~ schwert mit lincker verkerter hant / vnd halt sy [pa]ide vest / vnd far mit dem knopf vndten durch sein schwert vnd ruck da mit vber sich / auff dein rechte seytten / so nÿmbstu im sein schwert
|
|
[71] Break that as follows
When someone grabs your sword in the middle to his with his left hand, and wants to wrench it out with the pommel below through, note while he grasps your sword into the left hand to his, then rise into the upper guard and plant to him.
|
Also prich das
Wenn dir einer mit seiner lincken hant geg begreifft dein swert In der mitt zw dem seinem vnd wil dir das mit dem knopf vnden durch aus reissen So merck die weil er dein swert vast in die linck hant zu° dem seinen So var auf in die öber hu°t vnd setz Im an
|
[235v] also prich das
schwertnemen.
Wenn er dir dein schwert also gefasst hat, und wil
dir mit dem knopf unden durch ausreissen, So
merckh, weil er dein schwert fasst in die linnckh hant
zu dem seinenen[!], ~ So far auf in die ober hut unnd
setz im an.
|
Wenn dir ainer mit seiner tencken hannd begreyfft dein swert in der mit zw seinen seytenn vnd wil dir das vnden durch mit dem chnopf aus reyssenn so merck die weyl er dein swert vasst an die tennck hannd zw dem seinen so far auf in die obern huett vnnd secz im ann
|
Also prich das
Wen dir ainer mit seiner linckñ hant begreifft dei~ schwert in ainer hant zu dem seinen / vnd wil dir das mit dem knopf vndten durch auß reissen / so merck die weil er dein schwert vast in die linck hant zu dem seine~ / so far auff in die ober hut / vnd setz im an etc /
|
|
[72] The 12th play
Note, when you stand in the lower guard, stab him strong from it below to the testicles. If he then falls to your sword with the left hand, and you against him to his, then throw his sword from the left hand, and grip yours with it again in the middle of the blade, and wind the point outside to the top of his left hand into the upper guard, and plant to him.
|
Das xij stuck
M·erck wenn dw stest in der vnderñ hu°t So stich ym starck dar aus vnden zu° den hoden velt er dir denn mit der lincken hant in dein swert vnd tu° ym wider in das sein So würf sein swert aus der lincken hant vnd begreif das dein do mit wider mitten in der klingen vnd wind den ort aussen vber sein lincke hant in die ober hu°t vnd setz Im an
|
Das Zwelfft Stuckh.
Stich im aus der Unntern huet, zu den hoden unten,
felt er dir dann, mit der linckhen hannt in dein
schwert, unnd du im auch, in das sein, So wirf sein
schwert aus der lincken hannt, und begreif das dein
domit, wider mitten in der clingen, unnd wint
den ort aussen ÿber sein linckhe hannt, in die ober
huet, ~Unnd setz ime an. ~
|
wenn dw stest in der vnderenn huet vnd sticht im starck / aus dar / vndenn zw den hodenn felt er dir dann mit der tenckenn hannd in dein swert vnd dw im wider in das sein so würff sein swert aus deinen hannd vnnd begreyff das sein domit wider mitten in der chlingenn vnd wind dein ort aussen vber sein tencke hannd in die obernn huett vnnd secz im ann
|
Das Zwelfft stuck
Merck / wen du stest in der vndtern hut / so stich im starck darauß vndten zu den hoden / felt er dir den[75] mit der lincken hant in dein schwert / vnd du im wider in das sein / so wurff sein schwert auß der lincken hant / vnd begreiff das dein damit wider mitten in der klingen / vnd wint dein ortt aussen vber sein linck hant In die obern hut / vnd setz im an /
|
|
[73] The 13th play
Note, when you stab him from the lower guard, if he then falls with the left hand to your sword, and you against him to his, then throw your sword to him with the pommel in front of the feet, and grab his left hand with your left, and his left elbow with the right, and drive the arm break.
|
Das xiij stuck
Merck wenn dw Im aus den vnderñ hu°ten zu stichst velt er dir denn mit der lincken hant in dein swert vnd tu° ÿm wider in das sein So wurf Im dein swert mit dem knopf für die fuess ~ [66v] vnd begreiff sein lincke hant mit dein° lincken vnd mit der rechten sein lincken elpogen vnd treib den arm~pruch
|
[236r] Das ·XIII· Stuckh.
Wenn du im aus den untern hueten zu stichest, ~Velt
er dir dann mit der linnckhen hannt, in dein
schwert, und du im wider, in das sein, So wirf
im deinn schwert, mit dem knopf, fur die fues, und
begreif seinn linncke hannt, mit deiner linckhen, und
mit der rechtn, seinn, linckhen elbogen, ~Und treib
den armpruch,
|
wenn dw im aus der vndern huet zue stichst felt er dir dann mit tenncken hannd In dein swert vnd dw im wider in das sein so wurff dien swert mit dem chnopf fur die fueß vnd begreyff sein tencke hand mit deiner rechtenn vnd treyb denn armpruch
|
Das dreyzehent stuck
Merck wen du im auß den vndterñ hutten zu stichst / felt er mit der lincken hant in dein schwert / vnd du Im wider in das sein / so wurff im dein schwert mit [91v] dem knopf fur die fueß / vnd begreiff sein lincke hant mit deiner lincken / vnd mit der rechtñ sein linckeñ Elpogñ / vnd treib den arm prüch /
|
|
[74] Or, when you have thrown your sword to him in front of the feet, shove him with the left hand forward to the chest, and grab him with the right in the back of his left knee, and jolt him to you with it, and shove with the left above from you, so he falls.
|
Oder wenn dw ÿm dein swert fur die fuess geworfen hast So stos ÿn mit der lincken hant vorñ an die prust vnd begreiff yn mit der rechten in seiner lincken knÿbel vnd ruck in do mit zw dir vnd stos mit der lincken oben oben von dir so velt er
|
~ Oder wenn du im
dein schwert fur die fueß geworffen hast, so stos in
mit der linncken hannt vorn an die prust, und begreif
in mit der rechtn, in seinr lincken kniekel, Unnd
ruckh in domit zu dir, und stos mit der lincken oben von
dir so felt er, wie hernach gemalt.
|
|
Oder / Wen du im sein schwert fur dye fuß geworffen hast / so stoß in mit der lincken hant vorñ an dye prust / vnd begreiff in mit der rechten in seiner lincken knyekel / vnd ruck do mit zu dir / vnd stoß mit der lincken oben von dir / so veldt er /
|
|
[75] You shall also know, that you may also well strike with the pommel from the lower guard, as from the upper, when it is even to you.
|
Auch soltu wissen das dw aus der vnderñ hu°t mit dem knopf auch wol slahen magst Als aus der öberñ wenn es dir eben ist ~
|
~ Auch
soltu wissen, Das du aus der unntern huet, mit
dem knopf auch wolschlagen magst, als aus der obern
wann es dir eben ist.
|
|
Auch solt du wissen / das du auß der vndterñ hut mit dem knopf auch wol schlagen magst / als auß der obern wen er dir eben ist / etc
|
|
[76] Here note, this is the third guard with the short sword in combat, with its plays and arrangement
Note, arrange yourself as follows in the third guard in combat: Stand with the left foot forward, and hold your sword with the right hand by the handle, and with the left, grip the middle of the blade, and lay it athwart on top of your left knee in the guard. Break his plays from it with parry.
|
Hie merck Das ist die dritt hu°t mit dem kurtzen swert zw champf mit irñ stucken vnd schicku~g
Merck in die dritt hu°t zw champf schick dich also Ste mit dem lincken fuess vor vnd halt dein swert mit der rechten hant pey der hanthab vnd mit der lincken greiff mitten in die klingen vnd leg es die twer vber dein lincks knÿe in die hu°t dar aus prich Im seine stuck mit vorsatzu~g
|
|
wenn dw Im stest In der vndern huet so stich im starck daraus von Inwendig zw dem gesicht verseczt er so zuck durch vnd stich im auswendig zw dem gesicht verseczt er denn furbas so trit zw Im so stos in mit dem gehilcz vnder sein denncks ṽechsenn vnd far im mit dem vodern tail des swercz vorn durch zwischenn der / pain seinen / vnd heb sein tenncks pain In der chnyekel mit dem swert vbersich auf mit der tenncken hand vnd stös in mit der rechtn obenn mit dem gehilcz vonn dier so felt err
|
Hie merck das ist dye drytt hut mit dem kurtzen swert zum kampf mit irñ stucken vnd ir schuckung
Merck in dye dritt hut zu kampf schick dich also / Stee mit dem lincken fuß vor / vnd halt dein schwert mit der rechtn hãt pey der hant hab / vnd mit der lincken greiff mitten in dye klingen / vnd leg es dye twer vber dein lincks knÿe in die hut / darauß prich im seine stuck mit versatzung etc
|
|
[77] The first play
Note, when you have your sword on top of your left knee in the guard, if he then stabs you from the upper guard to the face, then set the stab aside with the sword in front of your left hand against his right side, and rise into the upper guard, and plant to him.
|
Das erst stuck
Merck wenn dw hast dein swert vber dein lincken knÿe in der hu°t Sticht er dir denn aus der öberñ hu°t zw dem gesicht So setz den stich ab mit dem swert für deiner lincken hant gegen seiner rechten seitten vnd var auf in die ober hu°t vnd setz im an
|
[237v] Das erst stuckh.
Wenn du hast dein schwert ÿber dein linckhs knie in
der huet, ~Sticht er dir dann aus der obern huet, zu
dem gesicht, so setz den stich ab mit dem schwert, fur deinr
lincken hannt, gegen seiner rechtn seitn, Unnd far
auf in die ober huet, und setz im an,
|
Der tritt huet zw champf
da schick dich also mit ste mit dem tenncken fues vor vnnd halt dein swert bey der rechtenn hand bey der handhab vnd mit der tenncken greyff mitten In die chlingenn vnd es die twier vber dein tencks knye dar aus prich im seinen ruck mit der // versaczung
|
Das erst stuck
Merck / wen du hast dein schwert vber dein lincks knye in der hut / Sticht er dir dan auß der oberñ hut zu dem gesicht / So setz den stich ab / mit dem schwert / fur dein lincke hant gege~ seiner rechten seÿttñ / vnd far auff in dye oberñ hut vnd setz im an /
|
|
[78] Or, parry the stab between both of your hands to the sword’s blade, and move with the pommel over his front placed hand, and jolt downwards with it, and plant to him.
|
Oder versetz den stich zwischen deinen ~ paiden henden in die swertz klingen vnd [67r] var ÿm mit dem knopf vber sein vor gesatzte hant vnd ruck do mit vndersich vñ setz ÿm an ~
|
~ Oder versetz
den stich zwischen deinen baiden hennden, in die
schwertz clingen, ~Unnd far ime mit dem knopff
ÿber sein vorgesatzte hannt, Und ruckh domit undersich
und setz im an.
|
wenn dw hast ein swert ob dem tencken knie In der huet sticht er dir dann aus der obern huet zu dem gesicht so secz den stich ab mit dem swert vor deiner tencken hand zw seiner rechtenn seytenn vnd far auf in die obern huet vnd secz // // im an
|
Oder / versetz den stich zwischen deinen paidn hendñ in die schwertz klingen / vnd far im mit dem knopf vber sein forsatzte hant / vnd ruck da mit vndter sich / vnd setz im an /
|
|
[79] Again a play
Note, when you have your sword over the left knee in the guard, if he then stabs you to the face, then move through his sword with the pommel below, and set his stab aside with it in front of his left hand, and plant to him.
|
Aber ein stuck
Merck wenn dw hast dein swert vber dem lincken knÿe in der hu°t Sticht er dir denn zw dem gesicht So var mit dem knopf vnden durch sein swert vnd setz ÿm do mit den stich ab für seiner lincken hant vnd setz ÿm an
|
|
Wen dw hast dein swert ob dem tenncken chnye jn der huet sticht er dich denn zw dem gesicht so far auf vnd versecz denn stich zwischenn deinen paiden henden In die swercz chlingen vnd far im mit dem chnopf vber sein vorgeseczte hannd vnnd ruck da mit vnndersich vnnd secz im ann
|
Das ander stuck
Merck / wen du hast dein schwert vber dein lincke~ knye in der hut / sticht er dir dan zu dem gesicht / so vare mit dem knopf vnden [92r] durch sein schwert / vnd setz im damit den stich ab / fur seiner lincken hant / vnd setz im an /
|
|
[80] Again a play
Note, when you have your sword over the left knee in the guard, if he then stabs to the face, then move through below with the pommel over his sword behind his front placed hand, and jolt his hand downwards with it, and plant to him.
|
Aber ein Stuck
Merck wenn dw hast dein swert vber dem lincken knÿe in der hu°t Sticht er dir denn zw dem gesicht So var vnden durch mit dem knopf vber sein swert hinder sein vor gesatzte hant vnd ruck im die hant do mit vnder sich vnd setz ÿm an
|
|
wen dw hast ein swert vber dein tenncks chnye In der huet sticht er dir dann zw dem gesicht so far mit dem chnopf vnden durch vnd secz im domit sein swert ab vor seiner tennckenn seytenn hannd vnnd secz im do mit ann
|
Das tridt stuck
Merck / wen du hast dein schwert vber dein linckes knye in der huet / stich er dir dan Zu dem gesicht / so far vndten durch mit dem knopf vber sein schwert hinder seiner vorsetzter handt / vnd ruck im dye hant damit vndersich / vñ setz im an /
|
|
[81] Or
If he is too strong so that you may not jolt his hand from the sword, then wind the pommel up from below outside to the top of his left hand, and shove him from you, and plant to him with it.
|
Oder
ist er dir zw° starck das dw Im die hant von dem swert nicht gerucken magst ~ So wind den knopf von vnden auff aussen vber sein lincke hant vnd stos ÿn von dir vnd setz ym do mit an ~
|
[239r] aliut
Ist er dir zu starckh, das du im die hannt von dem schwert
nit geruckhen magst, ~ So winnt den
knopf von unnten auf, aussen ÿber sein linckhe hant,
unnd stos im von dir, Und setz im domit an, Hie gmalt
|
wenn dw hast ein swert vber dein tenncks chnye In der huet sticht er dir dann zw dem gesicht so far vnden durch mit dem chnopf vber sein swert hinder seiner vor gesacztenn hannd vnd ruck do mit ṽbersich vnnd secz im an
|
Oder
ist er dir zu starck / das du im die hant von dem schwert nicht gerücken magst / So wind den knopf von vnden auff aüssen vber sein lincke hant / vnd stos in von dir / vnd setz im da mit an
|
|
[82] You shall also know, that you may not continue to parry the hits with the pommel, than from the guard from the left knee, that you find written hereafter in the play which says “with his striking point…”
|
auch soltu wissen das dw die sleg mit dem knopf nicht pas vorsetzen magst wenn aus der hu°t vom lincken knÿe Das vindestu hernach geschriben in dem stuck Das da spricht Mit seine~ schlahendem ort ~
|
~ Auch solltu Wissen, das du die schleg mit dem
knopf nit pas Versetzen magst, Dann aus der Huet
vom linckhen knie, Das vinstu hernach geschriben, in dem
stuckh das spricht, Mit seinem schlahen dem ort.
|
oder
ist er dir zw starck das dw Im die hannd von dem swertt nit geruckenn magst so wind den chnopf an seinem swertt von vnden auf ausen vber sein tenncke hannd vnd stos in vonn dir vnd // / secz im an [121v] stuck das da spricht mit seinem slachennden ortt schücz er sich
|
Auch soltu wissen das du dye schleg zumit dem knopf nicht paß versetzen magst / Wen auß der hut vom lincken knÿe / das vindest du hernach geschribñ Auch soltu wissen In dem stuck das da spricht / mit seinem schlegen orrt etc
|
|
[83] Here note, this is the fourth guard with the short sword in combat with its plays and its arrangement
Note, arrange yourself into the fourth guard in combat as follows: Hold your sword with the right hand by the handle, and with the left grip the middle of the blade, and hold it under your right armpit, and plant the one hilt forward firmly to the chest, and hold the point against the man.
|
Hie merck das ist die vierd hu°t mit dem kurtzen swert zw champf mit iren stucken vnd ir° schickung ~
[67v] ·M·erck in die vierd hu°t zw champf schick dich also Halt dein swert mit der rechten hant pey der hanthab vnd mit der lincken greif mitten in die klingen vnd hald es vnder deinem rechten vchsen vnd setz das ain gehültz vorñ vast an die prust vnd halt den ort gegen dem mann ~
|
|
hie hebt sich ann die vierd huett zw champf mit Irn stuckenn mit dem churczenn swertt
Halt dein swert mit der rechtenn hannd bey der hanndhab vnnd mit der tenncken greyff mitten in die chlingenn vnd halt es mit der handhab vnder dein rechtes vechsenn vnd secz das ain gehilcz vorn vast ann die prust vnd halt den ort gegen dem // man
|
Hie merck das dye viertt hutt mit dem kurtzen schwert zum kampf mit Iren stucken vñ Ir schicku~g
Merck / wie die vier hut zum kampf / schick dich also / Halt dein schwert mit der rechtñ hant bey der hanthab · vnd mit der lincken greiff mitten in die klingen / vnd halt es vndter deinem rechten vchsñ[76] · vnd setz das ain gehultz vorn vast an dein prust / vnd halt dein ortt gegen dem man /
|
|
[84] Note a good lesson
Know, you shall come to the fourth guard from all other guards with planting, hear it as follows: When you stab to him from a guard, if it is then the case that you land your hit correctly, so that your point sticks in the armor, then immediately wind the hilt to your chest into the guard, and force him in front of you as such, and don’t let him come away from the point, so he may not stab nor strike again.
|
Merck ein güte ler
Wiss in die vierd hu°t soltu chömen aus allen anderñ hu°ten mit an setzen Das vernÿm also wenn dw Im aus einer hu°t zw stichst Ist denn sach das du ÿm recht triffst das dein ort haft in dem harnasch So wind als pald das gehültz an dein prust In die hu°t vnd dring yn also vor dir hÿn vnd lass ÿn von dem ort nicht abchömen So mag er wider nicht gestechen noch geslachen ~
|
[240r] Merckh ein gutte ler ·1·
Auß allen anndern hueten, soltu kumen ine
die viert huet, mit ansetzen, ~ Vernimbs
also, ~Wenn du im, aus, einer huet zustichst, ist
dann das du in recht triffst, das dein ort hafft im Harrnisch,
~ So winnt baldt das gehultz
an dein prust, in die huet, Und dring in also
vor dir hin, und laß in von dem ort nit abkomen,
so mag er weder stechen nach schlagn.
|
Nu merck in die vierd huet sold dw chumen aus allenn hueten mit dem anseczen vnd das ver nym also wenn dw im aus ainer huet zw stichst ist dan sach das dw in recht trifft das dein ort vast in dem harn achst [!] so wind als pald das gehilcz an dein prust In die huet vnd dring in also von dir hin vnd las in von dem ort nit abchömen so mag er weder stechenn noch geslachenn
|
Merck ein gutte lere
Wiß in die viert hut solt du kume~ auß allen andern hutten mit ansetzen / das vernym also / Wen du im auß einer hut zu stichst / Ist den sach das du in recht trifst / das dein ort hafft in dem harnasch / So wind als pald das gehultz an dein prust in dye hut / vnd tring in also for dir hin / Vñ laß in võ de~ ort nit ab kume~ / so mag er weder gesteche~ noch geschlagen
|
|
[85] This is again a lesson
Note, everything that you want to plant, set it to the face, or to the neck, or to his left shoulder, or under his left armpit, and when you have planted to him, note if he is taller than you are, then force him as such in front of you, and assess that your point rises upwards, and is set well into the ring.
|
Das Ist aber ein ler
Merck alles das dw an setzen wild das setz in das gesicht ad oder an den hals oder an sein lincke achsel oder vnder sein lincks vchsen vnd wenn dw Im hast an gesetzt so merck ist er lenger wenn dw pist So tring yn also vor dir hÿn vnd wart das dein ort vbersich auf get vnd ym in die ring wol gesetzt seÿ
|
aber ein ler, vom ansetzn. ·2· ler
Alles das du ansetzen wilt, das setz in das gesicht, oder an den
hals, Oder an sein linckh agsl, Oder unnder sein
linnckh ÿgsen. ~ unnd wenn du
im hast angesetzt, So merckh ist er linger denn du pist,
so tring in also vor dir hin, ~Und wart das dein
ort ÿbersich aufgee, und im in die ring wol gesetzt seÿ,
|
Ein ler alles das dw an wellest seczen das secz an das gesicht oder an den hals oder an die tennck achsel oder vnder das tennck vechsenn vnd wenn dw Im hast angeseczt ist er denn lenger wenn dw tring in also fur dich hin vnd wart das dein ort vber sich auf ge vnd Im die ring wol geseczt sein
|
[92v] das ist aber ein gutte ler
Merck alles das du an wild setzen / das setz im an das gesicht / Oder an den halß / Oder an sein lincke achsel / Oder vndter sein lincks vchsen / vnd wen du im hast angesetzt / so merck ist er leng° dan du / so tring in also for dir hin / vnd wart das dein ortt vber sich aüff gett / vnd im in die ring wol gesatzt seÿ
|
|
[86] Or, if he is shorter than you, then let your sword sink away downwards with the hand until onto your right hip, and so that your point stands upwards, and is set well in the armor, and force him as such in front of you.
|
Oder ist er kurtzer wenn dw so lass dein swert mit der hant vnder sich absincken pis auf dein rechte hüff vnd das dein ort vbersich stee vnd ÿm in den harnasch wol gesetzt sey vnd dring [68r] ÿn also vor dir hÿn ~
|
~ Oder ist er kurtzer wenn dw, [240v]
|
Ein ler wenn dw im hasst angeseczt ist er dann churczer wen dw so las dein swert mit der hand vnder sich ab sinckenn pis auf dein tencke hüff vnd das dein ort vnder sich ste vnd In dy ring wol geseczt sey vnd dring in also vonn dir hin
|
Oder / Ist Er kurtzer da du so laß dein hantschwert mit der hant vndtersich absincken / piß auff sein rechte huff / vnd das dein ortt vber sich stee / vnd im in den harnasch wol gesatzt sey / vnd tring in also vor dir hin
|
|
[87] This is the text and the gloss about the two things, the first called the “before”, the second called the “after”
22
|
Before and after, the two things Test wisely, learn with jump away
|
Gloss: Note, this is that you, before all cases, shall know the “before” and the “after,” because from the two things go all art in combat, and note the “before,” that is that you shall always come “before,” before him,[77] be it with the stab or with the hit, so he must parry you, and and as soon as he binds to your sword with the parry or otherwise, drive the play nimbly indes thereafter, as you test whether he is soft or hard at the sword, so he may not come to any break.
|
Das ist der text vnd die glos von den zwaien dingen das ain haist das vor Das ander haist das nach
Vor vnd nach die zwaÿ dingk prüff weisleich lere mit ab sprünck
Glosa merck ~ das ist das dw vor allen sachen solt wissen das vor vnd das nach wenn aus den zwain dingen get alle kunst zw champf vnd merck das vor das ist das dw albeg solt vor chu~men ee wenn er Es seÿ mit dem stich oder mit dem slag so mues er dir vorsetzen vnd als pald als er mit der vor satzung oder sünst an dein swert pindt So treib Inndes dein stuck behentleich Dar nach als dw prüefst ob er waich oder hert am swert ist So mag er zw kainem pruch nicht kumen
|
[241r] Von, vor, unnd nach
Text
Vor unnd nach die zwei dinng, Preif weislickh lere mitab
sprinng.
Glosa. Merckh das ist, das du, vor allen sachen solt wol Wissenn, das
·Vor·, unnd nach, ~Wenn aus denn zwaien dingn
get alle kunnst zu Kampf, Unnd merckh das vor das ist,
das du albeg solt vorkummen, ee dann er, Es sey mit dem
stich oder mit dem schlag, so mues er dir versetzen, Unnd
alsbalt als er mit der versatzung, oder sunnst an dein schwert
pinnt, ~ So treib inndes dein Stuckh,
behenntiglich, darnach als du brueffest, ob er waich oder
her am schwert ist, ~So mag er zu kainem
bruch kumen,
|
Das ist der text von dem uor vnd von dem nach
vor nach dy zwai ding prüeff weyslich lere mit abspring
dw solt vor allen dingen wissenn die zwai ding vor vnd nach wann aus denn get alle chunst zechampf das vor das dw albeg sold vor chumen e wann er mit dem stich oder mit dem slag so mues er dir verseczenn vnd als pald er mit der versaczung oder sunst an dein swert pindet so treyb dein stuck behendlich dar nach als dw prueffst als er swach oder starck am swert ist so mag er zw denn prüchen nit chumen
|
Das ist der text vnd dye gloß von den zwaieñ dinge~ das ain haist vor das ander haist Nach /
Vor / nach / die zway ding / pruff weyslich lerr mit abspring[en]
Glosa / Merck das ist / das du in allen sachen solst wissñ / das Vor vnd das Nach / Wen auß den Zwayen dingen gett alle kunst zu dem kampf / Nu merck das vor ist / das du alweg solt vor kume~ Ee wen er / es seÿ mit dem stich / Oder mit dem schlag / so muß er dir versetzen / Vnd als pald er mit der versatzung / Oder sunst an dein schwert pindet / So treib in dem dein stuck dein stuck [!] behentlich darnach / als du pruffest ob er waich oder hert am schwert ist / so mag er zu kaine~ stpruch nit kumeñ /
|
|
[88] Here note what is called the “after”
The “after,” those are the breaks against all plays which one drives upon you, hear it as follows: When he comes “before” with the stab or hit before you, so that you must parry him, note as soon as your sword sparks on his with the parry, then search indes with the point for the nearest opening, or wait for the wrestling, so you win his “before” with the parry, that is with the “after.”
|
Hie merck was da haist das nach
Das nach das sind die prüch wider alle stück die man auf dich treibt Das ver nÿm also wenn er vor chümpt mit dem stich oder slag ee wenn du das dw Im vorsetzen müest So merck als pald dein swert mit der vor satzung klitzt an das sein So suech Inndes mit dem ort ~ die nachgst plöss oder wart der ringen So gewingstu ÿm mit der vorsatzung das ist mit dem nach sein vor an ~
|
~Merckh, was
das nach haisst
Das nach das ist der bruch, wider alle
stuckh so er auf dich treibt, ~Vernimb also,
Wenn er vorkummbt, mit dem stich, oder schlag ee [241v] dann du, das du im versetzen must, so merckh als balt
deinn schwert mit der versatzunng glitzt an das sein,
So such inndes mit dem ort, die negst blöß, oder wart
der rinngen, so gwinst im mit der versatzung, das
ist mit dem nach sein var ab.
|
dar nach
das ist wen er vor chümbt mit dem stich oder mit dem slag das dw im versetzen muest so merck als pald als pald [!] dein swert mit der versaczung gliczt an das sein so slach Indes des nächsten plöß mit dem ort oder mit ringen so gewingst dw im mit der versaczung das ist mit dem nachsten vortail ann
|
Hye merck waß da haist das Nach
Das nach das sind dye pruch / wider alle stuck / die man auff dich treibt / das vernÿm also / Wen er dir vor kumbt mit dem stich oder mit dem schlag ee dan du / vnd das du im versetzen mu°st / So merck als pald dein schwert wan dein sch mit der versatzung klitz an das sein / So such indes mit dem ort dye nãchst plõß / Oder wart der ringen / so gewinst du im mit der v°schatzung / das ist mit dem nach im sei~ vor
|
|
[89] Here note how one shall step away in combat
Know that no more than one step away pertains to combat fencing, and one step forth, and otherwise stand firmly, so that one will not become tired in the armor, and hear it as follows: If it is the case that he has rushed over you so that you may not come to any parry with the sword or otherwise, then step quickly backwards with the front placed foot, and assess that you plant to him indes quickly against, or grapple with wrestling with a step forth of the same foot with which you have previously stepped away.
|
Hie merck wie man sol ab treten zw champf
[68v] ·:~Wiss das zw dem champf vechten nicht mer gehört denn ein abtritt vnd ein zw tritt vnd sünst vest gestanden Dar vmb das das man nicht müed werd Inn dem harnasch vnd dar vernÿm also Ist sach das er dich vber eÿlt hat das dw mit dem swert oder sünst zw kainer vorsatzu~g chumen magst So trit pald zw ruck mit dem vor gesatztm~ fuess vnd wart das dw Im Inndes pald wider an setzt oder pegreifst mit ringen mit eine~ zw trit des selbing fuess do dw vor mit abgetreten pist ~
|
~Wie man sol abtretn zu
Kampf.
Wiß das du dem kampffechtn nicht mer dann
ein abtrit unnd ein zu trit gehert, Und funst
vest gestannden, Darumb das man nit müet wert,
in dem harnisch, Das vernim also, Ist das er
dich ÿbereillt hat, das du mit dem schwert, oder sunst
zu kainer versatzung kumen magst, So trit bald
zu ruckh, mit dem vorgesatztn fues, Unnd wart
das du im inndes balt wider ansetzest, Oder begreiffst
mit rinngen, ~Mit einem
zutrit desselben fues, domit du vor abgetreten pist.
|
Item zw dem chambp fechtenn gehort nit mer wan ein abtrit vnd ein zue trit vnd sunst vest gestanden dar vmbenn das dw nicht müed werst in dem harnasch Ist sach das er dich vber eylt hat das dw mit oder mit sunst zw chainer versaczung chumen magst so trit pald zw ruck mit dem vorgesecztenn fues vnd wart das dw im pald wider an seczt oder begreyfst mit ringen mit einem zue trit des selbn fues[78]
|
[93r] Hie merck wie man sol abtrettñ Zum kampf
Wiß das du zu dem kampf vechten nicht mer gehõrt / wen ain abtritt vnd ein zu tritt / vnd sunst vest gestanden / daru~b das man nicht mu~d werd in dem harnasch / vnd das vernym also · Ist sach das er dich vber eÿllt hat / das du mit dem schwert oder sunst zu kainer versatzung kumen magst / So tritt pald zu ruck mit dem forgesetztñ fuß / vnd wart das du im (ja pald) wider an setzt / Oder begreyff mit ringen mit ainem zu tritt des selbigen fuß / do du vor mit abgetrettñ pist
|
|
[90] This is the text and the gloss about pursuit in combat
23
|
Follow all hits To the strong, if you want to trick them
|
24
|
If he wards, then jerk Stab, if he yet wards, jolt to him
|
Gloss: Note, if you want to fool or trick the strong, they who fence wide and long, and want to overpower their things with strength, and do not hold from correct art, you shall rush to the same with pursuit, and with jerking through, as will be explained to you in the next play.
|
Das ist der text vnd die glos von nach raÿsen zw champf
Volg allen treffen den starcken wiltu sÿ effen Wert er so zück stich wert er Ja zw ÿm ruck
Glosa merck wiltu die starcken effen oder tewschen die do weit vñ lanck vechten vnd mit sterck ir dingk wellen vberwinden vnd von rechten kunsten nicht halden Die selbigen soltu vber eÿlen mit nach raÿsen vnd mit durch zucken Als dir ÿn dem nägstem stuck vor kler wirt
|
[242r] ~Von nachraisn zu Kampf.
Text
Volg allen treffen, den starcken
willdu sÿ effen, Wert
er so zuckh, stich, wert er ia zu
im ruckg.
Glosa. Wildu die starcken, die do weit unnd lanng fechten,
unnd ir ding mit sterckh wellen yberwinntn
unnd von rechter kunnst nicht haltn, teuschen,
Soltu sÿ mit nachraisen ÿbereiln, Unnd mit durchzucken,
als im negstn Stuckh verklert, ~Wirt
|
Das ist der text von nach rayssenn des chambpf etc
Volg allenn treffenn denn starckenn wild dw sy affenn werd er so zuck stich werd er In zw ruck
wie dw die starckenn äffenn vnd teẅschenn die do mit sterck vnnd lannck fechtenn vnd ir dinck mit sterck wellenn vber windenn vnnd vonn rechter chunst nit wellen haltenn die selben sold dw vber eyln mit nachraysen vnd durch zucken als dir her nach verchlart würdt da mit läst dw in zw seiner sterck nicht chumenn
|
Das ist der text von nach raÿssen zum kampf
Volg allen treffen / den starcken wil du sy ãffen / Wer Er so zuck / stich wert Er zu im ruck /
Glosa / Merck wild du die starcken effen / oder teuschen / die do weyt vnd lang vechtñ / vnd mit sterck ir ding wellen vber winden / vnd von rechter kunst nit haltñ / dye selben soltu vber eÿllen mit nach rayssen / vnd mit durch zucken / als du in dem nãchstn stück verklerst wirst /
|
|
[91] Here note the play
Note, when you shall fight, if it then seems to you that your fighter wards too strong, then hold your sword in a guard, and step to him artfully, and note quite precisely when pulls his sword to himself and wants to stab or strike with the pommel. At the same time, follow after him quickly, and rush him with the point, and plant to him before he brings the stab or the hit. If he then becomes aware of the planting and moves wide in front with the sword and parries so that his point goes out next to you beside, then jerk through and stab him to the other side. If he wards that to the second time, then again jerk through, and do that as often as he parries, and jolt or rush quickly to him through with it at will. If you had not landed your hit on him correctly with the planting, then you may grapple with wrestling. Know, that is the art against all the fencers who parry long and wide, and fence to the sword and not to the openings of the body.
|
Hie merck das stuck ~
Merck wenn dw chëmpfen solt dëucht dich denn das dir dein kempfer zw starck wer So halt dein swert in einer hu°t vnd trit do mit künleich zw Im vnd merck gar eben wenn er sein swert an sich zeucht vnd wil stechen oder slachen mit dem knopf In dem so volg [69r] ÿm pald nach vnd vber eÿl ÿn mit dem ort vnd setz ym an ee wenn er den stich oder den slag verpringt Wirt er denn des ansetzens gewar vnd vert weit für mit dem swert vnd vorsetzt das sein ort neben dir beseitt aus get So zuck durch vnd stich ÿm zw der anderñ seittñ Wert er das zw dem anderñ mal So zuck aber durch vnd das thu°e als oft als oft er vor setzt vnd ruck oder eÿl do mit pald zw Im durch des willen ob dw ÿm nicht recht getroffen hiettesst mit dem ansetzen Das dw in denn magst begreiffen mit ringen Wiss das ist die kunst wider alle die vecht° die do lanck vnd weit vorsetzen vnd vechtent zw dem swert vnd nicht zw den plössen des leibes ~
|
[242v] [243r] zu dem schwert unnd nit zu den plössen des leibs.
|
wenn dw chempfen sold ist er dir dann zu starck so halt dein swert In einer huet vnnd trit do mit chünstlich zw im vnnd sich gar ebenn wenn er sein swert zeucht vnd wil stechen oder slachenn Indem so volg Im pald nach mit dem ort vnd secz im an e wan er den stich oder slag verpring wirt er denn des ansetz enn geuär vnnd fert starck mit dem swert vnd verseczt das sein ort neben dir peseyt aus get so zuck duch vnnd stich Im zw der anndern seytenn wert er das zwm anndern mal so zuck aber durch vnd das thue offt er verseczt vnd ruck vnnd eyl do mit pald zw im durch des willen ob dw in nicht recht trefst mit dem anseczenn das dw in mügst begreyffenn mit ringen das ist die chunst wider alle die die lenck vnnd weyt verseczenn vnd fechten zw dem swert vnnd nicht zw den plössen des leybs
|
Merck das stuck
Wen du kempfen solst / deucht dich das dir dein kempfer zu starck wãre / so halt dein schwert zu ainer hut / vnd tritt damit kundlich zu im / vnd merck gar eben / wen Er sein schwert an sich zeucht / vnd wil dich stechen oder schlagen mit dem knopf / In dem so folg im pald nach / vnd vber eÿll in mit dem ortt / vnd setz im an / Ee wen er den stich oder den schlag volpringt / Wirt er den des ansetzñ gewar / vnd fert weyt fur mit dem schwert / vnd versetzt das sein ortt neben dir seytzt auß gett / so zuck durch / vnd stich im zu der anderñ [93v] seyttñ / wertt er das zu dem andern mal / So zuck aber durch / vnd das thue als off er versetzt / Vnd ruck oder eÿll da mit pald zu im durch des willñ / ob du in nit recht getroffen hetest mit dem ansetzñ das du In dan magst begreyffen mit ringen / Wisse das ist dye kunst / wider alle die vechter dÿe da lanck vnd weytt fersetzñ / vnd fechten zu dem schwert / vnd nicht zu den plõsen des leibs etc
|
|
[92] This is the text and the gloss, how you shall free yourself away from the sword when one has planted to you with it, and forces you with it
26
|
If he also grips on strong The shooting defeats him
|
Gloss: Note, this is when he has planted to you, and you against him. If he then wants to overpower you with strength, then grab his left hand with your left on his sword’s blade by the fingers, and hold them firmly with it, and stab with the right hand with the sword above through between his front placed hand and his sword, and press the pommel down, and set the point against his right side into his face, and break his left hand over your sword’s blade with your left hand.
|
Das ist der text vnd die glos wie dw dich solt abledigen vom swert wenn man dir do mit hat an gesetzt vnd dich do mit tringt
Greift er auch sterck an Das schiessen gesigt ÿm an
Glosa merck das ist wenn er dir hat an gesetzt vnd du ÿm wider wil er dich denn mit sterck vber dringen So begreiff sein lincke hant mit deiner lincken auff seiner swertz klingen peÿ den fingerñ vnd halt sy do mit vest vnd stich mit der rechten hant mit dem swert oben durch zwischen seiner vor gesatztñ hant vnd seine~ swert vnd druck den knopf nÿder vnd setz ÿm den ort gegen seiner rechtñ seittñ [69v] In sein gesicht vnd prich ÿm mit deiner lincken hant sein lincke vber dein swertz klingen
|
Text wie du dich solt abledigen
vom Schwert, Wenn man
dir domit hat angesetzt, und
dich domit ~ trnnget[!].
Text
Greifft er auch sterckh an, das
schiessen gesigt ime an.
gols[!] Das ist wenn er dir hat angesetzt, unnd du im wider, wil
er dich dann mit[79] stechen, ÿberwinnten, oder ÿberdrinngen [243v]
|
Das ist der text wie dw dich sold ab glosa ledigenn wan man dir hat angeseczt
Greyfft er an das schyessen gesigt im ann
[122r] [W]enn dw im hast an geseczt vnd er dir wider vnd wil dich mit der sterck vber dringen so sold dw sold dw [!] dich von dem swert ab lösenn
|
Das ist der text vnd dye glos Wie du dich solst abledigen vom schwert Wen man dir da mit hat angesetzt vnd dich da mit dringt
Greyfft er auch starck an / das schissen gesigt im an /
Glosa / Merck das ist / Wen er dir hat angesetzt / vnd du im wid° wil er dich dan mit sterck vber tringen / So begreiff sein lincke hant mit deiner lincken auff seiner schwertz klingen beÿ den vingern / vnd halt sy damit vest dÿ klingen vnd dÿe vinger ze samen / vnd stich mit der rechtñ hant mit dem schwert oben durch zwischen seiner vorgesetztñ hant vnd seinem schwert / vnd truck den knopf nyder / vnd setz im an dein ortt gegen seiner rechtñ hant seittn in sein gesicht / vnd prich im mit deiner lincken hant sein lincke vber dein schwertz klingen
|
|
[93] Another
Or, stab through with both hands above between the sword and his front placed hand, and press the pommel against the ground, and wind the point at his sword against his right side, and plant to him.
|
Ein Annders
Oder stich ÿm mit paiden henden oben durch zwischen dem swert vnd seiner vorgesatzten hant vnd druck den knopf gegen der erden vnd wind den ort an seinem swert gegen seiner rechtñ seittñ vnd setz ym an
|
|
dy lest losunng
wenn er dir hat an geseczt vnd dw im wider so stich im obenn durch zwischen dem swert vnd seiner vor gesacztenn hand vnd druch denn chnopf zw der erdenn vnnd wind denn ort an sein swert gegenn seiner rechten vnnd secz im ann[80]
|
Ein anders /
Oder stich im mit baydñ hendñ oben durch zwischñ dem schwert vnd seiner vorsatzten hãt vnd truck den knopf gegen der Erden / vnd windt den ortt an seine~ schwert gegen seiner rechtñ seÿttñ / vnd setz im an
|
|
[94] Again a solution
When he has planted to you and forced, stab him below in the palm of the hand, by which he holds his sword in the middle.
Or, if he has turned the hand around, then stab him in it down from above, and when the stab sticks, then in front of him to the circle with it.
|
Aber ein losung
wenn er dir hat an gesetzt vnd dringt So stich yn vnden in den tenär der hant do er sein swert in der mitt peÿ hëldet Oder hat er die hant vmb gewäntt so stich yn dar ein von oben nÿder vnd wenn der stich hafft So für In do mit zw dem kraiss
|
|
oder ledig machenn stich im vnden in den tener der hannd do er das swert In der mitt bey hältenn oder hat er dy hannd vmb gewennt so stich im darein von oben nyder vnd wenn der stich hafft so fuer In domit aus dem chraiss
|
Aber ein losung
Wen er dir hatt angesetzt / vnd tringt / so stich in vnden in den teñar der hant da er sein schwert in der mit beÿ heldet / Oder / hatt er dye hant vmgewent / so stich in darein von oben nyder / vnd wen der stich hafft / so fure in damit zu dem krayß
|
|
[95] Another
Or, stab him outwards of the arm, by which he holds the sword in the middle, behind in the glove, and when the stab sticks, run forwards with the hand to the circle. You also win his side with it, and other great advantages.
|
Ein anders
Oder stich yn auswendig des arm~s do er das swert in der mitt peÿ hellt hinden in den hantschuech vnd wenn der stich hafft So lauf mit der hant für dich zw dem kraiss Do mit gewingstu ym auch die seitt an vnd andrew grosse vortail
|
[245r] Ein anders ~
Wenn er das[81] schwert in der mit helt mit einr hannt, so
stich in auswenndig desselben arms do ers schwert mit
in der mit helt, hinden in den hanntschuch, ~Unnd
wenn der stich hafft, so lauf mit der hannt fur dich, zu dem
kraiß, domit gewinst im auch die seit an, und andre grose
vortl.
|
wenn er dir hat angeseczt vnd dringt dich so stich im auswendig des arms do er das swert pey der mitt bey helt hinden in den handschuech vnd wenn dein ort haft so lauf mit mit [!] der hannd vor zw dem chraiß
|
[94r] Oder stich in auß wendig des arms / do er das schwert In der mitt bey helt hinden in den hantschuch / vnd wen der stich hafft / so lauff mit der hant fur dich zu dem kraÿß / do mit gewinst du im auch dye seÿttñ an / vnd andre grosse vortail
|
|
[96]
|
|
|
wenn er dir hat angeseczt vnnd dw im wider so stich im oben durch zwischenn seiner vorgesecztenn hand vnnd seinem swert vnnd far mit dem chnopf vnnden durch sein swert das im dein chling zw seiner rechtenn ann dem hals pleyb vnd begreyff sein vinger mit deiner tenncken hannd auf seiner swerczchlingenn vnd prich im die finger vnd sein hend obenn ṽber dein swert vnd secz im darzue ann in das gesicht
|
|
|
[97] Again a solution
Note, if he has planted to you to your left shoulder, and you against him at his, then step backwards with the left foot, and also turn your left side from him, so your point sticks, and his does not.
Or, if he has planted to your right shoulder, and you again at his, then step backwards with the right foot, so your point sticks again, and his does not.
|
Aber ein losüng
Merck hat er dir an gesetzt an dein lincke achsel vnd dw Im wider an die sein So tritt zw ruck mit dem lincken fuess vnd wendt dein lincke seitt auch von ÿm So hafft dein ort vnd der sein nicht Oder hat er dir gesatzt an dein rechte achsel vnd dw Im wider an die sein So trit zw ruck mit dem rechten fuess so hafft aber dein ort vnd der sein nicht
|
.Aber ein losung.
Hat er dir angesetzt an dein linckh agsl, und du im wider
an die sein, so trit zu ruckh mit dem linnckhen vues, und
wennt dein linckhe seit auch von im, so hafft dein ort
unnd der sein nit, des gleichen von der rechtn seitn auch also.
|
wenn er denn angeseczt hat ann dein tenncke achsel vnd dw im auch ann die sein so trit zw ruck mit dem tencken fueß vnd wend die tennck seyten auch von im so haft dein ortt vnd der sein nit Oder hat er dir geseczt an dein rechte achsel vnd dw im wider an dy sein so tritt zu ruck mit dem rechtn fueß so hafft aber dein[82] ortt vnd das sein nicht
|
Aber ein losung
Merck / hat er dir angesetzt an dein lincke achsel / vnd du im wider an dye sein / so tritt zu ruck mit dem lincken fuß / vnd went dein lincke seyttñ auch vom im / so hafft dein ortt vnd der sein nicht / Oder hat er dir angesatzt an dein rechte achsel / vnd du im wider an dye sein / so tritt zu ruck / mit dem rechten fuß / so hafft aber dein ortt vnd das sein nicht
|
|
[98] Again a solution
Note, when he has planted to your left shoulder and you again at his, jolt your pommel forward to your chest, and force forwards as such, so you have overpowered him.
|
Aber ein losung
·M·erck wenn er dir hat gesetzt an dein lincke achsel vnd du ÿm wider an die sein So ruck deinen knopf vorñ an dein prust vnd dring also für dich So hastu ÿn vberlengt ~
|
|
Wenn er dir hat an geseczt ann dein tenncke achsel so secz im denn ort vnder der achsel an do er sein swert vnder helt vnd ruck den chnopf vornn an dein prust vnd dring in also fur dich so hast dw in vberlenngt das dein ort haft vnd der sein wirt im zw churcz
|
Aber ein losung
Merck wen er dir hat angesetzt an dein lincke achsel / vnd du im wider / so ruck dein knopf vorn an dein prust / vnd tring also fur dich so hast du in vber langt /
|
|
[99] This is the text and the gloss of the parries against the hits with the pommel
27
|
With his striking point If he protects himself, hit without apprehension
|
28
|
With both hands Learn to turn the point to the eyes
|
Gloss: Note, the striking point, that is the pommel, if he wants to protect himself with it in front of you, and overrun you with big hits, you shall artfully parry them without any apprehension with the sword, and in the parry, always turn the point to the face with both hands, or shove and wrench with the pommel, as will be explained hereafter in the next plays.
|
[70r] Das Ist der text vnd die glos der vorsatzung wider die sleg mit dem knopf
Mit seinem slachenden ort Schützt er sich Triff ane vorcht Mit paiden hendenn den ort zu° den augen lere wenden ~
Glosa merck das slahent ort das ist der knopf Ob er sich für dir do mit wil beschutzen vnd dich vberlauffen mit grossen schlegen die soltu ÿm an alle vorcht kündleich mit dem swert vorsetzen vnd in der vorsatzu~g den ort mit paiden henden albeg in das gesicht wenden oder stos vñ reiß mit dem knopf als dir hernach vorklert wirt In den nagsten stucken ~
|
|
das ist der text der versaczung wider die schleg mit dem chnopf
Mit seinem slachendenn ort schuczt er sich Triff anne forcht mit baidenn henndenn den ort zu denn augenn lere wenndenn
glosa Das schlachend ort das ist der chnopf ob er vor dir do mit wil be schüczenn vnd dich do mit vberlauffen mit grossenn slegenn die sold dw an alle vorcht chunstleich mit dem swert verseczenn vnd in der versaczung pleyb so wind im denn ort albeg mit paiden henndenn In das gesicht oder stös vnd reys dir in den nachsten stucken her nach verklärt // //wierdt[83]
|
Das ist der text / vnd dye gloß der versatzung wider die schleg mit dem knopf
Mit seinem schlahenden ortt / schutzt er sich trifft an forcht / mit payden hendñ dein ortt zu den augen lere wenden /
Glosa / Merck das schlahent ortt ist der knopf / ob er sich vor dir damit wil beschutzen / vnd dich vber laüffen mit grossen schlegen / dye solt du im analle forcht ku~nlich mit dem schwert versetzen / vnd dein ort albeg in[84] der versatzu~g mit bayden henden albeg in das gesicht wendñ / oder stoß vnd reyß mit dem knopf / als dir hernach verkunt wurt in den nãchsten stücken /
|
|
[100] This is the first parry against the hit with the pommel
Note, if one is strong, and he means well to strike you down with the pommel, then stand against him and hold your sword on top of your left knee in the guard. If he then strikes in with the pommel from his right shoulder above to the head, then sweep his strike away with the sword in front of your left hand from your left side against his right, and rise into the upper guard, and set the point into the face.
|
Das ist die erst vorsatzu~g wider die sleg mit dem knopf
Merck ist einer starck vnd maint er wöll dich mit dem knopf nÿder slahen So stee gegen Im vnd halt dein swert vber dein lincken knÿe in der hu°t Slecht er dir denn mit dem knopf von seiner rechtñ achsel oben ein zu° dem haubt So streich ÿm den slagk ab mit dem swert fur deiner lincken hant von dein° lincken seitten gegen sein° rechten vnd var auf in die ober hu°t vnd setz ÿm den ort in das gesicht ~
|
[247r] Die erst versatzung wider
die schleg mit dem Knopff. ~
Ist einer starckh unnd maint er wöll dich mit
dem knopf wider schlahen, So stee gegen im und
halt dein schwert ÿber dein linckh knie, in der huet,
Schlecht er dir den mit dem knopf von seiner rechtn
agsl, oben ein zu dem haubt, so streichim den schlag
ab mit dem schwert, fur deiner linncken hannt,
vom deinr linckhen seitn gegen seiner rechtn rechtn
seitn, ~Unnd var in die ober huet, unnd
setz im den ort in das gsicht,
|
Der erst pruch wider die sleg
Denn treyb also ist ainer starck vnd maint er wel dich mit dem chnopf slachenn so ste gegn im vnd halt dein swert vber das tenck chnye In der huet Slecht er dir denn mit dem chnopf von seiner rechten achsel oben ein zu dem haubt zw deiner tencken achsel so streich im ein slag ab mit dem swert vor deiner tenncken hand gegen seiner rechten seyten vnd far auf in die obern huet vnnd secz ann
|
Das ist die Erst versatzung wider dye schleg mitt dem knopff
[94v] Merck ist ainer starck / vnd maynt er wõl dich mit dem knopf nyder schlagen / so ste gegen im vnd halt dein schwert vber dein linckes knÿe in der hut / schlecht er dir den mit dem knopf von seiner rechten achsel oben ein zu dem kopf / so streich im den schlag ab mit dem schwert fur dein lincke hant / von deiner lincken seÿttñ gegen seiner rechten / vnd far auff in die obern hutt / vnd setz im dein ortt in das gesicht
|
|
[101] Or, if he strikes in with the pommel from his left side above to the head, then sweep his strike away with the sword in front of your left hand from your right side against his left, and plant to him.
|
Oder slecht er dir mit dem knopf von seiner lincken seitten oben ein zu° dem haubt So streich ym den slagck ab mit dem swert für dein° lincken hant von [70v] deiner rechten seitten gegen seiner lincken vnd setz ym an
|
~Schlecht er aber
von seinr lincken agsl oben ein zum kopf, So streich
im den schlag ab, mit dem schwert, fur deinr linckhn
hannt, von deinnr rechtn seitn gegen seinr linckhen
und setz im an.
|
|
Oder / schlecht er dir mit dem knopf von seiner lincken seyttñ oben ein zu dem haubt / so streich im den schlag ab mit dem schwert fur dein lincke hant / von deiner rechten seÿtten gegen seiner linckñ / vnd setz im an /
|
|
[102] Again a parry
Note, when you have your sword over the left knee in the guard, if he is then not strong and strikes in with the pommel above, then step in artfully, and catch the strike between both of your hands in the middle of the sword’s blade, and rise into the upper guard and plant to him.
|
Aber ein vorsatzung
·M·erck wenn du hast dein swert vber dem lincken knÿe in der hu°t Ist er deñ nicht starck vnd slecht dir mit dem knopf oben ein So trit ÿm kundleich ein vnd vach den slach zwischen deinen paiden henden mitten in dein swertz klingen vnd var auf in die öber hu°t vnd setz ÿm an
|
[247v] Aber ein versatzung.
Merckh wenn du hast dein schwert ÿber dein linckh
knie, in der huet, ~Ist er dann nit starckh
und schlecht dir mit dem knopf oben ein, so trit
im kuenlich ein, und fach den schlag zwischen
deinen baiden hennten mitten in die clingen, und
far auf in die ober huet, und setz im an.
|
Wen dw hast dein swert ob dem tenncken chnye In der huet yst er dann nicht starck vnd slecht dich mit dem chnopf zw dem haubt so trit im chunstlichen ein vnd fach denn slag zwischenn deinen paidennus [?] hennden mitten in dein swerczchlingen vnnd far auf In die obernn huet vnnd secz im ann
|
Aber ein versatzung
Merck / wen du hast dein schwert vber dein lincken knye in der hutt Ist er dan nit starck / vnd schlecht dir mit dem knopf oben ein / So tritt im kunlich ein / vnd fach den schlag zwischen seinen payden henden mitten in dein schwert klingen / vnd far auff in die obern hutt / vnd setz im an
|
|
[103] Or, move to him with the pommel to the top of his front placed hand, and jolt him to you and plant to him.
|
Oder var Im mit dem knopf vber sein vorgesatzte hant vnd ruck ÿn zw dir vnd setz ÿm an
|
Oder
far im mit dem knopf ÿber sein vor gesatzte hant,
unnd ruckh ÿn zu dir, unnd setz im an.
|
|
Oder far im mit dem knopf vber sein vorgesatzte hant / vnd ruck in zu dir vnd setz im an /
|
|
[104] Note, a parry and a sword taking
Note, when you have your sword over the left knee in the guard, if he is then not strong and strikes with the pommel to the head, then catch the strike in the middle of the blade, and move with the pommel outside over his sword nearing behind the hilt, and wrench downwards with it onto your right side, so you take his sword, and also plant to him.
|
Merck ein vorsatzung vnd ein swert nemen
Merck wenn dw hast dein swert vber dem lincken knÿe in der hu°t Ist er denn nicht starck vnd slecht dir mit dem knopf zw dem haubt So vach den slach mitten in die klingen vnd var mit dem knopf aussen vber sein swert nahent hinder dem gehültz vnd reiß do mit vndersich auf dein rechte seittñ So nÿmpstu ÿm sein swert vnd setz ÿm dar zw° an
|
|
wenn dw hast dein swert vber dem tenncke chnye In der huet Ist er nicht starck vnd slecht dir mit dem swert zw dem haubt so vach denn slag mitten in die chlingenn vnd far mit dem chnopf aussenn vber sein swert vorn bey dem gehilcz / vnnd ruck do mit vndersich auf sein rechte seytenn so nymbst im sein swert oder secz // /// im ann /
|
Merck ein versatzung / vnd ein schwert nemen
Merck / wen du hast dein schwert ob dem lincke~ knye in der hut / Ist Er dan nicht starck / vnd schlecht dir mit dem knopf zu dem hawbt / so vach den schlag mittñ in dye klingen / vnd far mit dem knopf aussen vber sein schwert nahent hindter dem gehultz / vnd reyß damit vndtersich auff dein rechte seyttñ / so nymbst du im das schwert / vnd setz im darzu an /
|
|
[105] Note, again a parry and a sword taking
When you have your sword over the left knee in the guard, if he then strikes with the pommel to your left knee, then turn your pommel to the ground and the point upwards, and catch the strike in the middle of your sword’s blade, and move through to him below with the pommel above to the top of his sword, nearing behind his hilt, and jolt upwards onto your right side, so you take his sword.
|
Merck aber ein vorsatzung vnd ein swert nemen
·: · · ·~Wenn dw hast dein swert vber dem [71r] lincken knÿe in der hu°t Slecht er dir deñ mit dem knopf zw deinem lincken knÿe So wend deinen knopf zü der erden vnd den ort vbersich vnd vach den slach mitten in dein swertz klingen vnd var mit dem knopf vnden durch im oben vber sein swert nahent hinder seinem gehültz vnd ruck vbersich auf dein rechte seitten So nÿmpstu im sein swert
|
|
Wenn dw hast dein swert ob dem tenncke knye In der huet schlecht er dir denn zw dem tenncke chnye so wennd den chnopf zw der erdenn vnd den ortt vbersich vnnd vach den schlag denn mitten in die swerczchlingenn vnd far far [!] mit dem chnopf vnden durch Im obern durch sein swert nachet hinden pey dem gehilcz vnd ruck vbersich auf dein rechte seytenn so so [!] nymbst sein swert
|
Merck aber ein versatzung vnd ein schwert nemen
Wen du hast dein schwert obñ deinem linckñ knye in der hut / schlecht er dir mit dem knopf zu deinem linckñ knye / So went deine~ knopf zu der erdñ / vnd dein ort õbersich / vnd fach dein [!] schlag mitten in dein schwert klingñ / vnd far mit dem knopf vnden durch / Im oben vber sein schwert / nahe~t hinder seinem [95r] gehultz / vnd ruck vber sich / auff dein rechte seyttñ / so nymbst du im sein schwert /
|
|
[106] Again a parry
Note, when you have your sword over the left knee, or stand otherwise in another guard, if he then strikes with the pommel below to the ankle of your left foot, then hold your sword firmly in the left hand, and throw it with the pommel out of the right hand against his hit into the ground onto your left side, and jump to him with it, and wait for the arm break or otherwise other wrestles.
|
Aber ein vorsatzung
Merck wenn dw hast dein swert vber dem lincken knÿe oder stest sünst in einer anderñ hu°t Slecht er dir denn mit dem knopf vnden zu° dem knöchen deines lincken füess So halt dein swert fest in der lincken hant vnd würff es mit dem knopf aus der rechten hant gegen seinem slag in die erdñ auf dein lincke seitten vnd spring do mit zw° ÿm vnd wart der arm~ pruch oder sünst ander ringen
|
|
[122v] Wenn dw hast dein swert ob dein tennckenn chnye oder stest in einer annderen huet slecht er dir denn vnden ein zw den knodenn deiner fueß so halt das swert vest in der tenncken hannt vnd würff es mit dem chnopf aus der rechtenn gegen seinem slag In die erdt auf die tenncken seytenn vnd spring domit zu im vnd wart der armprüch oder ander ringen
|
Aber ein versatzung
Merck / wen du hast dein schwert ob deine~ linckñ knye / Oder stest sunst in ainer andern hut / schlecht er dir dan mit dem knopf vndten zu den knoden deines linckñ fuß / so halt dein schwert vest in der lincken hant / vnd wurff es mit de~ knopf auß der rechten hant gegen seinem schlag in dye erdñ auff dein lincke seÿttñ / vnd spring damit zu Im vnd wart der arm~ pruch / oder sunst ander ringen /
|
|
[107]
|
|
|
Stest dw gegn im vnd heldest dein swert in der vnndern huet neben deiner rechten seytenn slecht er dir dan mit dem chnopf nach dem swert vnd lät den chnopf da mit weytn vmb sich lauffen vnd wil dir oben zw dem chnopf [!] ein slachenn so spring die weyl chunstlich zw im so slecht er mit dem chnopf vber dich das ist dir nicht schad vnd secz im an da mit sold dw der ringen vnd der arm pruch nit vergessen
|
|
|
[108] This is the text and the gloss, how one shall strike with the pommel
29
|
The front foot You must guard with hits
|
Gloss: Note, the striking point, that is the sword’s pommel, you shall strike with it to his front placed limbs. You shall quite precisely aim for them, so that you correctly land a hit with it, and you shall bring the hits to scales as such:
|
Das ist der text vnd die glos wie man mit dem knopf schlahen sol
Des voderñ fuess mit slegen dw huetten müest
Glosa merck der schlahent ort das ist der swertz knopff do mit soltu ÿm slahen zw seinen vorgesatzten gliden der soltu gar [71v] eben remen das dw Im die do mit recht treffest vnd die sleg soltu also zw wege pringen
|
[249v] Wie man mit dem
Knopf schlahen sol.
Wiß des vodern vues mit
schlegen du huetten must.
.Glos. Der schlahennt ort das ist der schwerts knopf, damit
soltu im schlahen zu seinn vorgesetztn glidern, der
soltu gar eben remen, Das du im die domit recht
treffst, ~Unnd die schleg soltu also zu
weg brinngen.
|
Wie man des swercz chnopfs arbaiten vnd slachen sol
des vodern fueß mit slegn dw huettenn muesst
wenn dw mit dem slachenden ort das ist mit dem chnopf arbaiten oder slachen sold so sold dw gar ebenn war nemen seiner vor geseczten gelider das dw in do mit recht treffest vnd die sleg sold dw also zw weg pringenn als dir am nachstn her nach verchlartt wierdt
|
Das ist der text vnd dye gloß wie mã mit dem knopf schlagen sol
Des vodern fuß mit schlegen du huttñ mu~st
Glosa Merck / das schlahent ort ist der schwertz knopf / damit solt du in schlagñ zu seinen vorgesatztñ gliderñ / der solt du gar eben war nemen / das du im die gar recht treffest / vnd die schleg solt du also zu wegen pringen /
|
|
[109] Hold your sword in the upper guard over the head, and do as if you want to stab or plant into the face from it. With it, let go of the sword with the right hand and come with it to help the left hand in the middle of the blade, and strike him with the pommel to the knee of his front placed foot, or to his front placed hand, with which he holds the sword in the middle. You may also strike with it to the head or to the elbow or to the shoulder, when it is even to you.
|
halt dein swert in der öberñ hu°t vber dem haubt vnd thue als dw im dar aus in das gesicht wöllest stechñ oder an setzen mit dem las dein swert varñ aus der rechten hant vnd chüm do mit der lincken hant zw hilff mitten in die klingen vnd slach ym mit dem knopf zw dem knÿe seines vor gesetztñ fuess oder zw seiner vorgesetzten hant do er das swert in der mitt mit heldet Auch magstu im zu° dem haubt oder zw dem elpogen oder zw der achsel do mit slahen wenn es dir eben ist ~
|
Halt deinn schwert in der obernn
huet, ÿber deinn haubt, Unnd thue als du im daraus,
in das gesicht wollest stechen, oder annsetzen, mit dem las
dein schwert varen, aus der rechten hannt, ~Unnd
kumb domit der linncken hannt zuhilf, mitten[85] in
die clingen, ~Unnd schlag im mit dem knopf
zu dem knie, seinns vorgesetztn fues, Oder zu seinnr [250r]
|
Wenn dw mit dem chnopf arbaitenn oder slachenn wild so halt das swert nach deiner rechtenn seytenn vber dem haubt In der obern huet vnnd tue als dw In dar aus in das gesicht welst stechenn oder an seczenn mit dem las dein swertt aus der rechtenn hannd varn vnd chum do mit der tenncken zw hilf mitten in des swerczchlingen vnd schlach in mit dem chnopf zw dem chnye der vor gesecztenn hand oder fueß da mit er sein swert in der mitt nit [!] heldet auch magstu im zw dem haubt oder zw der achsel oder zw dem elpogenn do mit slachenn wenn es dir ebenn ist
|
Halt dein schwert in der obern hut vber dein haübt / vnd thu als du im dar auß in das gesicht wellest stechen / oder an setzen / mit dem laß dein swert farñ auß der rechtñ hant / vnd kum damit der linckñ hant zu hilff mittñ In die klingen / vnd schlag in mit dem knopf zu dem knÿe seins furgesetztñ fuß / oder zu seiner fur gesetztn habt hant / do mit er das schwert in der mitt mit heltet / das haÿssen die furgesatztñ gelider / Auch magstu im zu dem haubt oder zu dem Elpogñ / oder zu der achsel damit schlagen wen es dir eben ist
|
|
[110] Here note the work with the dagger in combat
Now you shall know that the greatest part of all combat fencing in armor comes to the last to the dagger fencing, and to the wrestling. Therefore note, when you run in with him, otherwise don’t wait when wrestling, and let your dagger stick in the scabbard, because you may not hurt him with it through the armor while he stands in front of you, and hinders you in the hand, because you shall grasp him with wrestling, or when you have thrown him, and have been powerful, then first work with the dagger to the openings of the armor which will be explained to you next, and are to be explained.
|
Hie merck die arbaitt mit dem degen zw champff
N·w soltu wissen das das moisten tails alles champffechtens in harnasch chu~pt auf das letzt zu° dem degen vechten vnd zu° den Ringen Dar vmb so merck wenn dw mit ym ein laufest So wart anders nicht wenn der ringen vnd lass deinen degen stecken in der schaiden wenn du magst im do mit nicht geschaden durch den harnasch die weil er vor dir stet vnd hindert dich in der hant wenn dw In solt vassen mit ringen oder wenn du In geworffen hast vnd sein mächtig ist pist erst so arbait mit dem degen zu° den plössen die [72r] dir hernach am nagsten vorklert werden vnd vorklert sind worden ~
|
[250v] ~Merckh die arbait mit
dem Degen zu Kampf.
Nun soltu wissen, das Das maisten tails alles
Kampffechten in harnisch, auf das lest kumbt zu
dem degenfechtn, unnd zu den ringen, Darumb
merckh, wenn du mit im ein lauffest, ~So wart
annders nit, dann der rinngen, und laß deinen degen
stechen, in der schaiden, ~Wenn du magst im domit
nit geschaden, durch den harnisch, dieweil er vor dir stet,
unnd hinntert dich in der hannt, wenn du im solt vassen
mit ringen, Oder wenn du in geworffen hast,
und sein mechtig pist, Erst so arbait mit dem degen
zu den plössen, so dir hernach verklert# sint verklert worden
^# [Marginal note:] werden und
|
Hie merck die arbait mit dem degenn zum champf
Nu merck das des maistenn tails als champf fechtens In harnasch chumbt auf das lest mit dem degenn vechtenn vnd zw dem ringen darvmb so merchk wenn dw mit Im ein laufft so wart anders nit denn des ringenn vnd laß deinen tegen stecken In der schaidenn wenn dw magst im da mit nit geschadenn durch denn harnasch die weyl er vor dir stet vnnd hindert dich in der hanndt wenn dw in solt angreyffenn mit ringenn aber wenn dw in geworffenn hast vnd auf im ligst vnd sein machtig pist erst so arbait mit dem tegenn die dir am nachsten her nach ver chlartt werdenn
|
Hie merck dye arbayt mit dem degen zu dem kampf
Nu solt du wissen das das maisten tails alles kampfsfechtens Im harnasch kumbt auff das letzt zu dem tegen vechtñ / vnd zu dem ringn / daru~b so merck / wen du mit Im einlauffest / so wart ander nichtz / wen der ringen / vnd laß dein tegen stecken in der [95v] schaidñ / wen du magst im damit nicht geschadñ durch den harnasch dye weil er vor dir stett / vnd hindert dich in der hant / wen du in solt fassen mit ringen · Oder wen du in geworffen hast / vnd sein mãchtig pist / Erst so arbait mit dem tegen zu den plõssen / dye dir hernach am nachstñ verklert werdñ / vnd vor v°klert sind wordñ
|
|
[111] Another
Note, when you come to wrestle with him, if you then throw him on the back, then fall to him with the body on top of his face, and grasp him by the neck under an arm, thus he is pinned, and may additionally not well come up with whichever hand he then grips to you, then stab him after to the opening of the palm, or stab him under the armpit.
Or, work with the dagger below to the business, and to all joints where it seems that you may win the best.
|
Ein annders
Merck wenn du mit ÿm chumpst zu° Ringen wirfestu In denn auf den ruck So vall ym mit dem leib vber sein antlütz vnd vass ÿn peÿ dem hals vnder einen arm~ So ist er vorplent vnd mag dar zw° nicht wol auf chömen mit welicher hant er deñ nach dir greifft so stich Im nach zw der plöß des tenärs oder stich yn vnder das vchsen Oder arbait In mit dem degen vnden zw dem geschäpft vnd zw allen gelencken wo dich deücht do dw in am pesten gewinnen magst ~
|
ein anders
Kumbstu mit im zu ringen, Wirfstu in dann
auf denn ruckh, so vall mit dem leib ÿber sein antlitz,
Und vas in beÿdenn hals, unnder ein arm,[86] [251r]
|
Wenn dw mit Im chumbst zw ringen wurfst dw in denn auf denn ruchk so so [!] val im mit dem leyb vmb sein antlücz vnd vaß in bey dem hals vnder einenn arm so ist er verplennt vnd mag nit wol aufchumenn mit wellicher hannd er denn nach dir greyfft da stich im nach zw der plöß des teners oder stich im vnder das ṽechsen oder arbait in mit dem tegenn vnden zw den hodenn vnd zw allenn gelencken des Harnasch vnd wo dich tunckt das dw In am pastenn gewinenn mügst
|
Ein anders stuck
Merck / wen du imit im kumbst zu ringen / wirfst du in dan auff den ruck / so vall im mit dem leib vber sein antlutz / vnd faß in bey dem hals vnder ainen arm~en / so ist er verplent / vnd mag darzu nit wol auff kumen mit welcher hant Er dan nach dir greÿfft / so stich im nach zu der plõß des tenãrs / Oder stich in vndter das vschsen / oder arbayt im mit dem tegñ vndten zu dem geschãfft / vnd zu allen gelenckñ / wo dich deuch do du in am pestñ gewineñ magst
|
|
[112] Another
Note, if you throw him onto the belly with wrestling, then quickly sit on him and grab his right hand with your right hand, and pull it behind on his back, and hold it firmly with the left hand, and with the right, stab him into the same hand to the opening of the palm, or to the opening under the armpit.
Or, when he falls, you may grip him by a foot, then stab him with the dagger below into the sole of the same foot.
|
Ein annders
Merck würfstu ÿn mit ringen auf den pauch So sitz pald auf in vnd begreiff mit der rechten hant sein rechte vnd zeuch die hinden auf seinen ruck vnd hald die vest mit der lincken hant vnd mit der rechten stich ÿm in die selbig hannt zu° der ploss des tänërs oder zw° der plöss vnder den vchsen Oder wenn er velt magstu In denn peÿ eine~ fueß begreiffen So stich yn mit dem degen vnden in die solen des selbigen füess
|
|
wirfst dw in mit ringen auf denn pauch so sicz pald auf in vnd begreyff mit der rechten hand sein rechte vnd zeuch im die hindenn auf denn ruck vnd halt die vest mit der tennckenn hannd vnd mit der rechten stich im in die selben hand zw der plöß des toners oder zw der ploß vnder denn ṽechsenn oder wo dw in am pestenn gewinenn mügst in allenn gelennckenn des harnasch vnd wann er felt magstu in denn pey einem fueß begreyffenn so stich in mit dem degenn vnden in die / /// solenn /
|
Aber ein anders
Merck / wurfst du im mit ringen auff den pauch / so setz pald auff in / vnd begreiff mit der rechtñ hant sein rechte / vnd zeuch dye hindñ auff seinen ruck / vnd halt dye vest mit der lincken hant / vnd mit der rechtñ stich im in die selbigeñ hant zu der ploß des teners / Oder zu der plos vnder der vchsñ Oder / wen er felt magst du in peÿ einem fuß begreyffen / so stich in mit dem degen vndten In dye sollen des selbñ fueß
|
|
Finish
|
|
|
|
|