|
|
(169 intermediate revisions by 2 users not shown) |
Line 1: |
Line 1: |
− | {{Infobox medieval text | + | {{infobox medieval text |
| <!-- --------Name----------> | | <!-- --------Name----------> |
| | name = Die Zettel | | | name = Die Zettel |
Line 5: |
Line 5: |
| <!----------Image----------> | | <!----------Image----------> |
| | image = File:Johannes Liechtenauer.png | | | image = File:Johannes Liechtenauer.png |
− | | width = 250px | + | | width = |
| | caption = | | | caption = |
| <!----------Information----------> | | <!----------Information----------> |
− | | full title = A Recital on the Chivalric<br/>Art of Fencing | + | | full title = A Recital on the Chivalric Art of Fencing |
| | also known as = | | | also known as = |
| | author(s) = | | | author(s) = |
Line 17: |
Line 17: |
| | dedicated to = | | | dedicated to = |
| | audience = | | | audience = |
− | | language = [[language::Middle High German]] | + | | language = [[language::Early New High German]] |
| | date = Fourteenth century (?) | | | date = Fourteenth century (?) |
| | state of existence = | | | state of existence = |
Line 27: |
Line 27: |
| | archetype(s) = Hypothetical | | | archetype(s) = Hypothetical |
| | manuscript(s) = {{collapsible list | | | manuscript(s) = {{collapsible list |
− | | [[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|MS 3227a]] (ca. 1400s)
| |
− | | [[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|MS Chart.A.558]] (1443)
| |
− | | [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Cod.44.A.8]] (1452)
| |
| | [[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|MS Thott.290.2º]] (1459) | | | [[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|MS Thott.290.2º]] (1459) |
− | | [[Wolfenbüttel Sketchbook (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Cod.Guelf.78.2 Aug.2º]] (ca. 1465-80) | + | | [[Wolfenbüttel Picture Book (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Cod.Guelf.78.2 Aug.2º]] (ca. 1465-80) |
| | [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Cgm 1507]] (ca.1470) | | | [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Cgm 1507]] (ca.1470) |
− | | [[Die Meisterlieder des Hans Folz (MS Q.566)|MS Q.566]] (1479)
| |
| | [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s) | | | [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|MS KK5126]] (1480s) |
− | | [[Codex Speyer (MS M.I.29)|MS M.I.29]] (1491) | + | | [[Codex Speyer (MS M.I.29)|MS M.Ⅰ.29]] (1491) |
| + | | [[Ortenburg Fechtbuch]] (1400s) |
| | [[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|MS Dresd.C.487]] (ca. 1504-19) | | | [[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|MS Dresd.C.487]] (ca. 1504-19) |
− | | [[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|MS Germ.Quart.2020]] (1510-20) | + | | [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|MS Germ.quart. 2020]] (1535-40) |
| + | | [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|MS 26-232]] (1512) |
| | [[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Cgm 3711]] (1523) | | | [[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Cgm 3711]] (1523) |
− | | [[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Cod.I.6.2º.2]] (1523) | + | | [[Wilhalm/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Cod.Ⅰ.6.2º.2]] (1523) |
| | [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Reichsstadt Nr. 82]] (1553) | | | [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Reichsstadt Nr. 82]] (1553) |
| | [[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Cgm 3712]] (1556) | | | [[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Cgm 3712]] (1556) |
− | | [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|MS Varia 82]] (1563-71) | + | | [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|MS Var.82]] (1563-71) |
| | [[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Cod.Guelf.38.21 Aug.2º]] (1588) | | | [[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Cod.Guelf.38.21 Aug.2º]] (1588) |
| }} | | }} |
− | | principal manuscript(s)= | + | | principal manuscript(s)= {{collapsible list |
| + | | [[Pol Hausbuch (MS 3227a)|MS 3227<sup>a</sup>]] (ca. 1390) |
| + | | [[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|MS Chart.A.558]] (1448) |
| + | | [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Cod.44.A.8]] (1452) |
| + | }} |
| | first printed edition = [[Christian Henry Tobler|Tobler]], 2010 | | | first printed edition = [[Christian Henry Tobler|Tobler]], 2010 |
| | wiktenauer compilation by=[[Michael Chidester]] | | | wiktenauer compilation by=[[Michael Chidester]] |
| | translations = {{collapsible list | | | translations = {{collapsible list |
− | | {{French translation|http://ardamhe.free.fr/biblio/Tetraptyque.pdf|1}} | + | | {{French translation|http://www.ffamhe.fr/sources/Tetraptyque.pdf|1}} |
− | | {{German translation|http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php|1}} | + | | {{German translation|http://www.hammaborg.de/de/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php|1}} |
| | {{Hungarian translation|Johannes Liechtenauer/Hungarian|2}} | | | {{Hungarian translation|Johannes Liechtenauer/Hungarian|2}} |
− | | {{Slovenian translation|http://scholapugnatoria.si/?page_id{{=}}267|1}} | + | | {{Slovenian translation|http://www.scholapugnatoria.si/clanki/merkversen-po-ringecku-von-danzigu/|1}} |
| | {{Spanish translation|http://www.aveh.eu/documentos/EdadMedia/TETRAPTICOV.pdf|1}} | | | {{Spanish translation|http://www.aveh.eu/documentos/EdadMedia/TETRAPTICOV.pdf|1}} |
| }} | | }} |
| | below = | | | below = |
| }} | | }} |
− | '''Johannes Liechtenauer''' (Hans Lichtenauer, Lichtnawer) was a [[nationality::German]] [[fencing master]] in the 14th or [[century::15th century]]. No direct record of his life or teachings currently exists, and all that we know of both comes from the writings of other masters and scholars. The only account of his life was written by the anonymous author of the [[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|MS 3227a]], one of the oldest texts in the tradition, who stated that "Master Liechtenauer learnt and mastered the Art in a thorough and rightful way, but he did not invent and put together this Art (as was just stated). Instead, he traveled and searched many countries with the will of learning and mastering this rightful and true Art." He may have been alive at the time of the creation of the fencing treatise contained in MS 3227a, as that source is the only one to fail to accompany his name with a blessing for the dead. | + | '''Johannes Liechtenauer''' (Hans Lichtenauer, Lichtnawer) was a late-[[century::14th century]] [[nationality::German]] [[fencing master]]. The only account of his life was written by the anonymous author of the [[Pol Hausbuch (MS 3227a)|Pol Hausbuch]], arguably the earliest text in the tradition, and he may have been alive at that time.<ref>When German writers were aware that a person was dead, they would add a formulaic blessing after their name (i.e., "God have mercy on him"); this manuscript doesn't, but 15th century manuscripts do.</ref> The text reads: |
| | | |
− | Liechtenauer was described by many later masters as the "high master" or "grand master" of the art, and a long poem called the ''Zettel'' ("Recital") is generally attributed to him by these masters. Later masters in the tradition often wrote extensive [[gloss]]es (commentaries) on this poem, using it to structure their own martial teachings. Liechtenauer's influence on the German fencing tradition as we currently understand it is almost impossible to overstate. The masters on [[Paulus Kal]]'s roll of the [[Fellowship of Liechtenauer]] were responsible for most of the most significant fencing manuals of the 15th century, and Liechtenauer and his teachings were also the focus of the German fencing guilds that arose in the 15th and 16th centuries, including the [[Marxbrüder]] and the [[Veiterfechter]].
| + | {{quote|''First and foremost, you should notice and remember that there's only one art of the sword, and it was discovered and developed hundreds of years ago, and it's the foundation and core of all fencing arts. Master Liechtenauer understood and practiced this art completely and correctly; he did not discover or invent it himself (as has been written previously), but rather traveled through many lands and searched for the true and correct art for the sake of experiencing and knowing it.''<ref>See [[Page:MS 3227a 13v.jpg|folio 13v]], trans. by [[Michael Chidester]].</ref>}} |
| | | |
− | Additional facts have sometimes been presumed about Liechtenauer based on often-problematic premises. The MS 3227a, often erroneously dated to 1389 and presumed to be written by a direct student of Liechtenauer's, has been treated as evidence placing Liechtenauer's career in the mid-1300s.<ref>[[Christian Henry Tobler]]. "Chicken and Eggs: Which Master Came First?" ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts''. Wheaton, IL: [[Freelance Academy Press]], 2010. p6</ref> However, given that the 3227a may date as late as 1494 and the earliest records of the identifiable members of his tradition appear in the early 1400s, it seems more probable that Liechtenauer's career occurred toward the beginning of the 15th century. Ignoring 3227a as being of indeterminate date, the oldest version of the Recital appears in the [[Modus Dimicandi (MS G.B.f.18.a)|MS G.B.f.18.a]], dating to ca. 1418-28 and attributed to an [[H. Beringer]], which both conforms to this timeline and suggests the possibility that Liechtenauer was himself an inheritor of the teaching rather than its original composer (presentations of the Recital that are entirely unattributed exist in other 15th and 16th century manuscripts). | + | Liechtenauer was described by many later masters as the "high master" or "grand master" of the art, and authored a long poem called the ''Zettel'' ("Recital"). Later masters in the tradition often wrote extensive [[gloss]]es (commentaries) on this poem, using it to structure their own martial teachings. Liechtenauer's influence on the German fencing tradition as we currently understand it is almost impossible to overstate. The masters on [[Paulus Kal]]'s roll of the [[Fellowship of Liechtenauer]] were responsible for most of the most significant fencing manuals of the 15th century, and Liechtenauer and his teachings were also the focus of the German fencing guilds that arose in the 15th and 16th centuries, including the [[Marxbrüder]] and the [[Veiterfechter]]. |
| + | |
| + | Additional facts have sometimes been presumed about Liechtenauer based on often-problematic premises. The Pol Hausbuch, often erroneously dated to 1389 and presumed to be written by a direct student of Liechtenauer's, has been treated as evidence placing Liechtenauer's career in the mid-1300s.<ref>[[Christian Henry Tobler]]. "Chicken and Eggs: Which Master Came First?" ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts''. Wheaton, IL: [[Freelance Academy Press]], 2010. p6</ref> However, given that the Pol Hausbuch may date as late as 1494 and the earliest records of the identifiable members of his tradition appear in the mid 1400s, it seems more probable that Liechtenauer's career occurred toward the beginning of the 15th century. Ignoring the Pol Hausbuch as being of indeterminate date, the oldest version of the Recital that is attributed to Liechtenauer was recorded by [[Hans Talhoffer]] in the [[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|MS Chart.A.558]] (ca. 1448), which further supports this timeline.<ref>There is one version of the Recital that predates Talhoffer's, recorded in [[Modus Dimicandi (MS G.B.f.18a)|MS G.B.f.18a]] (ca. 1418-28) and attributed to an [[H. Beringer]]; this also conforms to a 15th century timeline and suggests the possibility that Liechtenauer was himself an inheritor of the teachings contained in the Zettel rather than its original composer (presentations of the Recital that are entirely unattributed exist in other 15th and 16th century manuscripts). Alternatively, the Beringer verse, which includes only portions of the Recital on the Long Sword, may represent just one of the teachings that Liechtenauer received and compiled over the course of the journeys described in the Pol Hausbuch.</ref> |
| | | |
| == Treatise == | | == Treatise == |
| | | |
− | Liechtenauer's teachings are preserved in a brief poem of rhyming couplets called the ''Zettel'' ("Recital"). These "secret and hidden words" were intentionally cryptic, probably to prevent the uninitiated from learning the techniques they represented; they also seem to have offered a system of mnemonic devices to those who understood their significance. The Recital was treated as the core of the Art by his students, and masters such as [[Sigmund Schining ain Ringeck]], [[Peter von Danzig zum Ingolstadt]], and [[Jud Lew]] wrote extensive [[gloss]]es that sought to clarify and expand upon these teachings. | + | Liechtenauer's teachings are preserved in a long poem of rhyming couplets called the ''Zettel'' ("Recital"), covering fencing with the "long" or extended sword (i.e. with both hands at one end of the sword), the "short" or withdrawn sword (i.e. with one hand at either end), and on horseback. These "obscure and cryptic words" were designed to prevent the uninitiated from learning the techniques they represented; they also seem to have offered a system of mnemonic devices to those who understood their significance. The Recital was treated as the core of the Art by his students, and masters such as [[Sigmund ain Ringeck]], [[Peter von Danzig zum Ingolstadt]], and [[Lew]] wrote extensive [[gloss]]es that sought to clarify and expand upon these teachings. |
| | | |
− | Twenty-one manuscripts contain a presentation of the Recital as a separate (unglossed) section; there are dozens more presentations of the verse as part of one of the several glosses. The longest version of the Recital by far is found in the gloss from [[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|MS 3227a]], which contains almost twice as many verses as any other. However, given that the additional verses tend to either consist of repetitions from elsewhere in the Recital or use a very different style from Liechtenauer's work, they are generally treated as additions by the anonymous author or his instructor rather than being part of the standard Recital. The other surviving versions of the Recital from all periods show a high degree of consistency in both content and organization, excepting only the version attributed to H. Beringer (which is also included in the writings of [[Hans Folz]]).
| + | In addition to the verses on mounted fencing, several treatises in the Liechtenauer tradition include a group of twenty-six "figures" (''figuren'')—phrases that are shorter than Liechtenauer's couplets and often arranged into the format of a Medieval tree diagram. These figures seem to encode the same teachings as the verses of the mounted fencing, and both are quoted in the mounted glosses. However, figures follow a very different structure than the Zettel does, and seem to present an alternative sequence for studying Liechtenauer's techniques. It is not known why the mounted fencing is the only section of the Recital to receive figures in addition to verse. |
| | | |
− | The following tables include only those manuscripts that quote Liechtenauer's Recital in an unglossed form. Note that in the case of Beringer and Folz, the verse is presented in an alternative sequence; they have been reordered to match the others in this rendition, but you can find the original layout in their articles. | + | Seventeen manuscripts contain a presentation of at least one section of the Recital as a distinct (unglossed) section; there are dozens more presentations of the verse as part of one of the several glosses. The longest version of the Recital by far is actually found in one of these glosses, that of [[Pseudo-Hans Döbringer]], which contains almost twice as many verses as any other; however, given that the additional verses tend to either be repetitions from elsewhere in the Recital or use a very different style from Liechtenauer's work, they are generally treated as additions by the anonymous author or his instructor rather than being part of the original Recital. The other surviving versions of the Recital from all periods show a high degree of consistency in both content and organization, excepting only the much shorter version attributed to [[H. Beringer]] (which is also included in the writings of [[Hans Folz]]). |
| + | |
| + | The following concordance tables include only those texts that quote Liechtenauer's Recital in an unglossed form.<ref>The figures are often given as a preamble for the [[gloss]] of [[Lew]], and a fragment of the short sword to the teachings of [[Martin Huntsfeld]], but those instances will not be included below and instead treated as part of those treatises.</ref> Most manuscripts present the Recital as prose, and those have had the text separated out into the original verses to offer a consistent view. For ease of use, this page breaks the general Wiktenauer rule that column format remain consistent across all tables on a page; the sheer number of Liechtenauer sources made this convention entirely unworkable, with more columns empty than filled, so instead the long sword table uses one layout, the mounted and short sword tables use another, and the figures use a third. |
| + | |
| + | ''Note: This article includes a version of Christian Tobler's translation. It was also published in 2021 by Freelance Academy Press as part of ''The Peter von Danzig Fight Book''; it can be purchased in [http://www.freelanceacademypress.com/ThePetervonDanzigFightBook.aspx hardcover].'' |
| | | |
| {{master begin | | {{master begin |
− | | title = [[Long Sword]] | + | | title = Long Sword |
− | | width = 619em | + | | width = 480em |
| }} | | }} |
− | <section begin="credits"/> | + | <table class="master"> |
− | {| class="wikitable floated master"
| + | <tr> |
− | |-
| + | <th id="LSTobler0"><p>{{rating|A|Featured Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Christian Tobler]]</p></th> |
− | ! style="width:3em;" |
| + | <th id="LSGotha0"><p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1448){{edit index|Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>{{rating|A}}<br/>Rome Version by [[Christian Tobler]]<br/><span style="color:#696969; font-style:italic;">Copenhagen Version by [[Jeffrey Hull]]</span></p>
| + | <th id="LSRome0"><p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (ca. 1389)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LSCopenhagen0"><p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Version]] (1459){{edit index|Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)}}<br/>Transcribed by [[Dieter Bachmann]]</p></th> |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1443)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LSWolfenbüttela0"><p>[[Wolfenbüttel Picture Book (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Ⅰ Version]] (ca. 1465-80){{edit index|Wolfenbüttel Picture Book (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LSMunicha0"><p>[[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Ⅰ Version]] (ca. 1470){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Version]] (1459)<br/>by [[Dieter Bachmann]]</p>
| + | <th id="LS0Viennaa"><p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Wolfenbüttel Sketchbook (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version I]] (ca. 1465-80)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LS0Dresdena"><p>[[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] A (ca. 1504-19){{edit index|Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Version I]] (ca.1470)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LS0Dresdenb"><p>[[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] B (ca. 1504-19){{edit index|Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Die Meisterlieder des Hans Folz (MS Q.566)|Wiemar Version]] (1479)<br/>by [[Andreas Meier]]</p>
| + | <th id="LS0Krakow"><p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Grzegorz Żabiński]]</p></th> |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten Lorbeer]], [[Julia Lorbeer]], [[Andreas Meier]], [[Marita Wiedner]]</p>
| + | <th id="LS0Munichb"><p>[[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Ⅱ Version]] (1523){{edit index|Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)}}<br/>Transcribed by [[Filip Lampart]] and [[Martin Fabian]]</p></th> |
− | ! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LS0Augsburga"><p>[[Wilhalm/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Ⅰ Version]] (1523){{edit index|Wilhalm/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
− | ! <p>[[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] (ca. 1504-19)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | <th id="LS0Glasgowa"><p>[[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|Glasgow Version]] (1533){{edit index|Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)}}<br/></p></th> |
− | ! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/>by [[Grzegorz Żabiński]]</p>
| + | <th id="LS0Augsburgb"><p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Version]] (1553){{edit index|Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)}}<br/>Transcribed by [[Werner Ueberschär]]</p></th> |
− | ! <p>''[[Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey (Andre Paurñfeyndt)|Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey]]'' (1516)<br/>by [[Michael Chidester]]</p>
| + | <th id="LS0Munichc"><p>[[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Ⅲ Version]] (1556){{edit index|Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)}}<br/></p><br/></th> |
− | ! <p>[[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Version II]] (1523)<br/>by [[Filip Lampart]] and [[Martin Fabian]]</p>
| + | <th id="LS0Wolfenbüttelb"><p>[[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Ⅱ Version]] (ca. 1588){{edit index|Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)}}<br/>Transcribed by [[Kevin Maurer]]</p></th> |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version I]] (1523)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | </tr> |
− | ! <p>''[[Der Altenn Fechter anfengliche kunst (Christian Egenolff)|Der Altenn Fechter anfengliche kunst]]'' (ca. 1531)<br/>by [[Alex Kiermayer]]</p>
| + | {{Liechtenauer row LS|1 |
− | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version II]] (1553)<br/>by [[Werner Ueberschär]]</p>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 018r.jpg|1|lbl=18r.1}} |
− | ! <p>[[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Munich Version III]] (1556)<br/></p><br/>
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 003r.jpg|1|lbl=03r.1}} |
− | ! <p>[[Hans Entner Fechtbuch|Hans Entner]] (before 1562)<br/>by [[Carl Michael Wiechmann-Kadow]]</p>
| |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version III]] (1564)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1563-71)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version II]] (ca. 1588)<br/></p>
| |
− | <section end="credits"/> | |
− | |- | |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Here begins the epitome on the knightly art of combat that was composed and created by Johannes Liechtenauer, who was a great master in the art, God have mercy on him;}}
| |
− | first with the longsword, then with the lance and sword on horseback, and then with the half-sword in armoured combat. Because the art belongs to princes and lords, knights and squires, and they should know and learn this art, he has written of this art in hidden and secret words, so that not everyone will grasp and understand it, as you will find described below. And he has done this on account of frivolous fight masters who mistake the art as trivial, so that such masters will not make his art common or open with people who do not hold the art in respect as is its due.
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | | '''[3r] {{red|Alhÿe hebt sich an dye zedel der Ritterlichen kunst des fechtens dye do geticht vnd gemacht hat Johans Liechtenawer der ain hocher maister In den künsten gewesen ist dem got genadig seÿ /}}''' | + | | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|1|lbl=104v.1}} |
− | Des ersten mit dem langen swert {{red|/}} Dar nach mit der glefen {{red|/}} vnd mit dem swert zw roß {{red|/}} Dar nach mit dem kürtzen swert zw° champf {{red|/}} vnd dar umb dÿ kuñst fur~sten {{red|/}} vnd herren {{red|/}} Ritter vnd knechten zw gehört das sy dy wissen {{red|/}} vnd lernen sullen {{red|/}} So hat er die selbig kunst igleich besunder lassen schreiben mit verporgen {{red|/}} vnd verdackten wo°ten {{red|/}} Dar umb das sÿ nit yderman vernemen noch versteen sol {{red|/}} als du sÿ her nach geschriben wirst vinden {{red|/}} vnd hat das getan durch der leichtfertigen schirmaister willen {{red|/}} Dÿe Irr kunst gering wegen {{red|/}} das sein kunst von den selbigen maisterñ nicht gemain noch geoffenwart sol werden solichen lewten die {{red|/}} dye kunst In wirden nicht behalten als <del>an</del> dañ der kunst zw gehört {{red|~}}
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 003r.png|1|lbl=03r.1}} |
| | | | | |
| | | | | |
Line 116: |
Line 116: |
| | | | | |
| | | | | |
− | | '''[3r] {{red|IN sant Jörgen namen höbt an die kunst deß fechtens die gedicht vnd gemacht hat Johanns liechtnawer der ain hocher maister In den kunste~ gewesen ist dem gott genädig sÿ}}'''
| |
− | {{red|Deß ersten mitt dem langen schwert Dar nach mitt dem spieß Vnnd dem schwert zu° roß Vnnd och mitt dem kurczen schwert zu° dem kampf als her nach geschriben stat ~ ~~ ~~ ~}}
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | }} |
| + | |
| + | {{Liechtenauer row LS|2 |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS Chart.A.558 018r.jpg|2|lbl=18r.2}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 003r.jpg|2|lbl=03r.2|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 003v.jpg|1|lbl=03v.1|p=1}} |
| | | | | |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|1|lbl=Ⅲr.1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{paget|Page:MS 1825|45r|jpg|p=1}}<ref>Text adds an additional couplet: "kündt er kunst er möcht ere erwerben".</ref> |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|2|lbl=104v.2}} |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 003r.png|2|lbl=03r.2|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 003v.png|1|lbl=03v.1|p=1}} |
| | | | | |
| | | | | |
Line 129: |
Line 146: |
| | | | | |
| | | | | |
− |
| |
− | |-
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem><small>1</small>
| |
− |
| |
− | <small>2</small>
| |
− |
| |
− | <small>3</small>
| |
− |
| |
− | <small>4</small>
| |
− |
| |
− | <small style="color:#696969;">4a</small>
| |
− |
| |
− | <small>5</small>
| |
− |
| |
− | <small>6</small>
| |
− |
| |
− | <small>7</small>
| |
− |
| |
− | <small>8</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|This is the Prologue}}<br/><br/>
| |
− | <poem>Young knight, learn
| |
− | :to love god and revere women;
| |
− | thus your honor will grow.
| |
− | :Practice knighthood and learn
| |
− | the Art that dignifies you,
| |
− | :and brings you honor in wars.
| |
− | Be a good grappler in wrestling;
| |
− | :lance, spear, sword, and messer
| |
− |
| |
− |
| |
− | handle manfully,
| |
− | :and foil them in your opponent's hands.
| |
− | Strike in and hasten forth;
| |
− | :rush to, let it hit, or go by.
| |
− | Thus those with wisdom, the ones who
| |
− | :are revered, will envy him.
| |
− | This you should grasp:
| |
− | :All arts have length and measure.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[18r] Hye hebt sich an meister liechtenawers chunst Deß le~ge~ swerts Anno dm~ xlviij Jar etc'''
| + | }} |
− | <poem>Junck ritter lere
| |
− | got lieb habenn Jo frawe~ ere
| |
− | so wechst dey~ ere
| |
− | Vber ritterschafft vnd lere
| |
− | kunst dye dich cziret
| |
− | vnd in krigenn czu eren hoffiret
| |
− | ringenn iß gut beßer
| |
− | gleunen sper swert vnd meßer
| |
− | | |
− | | |
− | ettlich bidermã
| |
− | in andñ hante~ vder Zu (?)
| |
− | kunt er chunst er mocht wol eren
| |
− | erwerbñ hawe drey~ oder laß faren
| |
− | das In dy weyßen
| |
− | hassñ dy mã sicht preisñ
| |
− | dar auff dich czihe
| |
− | alle chunst leng vnd maß</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das ist dy vor red /}}
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Junck ritter lere {{red|/}}
| |
− | Got lieb haben frawen Jo ere {{red|/}}
| |
− | So wechst dein ere {{red|/}}
| |
− | Vbe ritterschafft {{red|/}} vnd lere {{red|/}}
| |
− | kunst dye dich zyret {{red|/}}
| |
− | vnd In kriegen zu eren hofiret {{red|/}}
| |
− | Ringes guet fesser {{red|/}}
| |
− | Glefen sper swert {{red|/}} vnd messer {{red|/}}
| |
− | | |
| | | |
− | Mandleich bederben {{red|/}}
| + | {{Liechtenauer row LS|3 |
− | vnd In anderñ henden verderben {{red|/}}
| |
− | Haw drein vnd hurt '''[3v]''' dar {{red|/}}
| |
− | Rausch hin trif oder la farñ {{red|/}}
| |
− | Das yn die weyssen {{red|/}}
| |
− | Hassen {{red|/}} dye mann sicht preysen {{red|//}}
| |
− | Dar auff dich fasse {{red|/}}
| |
− | Alle kunst haben leng vnd masse</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/><br/> | + | {{section|Page:MS Chart.A.558 018r.jpg|3|lbl=18r.3|p=1}} {{section|Page:MS Chart.A.558 018v.jpg|1|lbl=18v.1|p=1}} |
− | <poem>'''[Ir]''' Junck ritt° leren
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 003v.jpg|2|lbl=03v.2}} |
− | got leiff han vñ vroe~ eren
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 002r.jpg|1|lbl=02r.1}} |
− | So wesset dyn ere
| + | | <p><br/><br/></p> |
− | vber rut°schaff vñ lere
| |
− | kunst dy dych syret
| |
− | vnd i~ krich ser hoffet°
| |
− | Dagge swert stãge lãse schon
| |
− | Messer bockler has vñ rõken
| |
− | Taegñ darde vnd schilt
| |
− | Miden allen zu ringe~ uff du wilt
| |
− | Och ku~stlich vñ me~lich boderue~
| |
− | vnd eyne~ i~ syne~<sup> hute~ </sup>vñ hãde~ vorderue~
| |
− | haw vrisch dar i~ vñ harren
| |
− | Dar dorch rusch driff lat varre~
| |
− | Das dich dei wissen
| |
− | hassen dei me~ sicht p°sen
| |
− | Dar uff dich lasse
| |
− | alle dinck hat lenge vñ masse</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>'''[44r]''' {{red|junger Ritter}} Lern
| |
− | got lieb haben vnd frawn Ir ere
| |
− | So wächst dein ere
| |
− | v’ber alle Ritterschaft / vnd lern
| |
− | kunst dye dich Ziernndt
| |
− | vnd In kriegen Zu Ernn Hofiernndt
| |
− | Ringen ist gúet pesser
| |
− | spies Swerrt vnd messer
| |
− | | |
| | | |
− | ettlich
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|2|lbl=Ⅲr.2}} |
− | In andern hant[e]n verderben
| + | | {{section|Page:MS 1825 45v.jpg|2|lbl=45v.2}} |
− | '''[44v]''' kúndt er kunst er möchte ere
| + | | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|3|lbl=104v.3}} |
− | erwerben</poem>
| |
− | | |
− | (Transcribed from the [[Paulus Kal Fechtbuch (MS 1825)|MS 1825]] by [[Carsten Lorbeer]], [[Julia Lorbeer]], [[Andreas Meier]], and [[Marita Wiedner]])
| |
− | | <br/><br/> | |
− | <poem>'''[104v]''' Junger ritter lern
| |
− | got lieb habenn und frauen zo<ref>Kein eindeutiges z.</ref> ere
| |
− | so [v]ächst<ref>The first letter has been corrected so that the word is ambiguous to identify.</ref> dein ere
| |
− | vber alle Ritterschafft vnd lern
| |
− | chunst die dich ziern
| |
− | vnd in kriegen ser hoffi{{dec|o|er}}t
| |
− | ring[e]n <sup>ist</sup> guet die pesser
| |
− | sper swert <sup>vnd</sup> messer
| |
− | | |
− | | |
− | degenn mandlich zw peberben
| |
− | vnd in andern henden zu ver derbenn</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 003v.png|2|lbl=03v.2|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 004r.png|1|lbl=04r|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 004v.png|1|lbl=04v.1|p=1}} |
| | | | | |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>Jüngk ritte~ lere /
| |
− | gott liebhaben frowen ja <del>e</del>ere~
| |
− | so wechst dein ere
| |
− | über ritterschafft vnd lere
| |
− | kunst die dich ziert
| |
− | Vnnd in kriegen zu° eren hofiert
| |
− | Ringes gu°tt '''[3v]''' fesset
| |
− | glefen sper schwert vnnd messer
| |
− |
| |
− |
| |
− | Manlich bederben
| |
− | Vnnd In andern henden verdörben
| |
− | Haw dren vnnd hart dar
| |
− | Rau°schen treffen ode~ la farn
| |
− | Das in die wÿsen
| |
− | hassen die man sicht brÿsen
| |
− | daruff dich fasse
| |
− | Alle kunst haben leng~ vnd masse</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|001r|jpg|lbl=01r|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 001v.jpg|1|lbl=01v.1|p=1}} |
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 43r.jpg|1|lbl=43r.1}} |
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42br.jpg|1|lbl=42br.1}} |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|1|lbl=48r.1}} |
| + | }} |
| + | |
| + | {{Liechtenauer row LS|4 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 018v.jpg|2|lbl=18v.2}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 003v.jpg|3|lbl=03v.3|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|1|lbl=04r.1|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 002v.jpg|1|lbl=02v.1}} |
| + | | <p><br/><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|3|lbl=Ⅲr.3}} |
| | | | | |
| + | | <p><br/><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|4|lbl=104v.4}} |
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 004v.png|2|lbl=04v.2}} |
| | | | | |
− | | '''[2r] {{red|Dis ist die vorred. Hans liechtenawers fechter buoch.}}''' | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 001v.jpg|2|lbl=01v.2}} |
− | | + | | {{section|Page:Cgm 3711 43r.jpg|2|lbl=43r.2}} |
− | [The subsequent preface is almost the same as in the [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Codex]], only with slightly different orthographics. At the bottom of the page is a short horizontal rule with knights fighting whilst riding on goats.]
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42br.jpg|2|lbl=42br.2}} |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|2|lbl=48r.2}} |
| + | }} |
| | | |
− | |- | + | {{Liechtenauer row LS|5 |
− | | <br/><br/> | + | | |
− | <poem><small>9</small>
| + | {{section|Page:MS Chart.A.558 018v.jpg|3|lbl=18v.3|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Chart.A.558 018v.jpg|4|lbl=-|p=1}} |
− | | + | | |
− | <small>10</small>
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|2|lbl=04r.2|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|3|lbl=-|p=1}} |
− | | |
− | <small>11</small>
| |
− | | |
− | <small>12</small>
| |
− | | |
− | <small>13</small>
| |
− | | |
− | <small>14</small>
| |
− | | |
− | <small style="color:#696969;">14a</small>
| |
− | | |
− | <small>15</small>
| |
− | | |
− | <small>16</small>
| |
− | | |
− | <small>17</small>
| |
− | | |
− | <small>18</small>
| |
− | | |
− | <small>19</small>
| |
− | | |
− | <small>20</small>
| |
− | | |
− | <small>21</small>
| |
− | | |
− | <small>22</small>
| |
− | | |
− | <small style="color:#696969;">22a</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|This is a general teaching of the longsword}}<br/><br/> | |
− | <poem>If you want to behold the art,
| |
− | :See that you go on the left and strike with the right. | |
− | And left to right,
| |
− | :is how you strongly want to fight. | |
− | He who follows the strokes,
| |
− | :should rejoice little in his art.
| |
− | Strike close whatever you will,
| |
− | :no Changer will come into your shield.
| |
− | To the head, to the body
| |
− | :do not shun the Tag-Hits.
| |
− | Fight with the entire body,
| |
− | :What you powerfully want to do.
| |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">Now mark yet further,
| |
− | :And indeed understand this right-well—</span>
| |
− | Listen to what is wrong,
| |
− | :do not fight above on the left if you are righthanded;
| |
− | and if you are lefthanded,
| |
− | :on the right you limp as well. | |
− | Before and After, these two things,
| |
− | :are to all skill a well-spring.
| |
− | Weak and Strong,
| |
− | :Always remember the word Instantly.
| |
− | So you may learn
| |
− | :To work and defend with skill.
| |
− | If you are easily intimidated,
| |
− | :no fencing should you learn.
| |
− | Learn five strokes
| |
− | :from the right side against the opposition.
| |
− | Then we promise
| |
− | :that your arts will be rewarded.
| |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">Thereupon we come to the right grounding
| |
− | :That is the rollicking fighter’s art!</span></poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist eyn gemeine ler des swertz etc'''
| + | {{section|Page:MS Thott.290.2º 002v.jpg|2|lbl=02v.2|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Thott.290.2º 002v.jpg|3|lbl=-|p=1}} |
− | <poem>
| + | | <p><br/></p> |
− | | |
− | wiltu kunst schawen
| |
− | sich linck gehñ vnd recht mit hewe~
| |
− | vnd linck mit rechtñ
| |
− | ist das du starck gerest vechtenn
| |
− | wer nach get hawe~
| |
− | der darff sich chunst wenig frewenn
| |
− | Hawe~ nahet was du wilt
| |
− | kein wechßler kumpt an deine~ schilt
| |
− | czu kopff czu leib
| |
− | der czeck nit vormeyd
| |
− | mit ganczem leib
| |
− | vicht waß du starck gerest czu treÿbñ
| |
− | | |
− | | |
− | Hor was da slecht ist
| |
− | vicht nicht obenn linck so du recht bist
| |
− | Vnd ob du linck bist
| |
− | Im rechtñ auch sere hinckest
| |
− | Var vnd nach dÿ czwey
| |
− | '''[18v]''' ding sint aller chunst ey~ vrspru~g
| |
− | swech vnd sterck
| |
− | in deß das wort da mit merck
| |
− | so magstu chunst lerne~
| |
− | mit chunst ayrbete~ vnd were~
| |
− | Er schrickstu gñ
| |
− | kein vechtñ ny~mer gelern
| |
− | funf hew leren võ der
| |
− | rechtñ hant wid° dye were
| |
− | dar vmb wir glawbñ
| |
− | in chunst geren czu lone~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das Ist ein gemaine ler des langen Swerttes /}}
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Wildu kunst schauen {{red|/}}
| |
− | Sich linck gen und recht mit hawen {{red|/}}
| |
− | Vnd linck mit rechten {{red|/}}
| |
− | Ist das du starck gerest vechten {{red|/}}
| |
− | wer nach get hauen {{red|/}}
| |
− | Der darff sich kunst wenig fräwen {{red|/}}
| |
− | Haw nahent was du wild {{red|/}}
| |
− | kain wechslär kumpt an deinen schilt {{red|/}}
| |
− | zw° kopff zu° leib {{red|/}}
| |
− | dÿe zegt nicht vermeÿd {{red|/}}
| |
− | Mit gantzem leib
| |
− | vicht was du starck gerest treÿben {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Hör was da slecht ist {{red|/}}
| |
− | Vicht nicht oben linck {{red|/}} So du recht pist {{red|/}}
| |
− | Vnd ab dw linck pist {{red|/}}
| |
− | Im rechten aug sere hinckes {{red|/}}
| |
− | Vor und nach dy zway ding {{red|/}}
| |
− | Sind aller kunst ain vrsprinck {{red|/}}
| |
− | Swech vnd sterck {{red|/}}
| |
− | Inndes {{red|/}} Das wort do mit mit merck {{red|/}}
| |
− | So magstu lernen {{red|/}}
| |
− | Mit kunst arbaitten vnd weren {{red|/}}
| |
− | Erschrickstu gern {{red|/}}
| |
− | kain vechten nÿmmer gelerñ {{red|/}}
| |
− | ffünff häw lere von der
| |
− | rechtñ hant {{red|/}} wer dy were
| |
− | denn wir geloben {{red|/}}
| |
− | In kunsten gerñ zw° lon</poem>
| |
− | | '''[2r] {{red|Hie lert der talhofer ain gemaine ler in dem langen Schwert von der zetel etc.}}'''
| |
− | <poem>{{red|W}}iltu kunst schowen
| |
− | So vicht gelingg gen recht mit howen
| |
− | und lingt gen Rechten
| |
− | Ist daz du starck wilt fechten
| |
− | wer nach gaut slechten höwen
| |
− | Der tarff sich kunst wenig fröwen
| |
− | How nahnt waß du wilt
| |
− | lauß kain wechsel an din schilt
| |
− | zu dem koppf und zu dem lib
| |
− | Die zick ruorn ouch nit vermyd
| |
− | Nun ficht wyt mit gantzen liben
| |
− | waß du starck wollest triben
| |
− | Nun merck aber furbaß
| |
− | und verstand ouch gar rechte daz
| |
− | | |
− | ficht nit obnen lingg so recht bist
| |
− | | |
− | | |
− | far nach zwayen ding
| |
− | sind aller kunst ain ursprung
| |
− | Din schwöch und din sterck
| |
− | Din arbait darby eben merck
| |
− | So machstu lern
| |
− | Mit fechten dich erwern
| |
− | wer also erschricket gern
| |
− | Der sol kain fechten nymen lern
| |
− | Der höw sind fünff und haissent funff focal Die lern
| |
− | recht und mercks fürwär und dar von
| |
− | | |
− | | |
− | komet unß der rechte grund
| |
− | Daz ist lützeln fechtern kund</poem>
| |
− | | <br/><br/> | |
− | <poem>Wiltu kunst schawe~
| |
− | So saltu linck gein sein vñ recht howe~
| |
− | vnd linck mid rechte~
| |
− | Is dastu recht gerest vechten
| |
− | wer na geit hauwe~
| |
− | Der darff sich kunst clein frowe~
| |
− | haw nacht was du wilt
| |
− | keyn weissel vber kom dine~ schilt
| |
− | Tho coppe oder to lebe
| |
− | Dey tzucke du nicht myde
| |
− | Mid gãse~ luiewe
| |
− | fycht wes du gerst driue~
| |
− | | |
− | | |
− | har was dar sclicht ist
| |
− | vicht nicht lick so du recht bist
| |
− | vnd ob du linck bist
| |
− | vñ i~ dem linken biske hi~kest
| |
− | vor vñ nach dei tze dinck
| |
− | sint aller kunst ey~ orsprunck
| |
− | Swache vñ sterke
| |
− | Indes das mede merke
| |
− | So machstu leren
| |
− | Mid kunsten arbeide~ vñ were~
| |
− | Er strickestu geren
| |
− | keyn vechten nu~mer leren
| |
− | ffunff haw dei leren
| |
− | van der rechten hant zo weren
| |
− | Dei wi geloben
| |
− | In kunsten ser zo loben</poem>
| |
− | | '''Ain gemaine lere'''
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Wildw kunst schawn
| |
− | siech linck geen vnd recht mit mit(sic) hawn
| |
− | vnd linck mit rechtem.
| |
− | Jst das du starck gerest Zw vechten
| |
− | wer nach get hawn
| |
− | der bedarf sich kunst wemg</poem>
| |
− | | |
− | (Transcribed from the MS 1825 by Carsten Lorbeer, Julia Lorbeer, Andreas Meier, and Marita Wiedner)
| |
− | | '''vnde verso'''<ref>Written larger than normal.</ref>
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | wer nach get haw[e]n
| |
− | de[r] dorff sich ge kunst [...] frew[e]n
| |
− | hort vn[d] waß du willt
| |
− | ke[in] wechsler ku[m] an de[in] schiltt
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | [...] ficht mit gancz[en] leibe gerstu stet [...]
| |
− | | |
− | | |
− | hor wj de schlecht ist
| |
− | fecht nit link w[e]n du recht pist
| |
− | iß das du lintest
| |
− | in dem fechten du sere hinkest
| |
− | vor nach vn[d] diese zwey di[n]g
| |
− | Sint diser kunst ein vrsprung
| |
− | Ez wert vn[d] schlecht
| |
− | jn des
| |
− | | |
| | | |
− | der schrikstu g[er]n
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|4|lbl=Ⅲr.4|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|5|lbl=-|p=1}} |
− | ke[in] fecht[e]n [ni[m]] e[r] me[r] gele[r]n</poem>
| + | | <p><br/></p> |
− | | '''das ist ein gemaine ler des langenn Swercz vnnd ist das die vor redt''' | |
− | <poem>[W]jld dw chunnst schauen
| |
− | sich tenncken vnd recht mit hauen
| |
− | vnd tennck mit gerechten
| |
− | jst das dw starck gerst zw fechten
| |
− | wer nach get hewen
| |
− | der darf sich der chunst wenig freien<ref>In the Bavarian dialect: freien = freuen, a freit = eine Freude.</ref>
| |
− | haw nachet was dw wild
| |
− | chain wechsler chumbt an deinen schilt
| |
− | zw ch<del>n</del>op zw leyb
| |
− | die zeck nit vermeid
| |
− | mit ganczem leib
| |
− | ficht was was (sic) dw starck gerest zw treibenn
| |
| | | |
− | | + | <br/>{{paget|Page:Cgm 1507|59r|jpg|p=1}}<br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|59v|jpg|p=1}}<br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|60r|jpg|p=1}} {{paget|Page:Cgm 1507|60v|jpg|p=1}} |
− | hor was da slecht ist
| |
− | ficht nicht oben lingk yst das dw recht pist
| |
− | vnd ob dw linck pist
| |
− | jm rechten auch ser hinckest
| |
− | vor vnd nach die zwai ding
| |
− | Sind aller ding ein vrsprung
| |
− | Swech vnd sterch
| |
− | jnndes das wort da mit merck
| |
− | so magstu lernen
| |
− | mit chunst arbatten vnd wern
| |
− | erschrickest dw gern
| |
− | chain fechten nymer lern
| |
− | funff hew lern
| |
− | von der rechten hand wider die were
| |
− | den wir in chunsten geloben
| |
− | gern zu lonen</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Das ist ain gemain lere des langen schwerts}}
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|5|lbl=104v.5|p=1}}<br/>{{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|6|lbl=-|p=1}} |
− | <poem> | |
− | | |
− | Wilt du kunst schawen
| |
− | sich linckgen vñ recht mitt hawen
| |
− | vñ linck mitt rechtem
| |
− | Ist dz du starck gerest fechten
| |
− | Wer nach gät hawen
| |
− | der darff '''[4r]''' sich kunst wenig fröwen
| |
− | Häw nahent waß du wilt •
| |
− | kain wechßler kompt in dinen schilt /
| |
− | zu° kopff zu° lÿbe
| |
− | die recke nitt ver mÿde /
| |
− | mitt ganczem l<del>e</del>ÿbe
| |
− | fechten • waß du starck gerest trÿben
| |
− | | |
− | | |
− | Höre waß da schlecht ist /
| |
− | ficht nitt oben linck so du recht bist
| |
− | | |
− | Im rechte~ och sere hinckest
| |
− | Vor vñ nach die zwaÿ ding
| |
− | sind alle~ kunst ain vrspring
| |
− | Schwech vñ störck
| |
− | In des <del>da</del> daß wort damitt mörck
| |
− | So magst du lörnen
| |
− | mitt künst arbetten vñ weren
| |
− | Erschrickstu geren
| |
− | kain fechten nÿme~ mer '''[4v]''' lern
| |
− | Fünff hew lere võ der
| |
− | rechten hand wide~ wider die were /
| |
− | dann wir geloben
| |
− | in kunsten gern zu° lonen ~•</poem>
| |
− | | '''[1r] Ein gemeyne ler des lanngen Schwertz''' | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Wildu kunst schauen,
| |
− | Sich linck gen und recht / mit hawen,
| |
− | Und linck mit rechtenn,
| |
− | Ist das / du starck gerest vechten;
| |
− | Wer nach get hau/en,
| |
− | der darff sich kunst wenig frauen,
| |
− | Hau / nahent was du wilt,
| |
− | kain wechsler kumpt an / deinen schilt,
| |
− | Zu kopff, zu leib,
| |
− | die zeczt nicht ver/meid,
| |
− | Mit gantzem leib,
| |
− | ficht, was du starck / gerest treyben:
| |
− | | |
− | | |
− | Hör was da schlecht ist,
| |
− | Ficht / nicht oben linck, So du recht pist,
| |
− | Und ob du / linck pist,
| |
− | Im rechten auch sere hinckest;
| |
− | Vor / und nach, die zwei ding,
| |
− | Seind aller ding ein / ursprunck.
| |
− | Schwech und sterck,
| |
− | Inn des das / wort donnt mit merck,
| |
− | So magstu lernen /
| |
− | Mit kunst arbaiten und veren;
| |
− | Erschrickstu '''[1v]''' Gern
| |
− | kain fechtenn nimmer gelernn
| |
− | Funff hewe lere von der
| |
− | rechten hant Wer /die weret
| |
− | dem wir geloben
| |
− | Zu kunsten gern / zu lonen</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[43r] Ein gutt gemain for des langen schwerts''' | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 004v.png|3|lbl=04v.3|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 005r.png|1|lbl=05r.1|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 005r.png|2|lbl=-|p=1}} |
− | <poem> | + | | <p><br/></p> |
− | | |
− | Wilstu kunst schawen
| |
− | so bis lingks und rechts hawen
| |
− | und lingk mit Rechten
| |
− | ist das du starckh begerest zu vechten
| |
− | wer nach geitt hawen
| |
− | der darff sich kunst wenig frawen
| |
− | haw im nachentt nach was du wiltt
| |
− | kain durchwechsel kummpt an demen schiltt
| |
− | zu kopff zu leib
| |
− | vicht nit vernied
| |
− | mit ganzen lieb
| |
− | vicht was du starckg begerest [zetrei]ben
| |
− | | |
| | | |
− | hernach was du schlechst
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 055v.png|3|lbl=55v|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 056r.png|1|lbl=56r.1|p=1}}<br/><br/><br/><br/><br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 056r.png|2|lbl=-|p=1}} |
− | vicht nitt oben Lingks so du rechtts bist
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 001v.jpg|3|lbl=01v.3}} |
− | und ob du glingks [g]ist
| |
− | im Rechten auch ser hinckst
| |
− | vor und nach die zwai ding
| |
− | und aller kunst ein ursprung
| |
− | schwech und sterckh
| |
− | Indes wartt dein arwaitt damit merckg
| |
− | so magstu lernen
| |
− | mit kunst arwaitten und wer
| |
− | erschrichkt gern
| |
− | kain vechten saler (faler) lernen
| |
− | funnf haw lernen von der
| |
− | Rechten hand [ ]erne wider die gewere
| |
− | wie glauben
| |
− | zu kunsten gern zu kumen</poem>
| |
− | | '''[42r] Ein gutt gemain ler des langen schwertz''' | |
− | <poem>
| |
| | | |
− | Wilttu kunst schawen
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 002r.jpg|1|lbl=02r.1}} |
− | so biss lingks vnd Rechts hawen
| |
− | vn[d] lingk mit Rechtem
| |
− | ist das du starckh begerest zuvechten
| |
− | we[r] nach geitt hawen
| |
− | der darff sich kunst wenig frawen
| |
− | haw im nachent nach was du wilt
| |
− | kain durchwechsler kum an deinen schiltt
| |
− | zu kopff zu leib
| |
− | vicht nit verwend
| |
− | mit g[a]ntzem leib
| |
− | vicht was du starckh begerest zutreiben
| |
− | | |
− | | |
− | hernach was du schlechst
| |
− | vicht nit oben lingks so du Rechts bist
| |
− | vnd ob du glingk bist
| |
− | im Rechtñ auch ser hinckst
| |
− | vor vnd nach die zwaÿ ding
| |
− | sind aller kunst ein vrsprung
| |
− | schwech vnd sterckh
| |
− | indes wortt deiner arwait damit d merckh
| |
− | so magstu lernen
| |
− | mit kunst arwaÿtten vnd wer
| |
− | erschrickt gern
| |
− | kain vechten er nimer sol lernen
| |
− | funnff hew lernen von der
| |
− | Rechten handt gerne wider die gewere
| |
− | wir glauben
| |
− | zu künsten gern zu kumen</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cgm 3711 43r.jpg|3|lbl=43r.3|p=1}}<br/>{{section|Page:Cgm 3711 43r.jpg|4|lbl=-|p=1}} {{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|1|lbl=43v.1|p=1}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42br.jpg|3|lbl=42br.3|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42br.jpg|4|lbl=-|p=1}} |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015r.jpg|1|lbl=15r.1|p=1}}<br/>{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015r.jpg|2|lbl=-|p=1}} |
| | | | | |
| | | | | |
− | | | + | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|3|lbl=48r.3|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|4|lbl=-|p=1}} |
− | <section begin="Hauptstücke"/> | + | }} |
− | |- | |
− | | <br/><br/> | |
− | <poem><small>23</small>
| |
| | | |
− | <small>24</small> | + | {{Liechtenauer row LS|6 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019r.jpg|1|lbl=19r.1}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|4|lbl=04r.3}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 003r.jpg|1|lbl=03r.1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small style="color:#696969;">24a</small> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|6|lbl=Ⅲr.5}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>25</small> | + | {{paget|Page:Cgm 1507|62r|jpg|p=1}} {{paget|Page:Cgm 1507|62v|jpg|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|7|lbl=104v.6}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 005r.png|3|lbl=05r.2|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 005v.png|1|lbl=05v.1|p=1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>26</small></poem>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056r.png|3|lbl=56r.2}} |
− | | {{red|b=1|This is the text:}}<br/><br/>
| |
− | <poem>Wrath Stroke, Crooked, Thwart,
| |
− | :Squinter and Scalper,
| |
− | Fool parries
| |
− | :chasing, overrunning gives strokes,
| |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">Overloping, bind on well;
| |
− | :Stand not still, look what foe could do;</span>
| |
− | change through, pull,
| |
− | :run through, slice off, press the hands,
| |
− | hang, wind with the openings;
| |
− | :strike, catch, slash, thrust with jabs.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist der text an dy außlegu~g''' | + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 002r.jpg|2|lbl=02r.2|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 002v.jpg|1|lbl=02v.1|p=1}} |
− | <poem>
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|2|lbl=43v.2}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|1|lbl=42vb.1}} |
− | Zoren hawe kru~p twirg
| |
− | hat schiler mit scheitler
| |
− | alber vorseczet
| |
− | nach reyßen vber lauff haw leczet
| |
− | | |
− | | |
− | durch wechseln Zuck
| |
− | durch lauff ab sneyd hende truck
| |
− | lae hengñ wint mit ploßenn
| |
− | slag vach streich stich mit stoßenn</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das Ist der text /}} | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Zorñ haw krump twer {{red|/}}
| |
− | hat schiler mitt schaitlar {{red|/}}
| |
− | Alber vorsetzt {{red|/}}
| |
− | Nach reysen vber lauff häw setzt {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Durch wechsel zuck {{red|/}}
| |
− | durchlauff {{red|/}} Abschneid hende druck {{red|/}}
| |
− | heng wind mit plösen '''[4r]''' {{red|/}}
| |
− | Schlach vach streich stich mit stössen</poem>
| |
− | | '''[2v] {{red|Die tailung der kunst nach dem text den nähsten weg zuo dem mann zuo schlahen oder zuo stossen}}''' | |
− | <poem>Zorn how du krump wer
| |
− | how schihler mit schaitler
| |
− | aulber versetzt
| |
− | nachraissen höw letzt
| |
− | überlouffen bind wol an
| |
− | nit stand luog waß er kan
| |
− | Durchwechsel zuck
| |
− | Durchlouff hendtruck
| |
− | wind in die blössin
| |
− | Slachfach straich stich mit stössen</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>Tarnhaw kru~phaw thwere
| |
− | Dar und schiller vñ scheitlere
| |
− | An allen vorsatz
| |
− | nach reis vberlauff haw letz
| |
− | | |
− | | |
− | Dorch wessel tzut
| |
− | Dorch loffer aff snit he~de druck
| |
− | henge van wyd mid blossen
| |
− | Slach vanck stich stich mid stotze~</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/><br/> | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015r.jpg|3|lbl=15r.2}} |
− | <poem>ab[er] haw do her ku[m]p auff jn die zw[er]
| |
− | kru[m]p schile[r] mit scheitle[r] </poem>
| |
− | | <br/><br/> | |
− | <poem>[Z]orn haw twer
| |
− | schilcher mit schaitler
| |
− | alwer verseczt
| |
− | nachraisen vberlauf haw leczt
| |
− | | |
− | | |
− | durch wechsel zuck
| |
− | durch lauff ab sneyd hennd druck
| |
− | heng windt mit plossem
| |
− | fach streich stich mit stossenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Das ist der texte}} | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|5|lbl=48r.4}} |
− | <poem>
| + | }} |
| | | |
− | Zorn hawe krumpt were
| + | {{Liechtenauer row LS|7 |
− | Hawt schiller mit <del>schattel</del> schetteler /
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019r.jpg|2|lbl=19r.2}} |
− | Alber ver seczt
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|5|lbl=04r.4}} |
− | Nachraÿsen über lauff ha~et secz
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 003r.jpg|2|lbl=03r.2}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|7|lbl=Ⅲr.6}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | durch wechsel zu°g
| + | <p><br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|61r|jpg|p=1}}<br/>{{paget|Page:Cgm 1507|61v|jpg|p=1}}</p> |
− | du°rch la~ff abschnitt hendru°g
| + | | <p><br/></p> |
− | henge wind mitt blosem
| |
− | schla<del>gh</del>ch fäch schich mitt stossenn ~•</poem>
| |
− | | '''Text von denn Stucken der Zetl''' | |
− | <poem> | |
| | | |
− | Zornnhaw, Krump, Zwir,
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|8|lbl=104v.7}} |
− | Schiler, Schaitler /
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 005v.png|2|lbl=05v.2}} |
− | Alber, Versetzt,
| + | | <p><br/></p> |
− | Nachreisen, Uberlauff' hau / letzt
| |
| | | |
− | | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056r.png|4|lbl=56r.3}} |
− | Durchwechsel Zuck'
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 002v.jpg|2|lbl=02v.2}} |
− | Durchlauff' Absch/neid, Hende druck
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|3|lbl=43v.3}} |
− | Heng Wind mit plosen
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|2|lbl=42bv.2}} |
− | Schlach vach straich stich mit stossen /</poem>
| + | | |
− | | '''[A4r] TEXT''' | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015r.jpg|4|lbl=15r.3}} |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Zorñhau / krump / twer /
| |
− | hat ſchiler / mit ſchaytler /
| |
− | alber verſecʒt /
| |
− | nach rayſen / vberlauf / hau / lecʒ /
| |
− | | |
− | | |
− | durch wexl / ʒuck /
| |
− | durchlauff / abſchneidt / hendtruck /
| |
− | heng / windt mit pleſſñ /
| |
− | ſchlach vach ſtraich / ſtich mit ſtoſſen</poem>
| |
− | | '''Das ist der text und die auslagung der schaittler''' | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Zornhaw krumphaw zwerch
| |
− | durch haw schilchr
| |
− | | |
− | nach raisen uberlauffen haw setst
| |
− | | |
− | | |
− | durch wechsel
| |
− | auff alber abschnide hend drucklren
| |
− | heng winden mit blosen
| |
− | schwertt schlachen striech stich mitt stössen</poem>
| |
− | | '''+ Das ist der text vnd die auslegung der schaitler''' | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Zornhaw krumphaw zwerch
| |
− | durch haw schilchr~
| |
− | | |
− | nachraisen vberlauffen haw setzt
| |
− | | |
− | | |
− | durchwechsel
| |
− | auff alber abschnidt hendtrucken
| |
− | heng winden mit blosem
| |
− | Schwertt schlachen streich stich mit stössen</poem>
| |
− | | '''[Vr] Text.''' | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Zornhaw / komp / twer /
| |
− | Hat Schiler mit Scheytler /
| |
− | Alber versetzt /
| |
− | Nachraisen / Uberlauff / haw / letzt.
| |
− | | |
− | | |
− | Durchwechsel / zuck /
| |
− | Durchlauff / abscheid / hendtruck
| |
− | Heng / wind mit plössen /
| |
− | Schlag mach streych mit stößen. </poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | | <br/><br/> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048r.jpg|6|lbl=48r.5|p=1}} {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|1|lbl=48v.1|p=1}} |
− | <poem>'''[2v]''' {{red|Zorenhawe. krimp, twirg
| + | }} |
− | Hat Schiler mit scheitlar.
| |
− | Alber vorsetzt.
| |
− | Nachryssen. Vberlauff. ha w leezt.
| |
| | | |
| + | {{Liechtenauer row LS|8 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 004r.jpg|6|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.44.A.8 004v.jpg|1|lbl=4v|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 003r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | Dorchwechsel. zuck}}
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|8|lbl=-}} |
− | '''[3r]''' {{red|Vberlauff. —}}</poem>
| + | | <p><br/></p> |
− | | '''[51r] text /'''
| |
− | <poem>
| |
| | | |
− | Zornhaw / krump / twer /
| + | {{paget|Page:Cgm 1507|66v|jpg}} |
− | hat schiller / mitt schaÿttlerr /
| + | | <p><br/></p> |
− | alber Versezt /
| |
− | nachraisen Vberlaufen / haw / lecz /
| |
| | | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|9|lbl=-}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 005v.png|3|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 006r.png|1|lbl=06r|p=1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | durch wexel / zuckh /
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056r.png|5|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|1|lbl=56v|p=1}} |
− | durchlauff / abshneydtt hendtruckh
| |
− | henng windt mit plosen
| |
− | shlach vach straÿch stÿch mitt stosenn /</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 002v.jpg|3|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 003r.jpg|1|lbl=03r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
− | <section end="Hauptstücke"/><section begin="Zornhaw"/>
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | <poem><small>27</small>
| |
− |
| |
− | <small>28</small>
| |
− |
| |
− | <small>29</small>
| |
− |
| |
− | <small>30</small>
| |
− |
| |
− | <small>31</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|The Wrath Stroke}}
| |
− | <poem>Who strikes at you above,
| |
− | :the Wrath stroke threatens him with the point.
| |
− | If he becomes aware of it,
| |
− | :take it away above without fear.
| |
− | Be strong against it;
| |
− | :wind, thrust. If he sees that, take it down.
| |
− | Note this:
| |
− | :strike, thrust, posture, soft or hard,
| |
− | Instantly, and Before and After.
| |
− | :Your War should not be in haste.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ czorn hawe dÿ außrichtu~g'''
| + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015r.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015v.jpg|1|lbl=15v|p=1}} |
− | <poem>Wer dir obñ hawt
| |
− | czorn haw ort Im drvet
| |
− | Wirt er eß gewar
| |
− | ny~ obñ ab anefar
| |
− | biß starck hin wider
| |
− | wint stich sicht erß ny~ eß nÿder
| |
− | das ebñ merck
| |
− | haw stich leger weich oder hert
| |
− | In deß vnd var vnd nach
| |
− | an hurt den krieck sey nicht czu gahe ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Der zorñ haw /}}
| |
− | <poem>Wer dir öberhäwt {{red|/}}
| |
− | zorñhaw ort dem drawt {{red|/}}
| |
− | wirt er es gewar {{red|/}}
| |
− | Nÿm oben ab öne far {{red|/}}
| |
− | Piß starck her wider {{red|/}}
| |
− | wind stich sicht <del>leger waich oder</del> ers nÿm es nyder {{red|/}}
| |
− | Das eben merck
| |
− | haw stich leger {{red|/}} waich oder hert
| |
− | Inndes {{red|/}} vnd var nach
| |
− | an hürt {{red|/}} Dein krieg sey nicht gach {{red|/}}</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das ist vo dem zornhow der underschid}}
| |
− | <poem>wer dier Oberhowt
| |
− | zorn how ortt dem trowt
| |
− | und wirt erß gewar
| |
− | Nymß obnen ab vnd folfar
| |
− | biß stercker wind wÿder
| |
− | stich sicht erß // so nymß nider
| |
− | Daz also eben merck
| |
− | Ob sin leger sy waich oder hört
| |
− | {{red|Jn dem far nach
| |
− | hört an krieg sy dir nit gauch}}</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>wen dir oben hauwz
| |
− | Tzoharnort em drowz
| |
− | wert er es gewar
| |
− | Nym es oben ane var
| |
− | wys starck wid° en
| |
− | wir° stich schicher ny~ es nyden
| |
− | Das eben merke vñ warte
| |
− | haw stich s leg° weich od° harte
| |
− | Indes far nach
| |
− | An hurt dein krig sey nich gach</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | '''[59r]''' Zorn hauwe ort yme dratt
| |
− | | |
− | '''[59v]''' Nym oben abe one fare
| |
− | | |
− | '''[60r]''' Wynde stich '''[60v]''' Sicht Er es nimbs nider</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>we[r] ub[er] dich hawt
| |
− | zorn haw ort de[m] draw
| |
− | wirt ers gewa[r]
| |
− | nyms ob[e]n ab anefar
| |
− | pis fil sterk[er] wid[er]
| |
− | wind sich sicht ers nims nid[er]
| |
− | daz eb[e]n merk
| |
− | ob de[in] beger sint weich od[er] h[er]t
| |
− | jn des vor vn[d] nach
| |
− | an hute dein krig sey nit gach</poem>
| |
− | | '''zorn haw'''
| |
− | <poem>Wer dier oberhaut
| |
− | zorn ort dem trat
| |
− | wirt er es gewar
| |
− | nym oben ab ame far
| |
− | pis stercker wider
| |
− | windt stich sicht ers nym es nyder
| |
− | das eben merck
| |
− | haw stich leger waich oder hert
| |
− | jnndes vnd far nach
| |
− | an hurt dem krieg sey nit gach</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Der zorn haw°}} | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>Wer dir ober haw°et
| + | }} |
− | Zorn haw° ort Im dräwet
| |
− | wirt er es gewar
| |
− | '''[5r]''' Nÿm oben ab an far /
| |
− | biß <del>störcks</del> storckñ wider
| |
− | wennde sthich / sicht er es nÿm es nider
| |
− | Daß eben mörcke
| |
− | Haw° st<del>h</del>ich leger waich ode~ hörte
| |
− | In des Vnnd far nach
| |
− | an herte dein krieg sÿ nitt gach</poem>
| |
− | | '''-Zornhaw Volgt-'''
| |
− | <poem>'''[2r]''' Wer dir oberhaut
| |
− | Zonhau ort dem drawt /
| |
− | Wirt er es gewar
| |
− | Nim oben ab öne far /
| |
− | Biß starck herwider
| |
− | Wind stich sicht er's / nim es wider
| |
− | Das ebenn merck
| |
− | Hau stich le/ger waich oder hert
| |
− | Inndes und var nach
| |
− | an / hurt dein krig sei nich gach</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>wer dir ober haut /
| |
− | ʒorñ ort dem droet
| |
− | wirt ers gwar
| |
− | nim obñ ab anefar /
| |
− | bis ſter / ker wider
| |
− | wind ſtich ſichterſʒ oben nim es wider /
| |
− | das eben mercke /
| |
− | hau ſtich pindt leger waych oder hert /
| |
− | in des vnd darnach
| |
− | an hurt dem krieg ſey nit gach /</poem>
| |
− | | '''Das ist die ausrichtung vom Zornhaw'''
| |
− | <poem>Wilstu merckhen wer dir oberhawtt
| |
− | Zornortt ein darott
| |
− | | |
− | | |
− | Ser wider
| |
− | wind stich sichters so nim es nider
| |
− | das eben merckh
| |
− | haw stich legr waich oder hörtt
| |
− | Indes vor und nach
| |
− | dem krieg seÿ dir nit gach</poem>
| |
− | | '''+ Das ist die ausrichtung vom zornhaw'''
| |
− | <poem>Wilttu merckhen wer dir oberhawtt
| |
− | zornortt ein dratt
| |
− | | |
| | | |
− | herwider
| + | {{Liechtenauer row LS|9 |
− | wind stich sicht ers so nim es wider
| |
− | das eben merckh
| |
− | haw stich legr~ waich oder hörtt
| |
− | Indes vor vnd nach
| |
− | dein krieg seÿ dir nit gach</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Wer dir ober hawet /
| |
− | Zornhaw dem drawet.
| |
− | Würt ers gewar /
| |
− | Nims oben ab one fahr.
| |
− | Biß stercker wider.
| |
− | Wind / stich / sihet ers / nims oben wider.
| |
− | Das eben merck /
| |
− | Haw / stich pind leger / weych oder hert
| |
− | In des und darnach /
| |
− | Anhut dem krieg sei nit gach. </poem>
| |
− | | '''[15r] Der zornhaw'''
| |
− | <poem>Wer dir vberhaut,
| |
− | zornhaw, ort dem traw,
| |
− | wirt er es gewar
| |
− | nym oben ab ane vor,
| |
− | bis sterckher wieder
| |
− | wind stich sicht er es, nym es nyder,
| |
− | das oben merckh,
| |
− | haw stich beg er weich oder hert
| |
− | jm des, vnnd vor nach
| |
− | an hurt dem krieg sey nit gach,</poem>
| |
− | | | |
| | | | | |
− | | <br/> | + | {{section|Page:MS Chart.A.558 019r.jpg|4|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Chart.A.558 019r.jpg|5|lbl=-|p=1}} |
− | <poem>'''[50v]''' Wer dir Oberhautt
| |
− | Zornnortt dem drawett /
| |
− | wirt ers gewarr
| |
− | Nim es Obenn ab one gfar /
| |
− | bis sterckherr herwider
| |
− | Windt stich sÿcht ers Obenn nim es widerr /
| |
− | Das Ebenn Merckh
| |
− | haw stÿch bindtt leger waÿch oder hertt
| |
− | Inndas / vnnd darnach
| |
− | ann hurtt dem krieg sey dir nit gach</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 004v.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.44.A.8 004v.jpg|3|lbl=-|p=1}} |
| | | | | |
− | <section end="Zornhaw"/><section begin="Krieg"/>
| + | {{section|Page:MS Thott.290.2º 003v.jpg|1|lbl=3v|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Thott.290.2º 003v.jpg|2|lbl=-|p=1}} |
− | |- | + | | <p><br/><br/></p> |
− | | | |
− | <poem><small>32</small> | |
| | | |
− | <small>33</small> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIr.png|9|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|1|lbl=Ⅲv|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|2|lbl=-|p=1}} |
| + | | <p><br/><br/></p> |
| | | |
− | <small>34</small> | + | <p><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|67r|jpg|p=1}}</p> |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|10|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS KK5126 104v.jpg|11|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|1|lbl=105r|p=1}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 006r.png|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 006r.png|3|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 006v.png|1|lbl=06v|p=1}} |
| + | | <p><br/><br/></p> |
| | | |
− | <small>35</small></poem> | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|2|lbl=-|p=1}}<br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/><br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|3|lbl=-|p=1}} |
− | | {{red|b=1|[The War]}}
| |
− | <poem>Who to the War tends above,
| |
− | :gets ashamed below.
| |
− | In all winding
| |
− | :learn to find stroke, thrust, and slice.
| |
− | Also you should
| |
− | :Apply stroke, thrust, or slice,
| |
− | in all encounters,
| |
− | :if you want to fool the masters.
| |
− | </poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist der krieck'''
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 003r.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 003v.jpg|1|lbl=03v|p=1}} |
− | <poem>Was der krieck remet
| |
− | obñ nyder wird beschemet
| |
− | In allñ winte~
| |
− | hawe stich snytt ler winde~
| |
− | auch soltu mit
| |
− | prufe~ haw stuch oder snyt
| |
− | In allm~ treffen
| |
− | dÿe meister wiltu sye effñ</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Wes der krieg {{red|/}} Rempt
| |
− | oben nÿden {{red|/}} wirt er beschempt {{red|/}}
| |
− | In allen winden {{red|/}}
| |
− | Haw stich schnÿdt lere vinden {{red|/}}
| |
− | Auch soltu mit
| |
− | prufen {{red|/}} Haw stich oder schnÿd {{red|/}}
| |
− | In allen treffen {{red|/}}
| |
− | den maisterñ wiltu sy effen {{red|~}}</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>waß der krieg rempt
| |
− | Der wirt obnen nider geschempt
| |
− | Du machst in allen hewen winden
| |
− | Im how ler stich vinden
| |
− | ouch soltu Mit
| |
− | Mercken stich oder schnit
| |
− | In allen treffen
| |
− | wiltu den maister effen</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Wes der krig Rempt
| |
− | Obin nider wirt veschempt
| |
− | In allen winden
| |
− | hau stich ler en vinde~
| |
− | | |
− | | |
− | In allen zu dreffen
| |
− | Dey meisters wiltu sey effen</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | {{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cgm 3711 43v.jpg|6|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|1|lbl=44r|p=1}} |
− | <poem>wer d[er] krige remet
| |
− | ob[e]n vnte[n] wirt er beschemet</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>wes der krieg remet
| |
− | oben nyden wirt es verschemet
| |
− | in allen winden
| |
− | haw stich schnit lere finden
| |
− | auch sold dw nit
| |
− | pruffen hew stich schnit
| |
− | in allenn treffen
| |
− | den maistern wildw sy affenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|4|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|5|lbl=-|p=1}} |
− | <poem>Weß der krieg remet
| |
− | oben In den wirt er beschemet
| |
− | In allen winden
| |
− | Hew° st stich schnitt lern finden
| |
− | Auch solt du mitt
| |
− | <del>briefn</del> brieffe hew stich oder schnitt ~•:•~
| |
− | In allen treffen
| |
− | den maister wilt du sÿ effenn</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Wes der krig / rempt
| |
− | oben niden wirt er beschempt
| |
− | In alln / winden.
| |
− | Haw stich schnidt lerre finden,
| |
− | auch / solstu mit
| |
− | prufen hau stich oder schnyd
| |
− | in alln / treffen
| |
− | den maistern wiltu sie effen</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>wes der krieg raumet /
| |
− | obñ nider wirt er geſchamet /
| |
− | in allñ winden
| |
− | hau ſtich ſchnidt lere vinden /
| |
− | auch ſoltu mitte /
| |
− | breufen hau ſtich oder ſchnite /
| |
− | in allen treffen
| |
− | wildu die maiſter ſchwechñ.</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>wer das kriegs unden bremett
| |
− | der wirtt oben ösche[ ]tt
| |
− | In allen winden
| |
− | haw und f[ ] stich '''[44r]''' Schneide finden
| |
− | auch so soltt du nit
| |
− | nieden hau stich schneide zuckg
| |
− | in alem treffen wiltu
| |
− | den maister Effen</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>wer des kriegs vnden beremett
| |
− | der wirtt oben bschemett
| |
− | In allen winden
| |
− | haw vnd stich schneide finden
| |
− | auch so soltt du nit
| |
− | meiden haw stich schneide zuckh
| |
− | in allem treffen wilttu
| |
− | den maistr~ Effen</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>Wes der Krieg raumet /
| |
− | Oben nider würt er geschamet.
| |
− | In allen Winden /
| |
− | Haew / stich / schnid lere finden. </poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>wer der krieg Remet,
| |
− | oben Nider wirt er beschemet,
| |
− | jn allen winden,
| |
− | haw stich schnite leere winden,
| |
− | auch soltu Brrueffen,
| |
− | mit hawe stich oder schnite,
| |
− | jm allem treffen,
| |
− | den maistern wilt du si <del>treff</del> Effen,</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | | <br/> | + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015v.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015v.jpg|3|lbl=-|p=1}} |
− | <poem>wes der krieg Raumett
| |
− | obenn wirt es geschamett
| |
− | In allen winden
| |
− | haw stich shnidtt lerne vinden
| |
− | auch soltu mit
| |
− | brieffenn haw stich oder shnitte
| |
− | Inn allenn trefenn
| |
− | wiltu die Maÿsterr schwechenn /</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | <section end="Krieg"/><section begin="Blossen"/>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|3|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|4|lbl=-|p=1}} |
− | |-
| + | }} |
− | | | |
− | <poem><small>36</small>
| |
| | | |
− | <small>37</small> | + | {{Liechtenauer row LS|10 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019v.jpg|1|lbl=19v}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 004v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS Thott.290.2º 003v.jpg|3|lbl=-|p=1}}<ref>Talhoffer adds an additional couplet: {{section|Page:MS Thott.290.2º 004r.jpg|1|lbl=4r|p=1}}</ref> |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small style="color:#696969;">37a</small></poem>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|3|lbl=-}} |
− | | {{red|b=1|The Four Openings}} | |
− | <poem>Four openings know,
| |
− | :aim: so you hit certainly,
| |
− | without any danger
| |
− | :without regard for how he acts;
| |
− | <span style="color:#696969;">if you have correctly learned,
| |
− | :he will scarcely manage to strike.</span></poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[19r] Das ist võ den vier ploßenn'''
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>Vier ploß wiß
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 006v.png|2|lbl=-}} |
− | czu reme~ so schlegstu gewiß
| + | | <p><br/></p> |
− | an alle val
| + | |
− | an czweiuel wie er gepar</poem>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|4|lbl=-}} |
− | | {{red|b=1|Dÿe vier plossen /}} | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 003v.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>Vier plössen wisse {{red|/}}
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|2|lbl=-}} |
− | Reme so schlestu gewisse {{red|/}}
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 42bv.jpg|6|lbl=-}} |
− | An alle vare {{red|/}}
| |
− | An zweÿfel wie er geparr</poem>
| |
− | | '''[3r] {{red|von den vir plößen}}''' | |
− | <poem>{{red|vier plöß wisse
| |
− | Der hab acht so schlechtu gewisse
| |
− | nit slach ungefar
| |
− | lug eben wie er gebar}}</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>Veyr blos dey wisse
| |
− | Tho reme~ so slastu gewisse
| |
− | an alle gevare
| |
− | antzwyuel wy er gebae~</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>'''[62r]''' Vier blosse wiße
| |
− | zu reme~ '''[62v]''' So slegstu gewisse
| |
− | ane fare</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>4 ploz
| |
− | reme so schlechstu gewiß
| |
− | an alle vare
| |
− | an zweifel wie<sup> er </sup>gepor</poem>
| |
− | | '''die vier plossenn''' | |
− | <poem>[V]jer plosse wisse
| |
− | zu ramen so slechstu gewisse
| |
− | an alle far
| |
− | ann[e] zweyffl wild dich rechen </poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Die vier blossen zu° breche~}} | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015v.jpg|4|lbl=-}} |
− | <poem>Vier blossen wisse
| |
− | reme so schlechstu gewÿsse
| |
− | An alle far
| |
− | '''[5v]''' on zwifel wie er gebar ~ ~~ ~</poem>
| |
− | | '''Die vir Plos'''
| |
− | <poem>Vier Plossen wisse
| |
− | zuramen, so schlechstu '''[2v]''' gewisse
| |
− | an alle var
| |
− | an Zweifel wie er geparr</poem>
| |
− | | '''[B] Von 4 Pleſſen'''
| |
− | <poem>Vier pleſʒ wiſſe /
| |
− | ʒvraummen ſo ſchlechſtu gwiſſe /
| |
− | an alle far /
| |
− | wie er gepar</poem>
| |
− | | '''Das ist von den vier blössen'''
| |
− | <poem>Die einer blöss wis zu
| |
− | Remen so schlechst gwiss
| |
− | on alle far
| |
− | on alle zweiuel wie er gebar
| |
− | hastu es vernomen
| |
− | zu kain schlag mag er komen</poem>
| |
− | | '''[42v] Das ist von den 4 blösen +'''
| |
− | <poem>Die vier blöss wisse zu
| |
− | Remen so schlechst gwis
| |
− | on alle far
| |
− | on alle zweiffel wie er gebar
| |
− | hast dus vernomen
| |
− | zu kaim schlag mag er komen</poem>
| |
− | | '''[Vv] Von vier blößen.'''
| |
− | <poem>Vier Bloesse wisse.
| |
− | Zuraumen / so schlegstu gewisse /
| |
− | On alle fahr /
| |
− | Wie er gebar.</poem>
| |
− | | '''Die vier plössen,'''
| |
− | <poem>Vier plösse<sup>wisse</sup>
| |
− | Remen, so schlechstu gewise,
| |
− | an alle var
| |
− | Der Zweifel wirt er gewar</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|5|lbl=-}} |
| + | }} |
| + | |
| + | {{Liechtenauer row LS|11 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019v.jpg|2|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''[51v] Von 4 plessen /''' | + | {{section|Page:Cod.44.A.8 004v.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.44.A.8 005r.jpg|1|lbl=5r|p=1}} |
− | <poem>Vier pless wiss | + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004r.jpg|2|lbl=-}} |
− | zuraumenn so shlechstu gwiss
| + | | <p><br/></p> |
− | an alle gfar
| + | |
− | wie er geparr</poem>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|4|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 006v.png|3|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 007r.png|1|lbl=07r|p=1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | |- | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|5|lbl=-}} |
− | | | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 003v.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem><small>38</small>
| |
| | | |
− | <small>39</small>
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 004r.jpg|1|lbl=04r}} |
− | | + | | {{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <small>40</small>
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|1|lbl=43r}} |
− | | + | | |
− | <small style="color:#696969;">40a</small>
| |
− | | |
− | <small>41</small>
| |
− | | |
− | <small style="color:#696969;">41a</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|To Counter the Four Openings}} | |
− | <poem>If you want to avenge yourself,
| |
− | :break the four openings with skill:
| |
− | double above,
| |
− | :transmute below correctly. | |
− | I say to you truthfully: | |
− | :no one can defend himself without danger;
| |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">And frighten at no man,
| |
− | :Stand and look at him earnestly;</span>
| |
− | if you have correctly learned,
| |
− | :he will scarcely manage to strike.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist wie mã dÿ vier ploßenn sol prechñ''' | + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 015v.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016r.jpg|1|lbl=16r|p=1}} |
− | <poem>Wiltu dich rechenn
| |
− | die vier ploß chunstigliche~ prechenn
| |
− | obñ doplir
| |
− | vndenn recht mudier
| |
− | ich sag fur war
| |
− | sÿ schutzt kein man aneuar
| |
− | | |
− | | |
− | hastu eß vernome~
| |
− | czu slag mag er klein chume~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Dye vier plossen zw prechen /}} | |
− | <poem>Wildu dich rechen {{red|/}} | |
− | Dye vier plöss kunstlich prechen {{red|/}}
| |
− | Oben duplir {{red|/}}
| |
− | Nyden recht mutir {{red|/}}
| |
− | Ich sag fur war {{red|/}}
| |
− | Sich schützt kein man ane far {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Hastu vernomen {{red|/}}
| |
− | zu slag mag er klain kummen</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Die vier plöß brechen}}
| |
− | <poem>wiltu dich rechen
| |
− | Die vier ploß künstlich brechen
| |
− | obnen toplir
| |
− | unden recht mutir
| |
− | So sag ich ouch dier fürbaß
| |
− | stand vest und biß nit laß
| |
− | und erschrick ab kainen man
| |
− | stand und sich in ernstlich an
| |
− | hastuß denn recht vernomen
| |
− | zuo dem slag mag er nit kumen</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>wiltu dich rechen
| |
− | veir bloß ku~stichlike~ breche~
| |
− | Oben dupple~
| |
− | Dar neden rechte mude~
| |
− | Ich sages dy vorwar
| |
− | Dich schutzet nemãt anevar
| |
− | | |
− | | |
− | hastu es vornomen
| |
− | Tho slage mach er claine kom</poem>
| |
− | | <br/><br/><br/>
| |
− | <poem>'''[61r]''' Oben duplir
| |
− | '''[61v]''' Niden mutier</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>wiltu die recht[e]n
| |
− | 4 plez kunstlich prech[e]n
| |
− | oben duplir
| |
− | vn[d] recht mutire
| |
− | jch sag dir für war
| |
− | keiner schuczt seich [sic] ane var
| |
− | | |
− | | |
− | hastu dz v[er]nom[e]n
| |
− | so zu schlag mag er kleine kom[e]n</poem>
| |
− | | '''die vier plossen kunstlich prechen'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Oben duplier
| |
− | in dem vecht mutier
| |
− | jch sag fur war
| |
− | sich schaczt kain man ane far
| |
− | | |
− | | |
− | hastu vernumen
| |
− | zu slag mag er klain chumen</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Die vier blossen zu° brechen}} | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|6|lbl=-}} |
− | <poem>Wilt du dich rechen
| + | }} |
− | die <del>für</del> vier blossen künstlichen brechen
| |
− | Oben duplir
| |
− | vnden recht ~ mutiern
| |
− | Ich sage dir für war
| |
− | Sich schit kain man an far
| |
− | | |
− | | |
− | Hast du recht vernom~en
| |
− | zu° schläge mag er clain kum~eñ ~</poem>
| |
− | | '''Die vir Plossen zu prechen'''
| |
− | <poem>Wildu dich rechen
| |
− | die vier plös kunstlich / prechen,
| |
− | Oben duplir
| |
− | niden recht mutirr /
| |
− | Ich sag fur war
| |
− | sich schutzt kam man one / far
| |
− | | |
− | | |
− | Hastu vernomen
| |
− | zu schlag mag er nit / wol komen</poem>
| |
− | | '''Vier Pleſʒ prechñ'''
| |
− | <poem>Wildu dich rechen /
| |
− | die fier pleſʒ kunſtlich prechen /
| |
− | oben duplier
| |
− | vnden recht mutier /
| |
− | ich ſag dir furwar /
| |
− | ſich ſchucʒt kain man anfar
| |
− | | |
− | | |
− | haſtu mich vernumeñ /
| |
− | ʒu ſchlag mag er nit kumeñ</poem>
| |
− | | '''Das ist wie man die vier blöss brechne sol'''
| |
− | <poem>Wilstu dich Rechen
| |
− | die vier blöss kunstlich brechne
| |
− | du oben dupplier
| |
− | unden zu Recht muttier
| |
− | ich sags dir vi[ ] war
| |
− | sich bschust kain man one far
| |
− | | |
| | | |
− | hastu vernomen
| + | {{Liechtenauer row LS|12 |
− | zu schlagen mag ir kainer komen
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019v.jpg|3|lbl=-}} |
− | das son ich vernomen</poem>
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005r.jpg|2|lbl=-}} |
− | | '''+ Das ist wie man die 4 blöss brechen sol'''
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Wilttu dich Rechen | + | | <p><br/></p> |
− | die vier blöss kunstlichen brechen
| |
− | du oben dupplier
| |
− | vnden zu recht muttier
| |
− | ich sags dir virwar
| |
− | sich bschitzt kain man one far
| |
| | | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|5|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | hastu vernomen
| + | {{paget|Page:Cgm 1507|58r|jpg|p=1}}<br/>{{paget|Page:Cgm 1507|58v|jpg|p=1}} |
− | zu schlagen mag ir kainer komen
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|4|lbl=-}} |
− | ha das han ich vernomen</poem>
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 007r.png|2|lbl=-}} |
− | | '''Vier Blöße brechen.''' | + | | <p><br/></p> |
− | <poem>Wiltu dich rechen / | |
− | Die vier Blöße kunstlich brechen /
| |
− | '''[VIr]''' Oben duplier /
| |
− | Unden recht mutier.
| |
− | Ich sag dir fürwar /
| |
− | Sich schützt kein man on fahr.
| |
| | | |
− | | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|6|lbl=-}} |
− | Hastu mich vernomen /
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 004r.jpg|2|lbl=-}} |
− | Zu schlag mag er nit kommen.</poem>
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|4|lbl=-}} |
− | | '''Die vier plössen zubrechen''' | + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>Wiltdu dich rechen
| |
− | vier plösse kunstlich brechen.
| |
− | obenn Dupliere<ref>Between "Dupliere" and "doniden" there is a lack of space, possibly the "d" was added later.</ref>
| |
− | doniden rechte mutiere,
| |
− | jch sag für war,
| |
− | sich Schucz kain mann an vare,
| |
− | | |
− | | |
− | hastu vernomen,
| |
− | zu, schlagen mag er Cleine <del>khumen</del> kumen</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016r.jpg|2|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''Vier ples prechenn /''' | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 048v.jpg|7|lbl=-}} |
− | <poem>Wiltu dich Rechen
| + | }} |
− | die vier bles kunstlich brechen
| |
− | Oben duppillier
| |
− | vnden recht muttier
| |
− | Ich sag dir virwar
| |
− | sich shuzt kain man ane far
| |
| | | |
| + | {{Liechtenauer row LS|13 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004r.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | hastu mich vernomen
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|6|lbl=-}} |
− | zushlagen mag</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|5|lbl=-}} |
| | | | | |
− | <section end="Blossen"/><section begin="Krumphaw"/>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 007r.png|3|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 007v.png|1|lbl=07v|p=1}} |
− | |- | + | | <p><br/></p> |
− | | <br/><br/> | |
− | <poem><small>42</small>
| |
− | | |
− | <small>43</small>
| |
− | | |
− | <small>44</small>
| |
− | | |
− | <small>45</small>
| |
− | | |
− | <small>46</small>
| |
| | | |
− | <small>47</small>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 056v.png|7|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|1|lbl=57r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 004r.jpg|3|lbl=-}} |
| | | |
− | <small>48</small></poem>
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 004v.jpg|1|lbl=04v}} |
− | | {{red|b=1|The Crooked Stroke}}<br/><br/>
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|5|lbl=-}} |
− | <poem>Crooked on him with nimbleness,
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|3|lbl=-}} |
− | :throw the point on the hands. | |
− | Who performs the crooked well,
| |
− | :with stepping he hinders many a stroke. | |
− | Strike crooked to the flats
| |
− | :of the Masters if you want to weaken them.
| |
− | When it clashes above,
| |
− | :Then move away, that I will praise.
| |
− | Don't do the Crooked, strike short,
| |
− | :Changing through show with this.
| |
− | Strike crooked to who irritates you,
| |
− | :the Noble War will confuse him,
| |
− | that he will not know truthfully
| |
− | :where he can be without danger.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist vom chrump haw dÿ außrichtu~g'''
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>
| |
− | | |
− | chru~p auff behendt
| |
− | wirff den ort auff dÿ hent
| |
− | chru~p wer wol seczet
| |
− | mit schrite~ vil hew leczet
| |
− | haw chru~p czu Im slahenn
| |
− | den meistern wiltu sy swechñ
| |
− | wenn eß gliczet obñ
| |
− | stant ab das wil ich lobñ
| |
− | chru~p ficht kurcz haw
| |
− | durch wechßel da mit schaw
| |
− | chru~p wer dich Irt
| |
− | der edel krieck In vor wirt
| |
− | das er nicht weiß vor war
| |
− | wue er ist aneuar</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Der krump haw /}} | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Krump auff behende {{red|/}}
| |
− | wirff dein ort auff dye hende {{red|/}}
| |
− | krump wer wol setzt {{red|~}}
| |
− | '''[4v]''' {{red|/}} Mit schriten vil haw letzt {{red|/}}
| |
− | Haw krump zu° flechen {{red|/}}
| |
− | Den maisterñ wiltu sy swechen {{red|/}}
| |
− | wenn es glitzst oben {{red|/}}
| |
− | So stand ab das wil ich loben {{red|/}}
| |
− | krump nit kurtz haw {{red|/}}
| |
− | Durch wechsel do mit schaw {{red|/}}
| |
− | krump wer dich Irret {{red|/}}
| |
− | Der edel kriegk in vor wirret {{red|/}}
| |
− | Das er nicht weiß vor war {{red|/}}
| |
− | wo es sey ane far</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von krumm // wiedre schnyd da kumm}}
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Werff. krum uff sin hende
| |
− | Slach den ort nach sinr lende
| |
− | und darby wol versetz
| |
− | Mit schaitler vil höw letst
| |
− | how uff sin fleche
| |
− | so tuostu in schwechen
| |
− | wenn eß knilt obnen
| |
− | So nym ab Daz wil ich loben
| |
− | und wer krum zu dir how
| |
− | Durch wechsel du in schow
| |
− | wil er Dich Irren
| |
− | Der krieg in verfieret
| |
− | Daz er nit nympt war
| |
− | wa er ist ungefar</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>krum uff bohe~de
| |
− | wirff den art uff dei hende
| |
− | krum wer wol setz
| |
− | In strite~ er vil hauve letz
| |
− | haw krüm tzom flechen
| |
− | Dey meiste~ wiltu sey swechen
| |
− | wem es glist oben
| |
− | Der sta abe das ger ich loben
| |
− | kru~ nicht kortze hauwe
| |
− | Dorch wessel dar mede schauwe
| |
− | krum wer dich irre
| |
− | Den edelen krich du fulvore
| |
− | Das er nicht wisse vorwar
| |
− | war er bolerpt ane var</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>'''[66v]''' Krumpf auf Behende
| |
− | werf den ort auf die hennde</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>kru[m]pt auff mit lang[en]
| |
− | wirff den ort auff die hende
| |
− | kru[m]p w[er] wol v[er]seczt
| |
− | mit schritt[e]n fil hew leczt
| |
− | hawe zu den flech[e]n
| |
− | den meist[er]n willtu sie swech[e]n
| |
− | wa[n] ez gliczt oben
| |
− | so drit ab dz ger ich lob[e]n
| |
− | ku[m]pt nicht kreuczhaw
| |
− | d[er]ch wechsel<ref>There is probably a missing letter here, making it "durchwechseln".</ref> da[r] [mi]t schaw
| |
− | kru[m]p w[er] v[er]irret
| |
− | d[er] edel krig dz v[er]wirret</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>[K]rump auf Behende
| |
− | wurf den ort auf die hennde
| |
− | chrump wer wol siczet
| |
− | mit sch reit[e]n vil hew lecz
| |
− | haw chrump mit flechen
| |
− | den maistern wild dw sy swech[e]n
| |
− | wenn es gliczt oben
| |
− | so stand ab das wil ich dich loben
| |
− | chrump nicht churcz haw
| |
− | durch wechsel da mit schaw
| |
− | chrump wer dich irret
| |
− | der edl krieg in ver wiret
| |
− | das er nit wais fur war
| |
− | wo er sey jnen far</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Der <del>Km</del> Krumphaw°}} | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|1|lbl=49r}} |
− | <poem>
| + | }} |
− | | |
− | Krump vff behende
| |
− | wirff den ort vff die hende
| |
− | | |
| | | |
− | Haw krump zu° den flöchen
| + | {{Liechtenauer row LS|14 |
− | den maÿstern wilt sÿ <del>schaw</del> schwöchen
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 019v.jpg|5|lbl=-}} |
− | Wenn er <del>blitzt</del> klitzt oben
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005r.jpg|4|lbl=-}} |
− | so stand ab dz will ich loben
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004v.jpg|1|lbl=4v}} |
− | krüme nitt '''[6r]''' <del>[illegible]</del> kurcz haw~e
| + | | <p><br/></p> |
− | durch wechsel do mitt schowe
| |
− | <del>kumpt</del> krumpt wer dich Ir°et
| |
− | der edel krieg <del>In</del> In verwirret
| |
− | daß er nitt waist für war
| |
− | wo er sÿ one far ~:•</poem>
| |
− | | '''Krumphau'''
| |
− | <poem>
| |
| | | |
− | Krump auff behende
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|7|lbl=-}} |
− | wirff dein ort auff die / hende
| + | | <p><br/></p> |
− | Krump wer wol setzt
| |
− | mit schriten vil
| |
− | '''[3r]''' Krump zu flechn
| |
− | den maisternn / wildu sie schwechen.
| |
− | Wan es glitzt oben
| |
− | so stand / ab das wil ich loben.
| |
− | Krump nicht kurtz haw /
| |
− | Durchwechsel domit schaw.
| |
− | Krump wer dich irret
| |
− | der edel krigk in vorwirret
| |
− | Das er nicht weiß / vor war
| |
− | wo er sey ane far</poem>
| |
− | | '''[Biii] DAS ander gleger wirdt gnandt hangendtort vnd iſt ʒwifach''' | |
− | <poem>krump auff pehendt / | |
− | wirff dein ort auff die hend /
| |
− | krump wer wol ſecʒt /
| |
− | mit ſchritñ wil heu lecʒt
| |
− | hau krump ʒn flechñ
| |
− | wildu die maiſter ſcwechen
| |
− | wan es glicʒt obñ /
| |
− | ſo ſtand ab das thu ich lobñ /
| |
− | krump mit kurcʒ hav /
| |
− | durch wexel da mit ſchav /
| |
− | krump wer dich irret /
| |
− | der edel krig dar aufuerfeuret
| |
− | das erfur war
| |
− | nicht waiſʒ wo er iſt anfar</poem>
| |
− | | '''Das ist die ausrichtung vom krumphaw'''
| |
− | <poem> | |
| | | |
− | Krumphaw auff behend
| + | <br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|69r|jpg|p=1}}<br/><br/><br/><br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|65v|jpg|p=1}} |
− | wirff den ortt auff die hend
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|6|lbl=-}} |
− | wer wol versecht
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 007v.png|2|lbl=-}} |
− | mit schreitten er vil haw lest
| + | | <p><br/></p> |
− | haw krumb zu der vlechen
| |
− | wilstu den maistr schwechen
| |
− | wan es glist oben
| |
− | so sets ab das wil ich loben
| |
− | kum und schlecht und kurts haw
| |
− | dein durchwechsel damit schaw
| |
− | haw krumb wer dich erett
| |
− | der edel kriegs in verwirett
| |
− | das er nit waist vir war
| |
− | wie er gebar</poem>
| |
− | | '''+ Das ist die ausrichtung vom krumphaw'''
| |
− | <poem> | |
| | | |
− | Krumphaw auff behend
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|2|lbl=-}} |
− | wirff den ortt auff die hend
| |
− | wer wo[l] versetzt
| |
− | mit schreitten er vil hew letzt
| |
− | haw krumb zu de[n] flöchen
| |
− | wilttu den maister schwechen
| |
− | wan es glitzt ob[ñ]
| |
− | so setz ab das wil ich loben
| |
− | krump vnd schlecht vnd kur[tz] haw
| |
− | dein durchwechsel damit schaw
| |
− | haw krumb wer dich Irret
| |
− | der edel krieg in vorwirrett
| |
− | das er nÿt waist virwar
| |
− | wo er ist on alle far wie er gebar</poem>
| |
− | | '''[VIIIr] Das ander Läger würdt genant Hanged ort / und ist zwifach''' | |
− | <poem>Krump auff behend /
| |
− | Würff dein ort auff die hend /
| |
− | Krump wer wol setzt /
| |
− | Mit schriten vil haew letzt.
| |
− | Haw krump zur flechen /
| |
− | Wiltu die meyster schwechen.
| |
− | Wann es glitzt oben /
| |
− | So stand ab / das thu ich loben.
| |
− | Krump mit Kurtzhaw /
| |
− | Durchwechsel damit schaw.
| |
− | Krump wer dich irret /
| |
− | Der edel Krieg daruff verferet
| |
− | Das er fürwar /
| |
− | Nit weyß wo er ist one fahr. </poem>
| |
− | | '''Der krumbhaw''' | |
− | <poem>Krumb auff behende
| |
− | wirff deinen ort auff die hende,
| |
− | krumb wher wol seczt,
| |
− | mit schriten vil hew leczt,
| |
− | haw krumb zuflech[en]
| |
− | '''[15v]''' den maistern wiltdu si schwechen,
| |
− | wen es kliczt ob,
| |
− | so stannd ab, das will jch loben,
| |
− | krumb mit kurcz hau,
| |
− | durchwechsel damit schaw,
| |
− | krumb wer dich jrret,
| |
− | der Edl krieg verwirrret,
| |
− | das er nicht waiß fur war,
| |
− | wo er seyone var,</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 004v.jpg|2|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005r.jpg|1|lbl=05r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44r.jpg|6|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|4|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''[53r] Das anderr glegerr wirdtt genandtt hangentortt vnd Ist zwifach''' | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016r.jpg|4|lbl=-}} |
− | <poem>krump auff / Behenndtt
| |
− | wirff dein Ortt auf die hendt
| |
− | krumpt wer woll sezt
| |
− | Mit shritten vill hew Lezt
| |
− | haw krump zu der flechen
| |
− | wiltu die Maÿsterr Schwechenn /
| |
− | wan Es glizt Oben
| |
− | so standt ab das thue Ich loben
| |
− | krump mit kurzhaw /
| |
− | Durchwexell damitt schaw
| |
− | krump wer dich Irett
| |
− | der Edel krieg darauf verfierett
| |
− | das er virwar
| |
− | nicht waiss wo er Ist one farr /</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | }} |
| + | |
| + | {{Liechtenauer row LS|15 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|1|lbl=20r}} |
| | | | | |
− | <section end="Krumphaw"/><section begin="Twerhaw"/>
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 005r.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|1|lbl=5v|p=1}} |
− | |- | + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004v.jpg|2|lbl=-}} |
− | | <br/><br/> | + | | <p><br/></p> |
− | <poem><small>49</small>
| |
| | | |
− | <small>50</small>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|8|lbl=-}} |
| + | | |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|7|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 007v.png|3|lbl=-}} |
| | | |
− | <small>51</small> | + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008r.png|1|lbl=08r}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>52</small></poem>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|3|lbl=-}} |
− | | {{red|b=1|The Thwart Stroke}}<br/><br/> | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005r.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>The Thwart Stroke takes
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|1|lbl=44v}} |
− | :whatever comes from the roof. | + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|5|lbl=-}} |
− | Thwart with the strong,
| |
− | :note your work with this.
| |
− | Thwart to the Plow;
| |
− | :to the Ox hard together.
| |
− | He who thwarts well
| |
− | :with springing he endangers the head.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ twi°g haw dye außrichtu~g'''<br/><br/>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016r.jpg|5|lbl=-}} |
− | <poem>Twirg benymet
| |
− | waß võ dem tag he<sup>r</sup> / chomet
| |
− | twirg mit sterck
| |
− | dein ayrbeyt da mit merck
| |
− | twirg czu dem pflug
| |
− | czu dem ochßenn hartt gefug
| |
− | waß sich wol twirgt
| |
− | mit spru~genn dem hawet vast gevar</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Der twer haw /}}<br/><br/> | |
− | <poem>Twer benympt {{red|/}}
| |
− | was vom tag her chümpt {{red|/}}
| |
− | Twer mit der sterck {{red|/}}
| |
− | Dein arbait do mit me°ck {{red|/}}
| |
− | Twer zw dem pflueg {{red|/}}
| |
− | zw dem ochsen hart gefüg {{red|/}}
| |
− | Was sich wol twert {{red|/}}
| |
− | mit sprüngen dem haupt gevert {{red|/}}</poem>
| |
− | | '''[3v] {{red|Die tailung der kunst nach dem text den rechten weg und die uß richtung der zwierhin}}'''
| |
− | <poem>Die zwierh benympt
| |
− | waß von dem tag her kympt
| |
− | und die zwierh mit der stercke
| |
− | Din arbait darby mercke
| |
− | zwierh zuo dem pfluog
| |
− | zuo dem ochsen hart gefuog
| |
− | waß sich wol zwircht mit springen
| |
− | Dem mag ouch gar wol gelingen</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>Twirch bonimpt
| |
− | was van dage kumpt
| |
− | Twirch mid der sterck
| |
− | Den arbeit dar mede merck
| |
− | Twirch tzo dem ploch
| |
− | [Iv] Tho dem ossen hart gevoch
| |
− | waz sich wol weret
| |
− | Mit sprunck dem houede geueret</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/><br/> | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Tewr ni[m]pt
| + | }} |
− | waz vo[m] himel h[er]ab kimpt
| |
| | | |
| + | {{Liechtenauer row LS|16 |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | Haw zu den pfluge
| + | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|2|lbl=-}} |
− | zu den nest[e]n vngefuge</poem>
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|2|lbl=-}} |
− | | '''der twer haw'''<br/><br/> | + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004v.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>[T]wer benimpt | + | | <p><br/></p> |
− | was vom tag her chumbt
| + | |
− | twer mit der sterck
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|9|lbl=-}} |
− | dein arbait damit mercke
| |
− | Twer zu dem pflueg
| |
− | zw dem ochsen hart gefueg
| |
− | was sich wol twert
| |
− | mit sprungenn dem haubt gefert</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Der zwerchhaw°}}<br/><br/> | + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|8|lbl=-}} |
− | <poem>Zwerch benimpt
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008r.png|2|lbl=-}} |
− | was vmtag her <del>kunpt</del> kumpt
| + | | <p><br/></p> |
− | Zwer mitt der störck
| + | |
− | dein arbait da mitt mörck
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|4|lbl=-}} |
− | Zwer zu° dem pflüg
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005r.jpg|3|lbl=-}} |
− | zu° dem ochsen hart gefüg
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|2|lbl=-}} |
− | Waß sich wol zwert /
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43r.jpg|6|lbl=-}} |
− | mitt spring~ dem haüpt gefert</poem>
| |
− | | '''Zwerhaw'''<br/><br/> | |
− | <poem>Twer benimpt
| |
− | was vom tag her kumpt
| |
− | Zwer mit / der sterck
| |
− | dain arbait do mit merck
| |
− | Zwer zu dem / Pflug
| |
− | zu dem Ochsen hart gefug
| |
− | Was sich / wol zwert
| |
− | mit sprungen dem haupt geuert. </poem>
| |
− | | '''[Bii] Eyſrñ portñ'''<br/><br/> | |
− | <poem>twir benimpt /
| |
− | waſʒ von tag her kumpt /
| |
− | twir mit der ſterck /
| |
− | dein arbait dar mit merck /
| |
− | twir ʒv dem pflug /
| |
− | ʒv dem och?en gehort gfug
| |
− | waſʒ ſich wol twiret /
| |
− | dem haupt mit ſpringen gferet /</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung vom Zwerchhaw'''<br/><br/> | |
− | <poem>Die Zwerchhaw benimptt
| |
− | was vom tag herkompt
| |
− | die Zwerch mit der sterckhe
| |
− | dein arwait damitt mercke
| |
− | ochs pflug alber
| |
− | vom tag ist wol sein fug
| |
− | was sich wol Zwercht
| |
− | mit springen dein haubt (haust) geferet</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung vom zwerchhaw'''<br/><br/> | |
− | <poem>Die zwerchhaw benimpt
| |
− | was vom tag herkompt
| |
− | die zwerch mit der sterckhe
| |
− | dein arwait damit merckhe
| |
− | ochs pflug alber
| |
− | vom tag ist wol sein fug
| |
− | was sich wol zwerchtt
| |
− | mit springem deim haupt geferett</poem>
| |
− | | '''[VIIv] Eisern Pforten.'''<br/><br/> | |
− | <poem>Zwir benimpt
| |
− | Was von Tach her kümpt.
| |
− | Zwir mit der sterck /
| |
− | Dein Arbeit damit merck.
| |
− | '''[VIIIr]''' Zwir zu dem Pflug /
| |
− | Zu dem Ochsen ghört fug.
| |
− | Was sich wol Zwiret /
| |
− | Dem haupt mit springen gfiert.</poem>
| |
− | | '''Der Twer haw'''<br/><br/> | |
− | <poem>Twer benymbt,
| |
− | was von dem tag darkumbt,
| |
− | were mit der sterckhe,
| |
− | dein arbait derh mit merckhe,
| |
− | twere zu dem pluge,
| |
− | zu dem ochsen hart gefuge,
| |
− | was sich wol tweret,
| |
− | mit springen dem haubt gefert,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|1|lbl=16v}} |
| | | | | |
− | | '''[52v] Eissen portten /'''<br/><br/> | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|4|lbl=-}} |
− | <poem>zwer benimbt
| + | }} |
− | was vom tag herkombt
| |
− | zwir mit der sterckhe
| |
− | dein arbaitt darmitt merckhe
| |
− | zwir zu dem pflug
| |
− | zu dem Ochsen gehertt fueg
| |
− | was sÿ woll zwertt
| |
− | dem haubt mit springen gfertt</poem>
| |
− | | | |
− | | | |
− | <section end="Twerhaw"/><section begin="Fehler"/>
| |
− | |-
| |
− | | <poem><small>53</small>
| |
| | | |
− | <small>54</small> | + | {{Liechtenauer row LS|17 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>55</small> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|10|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>56</small> | + | {{paget|Page:Cgm 1507|66r|jpg}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|9|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008r.png|3|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>57</small></poem>
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|5|lbl=-}} |
− | | <poem>Whoever conducts the Failer | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005v.jpg|1|lbl=05v}} |
− | :from below he hits at his will. | + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|3|lbl=-}} |
− | The Reverser enforces the
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|1|lbl=43v}} |
− | :running through and also brings wrestling. | |
− | The elbow take certainly,
| |
− | :spring into his balance. | |
− | Double the Failer,
| |
− | :if you hit, also make the slice. | |
− | Twice further on,
| |
− | :step to the left and do not be slow.</poem>
| |
| | | | | |
− | | <poem>welch° ver furet | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|2|lbl=-}} |
− | von vndenn nach wunsch er ruret
| + | | |
− | vor ker twinget
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|5|lbl=-}} |
− | durch lauff var auff mit ringenn
| + | }} |
− | den elnbogñ gewiß ny~
| |
− | spring in dÿ wag
| |
− | vel er czwifach
| |
− | triff mey~ den snyt mit mach
| |
− | czwifach eß fur baß
| |
− | schreit in den tag vnd biß nicht laß ~</poem>
| |
− | | <poem>Veler wer fürt {{red|/}}
| |
− | Von vnden nach wünscher rurt {{red|/}}
| |
− | Vekerrer twingt {{red|/}}
| |
− | Durchläuffer auch mit ringt {{red|/}}
| |
− | den elpogen {{red|/}} Gewiß nÿm
| |
− | spring im in die wage {{red|/}}
| |
− | Veler zwifach {{red|/}}
| |
− | Trifft mann den schnit mit mach {{red|/}}
| |
− | Zwifach es fürpas {{red|/}}
| |
− | Scheitt in linck vnd pis nicht las {{red|~}}</poem>
| |
− | | <poem>Den fälar darmit fiern
| |
− | unden uff mit wunsch her rieren
| |
− | verkere mit zwingen
| |
− | Durch louff ouch mit ringen
| |
− | Den elenbog nym
| |
− | in der wäug
| |
− | | |
− | und mach den fäler nit träg
| |
− | zwifachß fürbaß
| |
− | schnid lingg yn und biß nit laß</poem>
| |
− | | <poem>wilcher wer voret
| |
− | Nach wusch er vnden roret
| |
− | vorkerer trwingen
| |
− | Dorch loffer mid ringet
| |
− | Mid dyne~ ellebogen
| |
− | Gewys sprinck i~ dei wagen
| |
− | Den feller tzwwachen
| |
− | Driff man den snyd mid mache
| |
− | Dzwiuachen is vorbas
| |
− | Strit i~ linx wes nicht las</poem>
| |
− | | <poem>
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[67r]''' Nimb den Elnbogen
| |
− | in die wage
| |
− | | |
| | | |
| + | {{Liechtenauer row LS|18 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS Thott.290.2º 004v.jpg|5|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|1|lbl=5r|p=1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | Schryt in den tag bis nit zulas </poem>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|11|lbl=-}} |
− | | <poem>feiler v[er] firet | |
− | von vnte[n] nach wunsche rurt
| |
− | vor kerer twingz
| |
− | durch lauff werff auch mit ringz
| |
− | | |
− | | |
− | failer zwifach[e]n
| |
− | den allt[e]n snit mitte mache
| |
− | zweifachz furbaz
| |
− | drit jn hut nit pis laß</poem>
| |
− | | <poem>feler <del>wer</del> füeret<ref>W has been corrected to V.</ref> | |
− | nach wunnsch er ruret
| |
− | verkerer twinget
| |
− | durchlauf ser auch mit ringet
| |
− | den elpogenn gewis nym
| |
− | spring in die wage
| |
− | '''[105r]''' feler zwifach
| |
− | trift man den schnit mit macht
| |
− | zwifach es furwas
| |
− | schreit in linck vnd pis nit los</poem>
| |
| | | | | |
− | | <poem>Welcher vor füret | + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|10|lbl=-}} |
− | von vndenn nach wunsch rüret
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008v.png|1|lbl=08v}} |
− | Ver kerer <del>st</del> zwinget
| + | | <p><br/></p> |
− | Durch lauffer auch mitt ringet
| |
− | Den <del>el</del> elnpogen gwÿß nÿm
| |
− | springe eine In die wäge
| |
− | weler zwifach
| |
− | '''[6v]''' trifft man den schnit mit mach
| |
− | zwifach fürbaß
| |
− | schreÿt In linck vñ bÿß nit las ~:•</poem>
| |
− | | <poem>Feler wer furt | |
− | von unden nach wunsch er rürt
| |
− | '''[3v]''' Verkerrer zwingt
| |
− | durchlauffer auch mit ringt /
| |
− | den elpogen gewis nim
| |
− | spring in die wage.
| |
− | Feler / zwifach
| |
− | trift mann den schnit mit mach
| |
− | zwi/fach es furpas
| |
− | schreit in linck und pis nicht laß</poem>
| |
− | | <poem>feler ver fueret / | |
− | nach wunſch er rueret /
| |
− | verkerer twingt /
| |
− | durchlauffen auch mit ringt /
| |
− | den elpogñ gwis nim
| |
− | vnd ſpring in die wag /
| |
− | feler ʒwifach /
| |
− | trift man den ſchnidt mit macht /
| |
− | cʒwifach es furpas /
| |
− | ſchreidt in linck pis nit laſʒ </poem>
| |
− | | <poem>was veler verfier[ ]itt
| |
− | unden nach wunsch hervierett
| |
− | verkerer Zwingr
| |
− | durchlauffr damit Ringett
| |
− | nim dein elenpagen
| |
− | gewiss '''[44v]''' Spring im wol in dir wage
| |
− | nim den glingken ellenpogen
| |
| | | |
− | Zwifach mit macht virbas
| + | <p><br/><br/><br/><br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|6|lbl=-|p=1}}</p> |
− | schreitt in lingkn und bis nit lass</poem>
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005v.jpg|2|lbl=-}} |
− | | <poem>was veler verfiern
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|4|lbl=-}} |
− | vnden nach wunsch heruerent [?]
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|2|lbl=-}} |
− | verkerer zwinger
| |
− | durchlauffer damit Ringett
| |
− | nim dein ellenpogen
| |
− | gewiss sprin[g] Im wol in die wage
| |
− | nim den glingken elenpogen
| |
− | | |
− | zwische[n] mit macht virbas
| |
− | schreitt in lingken vnd bis nit lass</poem>
| |
− | | <poem>Feler verfüret /
| |
− | Nach wunsch er rüret.
| |
− | Verkerer zwingt /
| |
− | Durchlauffen auch mit ringt.
| |
− | Den elnpogen gewiß nim /
| |
− | unnd spring in die wag /
| |
− | Feler zwifach /
| |
− | trifft man den schnidt mitt macht /
| |
− | Zwifach es fürbaß /
| |
− | Schreit in linck / biß nit laß</poem>
| |
− | | <poem>veller verfüret, | |
− | von vnden nach wunsche, er ruret,
| |
− | verkert zwinget,
| |
− | durch lauffen Ouch mit Ringet,
| |
− | den elenbogen gewis nym,
| |
− | spring jn[n] die wage,
| |
− | veller zwifach,
| |
− | drifft man den snit mit mache,
| |
− | zwiefachs furbas
| |
− | schret jn linckh vnd bes nicht laß,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | <poem>veller verfieret | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|6|lbl=-}} |
− | nach wunnhsh er Rirrett
| + | }} |
− | verkerer zwinger
| |
− | durchlauffen auch mitt Ringett
| |
− | den Ellenbogen gwis Nim
| |
− | vnd spring In die wag
| |
− | veller zwifach
| |
− | trifft mann denn shnidt mitt macht
| |
− | zwifach es firbas
| |
− | shreÿdt in linckh bis nitt loss /</poem>
| |
− | | | |
− | | | |
− | <section end="Fehler"/><section begin="Schilhaw"/>
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | <poem><small>58</small>
| |
| | | |
− | <small>59</small> | + | {{Liechtenauer row LS|19 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|5|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|5|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>60</small> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|12|lbl=-}} |
− | | + | | |
− | <small>61</small>
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|11|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008v.png|2|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>62</small> | + | <p><br/><br/>{{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|7|lbl=-|p=1}}</p> |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 005v.jpg|3|lbl=-}} |
| | | |
− | <small style="color:#696969;">62a</small></poem>
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006r.jpg|1|lbl=06r}} |
− | | {{red|b=1|The Squinting Stroke}} | + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|5|lbl=-}} |
− | <poem>The Squinter breaks into
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|3|lbl=-}} |
− | :whatever a buffalo strikes or thrusts. | |
− | Who threatens to change through,
| |
− | :the Squinter robs him of it.
| |
− | Squint when he is short against you,
| |
− | :changing through defeats him.
| |
− | Squint to the point,
| |
− | :and take the throat without fear.
| |
− | Squint to the head above
| |
− | :if you want to damage the hands.
| |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">So may you stun him well –
| |
− | :Those failures bereave him of art.</span></poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[19v] Das ist võ schilhaw dy außrichtu~g'''
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|4|lbl=-}} |
− | <poem>Schiler enpricht
| |
− | waß puffler slecht oder sticht
| |
− | wer wechseln drat
| |
− | schiler da auß In berawbt
| |
− | schil kurcz Er dich an
| |
− | | |
− | schil czu dem ort
| |
− | ny~ den hals anevorcht
| |
− | schil czu den o<sup>e</sup>er
| |
− | wiltu bey dy orenn ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Der schilhaw /}} | |
− | <poem>Schiler ain pricht {{red|/}}
| |
− | was püffel slecht oder sticht {{red|/}}
| |
− | wer wechsel drawt {{red|/}}
| |
− | schiler dar aus Inn beraubt {{red|/}}
| |
− | Schil kürtzt er dich an {{red|/}}
| |
− | Durch wechsel gesigt im an {{red|/}}
| |
− | Schill zw dem ort {{red|/}}
| |
− | vnd nym den hals ane vorcht {{red|/}}
| |
− | Schill zw° dem öberñ {{red|/}}
| |
− | haubt hend wild du bedöberñ {{red|~}}</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Daz ist die uß richtung von der schillherin}}
| |
− | <poem>Schylher ain bricht
| |
− | waß püfler schlecht oder sticht
| |
− | wer von wechselhow drowt
| |
− | Schilher daruß in beroubt
| |
− | Schlecht er kurtz und ist dir gran
| |
− | Durchwechsel so gesigest im an
| |
− | Schilh zu dem ortte
| |
− | Nym den halß ane forchte
| |
− | Schilh zu<ref>Erster Buchstabe schwer zu lesen. Eve. Könnte auch "in" heißen.</ref> der obern schaittel
| |
− | Schlach starck wil er din baitten
| |
− | '''[4r]''' So machst du in wol betöwben
| |
− | Die faller in kunst berowben</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Scheller ein bricht
| |
− | was puffel slät od° sticht
| |
− | wer wessel drauwz
| |
− | Scheller em dar i~ borouz
| |
− | Schilt er kort dich an
| |
− | Dorsch wessel gesicht em an
| |
− | Schilt tzu dem arte
| |
− | ny~ den hals ane varte
| |
− | Schil zo dem obeñ
| |
− | hobt hende wiltu bodobeñ</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049r.jpg|7|lbl=-}} |
− | <poem>
| |
| | | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|1|lbl=49v}} |
| + | }} |
| | | |
| + | {{Liechtenauer row LS|20 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|6|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|6|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|13|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
| + | <p><br/><br/><br/>{{paget|Page:Cgm 1507|69v|jpg|p=1}} {{paget|Page:Cgm 1507|70r|jpg|p=1}}</p> |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|12|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 008v.png|3|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | Tewre zu dem orte
| + | {{section|Page:MS Dresd.C.487 057r.png|8|lbl=-}} |
− | ny[m] den halz ane forchte
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006r.jpg|2|lbl=-}} |
− | Schil zu den ob[er]n
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|6|lbl=-}} |
− | ist daz du jn wilt bedek[er]n</poem>
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|4|lbl=-}} |
− | | '''der schilhaw''' | |
− | <poem>[Sch]ilcher ein pricht
| |
− | was puffel slecht oder sticht
| |
− | wer wechsel drawt
| |
− | schilcher dar aus pe raubt
| |
− | schil kurczt er dichk ann
| |
− | vnd durch wechsel gesigt im an
| |
− | schilch zu dem ort
| |
− | vnd nym den hals an ne forcht
| |
− | schilch dem obern
| |
− | haupt hennd wild dw bederbenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Der schilhaw°}} | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|5|lbl=-}} |
− | <poem>Schiller In bricht
| |
− | waß buffel schlöcht oder <del>sch</del> sticht /
| |
− | wer wechsel drawet
| |
− | Schiller in daruß beraubet
| |
− | Schill körczt er dich / an
| |
− | durchwechsel gesigst Im an /
| |
− | Schill zu° dem ort
| |
− | vñ nÿm den halß on forcht
| |
− | Schill zu° dem obern
| |
− | ho~upt hend wilt du bedebern ~~:•</poem>
| |
− | | '''Schilhaw'''
| |
− | <poem>Schiler am pricht
| |
− | was puffel schlecht oder sticht /
| |
− | wer Wechsel drawt
| |
− | Schiler daraus er inn berabt /
| |
− | Schil kurtzt er dich an
| |
− | Durch wechsel gesigt im / an.
| |
− | schill zu dem ort
| |
− | und nim den hals ane vorcht /
| |
− | Schil zu dem öbern
| |
− | haupt hend wildu bedöbern</poem>
| |
− | | '''[(C4)] VOM SCHILHAV''' | |
− | <poem>Schiler pricht /
| |
− | waſʒ peufl ſchlecht oder ſticht /
| |
− | wer wexl trawet /
| |
− | ſchiler dar auſʒ yn be / raubet /
| |
− | ſchil kurcʒ er dich an /
| |
− | durch wexl gſigt im an,
| |
− | ſchilich cʒu dem ort /
| |
− | vñ nim den hal? ane forcht
| |
− | ſchil cʒv dem haupt obñ
| |
− | wildu betoben</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung vom schilthaw''' | |
− | <poem>Schilchr ein bricht
| |
− | was buffel schlecht oder sticht
| |
− | wer wechsol treibt
| |
− | mit schilchr wirtt er daraus beraubt
| |
− | schilcht er dich kurzan dein
| |
− | durchwechsel gsigt Im an
| |
− | schilch zu dem ortt
| |
− | und nim den halss on vorcht
| |
− | schilch zu dem haubt oben
| |
− | wilstu in betoben</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung vom schilthaw'''
| |
− | <poem>Schilcher enibricht
| |
− | was buffel schlecht oder sticht
| |
− | wer wechsel treibt
| |
− | mit schilcher wirtt er darauß beraubt
| |
− | schilcht er dich kurtz an dein
| |
− | durchwechsel gsigt Im an
| |
− | schilch zu dem ortt
| |
− | vnd nim den hals one vorchtt
| |
− | schilch zu dem haubtt oben
| |
− | wiltu in betoben</poem>
| |
− | | '''Vom Schilhaw.'''
| |
− | <poem>Schiler bricht /
| |
− | Was Püffel schlegt oder sticht /
| |
− | Wer Wechsel trauwet /
| |
− | Schiler ihn darauß beraubet /
| |
− | Schilt kurtz er dich an /
| |
− | Durchwechsel ihm gesiget an.
| |
− | Schilch zu dem ort /
| |
− | Unnd nim den hals on forcht /
| |
− | Schil zu dem haupt oben /
| |
− | Wiltu betoben.</poem>
| |
− | | '''Der von schilhaw'''
| |
− | <poem>Schiller einpricht,
| |
− | was puffel [sc]hlecht oder sticht,
| |
− | wer wechsel draut,
| |
− | schiller darumb in beraut,
| |
− | [sc]hil kurczt er dich an,
| |
− | durchwechsel, das sigt jm an,
| |
− | [sc]hil zu dem ort,
| |
− | vnd nym den hals one forcht,
| |
− | [sc]hill zu dem [o?]ben[?] haubt vnd hende,
| |
− | wilt du bedobern,</poem>
| |
| | | | | |
− | | | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|2|lbl=-}} |
− | | '''[65r] Vom Schillhau /''' | + | }} |
− | <poem>Schilher pricht
| |
− | was piffell schlecht oder sticht
| |
− | wer wexel trawet
| |
− | schiller darauss In beraubet
| |
− | schiler kurz er dich an
| |
− | durchwexell gsigt Im an
| |
− | schilich zu dem ortt
| |
− | vnd nim den hals one forcht
| |
− | schilch zu dem haubt oben
| |
− | wiltu betobenn /</poem>
| |
− | | | |
− | | | |
− | <section end="Schilhaw"/><section begin="Scheitelhaw"/>
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | <poem><small>63</small>
| |
− | | |
− | <small>64</small>
| |
| | | |
− | <small>65</small>
| + | {{Liechtenauer row LS|21 |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|7|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 005v.jpg|7|lbl=-}} |
| | | |
− | <small>66</small> | + | {{section|Page:Cod.44.A.8 006r.jpg|1|lbl=6r}} |
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>67</small></poem>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|14|lbl=-}} |
− | | {{red|b=1|The Scalp Cut}}
| |
− | <poem>The Scalper
| |
− | :is a danger to the face, | |
− | with its turn,
| |
− | :very dangerous to the breast.
| |
− | Whatever comes from him,
| |
− | :the Crown will take it.
| |
− | Slice through the Crown,
| |
− | :thus you will break it hard through.
| |
− | Press the strokes,
| |
− | :with slices pull them away.</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ dem schilthaw dy außrichtu~g'''
| |
− | <poem>Der scheÿtler
| |
− | dem antlicz ist geuar
| |
− | mit seiner ka<sup>e</sup>r
| |
− | der prust vast gevar
| |
− | waß võ Im chömet
| |
− | dy kron das abnymet
| |
− | sneyt durch dÿ kroen
| |
− | so prichstu sye hart schon
| |
− | dye sterck druck
| |
− | mit synne~ sÿ ab ruck</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Der schaittelhaw /}}
| |
− | <poem>Der scheitlar
| |
− | dem antlützt ist gevar {{red|/}}
| |
− | Mit seiner kar {{red|/}}
| |
− | der prüft vast gefer {{red|/}}
| |
− | '''[5r]''' was von ÿm kümpt {{red|/}}
| |
− | Dÿ kron das abnympt {{red|/}}
| |
− | Schneid durch dye kron {{red|/}}
| |
− | So prichstu sye hart schon {{red|/}}
| |
− | Dÿe striche druck {{red|/}}
| |
− | Mit schnÿtten sÿ ab zuck {{red|~}}</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Daz ist von dem schaittler Die ussrichtung etc.}}
| |
− | <poem>Der schaittler
| |
− | dem anttlüt ist gefar
| |
− | Mit siner kur
| |
− | Der prust vast gefar
| |
− | waß vom im da kumpt
| |
− | Die kron daz ab nympt
| |
− | Schnyd durch die kron
| |
− | So brichstu sie gar schon
| |
− | Die straich truck
| |
− | Mit schniden ab zuck</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Der scheitler
| |
− | Dem antlat is gar geitler
| |
− | An syner kare
| |
− | Der brust vast gewae~
| |
− | was von em kumpt
| |
− | Dey kron das abe nympt
| |
− | Snyt dorch dey cron
| |
− | So brichstu sey hart vñ schon
| |
− | Dey sterke drucke
| |
− | Mit sniten sey abe rucke</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | | <p><br/></p> |
− | <poem>de[r] schaitler
| |
− | deinß antlicz ist geforn
| |
− | mit seyn[e]n korn</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>[D]er schaitler
| |
− | ist dem antlucz geuar
| |
− | mit seiner kar
| |
− | der prust geuar
| |
− | was von im chumbt
| |
− | die kron
| |
| | | |
− | so prichstu sy hart schon
| + | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|13|lbl=-}} |
− | die stucke druck
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 009r.png|1|lbl=09r}} |
− | mit sniten sy abruck</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Der schaittelhaw°}} | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Der schille~
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|7|lbl=-}} |
− | ist dem antlitz ge'''[7r]'''fere
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|5|lbl=-}} |
− | mitt seine~ kere
| |
− | Der brust fast geu~er /
| |
− | waß võ im <del>kunpt</del> kumpt
| |
− | die krone daß abnÿmpt
| |
− | <del>schy</del> schnÿde <del>???</del>der doch die krone
| |
− | so brichst du sÿ hart schone
| |
− | Die stich druck
| |
− | mitt schnitt~ sÿ ab <del>zuch</del> zeüch ~:•</poem>
| |
− | | '''Schaittelhau''' | |
− | <poem>'''[4r]''' Der scheitler
| |
− | dem antlützt ist gevar
| |
− | mit seiner kar /
| |
− | der pruft ist gefer
| |
− | was von im kumpt
| |
− | die Kron / das abnimpt,
| |
− | schneid durch die kron
| |
− | so prichstu / sie hart schon
| |
− | die strich druck
| |
− | mit schnytten sy / ab zuck</poem>
| |
− | | '''[D] VOM SCHADTELHAV''' | |
− | <poem>Der ſchaitel
| |
− | dem antlicʒ iſt gfar
| |
− | mit ſeiner kar
| |
− | der pruſt vaſt gfar /
| |
− | was von ym kumpt /
| |
− | die kron das ab nimpt
| |
− | ſchneidt durch die kron
| |
− | ſo prichſtu ſye vaſt ſchon /
| |
− | die ſtich trucke
| |
− | mit ſchnitten ſy ab cʒucke</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem schaitelhaw'''
| |
− | <poem>Der schaitler
| |
− | dem antlis ist gefar
| |
− | mit seiner kar
| |
− | der brist vast unewar
| |
− | was von im kumpt
| |
− | dar die kron das abnimpt
| |
− | schneid durch die kron
| |
− | so brichstu sÿ hartt und schon
| |
− | die straich druckg durch
| |
− | mitt schniedn Sÿ ab zuckg</poem>
| |
− | | '''[43r] + Die ausrichtung von dem schaitelhaw''' | |
− | <poem>Der schaitler
| |
− | dem antlitz ist gefar
| |
− | mit seiner kar
| |
− | der brust vas[t] virwar
| |
− | was von im kumptt
| |
− | dar die kron das abnimpt
| |
− | schneid durch die kron
| |
− | so brichstu sÿ hartt vnd schon
| |
− | die straich druckh durch
| |
− | mit schneiden sÿ abzuckh</poem>
| |
− | | '''[IXv] Schedtelhaw.''' | |
− | <poem>Der Schaitel
| |
− | dem Antlitz ist gfar /
| |
− | Mit seiner kar
| |
− | der brust fast gfar.
| |
− | Was von ihm kümpt /
| |
− | Die Kron das abnimpt /
| |
− | Schneid durch die kron /
| |
− | So brichstu sie fast schon.
| |
− | Die stich trucke /
| |
− | Mit schnitten sie ab zucke.</poem>
| |
− | | '''Der scheitler''' | |
− | <poem>Der [sc]heitler
| |
− | dem antlicz ist gever,
| |
− | [sc]heitler mit seiner kar
| |
− | der Brust vast gewer,
| |
− | was [sc]heitler von jm kumbt,
| |
− | '''[16r]''' Die [E?]ron das abnymbt,
| |
− | schneid durch die [E?]ron,
| |
− | so prichstu si gar schon,
| |
− | die straich drucke,
| |
− | mit schneiden si abzuckhe,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 016v.jpg|6|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''Vom Schaitelhaw /''' | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Der Schaitelhaw
| + | }} |
− | dem antliz Ist gfar
| + | |
− | mit seiner klar
| + | {{Liechtenauer row LS|22 |
− | der prust vast gfar
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020r.jpg|8|lbl=-}} |
− | was vom Im kumpt
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006r.jpg|2|lbl=-}} |
− | die kron das abnimptt
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|5|lbl=-}} |
− | schneidt durch die kron
| + | | <p><br/></p> |
− | so prichstu sÿ vast vnd</poem>
| |
− | | | |
− | | | |
− | <section end="Scheitelhaw"/><section begin="Leger"/>
| |
− | |- | |
− | | | |
− | <poem><small>68</small> | |
| | | |
− | <small>69</small></poem>
| + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|15|lbl=-}} |
− | | {{red|b=1|The Four Guards}}
| |
− | <poem>Four guards alone hold;
| |
− | :and disdain the common.
| |
− | Ox, Plow, Fool,
| |
− | :From the Roof should not be unknown to you.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist von den vier leger dÿ außrichtung'''
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|14|lbl=-}} |
− | <poem>Vier leger alben
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 009r.png|2|lbl=-}} |
− | da võ helt vnd fleucht dye gemey~
| |
− | ochß pflug alber
| |
− | võ tag dir nit vn mer ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Dÿe vier leger /}} | |
− | <poem>Vier leger allain {{red|/}}
| |
− | Da von halt {{red|/}} vnd fleuch dye gemain {{red|/}}
| |
− | Ochs pflueg alber {{red|/}}
| |
− | vom tag sey dir nicht unmär {{red|~}}</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von den vier leger}}
| |
− | <poem>Vier lege alain
| |
− | Davon halt und flüch die gemain
| |
− | ochß pfluog aulber
| |
− | vom tag sindz dir nit unmer</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>veir leger alleyn
| |
− | Dar vã halt fluch de gemey~
| |
− | osse pluch alle veir // allebeir
| |
− | van dage sy dy nicht vmer </poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>die erste húte haist der ochse
| |
− | Die annder húte haisst der pflúeg
| |
− | die dritte hute haisst der Alber
| |
− | die vierde haisst vom tage</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>4 leger alle[in]
| |
− | ny[m] vn[d] fleuch die geme[in]</poem>
| |
− | | '''die vier leger'''
| |
− | <poem>[V]ier leger allain
| |
− | da von halt vnd fleuch die gemain
| |
− | ochs pflueg alber
| |
− | vom tag sey dier nit vnmar </poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Die vier leger}} | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006v.jpg|1|lbl=06v}} |
− | <poem>Vier leger allain
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 44v.jpg|8|lbl=-}} |
− | da von halt vnnd fleüch de gmain
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|6|lbl=-}} |
− | Ochß pflu°g alber
| |
− | vom tag sÿ dir nitt vnmer ~:•</poem>
| |
− | | '''Vir leger'''
| |
− | <poem>Vir leger allain
| |
− | da von halt und fleuch die gemain /
| |
− | Ochs. Pflug. Alber.
| |
− | Vom Tag. / sey dir nit unmer</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>'''[(B4)]''' Vier gleger allain /
| |
− | haldt vñ fleuch die gmain /
| |
− | ochs / pflhug / alber /
| |
− | von tag ſey dir nit vnmer</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von den vier legern''' | |
− | <poem>Die vier leger allain
| |
− | durinen heltt man und fleuchts die gemain
| |
− | ochs pflug alber
| |
− | vom tag ist wol sein fug</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung von den vier legern''' | |
− | <poem>Die vier leger allain
| |
− | daruon heltt man vnd fleuchts die gemain
| |
− | ochss pflug alber
| |
− | vom tag ist wol sein fug</poem>
| |
− | | '''[VIv] Vier Läger.''' | |
− | <poem>Vier Läger alleyn
| |
− | Halt / und fleuch die gemeyn.
| |
− | Ochs / Pflug / Alber
| |
− | Von tach / sei dir nit unmehr.</poem>
| |
− | | '''Die vier leger''' | |
− | <poem>Vier Leger allein,
| |
− | davon halt vnd fleuch die gemain,
| |
− | ochs pflug alber,
| |
− | vom tag sein dir nicht vnmer,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017r.jpg|1|lbl=17r}} |
| | | | | |
− | | <br/> | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|4|lbl=-}} |
− | <poem>'''[53v]''' Vier gleger allain
| + | }} |
− | halt vnd fleuch die gemain
| + | |
− | Ochs pflug alber
| + | {{Liechtenauer row LS|23 |
− | vom tag seÿ dir nitt vnmer</poem>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020v.jpg|1|lbl=20v}} |
− | | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006r.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
− | <section end="Leger"/><section begin="Vorsetzen"/>
| + | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005r.jpg|6|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Thott.290.2º 005v.jpg|1|lbl=5v|p=1}} |
− | |- | + | | <p><br/></p> |
− | | | |
− | <poem><small>70</small> | |
| | | |
− | <small>71</small> | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|16|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>72</small> | + | {{section|Page:Cgm 1507 70v.jpg|1|lbl=70v|p=1}} |
| + | | <p><br/></p> |
| | | |
− | <small>73</small>
| + | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|15|lbl=-}} |
− | | + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 009r.png|3|lbl=-}} |
− | <small>74</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|The Four Oppositions}}
| |
− | <poem>Four are the oppositions
| |
− | :that hurt the four guards very much. | |
− | Beware of parrying.
| |
− | :If it happens to you, it troubles you greatly.
| |
− | If you are parried
| |
− | :and when that has happened,
| |
− | hear what I advise to you:
| |
− | :Tear away and strike quickly with surprise.
| |
− | Set upon the four ends.
| |
− | :Stay upon them, learn if you want to bring it to an end.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ den vier versetze~ dy außrichtung'''
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006v.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>Vier sint der vor seczen
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 45r.jpg|1|lbl=45r}} |
− | dye de leger auch sere lecze~
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|7|lbl=-}} |
− | vor ver seczenn hut dich
| |
− | geschicht das auch ser mutig
| |
− | ob dir vor seczt ist
| |
− | vnd wie das dar chome~ ist
| |
− | hor waß ich rat
| |
− | streich ab haw snell mit drat
| |
− | an vier enden
| |
− | pleib dar auff ler wiltu enden ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Dye vier vor Setzen /}} | |
− | <poem>Vier sind vor setzen {{red|/}}
| |
− | dye dÿ leger auch sere letzen {{red|/}}
| |
− | Vor fursetzen hüett dich {{red|/}}
| |
− | Geschicht das auch ser es müt dich {{red|/}}
| |
− | Ob dir vor setzt ist {{red|/}}
| |
− | vnd wie das dar chömen ist {{red|/}}
| |
− | Hör {{red|/}} was ich dir ratte {{red|/}}
| |
− | Reiß ab haw schnell mit drate {{red|/}}
| |
− | Setz an vier enden
| |
− | pleib dar auff lere wildu enden</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von den vir versetzen}}
| |
− | <poem>vier sind versetzen
| |
− | die die leger ouch ser letzen
| |
− | vor versetzen hiet dich
| |
− | gschichtz dir nott eß miet dich
| |
− | ob dir versetzt ist
| |
− | wie daz dar komen ist
| |
− | So merck waß ich dir raute
| |
− | strych ab haw schnell und draute
| |
− | setz an vier enden an
| |
− | blyb stan und besicht den man</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>veir sint vorsetzen
| |
− | De dey leger sere letzen
| |
− | vor vorsetzen wae~ dich
| |
− | Geschicht es dy not es magz dich
| |
− | Off dir vor sat ist
| |
− | Off wijt dar vm gekom ist
| |
− | har wes ich di rate
| |
− | Tuch aff slach snel mid drate
| |
− | Setze an veir ende
| |
− | Dar uff bliff wistu we~den</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/><br/><br/> | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017r.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>verseczens hut dich
| |
− | geschicht ez sere mut dich
| |
− | ist daz dir v[er]s[e]czt ist
| |
− | slach wie ez dir kom[en] ist
| |
− | hor wi ich rate
| |
− | drit ab schnel hawe mit drate
| |
− | Secz an fier end
| |
− | pleib dar auff wiltu end[en]</poem>
| |
− | | '''die vier versecz[e]nn''' | |
− | <poem>[V]jer seind der verseczen
| |
− | die die (sic) leger auch ser leczenn
| |
− | vor verseczen huet dich
| |
− | geschicht das auch ser nucz dich
| |
− | ob dir verseczt ist
| |
− | vnd wie das dar chumen ist
| |
− | hor was ich dir rate
| |
− | reis ab haw snel mit trate
| |
− | secz an vier enden
| |
− | beleib dar auf wildw wenndenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Die vier verseczen}} | + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|5|lbl=-}} |
− | <poem>Vier sind verseczten
| + | }} |
− | die die lege~ ser leczen
| |
− | Vor verseczten hiet dich
| |
− | geschicht es ser es müt dich
| |
− | '''[7v]''' Ob dir <del>s</del> verseczt ist
| |
− | vñ wie daß komen ist
| |
− | Hör waß ich dir rate
| |
− | raÿß abhaw~ schnell mitt drate
| |
− | Setz an vier enden
| |
− | belÿb daruff ler wilt du° wennden ~:•</poem>
| |
− | | '''Vier vörsetzen'''
| |
− | <poem>'''[4v]''' Vir seind vorsetzen
| |
− | die dy leger auch sere letzen /
| |
− | Vor fursetzen huet dich
| |
− | geschicht das auch sere / es müt dich.
| |
− | Ob dir vorsetzt ist
| |
− | und wie das / dar komen ist
| |
− | Hör was ich dir ratte
| |
− | raiß / ab hau schnel mit drate
| |
− | Setz an vir enden /
| |
− | pleib darauff lere wildu enden</poem>
| |
− | | '''[Biii] Von verſecʒen'''
| |
− | <poem>Vier finde verſecʒen /
| |
− | die die leger lecʒñ /
| |
− | von verſecʒñ huet dich /
| |
− | geſchicht dirs not es mnet dich /
| |
− | ob dir verſecʒt iſt /
| |
− | vñ wie das her kumen iſt /
| |
− | hor was ich rate /
| |
− | reiſʒ ab hau mit tratte /
| |
− | ſecʒ an vier enden /
| |
− | bleib dar auf ler wildu endñ</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von den vier versetsen'''
| |
− | <poem>Vier sind der versetsen
| |
− | und die legr auch serr letsen
| |
− | gach vor versetsen hiett dich
| |
− | gschuht es dir wort es miett dich
| |
− | ab dir versetst ist
| |
− | und wie das darkumen ist
| |
− | her was ich die Rast
| |
− | kum frie und nit zu spott striech auff haw schnel mit dritten
| |
− | selban vier enden
| |
− | und bleib darumff so lernestu Enden</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung von den vier versetzenn'''
| |
− | <poem>Vier sind der versetzen
| |
− | vnd die leger auch serr letzen
| |
− | doch vor versetzen hiett dich
| |
− | gschicht es dir nott es miett dich
| |
− | ob dir versetzt ist
| |
− | vnd wie das dar kumen ist
| |
− | hör was ich dir Ratt
| |
− | kum frie vnd nitt zu spatt streich auff haw schnel mit dritten
| |
− | selb an vier enden
| |
− | vnd bleib darauff so lernestu Enden</poem>
| |
− | | '''[VIIIr] Von Versetzen.'''
| |
− | <poem>Vier sind Versetzen /
| |
− | Die die Läger letzen.
| |
− | Vor Versetzen hüt dich /
| |
− | Geschicht dirs not / es müt dich.
| |
− | Ob dir Versetzt ist /
| |
− | Und wie das herkommen ist /
| |
− | Hör was ich rathe /
| |
− | Reiß ab / haw mit drate /
| |
− | Setz an vier enden /
| |
− | Bleib daruff ler wiltu enden.</poem>
| |
− | | '''Die vier versecz[en]'''
| |
− | <poem>Vier sind verseczen,
| |
− | die di leger auch seer Leczen,
| |
− | vor versecz[en] Huet dich,
| |
− | geschicht das auch seer Nücz dicht,
| |
− | ob dir verseczt ist,
| |
− | vnd wie das dar kumen ist,
| |
− | Hör was jch dir Rate
| |
− | streich ab Haw [sc]hnel mit drate,
| |
− | secz an vier enden,
| |
− | bleib darauff ` lere wiltu enden,</poem>
| |
− | |
| |
− | | | |
− | | '''[53r] Von versezenn /''' | |
− | <poem>Vier sindtt der versezen
| |
− | die die Legerr lezen
| |
− | von versezen hiett dich
| |
− | gschichtt Es dir Nott es Miett dich
| |
− | Ob dir versezt Ist
| |
− | vnd wie das her kumen Ist
| |
− | horr was Ich Ratt
| |
− | reiss ab haw mitt trittenn
| |
− | sez an vier Ennden
| |
− | bleib darauff lern wildu Enndenn /</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | <section end="Vorsetzen"/>
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | <poem><small>75</small>
| |
− | | |
− | <small>76</small>
| |
− | | |
− | <small>77</small>
| |
− | | |
− | <small>78</small>
| |
− | | |
− | <small>79</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Chasing}}
| |
− | <poem>Learn the chasing
| |
− | :twice, or slice into the weapon.
| |
− | Two outer intentions.
| |
− | :The work after that begins.
| |
− | And test the attacks
| |
− | :if they are soft or hard.
| |
− | Learn the feeling.
| |
− | :The word Instantly slices sharply.
| |
− | Chase twice,
| |
− | :if you hit, do the Ancient Slice as well.</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ dem nach reÿse~ dÿ außrichtu~g'''
| |
− | <poem>Nach reyßenn lere
| |
− | czwiuach oder sneÿd in dÿ were
| |
− | Zwey außere main
| |
− | dein ayrbeit darnach begnn [!]
| |
− | vnd pruff dye geuert
| |
− | ob sye synt weych oder hertt
| |
− | das fule~ ler
| |
− | In deß tas das vor sneÿd sere
| |
− | nach reisen czwiuach
| |
− | trifft man den altñ snyt mit macht ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Von Nach Reÿsen /}}
| |
− | <poem>Nach raisen lere {{red|/}}
| |
− | zwifach oder scheneid in die were {{red|/}}
| |
− | zway ewssere mynne
| |
− | der arbait dar nach begÿnne {{red|/}}
| |
− | vnd prüff dÿe gefert {{red|/}}
| |
− | Ob sÿ sind {{red|/}} waich oder hert {{red|/}}
| |
− | Das fulñ lere {{red|/}}
| |
− | Inndes das wort schneidet sere {{red|/}}
| |
− | Nach raÿsen zwifach {{red|/}}
| |
− | Trifft mann den alten schnit mit mach {{red|~}}</poem>
| |
− | | '''[4v] {{red|Daz ist von dem nach raisen}}'''
| |
− | <poem>Nach raisen lere
| |
− | verhow Dich nit zusere
| |
− | Sin höw recht vernymmp
| |
− | Din arbaitt dar nach beginn
| |
− | und brüff sin geferte
| |
− | ob sie syent waich oder hörte
| |
− | und lerne in daß
| |
− | | |
| | | |
− | Den alten schnit mit macht</poem>
| + | {{Liechtenauer row LS|24 |
− | | <br/>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 020v.jpg|2|lbl=-}} |
− | <poem>nachreisen lere | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006r.jpg|4|lbl=-}} |
− | Twizvachen snit i~ de were
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005v.jpg|2|lbl=-}} |
− | vn pruff syn geuerte
| + | | <p><br/><br/></p> |
| | | |
− | | + | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|17|lbl=-}} |
− | Off hei sy weich od° harte
| + | | <p>'''{{section|Page:Cgm 1507 70v.jpg|2|lbl=-|p=1}}'''</p> |
− | das fulle~ lere~
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|16|lbl=-}} |
− | Indes das snidz sere~
| + | | {{section|Page:MS Dresd.C.487 009v.png|1|lbl=09v}} |
− | Reisen tzwiuachen
| |
− | Den alden snid mid mache</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>'''[65v]''' Nachreysen
| |
− | zwyfacht
| |
− | '''[69r]''' Die vszer myñe
| |
− | dein arbait damit begynne</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''von nachrais[e]n'''
| |
− | <poem>nach raissenn lern
| |
− | zwifach oder sneyd im die were
| |
− | zwai aussere nyme
| |
− | der arbait dar nach pegine
| |
− | vnd prusz die geferte
| |
− | ob sy hert sein oder waiche
| |
− | das fulen lare
| |
− | jnndes das wort sneydet sere
| |
− | nach raisen zwifach
| |
− | trifft man den alten snit da mit mach</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Von Nachraÿsen}}
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 006v.jpg|3|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 007r.jpg|1|lbl=07r|p=1}} |
− | <poem>Nachraÿsen lere /
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 45r.jpg|2|lbl=-}} |
− | zwifach ode~ schnitt die were /
| |
− | Zwaÿ ausser nÿm /
| |
− | <del>der</del> der arbait darnach begim
| |
− | Vñ brüff die geferte
| |
− | Ob sÿ sind waich oder herte
| |
− | Daß fulen lere
| |
− | In des / daß wort schnidet sere
| |
− | Nachraisen zwifach
| |
− | trifft man den alten schnidet man mitt macht ~:•</poem>
| |
− | | '''Nachraisen''' | |
− | <poem>Nachraisen lere
| |
− | zwifach oder schneid in die were /
| |
− | Zwey ewssere nimne
| |
− | der arbeit dar nach begynne
| |
− | unnd pruff die gefert
| |
− | ob sie sind weich / oder hert
| |
− | Das fulenn lerre
| |
− | Inndes das wort '''[5r]''' schneidet sere
| |
− | Nachraisen zwifach
| |
− | trifft man / den alten schnit mit mach</poem>
| |
− | | '''[C3] Von Nachrai?ñ''' | |
− | <poem>Nach rayſñ lere
| |
− | ʒwifach oder ſchneid in die were /
| |
− | ʒwai auch dar inne /
| |
− | dein arbait darnach beginne /
| |
− | vnd preuff die gferte
| |
− | ob ſy ſindt waich oder herte
| |
− | daſʒ fule lere
| |
− | indeſʒ daſʒ wort ſchneid ſere /
| |
− | nach raiſñ cswifach
| |
− | trifft man den altñ ſchnid mit macht</poem>
| |
− | | '''Von dem Nachraisenn''' | |
− | <poem>Nachraisen lere
| |
− | Zwiuach scheneidett in der were
| |
− | zway darauss nim
| |
− | dein arwaitt darauss begine
| |
− | und brieff sein gfert
| |
− | sein leger weich oder hertt
| |
− | das selbug lere
| |
− | Indes das wortt schniedett sere
| |
− | nachraisen zwaiuach
| |
− | nim du den altten schnid mit [ ]acht</poem>
| |
− | | '''+ Von dem nachRaisen''' | |
− | <poem>Nachraisen lere
| |
− | zwifach schneidet in der were
| |
− | zwaÿ darau[ß] nim
| |
− | dein arwaitt darauß begine
| |
− | vnd brieff sein gfertt
| |
− | sein leger waich oder hertt
| |
− | das selbig lere
| |
− | Indes das wortt schneidett sere
| |
− | nachraisen zwiuach
| |
− | nim du den altten schnidt mitt macht</poem>
| |
− | | '''Vom Nachraysen''' | |
− | <poem>Nachreysen lere
| |
− | Zwifach / oder schneid in die wehre.
| |
− | Zwey auch darinne /
| |
− | Dein arbeit damit beginne /
| |
− | Und prüff die gferte /
| |
− | Ob sie sind weych oder hertte /
| |
− | Das fülen lere /
| |
− | In des das wort / schneid sere.
| |
− | Nachreysen zwifach
| |
− | Trifft / Man den alten schnit mit macht.</poem>
| |
− | | '''Von Nachraisen,''' | |
− | <poem>Nachraisen Leere,
| |
− | zwifach oder, schneid Jnn die wehre,
| |
− | zway außre nyme,
| |
− | der arbait darnach beginne,
| |
− | vnd pruff die gefertte,
| |
− | ob si waich sind oder herte,
| |
− | das [fe?]llen Leere,
| |
− | Jnndas wort findet seere,
| |
− | Nachraysen zwifach,
| |
− | Trifft man den alten schnit mit mache</poem>
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 43v.jpg|8|lbl=-|p=1}} {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 44r.jpg|1|lbl=44r|p=1}} |
| | | | | |
− | | '''[65r] Vom Nachraissenn /''' | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017r.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Nachraissenn lerne
| |
− | zwifach oder schneidt in die were
| |
− | zwaÿ auch darune
| |
− | dein arbaitt darnach begine
| |
− | vnnd prieff die gferte
| |
− | ob sÿ sindt waich oder herte
| |
− | das fille lere
| |
− | Inndas das wortt schneidt sere
| |
− | nachraissen zwifach
| |
− | trift man den alten schnit mit macht</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|6|lbl=-}} |
| + | }} |
| + | |
| + | {{Liechtenauer row LS noline|25 |
| | | | | |
− |
| |
− | |-
| |
− | |
| |
− | <poem><small>80</small>
| |
− |
| |
− | <small>81</small>
| |
− |
| |
− | <small>82</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Overrunning}}
| |
− | <poem>Who wants to strike below,
| |
− | :overrun him, and he will be shamed.
| |
− | When it clashes above,
| |
− | :then strengthen: this I truly do praise.
| |
− | Do your work,
| |
− | :or press hard twice.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[20r] Von vber lauff dy außrichtu~g'''
| + | | {{section|Page:MS Thott.290.2º 005v.jpg|3|lbl=-}} |
− | <poem>Wer vndenn remet
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.78.2 Aug.2º IIIv.png|18|lbl=-}} |
− | vberlauff den der wirt beschemet
| |
− | wenn eß gliczet obenn
| |
− | so sterck das ger ich lobñ
| |
− | dein ayrbayt mach
| |
− | oder hertt truck czwiuach</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von überlauffen /}} | |
− | <poem>Wer vnnden rempt {{red|/}}
| |
− | vber lauff denn der wirt beschempt {{red|/}}
| |
− | wenn es klitzst oben {{red|/}}
| |
− | So sterck das ger ich loben {{red|~}}
| |
− | '''[5v]''' {{red|/}} Dein arbait mache {{red|/}}
| |
− | Oder herte druck zwifache</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von dem überlouffen}} | |
− | <poem>wer des lybß unden cemet
| |
− | Den uber louff der wirt obnen nider geschemet
| |
− | wenn eß plitzt oben
| |
− | sterck eß daz ger ich lobn
| |
− | und din arbaitt mache
| |
− | oder truck eß zwifache</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>wer vnde~ ramz
| |
− | ober lauffen schamz
| |
− | wem es glist obe~
| |
− | der sta abe das ich lobe
| |
− | Dyne~ arbeit machen
| |
− | Od° hart druck tzwi vachen</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | | '''von vberlauffenn'''
| |
− | <poem>er vnden rempt
| |
− | vberlauffen den da wiert beschembt
| |
− | wenn es gliczt oben
| |
− | so sterck das ger ich lobe
| |
− | dein arbait mach
| |
− | hert oder waich durch zwifach</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Von v~berlauffen ~}}
| |
− | <poem>'''[8r]''' Wer vnden rempt /
| |
− | überlaüff den der wirt beschempt
| |
− | Wenn er gliczt oben /
| |
− | so sterck gar ich loben
| |
− | Dein arbait mach /
| |
− | oder hört drück fast zwifach ~:•</poem>
| |
− | | '''Uberlauffen'''
| |
− | <poem>Wer unden rempt
| |
− | uberlauff denn der wirt beschempt /
| |
− | Wan es glitzt oben
| |
− | so sterck das gere ich loben /
| |
− | dein arbait mache
| |
− | oder hert druck zwifache</poem>
| |
− | | '''[C] Von Vberlauffñ'''
| |
− | <poem>Wer vndñ ramubt /
| |
− | vberlauf den der wirt peſchambt /
| |
− | wan es glicʒt obñ /
| |
− | ſo ſtant ab / thu ich lobñ /
| |
− | dein arbait mach /
| |
− | oder hart truck cʒwifach</poem>
| |
− | | '''[45r] Das die ausrichtung von dem uberlauffen'''
| |
− | <poem>Der unden Remet
| |
− | und uberlauft der wirtt eben gschemett
| |
− | wan es glitzt oben
| |
− | so setz ab das wil ich leben
| |
− | dein arwait mach waich
| |
− | oder hertt und druckh das zwiuach</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem <del>l</del> vberlauffen'''
| |
− | <poem>Der vnden Römett
| |
− | vnd vberlaufft der wirtt oben gschemet[t]
| |
− | wan es glitzt oben
| |
− | so setz das ab das wil ich lobñ
| |
− | dein arwait mach waich
| |
− | oder hertt vnd druckh das zwifach</poem>
| |
− | | '''Uberlauffen.'''
| |
− | <poem>Wer unden raubt /
| |
− | Uberlauff den / er würt beschampt.
| |
− | Wann es glitzt oben /
| |
− | So stand ab / thu ich loben.
| |
− | Dein arbeit mach /
| |
− | Oder hart truck zwifach.</poem>
| |
− | | '''Von vberlauffen,'''
| |
− | <poem>Wer vnnden remet
| |
− | vberlauffen den der wirt be schemet,
| |
− | wen es gliczt oben,
| |
− | so truckst das gerich loben
| |
− | dein arbait schwache,
| |
− | oder hört druckh zwifache</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 007r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cgm 3711 45r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.I.6.2º.2 44r.jpg|2|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''[64r] Von vberlauffen /'''
| |
− | <poem>Wer vnden Ramett
| |
− | vberlaufftt der wirt geschambt
| |
− | wan Es glizt Oben
| |
− | so standt ab thu Ich loben
| |
− | dein arbait mach
| |
− | <del>b</del> waich oder hert truckh zwifach /</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Cod.Guelf.38.21 Aug.2º 049v.jpg|7|lbl=-}} |
| + | }} |
| + | </table> |
| + | {{master end}} |
| + | |
| + | {{master begin |
| + | | title = Figures |
| + | | width = 240em |
| + | }} |
| + | {| class="master" |
| + | <tr> |
| + | <th class="FImages0"><p>Images<br/>from the [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]]</p></th> |
| + | <th class="FTobler0"><p>{{rating|A|Featured Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Christian Tobler]]</p></th> |
| + | <th class="FNuremberg0"><p>[[Pol Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (ca. 1400)<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
| + | <th class="FGotha0"><p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1448){{edit index|Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
| + | <th class="FRome0"><p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
| + | <th class="FGlasgow0"><p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508){{edit index|Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p></th> |
| + | <th class="FKrakow0"><p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Per Magnus Haaland]]</p></th> |
| + | <th class="FAugsburgb0"><p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Version]] (1553){{edit index|Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)}}<br/>Transcribed by [[Werner Ueberschär]]</p></th> |
| + | </tr> |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | class="noline" rowspan="29" | {{double page|Cod.44.A.8 7v.jpg|Cod.44.A.8 8r.jpg|x288px|x288px}} |
− | <poem><small>83</small>
| |
− | | |
− | <small>84</small>
| |
− | | |
− | <small>85</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Setting Aside}} | |
− | <poem>Learn to set aside,
| |
− | :To skillfully hinder stroke and thrust.
| |
− | Who thrusts at you,
| |
− | :your point hits and counters his.
| |
− | From both sides
| |
− | :hit every time if you want to step.</poem>
| |
− | |
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>leren abseczenn
| |
− | hawe stich chunstiglichenn leczenn
| |
− | wer auff dich <del>bindet</del> sticht
| |
− | dein ort trifft vnd seine~ bricht
| |
− | von beydenn seyten
| |
− | triff alle mal wildu streÿtenn</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Von absetzen /}} | |
− | <poem>Lere absetzen {{red|/}}
| |
− | haw stich kunstlich letzen {{red|/}}
| |
− | wer au°ff dich sticht {{red|/}}
| |
− | Dein ort trifft {{red|/}} vnd seinen pricht {{red|/}}
| |
− | Von paiden seitten {{red|/}}
| |
− | Triff alle mal wiltu schreiten</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom absetzen}}
| |
− | <poem>kanstu die rechtn absetzen
| |
− | all höw und stich sie dir letzen
| |
− | der uff dich sticht
| |
− | driff den ort daz im bricht
| |
− | von baiden sitten
| |
− | triff allemal darzu schritten</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>ler aff setze~
| |
− | hav stich ku~stich letze~ /
| |
− | wer uff dich sticht
| |
− | Syne~ art driff myd dyne~ brich
| |
− | van beiden syden
| |
− | Driff almal wultu striden</poem>
| |
− | |
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>
| |
− | | |
| | | |
− | we[r] auff dich sticht
| + | {{double page|MS Chart.A.558 022v.jpg|MS Chart.A.558 023r.jpg|200px|200px}} |
− | <del>seyne</del> sein[e]n ort mit twer driff<sup> vn[d] </sup>prich</poem> | + | | <p>'''Figures of the Fight on Horseback'''</p> |
− | | '''von abseczenn'''
| |
− | <poem>Lern ab seczenn
| |
− | haw stich chunnstlich leczen
| |
− | wer auf dich sticht
| |
− | dein ort trifft vnnd seinen trift
| |
− | von paiden seytten
| |
− | trif alle wol schreitenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Von abseczen}}
| |
− | <poem>Lere abseczen
| |
− | haw <del>sch</del> stich kunstlichen
| |
− | wer vff dich sch sticht /
| |
− | dein ort trifft vnnd sein an pricht
| |
− | Von baiden <del>saiten</del> sÿtten /
| |
− | triff all mal wilt du schrÿtten ~~:•</poem>
| |
− | | '''Absetzen'''
| |
− | <poem>Lere absetzen
| |
− | haw stich kunstlich letzen
| |
− | Wer auf / dich sticht
| |
− | dein ort trifft und seinen pricht
| |
− | von / paiden seytn
| |
− | triff allemal wiltu schreyten</poem>
| |
− | | '''Von abſecʒen'''
| |
− | <poem>Lere ab ſecʒen /
| |
− | hev ſtich keun?tlich lecʒñ /
| |
− | wer auf dich ſticht /
| |
− | ſeni ort prich /
| |
− | von peidñ ſeit / tñ /
| |
− | triff all mal wiltu ſtraittñ</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem absetsen'''
| |
− | <poem>Lere absetsen
| |
− | haw stich krum schnielgkeichen letzen
| |
− | wer auff dich sticht
| |
− | so lug das dein ortt [ ]riff und den seinen bricht
| |
− | von baiden seitten
| |
− | briff alln mal wilstu schreitten</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung von dem absetzen'''
| |
− | <poem>Lere absetzen
| |
− | haw stich krum schneligklichen letzen
| |
− | wer auff dich sticht
| |
− | so lug das dein ortt drift vnd dem seinen bricht
| |
− | von baiden seiten
| |
− | driff alle mal wilttu schreitten</poem>
| |
− | | '''[VIIIv] Von Absetzen.'''
| |
− | <poem>Lere Absetzen /
| |
− | haew / Stich künstlich letzen.
| |
− | Wer auff dich sticht /
| |
− | Sein ort brich.
| |
− | Von baiden seitten /
| |
− | Triff allmal / wiltu streitten.</poem>
| |
− | | '''[16v] Von abseczen,'''
| |
− | <poem>Leere abseczen,
| |
− | haw stich kunstlichen leczen,
| |
− | wer auff dich sticht,
| |
− | dein orte Trifft, vnd seiner pricht,
| |
− | von baiden syten,
| |
− | triff alle mal wilu schreiten</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
− | | '''Von absezen /'''
| |
− | <poem>Lernn absezen
| |
− | hew stich kunstlich lezen
| |
− | wer auff dich sticht
| |
− | sein ort bricht
| |
− | von baÿden seÿten
| |
− | trif almall wiltu streÿtenn /</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|1|lbl=165v.1}} |
| | | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>{{red|Direct your spear etc, If it falls etc, Strike in, don't pull, etc.}}<br/><br/></p> |
− | <poem><small>86</small> | |
| | | |
− | <small>87</small></poem> | + | <p>Gloss: Pull to his left, grasp in his right, so you catch him there without fencing.</p> |
− | | {{red|b=1|Changing Through}}
| |
− | <poem>Learn the changing through
| |
− | :from both sides, thrust with intent. | |
− | Whoever binds to you,
| |
− | :changing through will find him indeed.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ durch wechsel dy außrichtu~g'''
| |
− | <poem>Durch wechsel lere
| |
− | võ paydenn seytenn stich mit sere
| |
− | wer auff dich bindet
| |
− | durch wechslñ in schier vindet</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Von durchwechselñ /}}
| |
− | <poem>Durchwechsel lere {{red|/}}
| |
− | von paiden seitten stich mit sere {{red|/}}
| |
− | Wer auff dich pindet {{red|/}}
| |
− | du°rchwechsel In schier vindet</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom Durch wechsel}}
| |
− | <poem>Durchwechsel lere
| |
− | von baiden siten stich nit sere
| |
− | Der uff dich bindet
| |
− | Durch wechsel in schier findet</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Dorch wessel lere
| |
− | van beiden siden stich und se°
| |
− | wer uff dy windz
| |
− | Dorch wessel em schire vindz</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>'''[66r]''' Durch wechsel lere
| |
− | von baiden seytten</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''vom durchwechsl''' | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|14|lbl=07v.1}} |
− | <poem>durch wechsel lere
| |
− | von paiden seyten stich mit sere
| |
− | wer auf dich pindet
| |
− | durchwechsel jn schier findet</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|Von durchwechslen}}
| |
− | <poem>Durchwechslen lere /
| |
− | von baÿden sÿten <del>strich</del> stich mitt söre
| |
− | Wer vff dich bindet
| |
− | durch wechsel In schier findet ~:•</poem>
| |
− | | '''[5v] Durchwechseln'''
| |
− | <poem>Durchwechsell lerre
| |
− | von paiden seitten stich mit / sere
| |
− | wer auff dich pint
| |
− | Durchwechsel in schir / findt</poem>
| |
− | | '''[Cii] Von durch wexl'''
| |
− | <poem>Durch wexl lere /
| |
− | von peidñ ſeittñ ſtich mit ſere /
| |
− | wer auf dich pindet /
| |
− | durch wexl in ſchir vindet</poem>
| |
− | | '''Von dem duchwechsell'''
| |
− | <poem>Der durchwechsel lere
| |
− | von baiden seitten stich mitt Sere
| |
− | und wer auff dich sticht bÿndett
| |
− | durchwechsel in schier windett</poem>
| |
− | | '''[43v] + Von dem durchwechsel'''
| |
− | <poem>Der durchwechsel lere
| |
− | von baiden seitten stich mit serre
| |
− | vnd wer auff dich sticht bindett
| |
− | durchwechsell in schie[r] windett</poem>
| |
− | | '''[VIIIr] Von Durchwechsel.'''
| |
− | <poem>Durchwechsel lere /
| |
− | Von beyden seiten streich mit sere.
| |
− | Wer auff dich bindet /
| |
− | Durchwechsel ihn schir findet.</poem>
| |
− | | '''Von Durchwechsel,'''
| |
− | <poem>Durchwechsel Leere,
| |
− | von baiden seiten stich mit seere
| |
− | wer auf dich bindet,
| |
− | durchwechsel jn schier findet,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|16|lbl=18r.14}} |
| + | |
| + | |- |
| + | | <p>The 1st Figure: {{red|Charge from the breast to his right hand.}}</p> |
| | | | | |
− | | '''von durchlauffen'''<ref>This appears in place of the Durchwechseln verse.</ref> | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|1|lbl=22v.1}} |
− | <poem>Durchlauffen las hanagen
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|1|lbl=07v.2}} |
− | mit dem knopf greif wiltu Ringen
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|1|lbl=74r}} |
− | wer gegen dir sterck[h]
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|2|lbl=165v.2}} |
− | durchlauffen damit merckh /</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|3|lbl=18r.1}} |
− | | | + | |
− | | | |
− | <section begin="Zucken"/>
| |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>{{red|The 2nd Figure:}} Turn around with the horse, pull his right hand with your left.</p> |
− | <poem><small>88</small> | + | | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|10|lbl=53r.10}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|2|lbl=22v.2}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|2|lbl=07v.3}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|3|lbl=165v.23}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|4|lbl=18r.2}} |
| | | |
− | <small>89</small>
| + | |- |
− | | + | | <p>The 3rd Figure: {{red|Upon the encounter, take the stirrup-strap or the weapon.}}</p> |
− | <small>90</small></poem> | |
− | | {{red|b=1|Pulling}}
| |
− | <poem>Step close in binding.
| |
− | :The pulling provides good finds.
| |
− | Pull—if he meets, pull more.
| |
− | :Find the work that will hurt him.
| |
− | Pull in all encounters
| |
− | :against the Masters, if you want to fool them.</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ zuckenn dy außrichtu~g'''
| |
− | <poem>Trit nahent In bunde
| |
− | das czuckenn geyt gut funde
| |
− | Zuck triff er zuck mer
| |
− | ayrbeyt er vindet das thu°t Im we
| |
− | czuck alle treffñ
| |
− | den meistern wiltu effen</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von zucken /}}
| |
− | <poem>Trit nahent Inn pinden {{red|/}}
| |
− | Das zucken gibt gu°te fünde {{red|/}}
| |
− | Zuck trifft er {{red|/}} zuck mer
| |
− | Arbait erfinde {{red|/}} Das tu°t ym we {{red|/}}
| |
− | Zuck allen treffen {{red|/}}
| |
− | den maisterñ wiltu sÿ effen</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom zucken alle treffen}}
| |
− | <poem>tuo nahet eyn binden
| |
− | Die zucken gend gut finde
| |
− | '''[5r]''' zuck trift erß tzuck mer
| |
− | arbait er find in dut im we
| |
− | zuck alle treffen
| |
− | den maistern wiltu sie effen</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Drit nachet i~ binden
| |
− | Dei tzucke geue~ gude fu~de
| |
− | Tzuch driff er so tzucke mer
| |
− | Arbeit wint so dostu em we
| |
− | Tzucke alle dressen
| |
− | Dey meiste~ wiltu sey effen</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|3|lbl=22v.3}} |
− | <poem>
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|3|lbl=07v.4}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|4|lbl=165v.4}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|5|lbl=18r.3}} |
| | | |
| + | |- |
| + | | <p>{{red|The 4th Figure:}} Plant upon him high, swing, go through or break the sword.</p> |
| + | | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|8|lbl=53r.8}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|4|lbl=22v.4}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|4|lbl=07v.5}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|5|lbl=165v.5}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|6|lbl=18r.4}} |
| | | |
− | zuk zukle[r] zuk[...] me[r]
| + | |- |
− | er besint orbt die drit jm we</poem>
| + | | <p>The 5th Figure: {{red|The defense precedes all meetings, striking, or thrusting.}}</p> |
− | | '''von zuckenn''' | |
− | <poem>drit nachet in punndenn
| |
− | das zucken gibt guet funde
| |
− | zuck trifft er zuck mer
| |
− | arbait er vinde das thuet im we
| |
− | zuck allenn treffen
| |
− | den maistern wild dw sy affenn</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''[8v] {{red|von Zucken}}''' | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|5|lbl=22v.5}} |
− | <poem>Tritt nahent Inbinden /
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|5|lbl=07v.6}} |
− | dz zucken gÿt gu°t fünde
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|5|lbl=-}} |
− | Zeuch truft er zeuch mer /
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|6|lbl=165v.6}} |
− | arbait wind dz tu°t Im we
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|7|lbl=18r.5}} |
− | Zuck allen treffenn /
| |
− | den maistern wilt du sÿ effen ~:•</poem>
| |
− | | '''Zucken''' | |
− | <poem>Trit nahent in pinden
| |
− | das zucken gibt gut funde
| |
− | Zuck trift er zuck mer
| |
− | arbait erfinde das / thut ime we
| |
− | Zuck allen treffen
| |
− | den maistern / wiltu sy effen</poem>
| |
− | | '''[(C4)] Von Cʒuckñ''' | |
− | <poem>Trit nahent in pund /
| |
− | Cʒuken gebñ gut fundt /
| |
− | cʒuck trift er cʒuck mer /
| |
− | arbait daſʒ thut im we
| |
− | cʒuck alle treffen /
| |
− | ſo du die maiſter wild offen</poem>
| |
| | | |
− | '''Von cʒuckn'''
| + | |- |
− | | + | | <p>{{red|The 6th Figure:}} Take the strong with both hands.</p> |
− | <poem>Trit nahendt in pund / | + | | |
− | die cʒuckñ gebñ guet fundt /
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|6|lbl=22v.6}} |
− | cʒuck trift er ſo cʒuck mer /
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|6|lbl=07v.7}} |
− | daſʒ thut ym we /
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|6|lbl=-}} |
− | cʒuck alle treffen /
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|7|lbl=165v.7}} |
− | wildu die maiſter offñ</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|8|lbl=18r.6}} |
− | | '''Die ausrichtung von dem Treffn und Zuckn''' | |
− | <poem>Dritt mein die binder
| |
− | Zucken geitt gutte vinden
| |
− | drist er so zuckh mer
| |
| | | |
− | zuckh aus allen treffen
| |
− | wilstu den maistr Effen</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem treffen vnd zuckhe[n]'''
| |
− | <poem>Dritt nein die binden
| |
− | zuckhe geit gütte vinden
| |
− | dri[ft] er so zuckh mer
| |
− |
| |
− | zuckh auß allen treffenn
| |
− | wilttu den maister Äffen</poem>
| |
− | | '''[Xr] Von Zucken.'''
| |
− | <poem>Tritt nahend in Bund /
| |
− | Zucken geben gut fund /
| |
− | Zucke /Trifft er / Zuck meh /
| |
− | Arbeit / das thut im we.
| |
− | Zuck alle treffen /
| |
− | Wiltu die meyster äffen.</poem>
| |
− | | '''Von zucken,'''
| |
− | <poem>Trit nahendt in pinde,
| |
− | das zuckhen gibt guet fünde,
| |
− | zuckht trifft er, zuckht mer
| |
− | arbaitere, vnnd das met jm wee,
| |
− | zuckht aller treffen,
| |
− | den maistern wilt du sy äff[en]</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | '''[64v] Von zuckhenn /'''
| |
− | <poem>Tritt Nachent Im bundtt
| |
− | zuckhen geben gut fundt
| |
− | zuckh trift er zuckh mer
| |
− | arbait das thut Im wee
| |
− | zuckh alle treffen
| |
− | so du Maÿster wild Öffnen /</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | <section end="Zucken"/>
| |
| |- | | |- |
| + | | <p>The 7th Figure: {{red|Now begin to seek the opponent with the Slapping Stroke.}}</p> |
| | | | | |
− | | | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|9|lbl=22v.9}} |
− | | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|7|lbl=07v.8}} |
− | | | + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|7|lbl=-}} |
− | | | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|8|lbl=165v.8}} |
− | | | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|9|lbl=18r.7}} |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
− | | '''von durchlauffen ab seczen''' | |
− | <poem>lern[e] ab seczenn
| |
| | | |
− | haw stich
| + | |- |
− | dein ort trifft vnd seinen pricht
| + | | <p>{{red|The 8th Figure:}} Turn his right hand, set the point to his eyes.</p> |
− | von paiden seyten
| |
− | triff alle mal wild dw schreiten</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|7|lbl=22v.7}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|8|lbl=07v.9}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|8|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|9|lbl=165v.9}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|10|lbl=18r.8}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>The 9th Figure: {{red|Who defends against the thrust, grasp his right hand in your left.}}</p> |
− | <poem><small>91</small> | |
− | | |
− | <small>92</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Running Through}}
| |
− | <poem>Run through, let hang
| |
− | :with the pommel. Grasp if you want to wrestle.
| |
− | Who comes strongly at you,
| |
− | :the running through then remember.</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ Durch lauffung dy außrichtu~g'''
| |
− | <poem><del>Truck</del><sup>durch</sup> lauffñ laß hangenn
| |
− | mit dem knopff greÿff wiltu ringñ
| |
− | wer gege~ dir sterckt
| |
− | durch wechslñ damit merck ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von Durchlauffen /}}
| |
− | <poem>Durchlauff las hangen {{red|/}}
| |
− | Mit dein knopff greiff wiltu rangen {{red|/}}
| |
− | Wer gegen dir sterckt {{red|/}}
| |
− | durchlauff do mit merck</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom durch louff}}
| |
− | <poem>Durch louff lauß hengen
| |
− | Mit dem knopf griff wilt ringen
| |
− | wer gegen die stercke
| |
− | durch louff damit mercke</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Dorloff das hange~
| |
− | Mid dem knoff driff wiltu rãge~
| |
− | Twer jege~ de sterke
| |
− | Dorch loff dar mede m°ke</poem>
| |
− | |
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>las den ort hang[e]n
| |
− | greif d[e]n knauf wildu rang[e]n</poem>
| |
− | | '''von durchlauffenn'''
| |
− | <poem>durchlauf lass hangen
| |
− | mit dem knauf greif wildw ringen
| |
− | wer gegen dir sterchk
| |
− | durch lauff da mit merck</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|von durchlau°ffen}} | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|8|lbl=22v.8}} |
− | <poem>Durchlauff laß hangen
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|9|lbl=07v.10}} |
− | mitt dem knopf greÿff wilt du rangen
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|9|lbl=-}} |
− | Wer gege~ dir sterckt
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|10|lbl=165v.10}} |
− | durchlauff damitt mörck ~:•</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|11|lbl=18r.9}} |
− | | '''Durchlauffen''' | |
− | <poem>'''[6r]''' Durchlauffen las hangen
| |
− | mit dem knopff greiff / wiltu rangen
| |
− | Wer gegen dir sterckt
| |
− | durchlauff / do mit merck</poem>
| |
− | | '''[C] Von durchlauff''' | |
− | <poem>Durchlauffñ la?? hangñ /
| |
− | mit dem knopf greiff wildu ringñ /
| |
− | wer gegñ dir ?terckt /
| |
− | durch / lauffñ da mit merck</poem>
| |
| | | |
− | '''[D] VON durch lauflen'''
| + | |- |
− | | + | | <p>{{red|The 10th Figure:}} Seek the openings: arms, leather, gauntlets, under the eyes.</p> |
− | <poem>Durch lauffñ las hangñ /
| |
− | mit deinem knopf greiff wildu ringen /
| |
− | wer gegñ dir ?terckt /
| |
− | durch lauffen da mit merck</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem durchlauffen''' | |
− | <poem>Durchlauff las hengen
| |
− | mit dem knopff und greiff wilstu Ringen
| |
− | und wer gegen dir stricht
| |
− | ster[kh]e durchlauff damitt merckhe</poem>
| |
− | | '''+ Die ausrichtung von dem durchlauffen''' | |
− | <poem>Durchlaüff lass hengen | |
− | mit dem knopff vnd greiff wi[l?] Ringen
| |
− | vnd wer gegen dir streicht
| |
− | sterckhe durchlauff wilttu damit merckhen</poem>
| |
− | | '''[VIIIv] Durchlauffen.''' | |
− | <poem>Durchlauffen laß hangen /
| |
− | Mit dem knopff greiff / wiltu Rangen.
| |
− | Wer gegen dir sterckt /
| |
− | Durchlauffen damit merck.</poem>
| |
− | | '''Von Durchlauffen,'''
| |
− | <poem>Durchlauff laß hangen,
| |
− | mit dem knopff greiff wiltdu reng[en]
| |
− | wer gegen dir sterckh,
| |
− | durchlauff damit merckh,</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | '''[65v] Vonn Durchlauffenn /'''
| |
− | <poem>Durchlauffen las hangen
| |
− | mit deinem knopff greiff wiltu Ringen
| |
− | wer gegen dir sterckht
| |
− | durchlauffen damit Merckhe /</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|11|lbl=22v.11}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|10|lbl=07v.11}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|11|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|11|lbl=165v.11}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|12|lbl=18r.10}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>The 11th Figure: {{red|Press hard, push from the reins and seek his messer.}}</p> |
− | <poem><small>93</small> | + | | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|13|lbl=55r.13}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|10|lbl=22v.10}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|11|lbl=07v.12}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|10|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|12|lbl=165v.12}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|13|lbl=18r.11}} |
| | | |
− | <small>94</small></poem> | + | |- |
− | | {{red|b=1|Slicing Off}}
| + | | <p>{{red|The 12th Figure:}} With the empty hand learn two strokes against all weapons.</p> |
− | <poem>Slice off the hard ones,
| |
− | :from below in both attacks.
| |
− | Four are the slices:
| |
− | :two below and two above.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ ab sneydenn dÿe außrichtu~g'''
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|12|lbl=22v.12}} |
− | <poem>Sneyd ab dy hertt
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|12|lbl=07v.13}} |
− | võ vnde~ In beyden gevert
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074r.jpg|12|lbl=-}} |
− | vier sint der snit
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|13|lbl=165v.13}} |
− | czwen vnd czwen obñ mit</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|14|lbl=18r.12}} |
− | | {{red|b=1|von abschneiden}} | |
− | <poem>Schneid ab dÿ herten {{red|/}}
| |
− | von vnden in baiden geferten {{red|/}}
| |
− | Vier sind der schnÿdt {{red|/}}
| |
− | Zwen vnden {{red|/}} zwen oben mit</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom abschniden}} | |
− | <poem>Schnid ab die hörte
| |
− | von unden in baiden geferte
| |
− | vier sind der schnit
| |
− | zwen unden zwen obnen mit</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Snid aff dei hertzen
| |
− | van vnden i~ beiden geu°te~
| |
− | ver so sint snytze
| |
− | tzwen vnde~ tzwe~ obe~ nutze</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>
| |
| | | |
| + | |- |
| + | | <p>The 13th Figure: {{red|The Sheep Grip defends against all wrestling grips under the eyes.}}</p> |
| + | | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|3|lbl=55r.3}} |
| | | |
| + | {{section|Page:MS 3227a 57v.jpg|2|lbl=57v.2}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022v.jpg|13|lbl=22v.13}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007v.jpg|13|lbl=07v.14}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|1|lbl=74v}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|14|lbl=165v.14}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|15|lbl=18r.13}} |
| | | |
− | '''[69v]''' Der vnderschniet '''[70r]''' Der oberschniet</poem>
| + | |- |
− | | <br/> | + | | <p>{{red|The 14th Figure:}} Turn around again to where the horses hasten.</p> |
− | <poem>
| + | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|1|lbl=23r.1}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|1|lbl=08r.1}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165v.jpg|15|lbl=165v.15}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|1|lbl=18v.1}} |
| | | |
| + | |- |
| + | | <p>The 15th Figure: {{red|Up close, catch the hand, turn over his face to where the nape is.}}</p> |
| + | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|2|lbl=23r.2}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|2|lbl=08r.2}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|1|lbl=166r.1}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|2|lbl=18r.2}} |
| | | |
− | 4 sint d[er] schnit
| + | |- |
− | 2 ob[e]n 2 vnd[en]</poem>
| + | | <p>{{red|The 16th Figure:}} Catch the weapon from afar while you ride against him.</p> |
− | | <br/> | |
− | <poem>sneid ab die herten
| |
− | von vnden jn paiden geferten
| |
− | vier sind der snidt
| |
− | zwen vnden zwen oben mit</poem>
| |
| | | | | |
− | | {{red|b=1|von abschnÿden}} | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|3|lbl=23r.3}} |
− | <poem>Schnid ab die hertt~ /
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|3|lbl=08r.3}} |
− | von vnde~ vñ baiden geferten /
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|4|lbl=-}} |
− | vier sind der schnitt /
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|2|lbl=166r.2}} |
− | zwen vnde~ vñ zwen oben mitt ~:•</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|3|lbl=18r.3}} |
− | | '''Abschneiden''' | + | |
− | <poem>Schneit ab die hertten,
| + | |- |
− | Von unnden in baiden geferten.
| + | | <p>The 17th Figure: {{red|If you charge to the left, then fall to the sword pommel, jab under the eyes.}}</p> |
− | Vier seinn der schnit.
| |
− | Zwen unden zwen / oben mit</poem>
| |
− | | '''[C3] Von ab?chneidñ''' | |
− | <poem>Schneyd ab dye hertñ /
| |
− | von paydñ gefertñ /
| |
− | vier ?ind der ?chnitte
| |
− | vndñ ?wen obñ mitte</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem abschneiden''' | |
− | <poem>Sschneidt ab die hertte
| |
− | von unden yn baiden gsertte
| |
− | vier send der schnidt
| |
− | zwen unden zwen oben mitt</poem>
| |
− | | '''Die ausrichtung von dem abschneiden''' | |
− | <poem>Schneid ab die hörtte
| |
− | von vnden in baiden gfertte
| |
− | vier sind der schnidt
| |
− | zwen vnden zwen oben mit</poem>
| |
− | | '''[Xr] Abschneiden''' | |
− | <poem>Schneid ab die herten /
| |
− | Von bayden geferten.
| |
− | Vier sind der Schnidt /
| |
− | Unden zwen oben mit.</poem>
| |
− | | '''Von abschneiden''' | |
− | <poem>Schneid ab die hannd, | |
− | von vnden jnn baiden gewerten,
| |
− | vier sind der [sc]hnit,
| |
− | zwen vnden zwen oben mit,</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|7|lbl=23r.7}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|4|lbl=08r.4}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|6|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|3|lbl=166r.3}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|4|lbl=18r.4}} |
| + | |
| + | |- |
| + | | <p>{{red|The 18th Figure:}} Charge to the right side with its skill.</p> |
| | | | | |
− | | '''[65r] / von abschneidenn /''' | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|6|lbl=23r.6}} |
− | <poem>Schneid ab von herten
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|5|lbl=08r.5}} |
− | von baiden gferten
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|5|lbl=-}} |
− | vier sind der schnit
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|4|lbl=166r.4}} |
− | vnden zwen obenn mitt /</poem>
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|5|lbl=18r.5}} |
− | |
| + | |
| + | |- |
| + | | <p>The 19th Figure: {{red|Plant the point upon him to the face.}}</p> |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|4|lbl=23r.4}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|6|lbl=08r.6}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|7|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|5|lbl=166r.5}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|6|lbl=18r.6}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>{{red|The 20th Figure:}} Shatter against all hits that ever happen.</p> |
− | <poem><small style="color:#696969;">94a</small> | |
− | | |
− | <small>95</small>
| |
− | | |
− | <small style="color:#696969;">95a</small>
| |
− | | |
− | <small style="color:#696969;">95b</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Pressing Hands}}
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | Turn your edge,
| |
− | :press the hands to the flats. | |
− | <span style="color:#696969; font-style:italic;">And go after, at the man,
| |
− | :Jolt with the cross already,
| |
− | Then you will not be stunned
| |
− | :So have you twice-assaulted.</span></poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ hent truckñ dy außrichtu~g'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Den snyt wint
| |
− | zu slahñ truck dÿe hant</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von hend drucken /}}<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>'''[6r]''' Dein schneid wende {{red|/}}
| |
− | zw flechen druck dÿe hende</poem>
| |
− | | {{red|b=1|vom hennd trucken}}<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Din schnyd ver wende
| |
− | in die zwierh gar behende
| |
− | und gang nach an den man
| |
− | stoss mit dem ghiltz schon
| |
− | wiltu denn nit schallen
| |
− | so hastu zway eynfallen</poem>
| |
− | | <br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dyne snyden went
| |
− | zu den vlechen drucke de hent</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | <br/><br/><br/>
| |
− | <poem>dem snidt wend
| |
− | zu fliehen durch die hennde</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''[9r] {{red|von hende trucken}}<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein schnÿde wende
| |
− | zu° flechenn drück dein hende ~:•</poem>
| |
− | | '''Hend druckhen.'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein schneiden wennt
| |
− | zu flechen druckh die hennde</poem>
| |
− | | '''Von Hendtruckñ'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein ſchneid wend /
| |
− | ʒu flechñ truck ym die hendt</poem>
| |
− | | '''Von dem hend truckhen'''
| |
− | <poem>Das schwertt bind zu der flöche
| |
− | truckh in die hend von die
| |
− | dein schneid wend
| |
− | zu der flech durch die hend</poem>
| |
− | | '''Von dem hend truckhen'''
| |
− | <poem>Das schwertt bind zu der flöche
| |
− | truckh in die hend von die
| |
− | dein schneid wend
| |
− | zu der flech durch die hend</poem>
| |
− | | '''Hendtrucken'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein schneid wend /
| |
− | Zur flechen truck ihm die hend.</poem>
| |
− | | '''Von hennd truckhen,'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein schneid wennde
| |
− | zuflechen druckh die hende,</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | '''[65v] von hendtruckhen /'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Dein schneidt wenndt
| |
− | zu flechen truckh Im die henndtt /</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|5|lbl=23r.5}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|7|lbl=08r.7}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|8|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|6|lbl=166r.6}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|7|lbl=18r.7}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>The 21st Figure: {{red|The strong in the beginning position yourself therein correctly.}}</p> |
− | <poem><small style="color:#696969;">95c</small> | |
− | | |
− | <small>96</small>
| |
− | | |
− | <small>97</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Two Hangings}}
| |
− | <poem><span style="color:#696969; font-style:italic;">Whoever flows too strongly at you—
| |
− | :Hang and beset him high.</span>
| |
− | There are two hangings
| |
− | :from one side from the ground.
| |
− | In all attacks
| |
− | :strike, thrust, posture—soft or hard.</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''Das ist võ czweÿen henge~ dy außrichtu~g'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Czweÿ hengñ werdenn
| |
− | auß einer hant võ der erdenn
| |
− | In allem gevert
| |
− | haw stich leger weich oder hertt</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von tzwaien hengen /}}<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwaÿ hengen werden {{red|/}}
| |
− | Aus ein° hant von der erden {{red|/}}
| |
− | In allem geferte {{red|/}}
| |
− | Haw stich leger waich oder herte</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von den zwain hengen}}
| |
− | <poem>wer dir zestarck welle sin
| |
− | heng fall im oben eyn
| |
− | zwey hengen werden
| |
− | uß ainer hand von der erden
| |
− | Doch in allem geferte
| |
− | So machstu sin waich oder hörte</poem>
| |
− | | <br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Tzwe~ hengen w°den
| |
− | van yed° hant uff dey erden
| |
− | In allem geuerte
| |
− | haw stiht leg° weich od° harte</poem>
| |
− | |
| |
− | | <br/><br/><br/>
| |
− | <poem>zwei heng[en] w[er]den
| |
− | von ped[e]n henden auff erd[en]</poem>
| |
− | | '''von zwain hengen von durchlauffen'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>[Z]wai henngen wern
| |
− | aus einer hannd von der erdenn
| |
− | in allem geferte
| |
− | haw stich leger waich ader<ref>"oder"</ref> herte</poem>
| |
− | |
| |
− | | {{red|b=1|von zwaÿen hengen}}<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwaÿ hengen werden /
| |
− | vß aine~ handt võ der erden
| |
− | In alle~ Gefärte /
| |
− | haw stich leger waich oder herte ~:•</poem>
| |
− | | '''[6v] Zwei henngen'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwey henngen werden
| |
− | aus ainer hannt, Von der erde /
| |
− | In allen geferte.
| |
− | Hau stich leger waich ader herte</poem>
| |
− | | '''[D2] Von Hengñ'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Cʒway hengñ / werdñ /
| |
− | auſʒ yedem ort auf der erdñ /
| |
− | in allen gferte /
| |
− | haw ſtich leger waych oder herte</poem>
| |
− | | '''Von den Zwaien hengen die ausrichtung'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zway hengen werden
| |
− | auff einer hand von der andern
| |
− | in allem gfertt
| |
− | haw stich leger waich oder hörtt In irem gfertt</poem>
| |
− | | '''Von den zwaien hengen die ausrichtung'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwaÿ hengen werden
| |
− | auss einer hand von der andern
| |
− | in alem gfertt
| |
− | haw stich läger waich oder hörtt in Irem gfertt</poem>
| |
− | | '''Hengen.'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwifach Hengen werden
| |
− | Auß iedem ort auff erden /
| |
− | In allen gferte /
| |
− | Haw / stich / Leger waych oder herte.</poem>
| |
− | | '''[17r] Von zwayen hengen'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zway hengen werden,
| |
− | aus ainer hannd von der erd[en]
| |
− | Jn allen gevert,
| |
− | haw stich leger waich oder hert,</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | '''Vonn henngenn /'''<br/><br/><br/>
| |
− | <poem>Zwaÿ henngenn
| |
− | werden aus Jedenn Ortt auff der Erdenn
| |
− | In allen gfertenn
| |
− | haw stich legerr waÿch oder hertte</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|10|lbl=23r.10}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|8|lbl=08r.8}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|9|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|7|lbl=166r.7}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|8|lbl=18r.8}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | <p>{{red|The 22nd Figure:}} He who rushes the spear to the other is met beneath the eyes.</p> |
− | <poem><small>98</small> | |
− | | |
− | <small>99</small>
| |
− | | |
− | <small>100</small>
| |
− | | |
− | <small>101</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|The Speaking Window}}
| |
− | <poem>Do the Speaking Window,
| |
− | :stand blithely and look at his actions.
| |
− | Strike him until he is defeated.
| |
− | :When he withdraws from you,
| |
− | I say to you truthfully:
| |
− | :no one protects himself without danger.
| |
− | If you have learned this,
| |
− | :he can scarcely manage to strike.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist võ sprech fenster dy außrichtu~g'''
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|11|lbl=23r.11}} |
− | <poem>Sprech venster mach
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|9|lbl=08r.9}} |
− | stand freylich besich sein sach
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|10|lbl=-}} |
− | slag In das eß snapt
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|8|lbl=166r.8}} |
− | wer sich võ dir czihet ab
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|9|lbl=18r.9}} |
− | ich sag vor war
| |
− | sich schuczt kein mã aneuar
| |
− | hastu eß v°nome~
| |
− | zu slag mag er klein kome~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von sprechfenster /}} | |
− | <poem>Sprechfenster mach {{red|/}}
| |
− | Stant freileich besich sein sache {{red|/}}
| |
− | Slach in das er schnobe {{red|/}}
| |
− | wer sich fur dir zeuhet abe {{red|/}}
| |
− | Ich sag dir für war {{red|/}}
| |
− | Sich schütz kain man ane far {{red|/}}
| |
− | Hastu vernum~en
| |
− | zu slag mag er clain kummen</poem>
| |
− | | {{red|b=1|von sprech venster}} | |
− | <poem>Sprechfenster mache
| |
− | stand frolich besich für sache
| |
− | wer sich var dir zühet abe
| |
− | Slah uff in Daz eß schnape
| |
− | '''[5v]''' luog und schüch kain man
| |
− | eß schatt nit waß er kan
| |
− | hastuß recht vernomen
| |
− | zu dem slag lauß in nit komen</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Spreck vinster mache
| |
− | stat vrolich bosich syn sake
| |
− | Slach en das er snabe
| |
− | wer sich vor dy tzukz abe
| |
− | Ich sag~ dyr vorwar
| |
− | di schutzet nemãt ane var
| |
− | hastu es var name~
| |
− | tho slage mach er clain kom</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>'''[70v]''' Sprech finster mach
| |
− | stand frylich besiech sein sach</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>Sprech fenst[er] mache
| |
− | stand freilich sich se[in] sache
| |
− | wer sich vor dir zewet abe
| |
− | how schnell daz e[r] schnabe</poem>
| |
− | | <br/>
| |
− | <poem>sprechfenster mache
| |
− | stand freylich besich sein sache
| |
− | slach in das er snabe
| |
− | wer sich von dir zeucht abe
| |
− | ich sag dir fur ware
| |
− | sich schuczt kain man anne far
| |
− | hast dw es vernomen
| |
− | zw slag mag er chlaine chomen</poem>
| |
− | |
| |
− | | {{red|b=1|von sprechfenster}} | |
− | <poem>Sprechfenste~ mach
| |
− | Ste frölich besich sein sach
| |
− | Schlach nider dz er erßnab
| |
− | Wer sich võ dir zücht ab
| |
− | Ich sag dir für war /
| |
− | sich schiczt kain man on far
| |
− | Hastu es vernom~en
| |
− | zu° schlachen mag es clain kum~en ~</poem>
| |
− | | '''Sprechfennster''' | |
− | <poem>Sprechfennster mach.
| |
− | stannt frolich besich sein sach /
| |
− | schlag in das er schnabe.
| |
− | Wer sich von dir zeucht / abe.
| |
− | Ich sag dir fur war,
| |
− | sich schutzt kein man on / far,
| |
− | hastu vernumen
| |
− | zu schlag mag er klainn / kumen</poem>
| |
− | | '''Von ſprechfenſter''' | |
− | <poem>ſprechuenſter mache /
| |
− | ſtand frolich bſich ſein ſache /
| |
− | ſchlach in das er ſnabe /
| |
− | wer vor dir cʒeichet abe /
| |
− | ich ſag dir fur war /
| |
− | ſich ſchucʒt kain man anefar /
| |
− | haſtu mich vernumen /
| |
− | cʒu ſtraich mag er nit kumen</poem>
| |
− | | '''[45v] Von dem sprechfenstr die ausrichtung''' | |
− | <poem>Das sprechfenster machen
| |
− | sten frolich und sich sein sache
| |
− | wer sich vor dir zichett abe
| |
− | schlachen das er schnabe
| |
| | | |
− | | + | |- |
− | thutt er sich gegen dir greisen
| + | | <p>The 23rd Figure: {{red|The Unnamed Grip takes the weapon or fells him.}}</p> |
− | schlagen das er seisse</poem>
| |
− | | '''Von dem sprechfenstr~ die ausrichtgung''' | |
− | <poem>Das sprechfenster machen | |
− | stee frölich vnd sich sein sache
| |
− | wer sich vor dir ziechett abe
| |
− | schlachen das er schnabe
| |
− | | |
− | | |
− | thutt er sich gegen dir greifen
| |
− | schlagen das er Seise</poem>
| |
− | | '''[IXv] Sprechfenster.''' | |
− | <poem>Sprechfenster mach /
| |
− | Stand fröhlich / besihe sein sach.
| |
− | Schlahe ihn das er schnabe /
| |
− | Wer vor dir zeucht abe.
| |
− | Ich sag dir fürwar /
| |
− | Sich schützt kein man on fahr /
| |
− | Hastu mich vernomen /
| |
− | Zu streych mag er nit komen</poem>
| |
− | | '''Von Sprechvenster'''
| |
− | <poem>Sprechvenster machen,
| |
− | stannd Freilichen, besich sein sachen,
| |
− | schlag jn das er schnabe,
| |
− | wehr sich vor der zeucht abe,
| |
− | Jch sag furwar,
| |
− | sich schucz kain mann on var,
| |
− | hast du es vernomen
| |
− | zu schlageen mag er clein khumen</poem>
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | '''vom sprechfensterr /'''
| |
− | <poem>Schrechfenster mache
| |
− | stand frelich bsich sein sach
| |
− | schlach Indas er schnabe
| |
− | wer vor dir zeichnet abe
| |
− | Ich sage dir virwar
| |
− | sich schuzt kain man anefar
| |
− | hastu mich vernomen
| |
− | zu straich mag er nit komen /</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|8|lbl=23r.8}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|10|lbl=08r.10}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|11|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|9|lbl=166r.9}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|10|lbl=18r.10}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | <br/><br/> | + | | <p>{{red|The 24th Figure:}} If an opponent charges you to both sides, turn around left and thus he rightly comes.</p> |
− | <poem><small>102</small>
| |
− | | |
− | <small>103</small>
| |
− | | |
− | <small>104</small>
| |
− | | |
− | <small>105</small>
| |
− | | |
− | <small>106</small>
| |
− | | |
− | <small>107</small>
| |
− | | |
− | <small>108</small>
| |
− | | |
− | <small>109</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|This is the Conclusion of the Epitome}}<br/><br/>
| |
− | <poem>Who conducts well and breaks properly
| |
− | :and finally makes it all right
| |
− | And splits particularly
| |
− | :everything into three wounders
| |
− | Who properly well hangs
| |
− | :and also executes the windings,
| |
− | and the eight windings
| |
− | :views in a righteous way,
| |
− | and each one of
| |
− | :those same winds I consider to be triple
| |
− | so they are
| |
− | :twenty-four.
| |
− | And count them only, from both sides.
| |
− | :Eight windings learn with stepping.
| |
− | And test the bind
| |
− | :no more than soft or hard.</poem>
| |
| | | | | |
− | | '''Das ist dy beslißu~g der gancze~ kunst'''<br/><br/>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|9|lbl=23r.9}} |
− | <poem>Wer wol pricht
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|11|lbl=08r.11}} |
− | vnd endelich gar bericht
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 074v.jpg|12|lbl=-}} |
− | besunder
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|10|lbl=166r.10}} |
− | yedlich man In drae wunder
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|11|lbl=18r.11}} |
− | wer recht wol henget
| |
− | vnd windet da mit bericht
| |
− | vnd <del>vmd</del> enpfindet acht
| |
− | mit rechtenn wagenn betrachtet
| |
− | vnd sye Ir aine
| |
− | der winden selb dritt ich mein
| |
− | so sin ir czwenczig
| |
− | vnd vier <del>Zal</del> Zel sÿ eynczig
| |
− | von beÿden seytenn
| |
− | acht winden ler mit schritte~
| |
− | vnd prueff dye gevert
| |
− | nit mer nwe weich oder hertt</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das ist die beschliessung der zedel /}}<br/><br/> | |
− | <poem>Wer wol fürt vnd recht pricht {{red|/}}
| |
− | vnd endlich gar bericht {{red|/}}
| |
− | vnd pricht besunder {{red|/}}
| |
− | Igleichs in dreÿ wunder {{red|/}}
| |
− | wer recht wol henget {{red|/}}
| |
− | vnd winden do mit pringet {{red|/}}
| |
− | Vñ winden acht {{red|/}}
| |
− | Mit rechtñ wegen betracht {{red|/}}
| |
− | vnd zo[?] ir eine {{red|/}}
| |
− | Der selben winden selbdritt ich meine {{red|/}}
| |
− | So sind ir zwaintzigk {{red|/}}
| |
− | vnd vier zell sÿ antzigk {{red|/}}
| |
− | von paiden seittñ {{red|/}}
| |
− | Acht winden lere mit schreiten {{red|/}}
| |
− | Vnd pruef dÿe gefert {{red|/}}
| |
− | Nicht mer nür waich oder hert</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Die besliessung der zetel}}<br/><br/> | |
− | <poem>wer wol bricht
| |
− | und endlich gar bericht
| |
− | und brichz besunder
| |
− | Jeglichß in drü winden
| |
− | wer wol hengt
| |
− | und winden dar mit bringt
| |
− | und wint mit achte
| |
− | mit rechter betrachte
| |
− | Darmit ir aine
| |
− | Die winden selbdritt ich maine
| |
− | so sind ir zwaintzig
| |
− | und vier zel sie aintzig
| |
− | von baiden siten
| |
− | Acht winden mit schriten</poem>
| |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>wer wol bricht
| |
− | vñ endelich boricht
| |
− | vñ bringz bi su~der
| |
− | Itlyches i~ drey wu~d°
| |
− | wer wol recht he~gz
| |
− | vñ wi~de~ dar mid bre~gz
| |
− | vñ wi~de~ achte
| |
− | Mit rechte~ sine~ betrachte
| |
− | vñ ie er ane
| |
− | Der wi~de~ selff dritte mane
| |
− | So sint er Andtzich [?]
| |
− | vñ ver
| |
− | vã beiden siden
| |
− | Ach wi~de~ sint dar mid ler striden
| |
− | vñ pruff dei geuerte
| |
− | off sey syn weich od° harte</poem>
| |
− | | '''besliessunge der gantzñ zettel '''
| |
− | |
| |
− | | '''der zetl pesliessung'''<br/><br/>
| |
− | <poem>[W]er wol fueret vnd recht pricht
| |
− | vnd entlich gar pericht
| |
− | vnd pricht besunnder
| |
− | yedlichs in trew wunder
| |
| | | |
− | da mit sprenget
| + | |- |
− | vnd winden achte
| + | | <p>The 25th Figure: {{red|Be mindful to take and hold the messer.}}</p> |
− | mit rechtem wege betrachte
| |
− | vnd ir aine
| |
− | der winden selb drit ich maine
| |
− | so sind ir zwainczig
| |
− | vnd vier zelt sy ainczig
| |
− | von paiden seytenn
| |
− | acht winden lere mit schritenn
| |
− | vnd pruff die geferte
| |
− | nicht mer nur waich oder herte</poem>
| |
− | |
| |
− | | '''[9v] {{red|Die beschliessung der zedel}}<br/><br/>
| |
− | <poem>Wer wol füret Vñ recht bricht
| |
− | Vnd entlich gar bericht
| |
− | Vnd bricht besunder
| |
− | ÿegclicheß / in drÿ wü~der
| |
− | Wer recht wol hengett
| |
− | vnd windet do mitt bringet /
| |
− | vnd winde~<del>t</del> acht~
| |
− | mitt rechten weg betrachten
| |
− | Vnd ir aine /
| |
− | der Winde salb drette Ich gemaine
| |
− | so sein die zwen züg /
| |
− | vñ fur zelt sie anzig
| |
− | von baÿden sÿtten
| |
− | Acht vnden lerrn mitt schrÿtten
| |
− | vñ brüff die gefört
| |
− | nicht mer newe weich oder hert ~:•</poem>
| |
− | | '''Besliessung der Zetl.'''<br/><br/>
| |
− | <poem>Wer woll furt, unnd recht bricht
| |
− | Unnd '''[7r]''' enndlich gar bericht
| |
− | und pricht besunder
| |
− | yglichs in drey / wunder.
| |
− | Wer recht wol hengt
| |
− | und winden do mit / pringt
| |
− | und winden acht
| |
− | mit rechten wegen betracht /
| |
− | und ye ir eine
| |
− | der selben winden selb dritt ich meine /
| |
− | so seind ir zwentzig
| |
− | und vier zel sye eintzig
| |
− | von pai/den seiten.
| |
− | Acht winde lere mit schreiten
| |
− | unnd / pruff die gefert
| |
− | nicht mer nur waich oder hert; /</poem>
| |
− | | '''[E4v] BESCHLVSʒ deſʒ langñ ſchwertʒ'''<br/><br/>
| |
− | <poem>Wer wol pricht /
| |
− | vnd entlich bericht /
| |
− | pricht beſunder /
| |
− | yglichs in dreu wunder /
| |
− | wer recht wol hengt /
| |
− | vnd windñ recht mit prengt /
| |
− | vnd windñ achtet /
| |
− | mit rechtñ ſinnen betrachtet /
| |
− | vnd lo ir aine /
| |
− | der windñ ſelb trit ich maine /
| |
− | ſo ſind ir cʒwaincʒig /
| |
− | vñ vier cʒel ſye ancʒig /
| |
− | von paiden ſeittñ /
| |
− | acht windñ da mit ler ſtreittñ /
| |
− | bruef die gferte /
| |
− | waich oder herte &c.</poem>
| |
− | | '''[45v] Das ist die ausrichtung und die beschliesung der grunsn kunst'''
| |
− | <poem>wer vol sicht
| |
− | und endlich bricht
| |
− | es bricht
| |
− | ettlchr in dreien vinden
| |
− | wer Recht wol hengett
| |
− | und windett da mit es bringett
| |
− | wachett
| |
− | mit rechtem betrachten
| |
− | und einer
| |
− | der da windett
| |
− | und 24 sind
| |
− | der winden und vierzal mitt versatsung
| |
− | von baiden seitten
| |
− | acht winden vere mit schreitten
| |
− | tritt und brieff das gfertte
| |
− | ob sÿ Sind waich oder hertte</poem>
| |
− | | '''[43v] Das ist die ausrichtung vnd bschliesung der gantzen kunst'''
| |
− | <poem>wer wol sicht
| |
− | vnd endlich bricht
| |
− | es bricht
| |
− | ettlichr~ in dre[i] vinden
| |
− | wer Recht wol hengett
| |
− | vnd windett damit '''[44r]''' bringett
| |
− | wachett
| |
− | mit Rechtñ betrachten
| |
− | vnd einer
| |
− | der da windett
| |
− | vnd 24 sind
| |
− | der winden vnd viertzal mit versatzung
| |
− | von baiden seiten
| |
− | acht winden fer mit schreitten
| |
− | tritt vnd brieff des gfertts
| |
− | ob sÿ sind waich oder hörtte</poem>
| |
− | | '''[XIr] Beschluß des langen Schwerdts.'''<br/><br/>
| |
− | <poem>Wer wol bricht /
| |
− | Und endtlich bericht /
| |
− | Bricht besunder /
| |
− | Jeglichs in drei wunder.
| |
− | Wer recht wol hengt /
| |
− | Und winden recht mitt brengt /
| |
− | Und winden achtet /
| |
− | Mit rechten sinnen betrachtet /
| |
− | Und so ihr eine /
| |
− | Der winden selb trit ich meyne /
| |
− | So sind ihr zweintzig
| |
− | Und vier / zäl sie eintzig /
| |
− | Von baiden seitten /
| |
− | Acht winden / damit ler streiten /
| |
− | Brüff die gferte /
| |
− | Weych oder hertte.</poem>
| |
− | | '''Das ist die beschliessung der zetl'''<br/><br/>
| |
− | <poem>Wer wol furet
| |
− | vnd recht bricht, vnd mitlich gar bericht
| |
− | bricht besunder,
| |
− | jeczlichs jm dren wunder,
| |
− | wer recht wol hawet
| |
− | do bringet
| |
− | vnd winden achten,
| |
− | mit rechte[n] wegen betrechten,
| |
− | vnd so jr eine,
| |
− | der winden selbtrit ich meine,
| |
− | so sind jr zwainczig,
| |
− | vnd vier, zele si ainczig,
| |
− | von baiden seiten,
| |
− | acht winden lerne mit schreiten,
| |
− | vnd pruff die gefert,
| |
− | nicht mer nur waich oder hert,</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|12|lbl=23r.12}} |
− | <poem>
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|12|lbl=08r.12}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 075r.jpg|1|lbl=75r}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|11|lbl=166r.11}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|12|lbl=18r.12}} |
| | | |
− | '''[72r]''' Wer woll pricht
| + | |- |
− | vnnd Enntlich bericht
| + | | <p>{{red|The 26th Figure:}} Grasp over an opponent who falls upon you or ride against him.</p> |
− | pricht besunder
| |
− | | |
− | Wer recht woll henngt
| |
− | wi vnnd winden recht mit pringt
| |
− | vnnd windens achtett
| |
− | mitt Rechtenn seinenn betrachtett
| |
− | vnnd lonn aine
| |
− | der winden selb trit Ich maine
| |
− | so sindt Ir zwainzig
| |
− | vnnd vier zehll sÿ anzig
| |
− | von paidenn seÿten
| |
− | acht winden damit ler streiten
| |
− | brief die gfertt
| |
− | ob sÿ sind waich oder hertt /</poem>
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 023r.jpg|13|lbl=23r.13}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|13|lbl=08r.13}} |
| + | | {{section|Page:MS E.1939.65.341 075r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 166r.jpg|12|lbl=166r.12}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|13|lbl=18r.13}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | <small>110</small> | + | | class="noline" | <p>{{red|If you want to grasp, you should not fail to ride beside him. Execute the Sun Pointer to the left sleeve if you want to bend.}}</p> |
− | <small style="color:#696969;">110a</small> | + | |
− | | Thus ends Master Liechtenauer's Art of the Long Sword | + | <p>Who attacks you with that, grasp over against him and he will be shamed. Press the arm to the head. This grip often robs the saddle.</p> |
− | :<span style="color:#696969; font-style:italic;">So speaks Hans Talhoffer: God spare us all hardship!</span>
| + | | class="noline" | |
− | | | + | | class="noline" | |
− | | | + | | class="noline" | {{section|Page:Cod.44.A.8 008r.jpg|14|lbl=08r.14}} |
− | | | + | | class="noline" | |
− | | spricht hannß talhofergot lauß unnß aller schwer | + | | class="noline" | |
− | | Et[cetera et] finis | + | | class="noline" | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|14|lbl=18r.14}} |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
− | | ennd des text der Fechtzelt | |
− | | | |
− | | also endett sich maister Liechtnauers kunst des langen schwertts | |
− | | also endett sich maistr~ liechtnauers kunst des langen Schwertz | |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
− | | {{red|guot gesneiet segt meister liechtenawer.}}
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |} | | |} |
Line 4,199: |
Line 1,022: |
| | | |
| {{master begin | | {{master begin |
− | | title = [[Mounted Fencing]] | + | | title = Mounted Fencing |
− | | width = 619em | + | | width = 300em |
| }} | | }} |
− | {| class="wikitable floated master" | + | {| class="master" |
| |- | | |- |
− | ! style="width:3em;" |
| + | ! <p>{{rating|A|Featured Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Christian Tobler]]</p> |
− | ! <p>{{rating|A}}<br/>Rome Version by [[Christian Tobler]]</p> | + | ! <p>[[Pol Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (1400s){{edit index|Pol Hausbuch (MS 3227a)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (ca. 1389)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | + | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1448){{edit index|Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1443)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | + | ! <p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | + | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Ⅰ Version]] (1480s){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Version]] (1459)<br/>by [[Dieter Bachmann]]</p>
| + | ! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491){{edit index|Codex Speyer (MS M.I.29)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Wolfenbüttel Sketchbook (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version I]] (ca. 1465-80)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| + | ! <p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Per Magnus Haaland]]</p> |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Version I]] (ca.1470)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | + | ! <p>[[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Ⅱ Version]] (1512){{edit index|Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Die Meisterlieder des Hans Folz (MS Q.566)|Wiemar Version]] (1479)<br/>by [[Andreas Meier]]</p>
| + | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Version]] (1553){{edit index|Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)}}<br/>Transcribed by [[Werner Ueberschär]]</p> |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten Lorbeer]], [[Julia Lorbeer]], [[Andreas Meier]], [[Marita Wiedner]]</p>
| + | ! <p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1570-71){{edit index|Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | ! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | |
− | ! <p>[[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] (ca. 1504-19)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/></p> | |
− | ! <p>''[[Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey (Andre Paurñfeyndt)|Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey]]'' (1516)<br/>by [[Michael Chidester]]</p>
| |
− | ! <p>[[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Version II]] (1523)<br/>by [[Filip Lampart]] and [[Martin Fabian]]</p> | |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version I]] (1523)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>''[[Der Altenn Fechter anfengliche kunst (Christian Egenolff)|Der Altenn Fechter anfengliche kunst]]'' (ca. 1531)<br/>by [[Alex Kiermayer]]</p>
| |
− | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version II]] (1553)<br/></p> | |
− | ! <p>[[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Munich Version III]] (1556)<br/></p><br/>
| |
− | ! <p>[[Hans Entner Fechtbuch|Hans Entner]] (before 1562)<br/>by [[Carl Michael Wiechmann-Kadow]]</p>
| |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version III]] (1564)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p> | |
− | ! <p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1563-71)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version II]] (ca. 1588)<br/></p>
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | <br/><br/>
| |
− | <poem>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>1</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>2</small>
| |
− |
| |
− | <small>3</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>4</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>5</small>
| |
− |
| |
− | <small>6</small>
| |
− |
| |
− | <small>7</small>
| |
− |
| |
− | <small>8</small>
| |
− |
| |
− | <small>9</small>
| |
− |
| |
− | <small>10</small>
| |
− |
| |
− | <small>11</small>
| |
− |
| |
− | <small>12</small>
| |
− |
| |
− | <small>13</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>14</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>15</small>
| |
− |
| |
− | <small>16</small>
| |
− |
| |
− | <small>17</small>
| |
− |
| |
− | <small>18</small>
| |
− |
| |
− | <small>19</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>20</small>
| |
− |
| |
− | <small>21</small>
| |
− |
| |
− | <small>22</small>
| |
− |
| |
− | <small>23</small>
| |
− |
| |
− | <small>24</small>
| |
− |
| |
− | <small>25</small>
| |
− |
| |
− | <small>26</small>
| |
− |
| |
− | <small>27</small>
| |
− |
| |
− | <small>28</small>
| |
− |
| |
− |
| |
− |
| |
− | <small>29</small>
| |
− |
| |
− | <small>30</small>
| |
− |
| |
− | <small>31</small>
| |
− |
| |
− | <small>32</small>
| |
− |
| |
− | <small>33</small>
| |
− |
| |
− | <small>34</small>
| |
− |
| |
− | <small>35</small>
| |
− |
| |
− | <small>36</small>
| |
− |
| |
− | <small>37</small>
| |
− |
| |
− | <small>38</small>
| |
− |
| |
− | <small>39</small>
| |
− |
| |
− | <small>40</small></poem>
| |
| | {{red|b=1|This is Master Johannes Liechtenauer’s Fighting on Horseback}} | | | {{red|b=1|This is Master Johannes Liechtenauer’s Fighting on Horseback}} |
− | <poem>
| + | | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|1|lbl=53r.1}} |
− | | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|1|lbl=21Av}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006r.jpg|5|lbl=06r}} |
− | | + | | {{section|Page:MS KK5126 105r.jpg|17|lbl=105r}} |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Direct your spear
| |
− | :Riding against destroys
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | If it drops
| |
− | :The end undoes him
| |
− | Strike in, don’t pull
| |
− | :From the scabbard, left to him jerk
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Grasp to his right
| |
− | :thus you catch him without weapons work
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | The fighting of lance-thrusting
| |
− | :Learn to counter calmly without haste
| |
− | If it changes
| |
− | :So that the sword is used against the sword
| |
− | Truly seize the strong
| |
− | :You seek the Slapping Stroke
| |
− | And remember: learn well to strongly defend
| |
− | :In all meetings, press him without danger
| |
− | plant upon without danger
| |
− | :Who grazes, hang to him to the hair
| |
− | If you want to calmly
| |
− | :charge long, this troubles greatly
| |
− | Whoever now defends that
| |
− | :Then wind that hurts also
| |
− | If he defends against this further
| |
− | :Grasp the bridle and do not let it go
| |
− | Be mindful of the openings
| |
− | :search for the Messer, do not tend to the pommel
| |
− | | |
− | | |
− | Learn two strokes
| |
− | :With the empty hand against the weapon
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | The Sheep Grip fends off
| |
− | :him who turns to you with wrestling.
| |
− | While under the eyes
| |
− | :Grasp him truly with flying
| |
− | Who attacks you
| |
− | :While riding towards you will be felled
| |
− | Hanging to the ground
| |
− | :Grasp over against him truly with conduct
| |
− | To both sides
| |
− | :You should learn to ride against him
| |
− | | |
− | | |
− | If you want to ride
| |
− | :The horse run to the other side
| |
− | Defend strongly
| |
− | :Plant upon him threaten him with this
| |
− | Who defends against that
| |
− | :Grasp his sword from afar, get to the handle
| |
− | Or turn around
| |
− | :To calmly charge for the weapon
| |
− | With all skill
| |
− | :He who charges acts to his advantage
| |
− | If you have charged past him
| |
− | :And unintentionally charge to the left
| |
− | Follow his sword upwards
| |
− | :And wrestle, push also hard
| |
− | If one charges on the right
| |
− | :Stop; turn around; tend to the fight
| |
− | With the arm catch
| |
− | :Thus he cannot manage to harm you
| |
− | | |
− | | |
− | The messer take
| |
− | :Hold, learn to shame him
| |
− | The Unnamed
| |
− | :Against the strong to turn
| |
− | Their strike, their thrust
| |
− | :Is being defeated without any fencing
| |
− | If you want to grasp
| |
− | :you should not fail to ride beside him
| |
− | The Sun Pointer
| |
− | :Take the left sleeve if you want to bend
| |
− | touch the forehead
| |
− | :Against the nape of the neck press very hard
| |
− | So that he sways
| |
− | :And rarely makes it up again.
| |
− | Who attacks you with that
| |
− | :Grasp over against him and he will be shamed
| |
− | Press the arm to the head
| |
− | :This grip often robs the saddle
| |
− | If you want to retain yourself
| |
− | :from seizing
| |
− | then take him into custody without wrestling
| |
− | :without any rope
| |
− | The Before Grip remember
| |
− | :This indeed breaks his strength</poem>
| |
− | | '''[53r] {{red|Hie hebt sich nu an das fechten czu Rosse in harnüsche / mit sper vnd sw°te etc}}''' | |
− | <poem>{{red|J}}Vng / Ritter lere /
| |
− | got lib habñ frawen io ere /
| |
− | So wechst deyn ere /
| |
− | v<sup>e</sup>be ritterschaft vnd lere •
| |
− | kunst / dy dich cziret /
| |
− | vnd in krigen etc
| |
− | <u>ut sup~ In p~amb~lo etc</u>
| |
− | | |
− | {{red|D}}Eyn sper berichte /
| |
− | kegen reite~ mache czu nichte /
| |
− | Vnd vor an wisse /
| |
− | dyn roz das gorte gewisse /
| |
− | Du salt wol merken •
| |
− | dy glefney bederbñ mit sterke /
| |
− | Wiltu czu / rynen /
| |
− | zo fasse den czam lang mit syñen /
| |
− | Dornoch zo streiche •
| |
− | dy glefney czwer öber eyn seite /
| |
− | So merk dy seite~ /
| |
− | zo du mit ku~st gerest streite~ /
| |
− | | |
− | | |
− | Haw dreyn nicht czücke /
| |
− | von scheiden / link czu im rücke /
| |
− | So reit mit syñen •
| |
− | zo du abesetcze~ ruchest gewyñen /
| |
− | Wiltu abesetcze~ /
| |
− | vnd breche~ / syne ku~st do mete letcze~ /
| |
− | Dy glefney czu vorne •
| |
− | rücke dor vnder vnd nym sy ane czorne /
| |
− | Hoch an du setcze /
| |
− | swenke durchfar wiltu in letcze~ /
| |
− | greif im sey~ rechte /
| |
− | zo vestu in ane fechte~ /
| |
− | begreif sey~ were •
| |
− | mit dem ros dich vm~ekere /
| |
− | Och magstu range~ /
| |
− | we~ du in hast vm~evangen /
| |
− | Wiltu aber vorflien /
| |
− | zo schicke deyn pfert czu vm~eczihen /
| |
− | Dornoch abesetcze /
| |
− | mit winde~ in sere letcze /
| |
− | aber schicke dich vm~e /
| |
− | daz<sup> du </sup>sitzt ynder krüm~e /
| |
− | '''[53v]''' Vör allen sachen •
| |
− | saltu mit fleysse achten /
| |
− | Der edlen leren /
| |
− | dy im blozfechten ist geschreben /
| |
− | <u>Indes</u> • vnd • <u>vor</u> • <u>noch</u> /
| |
− | saltu hie wol merken och /
| |
− | Rischeit vnd kunheit /
| |
− | vorsichtikeit list vnd klugheit /
| |
− | | |
− | | |
− | '''[55r]''' Ab sichs vorwandelt •
| |
− | das swert key~ sw°te <del>wit</del> wirt gehandelt /
| |
− | Recht fasse dy sterke /
| |
− | taschenhawe du in süche~ merke /
| |
− | lere wol stark schoten •
| |
− | alle treffen ane var / mit nöten /
| |
− | An setze ane vare /
| |
− | wer stroiff heng in czu dem hare /
| |
− | Wiltu gernet /
| |
− | lang iage~ sere müet /
| |
− | wer das nü weret /
| |
− | zo wind das selbe awge vorseret /
| |
− | Wert her das vörbas /
| |
− | vach den czawm weze nicht las /
| |
− | Bedenke dy bloße~ •
| |
− | suche messer nicht warte klößen /
| |
− | In aller were /
| |
− | deyn ort / keyn der bloße~ kere /
| |
− | Czwene striche lere /
| |
− | mit lerer hant key~ der were /
| |
− | Der schofgriff / weret
| |
− | alle griffe vnd°n awge~ veret /
| |
− | Auch merke dy seiten •
| |
− | do du of vorteil gerest reiten /
| |
− | Wer of dich wil hawe~ •
| |
− | vorsetczen saltu dich frawe~ /
| |
− | Vnd vinde~ snete /
| |
− | hinden vnd vorne stich sere mete /
| |
− | Dornoch abehawe •
| |
− | zawm hant / recht beyn zonder drawe /
| |
− | Wen du erst windest /
| |
− | ruche ansetze~ / etwas du vindest /
| |
− | wer of dich syñet /
| |
− | vnd synt swert czu durchryñen gewyñet /
| |
− | An czweiuel wint an •
| |
− | wiltu keyne~ schade~ von im han /
| |
− | Dy link seite merke /
| |
− | deyn erbeit auch mete sterke /
| |
− | winden vorsetzt •
| |
− | swert lang / los hange~ zo ist her geletzt /
| |
− | Dornoch in blende •
| |
− | der dich mit vorsetze~ wil sche~den /
| |
− | Ane sorge nym war •
| |
− | var im balde vnder arm dar /
| |
− | Recht lang los hange~ •
| |
− | das lobe ich gancz wiltu range~ /
| |
− | Drük vast mit stösse~ /
| |
− | vom czawm / süche messer reme der blossen /
| |
− | Vebe dy ku~st czu vorne /
| |
− | in schimpf / zo gedenkstu ir in czorne /
| |
− | '''[57v]''' {{red|D}}Er schofgrif weret /
| |
− | wer ringe~s sich czu dir keret /
| |
− | Als vnd°n awgen /
| |
− | ane greife lere mete flawgen /
| |
− | Wer dich an fellet /
| |
− | weder reitens der wirt gefellet /
| |
− | Hange~s czur erden •
| |
− | öbergreif in recht mit geberden /
| |
− | Czu beiden seiten /
| |
− | du in an ler dich al weder reiten /
| |
− | Der schofgrif mit lobe /
| |
− | wert alle griffe vnd°n ogen /
| |
− | '''[58r]''' {{red|A}}b du wilt reiten •
| |
− | roslawfens czur and°n seiten /
| |
− | der sterke schote •
| |
− | ane setcze do mete nöte /
| |
− | wer weret dir das •
| |
− | weite swert vach natrag der handlas /
| |
− | Ader vm~e kere /
| |
− | ruet czu iagen der were /
| |
− | Mit allen künsten •
| |
− | der iagt den schicke noch günsten /
| |
− | Ab du voriagest •
| |
− | vnd ane danke linke iagst /
| |
− | Seyn swert auf taste /
| |
− | vnd rangen stoz sere mete vaste /
| |
− | '''[58v]''' {{red|I}}agt man rechtens /
| |
− | halb kere link / warte vechtens /
| |
− | Mit armen vahen /
| |
− | zo mag dir keyn schade nahen /
| |
− | kere anderweit vm~e /
| |
− | ab dy roz nü hin sprüngen /
| |
− | {{red|D}}y messer nemen •
| |
− | behalden ler ane schemen /
| |
− | den vngenanten •
| |
− | dy starke~ in io vorwanten /
| |
− | Irslaen irstechin /
| |
− | vorterbet an alle fechten /
| |
− | '''[59r]''' Wiltu an fassen •
| |
− | neben reitens nicht saltu lassen /
| |
− | Das zuñe czeigen /
| |
− | linke ermel treib wiltu neigen /
| |
− | Das vorhawp taste •
| |
− | kegen nacken drük zere vaste /
| |
− | das her sich swenket •
| |
− | selten weder auf/sich gelenket /
| |
− | wer dir do remet /
| |
− | öbirgreif den der wirt beschemet /
| |
− | Druk arm an hawpt /
| |
− | der grif ofte zatel rawbet /
| |
− | Wilt aber dy masen •
| |
− | des vahens leicht von dir lasen /
| |
− | Ringe~e den fure •
| |
− | gevangen hin ane snüre /
| |
− | Den vorgrif merke •
| |
− | der bricht vörbas syne sterke /</poem>
| |
− | | '''[21av] Alhye hebt sich an dy chunst deß langñ swerts deß Roß vechtenn''' | |
− | <poem>
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Dein sper bericht
| |
− | gege~ reytñ mach czu nicht
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | ab eß enpfalle
| |
− | dein end Im ab snelle
| |
− | hawe drey~ nicht czucke
| |
− | von schayden linck czu Im rucke
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | greiff In sey~ rechten
| |
− | so vechstu du In an vechten
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | das gleuen vechtenn
| |
− | sitlich an hurt ler were brechenn
| |
− | ab sich verwandelt
| |
− | das swert gege~ swert wirt gehandelt
| |
− | recht vaß dy sterck
| |
− | taschen hawe du such In merck
| |
− | lere wol stercke schawen
| |
− | allen treffenn an da mit noete
| |
− | An secz anevare
| |
− | wer stauff heng Im zu dem hare
| |
− | Wiltu mit Im
| |
− | lang Jagñ das ser muet
| |
− | wer das nw° weret
| |
− | so wind das aug verseret
| |
− | wert er das furbaß
| |
− | vach czawm vnd vest nit hab
| |
− | bedenck dÿ ploß
| |
− | such meßer Nit wart claffenn
| |
− | | |
− | | |
− | czwenfach lere
| |
− | mit lerer hãt gegen der were
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Der Schaff griff weret
| |
− | der stich weichens czu dir keret
| |
− | als vntter augñ
| |
− | an greifft In recht nit fleuch in
| |
− | wer dich an vellet
| |
− | wider reittenß der wirt gesellet
| |
− | hangens czu der erden
| |
− | vber greiff In recht mit geberdenn
| |
− | zu beyden seytñ
| |
− | du In an were dich al wider reytñ
| |
− | | |
− | | |
− | ab du wilt reytñ
| |
− | roß lauffens zu der andern seytenn
| |
− | dÿ stercke schute
| |
− | an secz do mit not
| |
− | In wer wert das
| |
− | weÿt swert vahenn tragenn oder hant hals
| |
− | oder vmb ker
| |
− | gerut zu jagñ der wer
| |
− | mit allen chunstenn
| |
− | schick dich nach chunsten
| |
− | ob Du veriagest
| |
− | vnd andacht linck Jagest
| |
− | kein swert auß taste
| |
− | Vnd ring stoß nicht vaste
| |
− | iagt man rechtens-
| |
− | halb ker vmb wart vest vechtens
| |
− | mit eine~ vahen
| |
− | so mag dir key~ schad nahñ
| |
− | | |
− | | |
− | dÿ '''[22r]''' messer neme~
| |
− | behalten lere an schame
| |
− | dem vngnnten
| |
− | dem starckenn in jo ver wante
| |
− | Ir slagñ Ir stechenn
| |
− | verderbt in alles vechtñ
| |
− | wiltu an vaßenn
| |
− | neben reÿtens nicht soltu loßen
| |
− | das sonne~ czeigñ
| |
− | linck ermel I treibt wiltu neig
| |
− | das võ hewbt dast
| |
− | gege~ nack truck ser vast
| |
− | das er sich swencket
| |
− | vnd selten wider auff lencket
| |
− | wer dir das remet
| |
− | vber greiff den der wirt beschemet
| |
− | truck an czu heubt
| |
− | der greifft offt satell raw~pt
| |
− | wiltu aber dich maßenn
| |
− | deß vahens leich von dir laßenn
| |
− | lãgens den
| |
− | fur gefangenn hin ane var
| |
− | den vor griff merck
| |
− | der pricht fur pas sein sterck</poem>
| |
− | | '''[6r] {{red|Das Ist Maister Johansen liechtenäwer ross vechten}}'''<br/><br/>
| |
− | <poem>
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[6v]''' {{red|/}} Dein sper bericht {{red|/}}
| |
− | Gegen reiten mach zu° nicht {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Ob es empfalle {{red|/}}
| |
− | Dein end ÿm ab schnalle {{red|/}}
| |
− | Haw drein nicht zu°cke {{red|/}}
| |
− | Von schaiden link zw° ÿm rucke {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Greiff in sein rechten {{red|/}}
| |
− | So fechstu in ane fechten {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Das gleffen stechen fechten {{red|/}}
| |
− | Sittigklich an hurt lere prechen {{red|/}}
| |
− | Ob es <del>es</del> sich vor wandelt {{red|/}}
| |
− | Das swert gegen swert wirt gehandelt {{red|/}}
| |
− | Recht vaß dÿ sterck
| |
− | taschñ haw tü süch {{red|/}} vnd merck
| |
− | ler wol starck schüttñ {{red|/}}
| |
− | Allen treffen an far do mit nött in {{red|/}}
| |
− | An setz an far {{red|/}}
| |
− | wer straifft heng im zu° dem har {{red|/}}
| |
− | wiltu gerüt
| |
− | lanck {{red|/}} jagen das sere müt {{red|/}}
| |
− | wer das nu wert {{red|/}}
| |
− | So wind das aug vorsert {{red|/}}
| |
− | wert ers fürpas {{red|/}}
| |
− | Vach zawm vnd wes nicht las {{red|/}}
| |
− | Bedenck die plöß {{red|/}}
| |
− | Suech <del>plöss</del> messer nicht wartt klöss {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Zwen strich ler {{red|/}}
| |
− | Mit lärer hant gegen <del>di</del> der wer {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Der schaff grif weret {{red|/}}
| |
− | wer sich ringens {{red|/}} Zu° dir keret {{red|/}}
| |
− | Als vnder augen {{red|/}}
| |
− | Angreif in recht mit flaugen {{red|/}}
| |
− | wer dich an felt {{red|/}}
| |
− | wider reittens der wirt gefelt {{red|/}}
| |
− | Hangens zw° der erden {{red|/}}
| |
− | vber greiff in recht mit geperden {{red|/}}
| |
− | Zw paiden seittñ {{red|/}}
| |
− | Dw in an ler dich alle wider reitten {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Ab du° wilt reitñ {{red|/}}
| |
− | Ross lauffs zw der anderñ seÿten {{red|/}}
| |
− | Dÿe sterck schütte {{red|/}}
| |
− | An setz da mit in nöte {{red|/}}
| |
− | wer wert dir das {{red|/}}
| |
− | weit swert vach trag na der handt haß {{red|/}}
| |
− | Oder vmb ker {{red|/}}
| |
− | geru°et zu° {{red|/}} jagen der were {{red|/}}
| |
− | Mit allen künsten {{red|/}}
| |
− | Der {{red|/}} jagt der schick nach günstñ {{red|/}}
| |
− | Ab dw ver jagst {{red|/}}
| |
− | vnd an danck linck iagst {{red|/}}
| |
− | Sein swert auff taste {{red|/}}
| |
− | vnd ring stös mit '''[7r]''' faste {{red|/}}
| |
− | Jagt man rechtens {{red|/}}
| |
− | Halt ker vmb wart vechtens {{red|/}}
| |
− | Mit armen vahen {{red|/}}
| |
− | So mag dir kain schad nachen {{red|/}}
| |
− | | |
− | | |
− | Dÿe messer nemen {{red|/}}
| |
− | Behalten ler an schomen {{red|/}}
| |
− | Den vngenattñ
| |
− | den starcken {{red|/}} In verwant {{red|/}}
| |
− | Ir slacher ir stechen {{red|/}}
| |
− | verdirbt an als vechten {{red|/}}
| |
− | wiltu anfassen {{red|/}}
| |
− | Neben reittens soltu nicht lassen {{red|/}}
| |
− | Das sunnen zaigen {{red|/}}
| |
− | linck ermel treib wiltu naigen {{red|/}}
| |
− | Das vor haubt taste {{red|/}}
| |
− | Gegen nack drvck sere faste {{red|/}}
| |
− | Das er sich swencket {{red|/}}
| |
− | vnd selden wider au°ff gelencket {{red|/}}
| |
− | wer dir das rempt {{red|/}}
| |
− | vber greiff den der wirt beschempt {{red|/}}
| |
− | Druck arm~ zw haubt {{red|/}}
| |
− | Der griff offt satel beraupt {{red|/}}
| |
− | wiltu aber dich massen {{red|/}}
| |
− | des vahens liecht von dir lassen {{red|/}}
| |
− | Ringens den
| |
− | gefangen hin ane schnure {{red|/}}
| |
− | Den vor griff merck
| |
− | Der pricht furpas sein sterck ~{{red|~}}~{{red|~}}</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017r.jpg|4|lbl=17r}} |
| | | | | |
− | | '''[105r] Maister hanns[e]n liechtenauers ross fechtenn'''
| |
− | <poem>
| |
| | | |
| + | |- |
| + | | |
| + | {| class="zettel" |
| + | |- |
| + | | <small>1</small> |
| + | | Direct your spear<br/> Riding against destroys |
| + | |- |
| + | | <small>2</small> |
| + | | If it drops<br/> The end undoes him |
| + | |- |
| + | | <small>3</small> |
| + | | Strike in, don’t pull<br/> From the scabbard, left to him jerk |
| + | |- |
| + | | <small>4</small> |
| + | | Grasp to his right<br/> Thus you catch him without weapons work |
| + | |- |
| + | | <small>5</small> |
| + | | The fighting of lance-thrusting<br/> Learn to counter calmly without haste |
| + | |} |
| + | | |
| + | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|2|lbl=53r.2|p=1}}<br/> |
| + | <br/> |
| + | <br/> |
| + | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|5|lbl=53r.5|p=1}}<br/> |
| + | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|9|lbl=53r.9|p=1}}<br/> |
| + | <br/> |
| + | <br/> |
| + | {{section|Page:MS 3227a 53r.jpg|12|lbl=53r.12|p=1}} |
| | | |
− | | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|2|lbl=-}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006v.jpg|1|lbl=06v}} |
− | | + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|1|lbl=105v}} |
− | | + | | |
− | | + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 163r.jpg|1|lbl=163r}} |
− | | |
− | | |
− | '''[105v]''' dein Sper bericht
| |
− | gegen reüten m<del>i</del><sup>a</sup>ch zw v nicht
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | ob es enpfalle
| |
− | dein ennde im absnalle
| |
− | haw drein nicht zuck
| |
− | von schaidenn linck zw im ruck
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | Greyff jm sein rechte
| |
− | so fachestu in ane fechtenn
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | das glafney stechen fechten
| |
− | sitikleich an hurt lern prechenn
| |
− | ob sich ver wandelt
| |
− | das swert gegen swert wiert gewandlt
| |
− | recht fasse die sterck
| |
− | daschenhaw dw suech vnd mercke
| |
− | lern wol//schutten starch //
| |
− | allenn treffenn anne far da mit in net
| |
− | secz an fare
| |
− | wer scheuset hing im zue dem hare
| |
− | wildw geruet
| |
− | lang jagen das es ser muet
| |
− | wer das im wert
| |
− | so wind das aug versert
| |
− | wert er im nu fur pas
| |
− | fach zaum vnd vese<ref>The meaning is unknown, but may be a part of the bridle.</ref> nicht las
| |
− | pedenck die ploss
| |
− | suech meser nicht ward kosse
| |
− | | |
− | | |
− | zwen strich lere
| |
− | mit larer hant gegen der were
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | der schaf griff weret
| |
− | sich ringen zu dir keret
| |
− | als vnder augen
| |
− | angriff in recht mit mit (sic) ringen
| |
− | wer dich an strecket
| |
− | wider reytens der wiert geuellet
| |
− | zu der erdenn hangens
| |
− | vber greiff in recht mit geparden
| |
− | zu paiden seyten
| |
− | dw in an ler dich alle wider rewten
| |
− | | |
− | | |
− | ob dw wild rewten
| |
− | roslaufs zu den andern seyten
| |
− | die sterck schutt
| |
− | an secz da mit nott
| |
− | in wer wert dir das
| |
− | weit swert fach no der hannd has
| |
− | oder vmb kere
| |
− | | |
− | mit allen chunsten
| |
− | der jagt der schick
| |
− | ob dw verjagest
| |
− | vnd an dannck linck tagest
| |
− | sein swert auf taste
| |
− | vnd ring stos mit faste
| |
− | jagt man rechtens
| |
− | halbm ker vmb wart recht[e]ns
| |
− | halb mit armen fachen
| |
− | so mag dw kain schad nachen
| |
− | | |
− | | |
− | die messer nemen
| |
− | pehaltn lere an schemen
| |
− | den vngenant
| |
− | der starcken ja verbant
| |
− | ir slachenn jr stechen
| |
− | verdirbt an alles fechtenn
| |
− | wildw an wassenn
| |
− | neben rewtens nicht soltu lassenn
| |
− | das sunnen zaigenn
| |
− | linck erml treib wild dw naigen
| |
− | das vorhaubt taste
| |
− | gegen nach truck sere veste
| |
− | das er sich swencket
| |
− | vnd selten wider auf gelencket
| |
− | wer dir das rempt
| |
− | vber greys den<ref>There are dots above the e, but it is not clear whether it really is an umlaut.</ref> der wirt geschampt
| |
− | druck arm zw haubt
| |
− | der greiff offt satel peraubt
| |
− | wild dw dich aber massen
| |
− | des fachens becht<ref>"Vecht" (sound shift b→v)</ref> von dir lassen
| |
− | ringens den
| |
− | fure gefangen an der snure
| |
− | den vor griff merck
| |
− | der pricht fur was sein sterck</poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017r.jpg|5|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | <poem>
| |
| | | |
− | | + | |- |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[163r]'''
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[163v]'''
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[164r]'''
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[164v]'''
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[165r]''' </poem>
| |
| | | | | |
| + | | {{paget|Page:MS 3227a|53v|jpg}} |
| | | | | |
| | | | | |
Line 5,366: |
Line 1,099: |
| | | | | |
| | | | | |
| + | |
| + | |- |
| | | | | |
| + | {| class="zettel" |
| + | |- |
| + | | <small>6</small> |
| + | | If it changes<br/> So that the sword is used against the sword |
| | | |
− | |}
| |
− | {{master end}}
| |
− |
| |
− | {{master begin
| |
− | | title = [[Short Sword]]
| |
− | | width = 619em
| |
− | }}
| |
− | {| class="wikitable floated master"
| |
| |- | | |- |
− | ! style="width:3em;" |
| + | | <small>7</small> |
− | ! <p>{{rating|A}}<br/>Rome Version by [[Christian Tobler]]</p>
| + | | Truly seize the strong<br/> You seek the Slapping Stroke |
− | ! <p>[[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (ca. 1389)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1443)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Version]] (1459)<br/>by [[Dieter Bachmann]]</p>
| |
− | ! <p>[[Wolfenbüttel Sketchbook (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version I]] (ca. 1465-80)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Version I]] (ca.1470)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Die Meisterlieder des Hans Folz (MS Q.566)|Wiemar Version]] (1479)<br/>by [[Andreas Meier]]</p>
| |
− | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] (1480s)<br/>by [[Carsten Lorbeer]], [[Julia Lorbeer]], [[Andreas Meier]], [[Marita Wiedner]]</p>
| |
− | ! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] (ca. 1504-19)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/></p>
| |
− | ! <p>''[[Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey (Andre Paurñfeyndt)|Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey]]'' (1516)<br/>by [[Michael Chidester]]</p>
| |
− | ! <p>[[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Version II]] (1523)<br/>by [[Filip Lampart]] and [[Martin Fabian]]</p>
| |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version I]] (1523)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>''[[Der Altenn Fechter anfengliche kunst (Christian Egenolff)|Der Altenn Fechter anfengliche kunst]]'' (ca. 1531)<br/>by [[Alex Kiermayer]]</p>
| |
− | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version II]] (1553)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Munich Version III]] (1556)<br/></p><br/>
| |
− | ! <p>[[Hans Entner Fechtbuch|Hans Entner]] (before 1562)<br/>by [[Carl Michael Wiechmann-Kadow]]</p>
| |
− | ! <p>[[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version III]] (1564)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1563-71)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version II]] (ca. 1588)<br/></p>
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | <br/><br/><br/> | + | | <small>8</small> |
− | <poem><small>1</small>
| + | | And remember: learn well to strongly defend<br/> In all meetings, press him without danger |
| | | |
− | <small>2</small>
| + | |} |
− | | + | | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|1|lbl=55r.1}} |
− | <small>3</small>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|3|lbl=-}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006v.jpg|2|lbl=-}} |
− | <small>4</small>
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|2|lbl=-}} |
− | | |
− | <small>5</small>
| |
− | | |
− | <small>6</small>
| |
− | | |
− | <small>7</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|Here begins the Art with the Half-Sword in Dueling, of Master Johannes Liechtenauer, God have mercy on him,}} | |
− | <poem>Who dismounts
| |
− | :Fighting on foot begins
| |
− | This do with the spear
| |
− | :Two positions to begin truly
| |
− | Spear and point
| |
− | :Thrust the initial thrust without fear
| |
− | Spring, wind set truly upon
| |
− | :If he defends pull, that will defeat him
| |
− | If you want to thrust before
| |
− | :With pulling learn to break his defense
| |
− | Note if he wants to pull back
| |
− | :From harm and flee
| |
− | Then approach him
| |
− | :To surely attend to grasp</poem>
| |
− | | <br/><br/><br/> | |
− | <poem>'''[60r]''' {{red|W}}Er abesynnet •
| |
− | vechtens czu fuße begyñet /
| |
− | Der schicke syn sper •
| |
− | czwey sten am anheben rechte wer /
| |
− | Sper vnd orte •
| |
− | den vorstich ane vorchte /
| |
− | Sprink vnd setz recht an •
| |
− | wert her czuk das sigt ym an /
| |
− | Wiltu vorstechen /
| |
− | mit czücken lere were brechen /
| |
− | Merk wil her czihen •
| |
− | von scheiden vnd wil her flyen /
| |
− | So salt im nahen /
| |
− | y warte weislich des vahen /</poem>
| |
− | | '''[48v] Kampffechten hebt sich Hye an'''<br/><br/><br/> | |
− | <poem>Wer absynnet
| |
− | vechtens czu fueß beginnet
| |
− | der sterck sein sper
| |
− | czu sten am an hebñ reich vber
| |
− | sper vnd ort
| |
− | dem verstich ane vorcht
| |
− | spring wind vnd recht secz an
| |
− | wer erß czuck du gesiest In an
| |
− | wiltu vor streichen
| |
− | mit czucken ler were prechñ
| |
− | merck wil er preche~
| |
− | von schaÿde~ vñ wil er flihñ
| |
− | so soltu Im nahen
| |
− | ye weislicher wart deß vahñ </poem>
| |
− | | '''[8v] {{red|Hye hebt sich an Maister Johansen Liechtenawers kunst Dem got genädig sey mit dem kurtzen swert zu° kampff /}}''' | |
− | <poem>Wer absynt {{red|/}}
| |
− | ffechtens zu° fuess begint {{red|/}}
| |
− | Der schick sein sper
| |
− | zway sten {{red|/}} An heben recht wer {{red|/}}
| |
− | Sper vnd ort {{red|/}}
| |
− | den vorstich stich an vorcht {{red|/}}
| |
− | Spring wind setz recht an {{red|/}}
| |
− | wert er zuckt das gesigt im an {{red|/}}
| |
− | wiltu vor stechen {{red|/}}
| |
− | mit zucken lere wer prechen {{red|/}}
| |
− | Merck wil er zÿhen {{red|/}}
| |
− | von schaiden vnd wil er er fliechen {{red|/}}
| |
− | So soltu im nahen {{red|/}}
| |
− | zu° weißleich wart des vahen</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 163r.jpg|2|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 163v.jpg|1|lbl=163v|p=1}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|1|lbl=17v}} |
| | | | | |
− | | '''[105v] Das seind maister hansen liecht[e]nauers fechtenn im harnasch zum champf'''<br/><br/> | + | |
− | <poem>wer absinnet
| + | |- |
− | fechtens zw ross peginet
| |
− | der schick sein sper
| |
− | zwen sten an heben rechte wer
| |
− | sper vnnd ort
| |
− | den vorstich /an stich// vorcht
| |
− | spring wind secz recht an
| |
− | wer ee zuckt das gesigt im an
| |
− | wild dw verstechen
| |
− | mit zuckenn lere wer prechen
| |
− | merck wil er zuckenn
| |
− | von schaidenn vnd wil er fliechen
| |
− | so solt dw im nachen
| |
− | ja weyslich ward des fachens</poem>
| |
| | | | | |
− | | | + | {| class="zettel" |
− | | '''[199r]''' | + | |- |
− | <poem> | + | | <small>9</small> |
| + | | Plant upon without danger<br/> Who grazes, hang to him to the hair |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>10</small> |
| + | | If you want to calmly<br/> Charge long, this troubles greatly |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>11</small> |
| + | | Whoever now defends that<br/> Then wind that hurts also |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>12</small> |
| + | | If he defends against this further<br/> Grasp the bridle and do not let it go |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>13</small> |
| + | | Be mindful of the openings<br/> Search for the Messer, do not tend to the pommel |
| | | |
| + | |- |
| + | | |
| + | | <br/> |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>14</small> |
| + | | Learn two strokes<br/> With the empty hand against the weapon |
| | | |
| + | |} |
| + | | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|2|lbl=55r.2}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 163v.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | |
| | | |
− | | + | |- |
− | | |
− | '''[199v]'''</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|7|lbl=55r.7|p=1}}<br/> |
| + | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|9|lbl=55r.9|p=1}}<br/> |
| + | {{section|Page:MS 3227a 55r.jpg|14|lbl=55r.14|p=1}} |
| | | | | |
| | | | | |
Line 5,522: |
Line 1,185: |
| | | |
| |- | | |- |
− | | | + | | |
− | <poem><small>8</small> | + | {| class="zettel" |
| + | |- |
| + | | <small>15</small> |
| + | | The Sheep Grip fends off<br/> Him who turns to you with wrestling. |
| | | |
− | <small>9</small> | + | |- |
| + | | <small>16</small> |
| + | | While under the eyes<br/> Grasp him truly with flying |
| | | |
− | <small>10</small> | + | |- |
| + | | <small>17</small> |
| + | | Who attacks you<br/> While riding towards you will be felled |
| | | |
− | <small>11</small> | + | |- |
| + | | <small>18</small> |
| + | | Hanging to the ground<br/> Grasp over against him truly with conduct |
| | | |
− | <small>12</small> | + | |- |
| + | | <small>19</small> |
| + | | To both sides<br/> You should learn to ride against him |
| | | |
− | <small>13</small>
| + | |} |
− | | + | | {{section|Page:MS 3227a 57v.jpg|1|lbl=57v}} |
− | <small>14</small>
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|5|lbl=-}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 006v.jpg|4|lbl=-}} |
− | <small>15</small>
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|4|lbl=-}} |
− | | |
− | <small>16</small>
| |
− | | |
− | <small>17</small>
| |
− | | |
− | <small>18</small>
| |
− | | |
− | <small>19</small>
| |
− | | |
− | <small>20</small>
| |
− | | |
− | <small>21</small>
| |
− | | |
− | <small>22</small>
| |
− | | |
− | <small>23</small>
| |
− | | |
− | <small>24</small>
| |
− | | |
− | <small>25</small>
| |
− | | |
− | <small>26</small>
| |
− | | |
− | <small>27</small>
| |
− | | |
− | <small>28</small>
| |
− | | |
− | <small>29</small></poem>
| |
− | | {{red|b=1|This is the wrestling in dueling}} | |
− | <poem>If you want to wrestle
| |
− | :learn to spring correctly behind the leg
| |
− | A bar shoot forth
| |
− | :That skillfully locks the leg
| |
− | From both sides
| |
− | :If you want to skillfully end
| |
− | If it happens that
| |
− | :The sword against the spear is drawn
| |
− | Then behold the thrusts.
| |
− | :Spring, catch, hasten to him to wrestle
| |
− | Strike long with the left hand
| |
− | :Spring wisely and seize him
| |
− | If he wants to draw
| |
− | :from the scabbard, grasp and press in
| |
− | So that his openings
| |
− | :With the sword point are troubled | |
− | Leather and gauntlets
| |
− | :Under the eyes seek the openings correctly
| |
− | The forbidden wrestling
| |
− | :surely learn to use
| |
− | To lock your foe
| |
− | :The strong thereby overcome
| |
− | In all teachings
| |
− | :Turn the point against the openings
| |
− | When one sees that from the scabbard
| |
− | :Both swords are being drawn
| |
− | Then shall one strengthen
| |
− | :The protection now truly remember
| |
− | Before and After, these two things
| |
− | :Explore surely, learn also to spring away
| |
− | Follow in all meetings
| |
− | :If you want to fool the strong.
| |
− | If he defends, then pull
| |
− | :Thrust, if he defends, move to him
| |
− | If he fights extended
| |
− | :Then be artfully instructed
| |
− | If he also attacks strongly
| |
− | :The thrusting defeats him
| |
− | With his battering point
| |
− | :He defends himself—hit without fear
| |
− | With both hands
| |
− | :Learn to turn your point to the eyes
| |
− | The forward foot
| |
− | :With striking you must protect.</poem>
| |
− | | '''[62r] {{red|Das ist nü von Ringen / etc etc}}''' | |
− | <poem>{{red|A}}b du wilt ringen /
| |
− | hinder beyne recht lere springen /
| |
− | Regel vörschißen /
| |
− | das vorbeyn künstlichen slyßen /
| |
− | Von beiden henden /
| |
− | ab du mit ku~st gerest enden /
| |
− | '''[59v]''' Ab sich vorrukt •
| |
− | das swert keyn sper wirt geczukt /
| |
− | Der strich ia war nym •
| |
− | sprink vach ringens yle czu ym /
| |
− | link lang von hant slach •
| |
− | sprink weislich vnd den vach /
| |
− | Ab her wil czücken
| |
− | von scheiden vach vnd drük in /
| |
− | das her dy blöße
| |
− | mit sw°tes orte vordröße /
| |
− | leder vnde hantschuch •
| |
− | vnder dy awgen dy bloße recht zuch /
| |
− | Vorboten ringen •
| |
− | weislichen czu lere bre~gen /
| |
− | Czu fleißen vinde
| |
− | dy dy starken do mete vinde /
| |
− | In aller lere •
| |
− | den ort kegen der bloßen kere /
| |
− | '''[60v]''' {{red|W}}O man von scheiden •
| |
− | swert czücken siet von in beide~ /
| |
− | Do sal man sterken •
| |
− | dy schrete eben mete merken /
| |
− | <u>Vor</u> • <u>noch</u> • dy czwey dink <del>sint alle</del> /
| |
− | prüfe mit lere abesprink /
| |
− | Volge allen treffen •
| |
− | den starken wiltu sye / effen /
| |
− | Wert her czo czücke /
| |
− | stich • wert her ia czu ym rücke /
| |
− | Ab her lank fichtet /
| |
− | zo bistu künslich berichtet /
| |
− | greift her auch sterke an /
| |
− | das <del>sciße</del> schißen sigt ym an /
| |
− | Mit synem slaen • harte •
| |
− | schützt her sich • trif ane forte /
| |
− | Mit beiden henden /
| |
− | czu~ awgen ort lere bre~gen •
| |
− | Des fürdern fußes /
| |
− | mit slegen du hüten müsest /</poem>
| |
− | | <br/> | |
− | <poem>ab du wilt ringñ
| |
− | hinter In lern recht springe
| |
− | rigel vorschissen
| |
− | das vor beyn chunstlich slißenn
| |
− | võ beyden henden
| |
− | ab du mit chunst gerst czu enden
| |
− | ab sich verruckt
| |
− | das sper gege~ sper wirt geczuckt
| |
− | der stich Jo võ Im
| |
− | spri~g Jach ringens eil czu Im
| |
− | linck lang võ hant slahe
| |
− | spring weißlich vnd den vach <del>v</del>
| |
− | ob er wil czuckñ
| |
− | võ schaÿd~ vahe vnd truck In
| |
− | das er dÿ ploße
| |
− | mit swerteß ort vor droße
| |
− | leder vñ hantschuch
| |
− | vnd augñ dÿ ploß recht suech
| |
− | vechtñ ringen
| |
− | weißlich czu lere springñ
| |
− | czu schlissenn findenn
| |
− | dy starckenn do mit findenn
| |
− | In aller ler
| |
− | den ort gege~ der ploße kere
| |
− | wo mã võ scheyden
| |
− | wirt czuckñ sich võ In beydenn
| |
− | do sol mã stercke~
| |
− | den schadenn recht obñ merckenn
| |
− | vor vnd nach dye czwey ding
| |
− | prueff weißlich ler mit abspringñ
| |
− | volg alle treffen
| |
− | den starckenn wiltu sye effenn
| |
− | wert er so zucke
| |
− | wert er io zu Im winck
| |
− | ab er lang vichtet
| |
− | so bistu chunstlichen berichtet
| |
− | greifft er auch sterck an
| |
− | das schiessñ sigt Im an
| |
− | mit deine~ lindenn ort
| |
− | schuczt er sich triff ane vorcht
| |
− | mit peÿd~ hend~
| |
− | czum auge~ ort lere bre~gen
| |
− | des vorder fußes
| |
− | mit slegenn huten maßest etc ~</poem>
| |
− | | {{red|b=1|Das sind dye ringen zu° champff /}}
| |
− | <poem>Ob dw wild ringen {{red|/}}
| |
− | hinder pain recht lere springen {{red|/}}
| |
− | Rigel für schiessen
| |
− | das vor pain künstlich schliessen {{red|/}}
| |
− | von paiden henden {{red|/}}
| |
− | ob du mit kunst gerest enden {{red|/}}
| |
− | Ob es sich vor ruckt {{red|/}}
| |
− | Das swert gegen sper wirt gezuckt {{red|/}}
| |
− | Der stich Jü war nÿm {{red|/}}
| |
− | Spring vach ringens eil zu° ÿm {{red|/}}
| |
− | linck lanck von hant slach {{red|/}}
| |
− | Spring weisleich vnd deñ vach {{red|/}}
| |
− | Aber wil zucken
| |
− | von schaiden vach {{red|/}} vnd druck In
| |
− | das er dy plöss {{red|/}}
| |
− | Mit swertes ort verdroß {{red|/}}
| |
− | leder vnd hantschuech {{red|/}}
| |
− | vnder augen dÿ plöss recht suech {{red|/}}
| |
− | Verpotne ringen {{red|/}}
| |
− | Weisleich zu° lere pringen {{red|/}}
| |
− | Zu° schliessen viende {{red|/}}
| |
− | Die starken do mit vber winde {{red|/}}
| |
− | In aller lere {{red|/}}
| |
− | Dein ort gegen der plöss kere {{red|/}}
| |
− | Wo man von schaiden
| |
− | swert zuck sicht von in paiden {{red|/}}
| |
− | So sol man stercken {{red|/}}
| |
− | Die schütten recht eben mercken {{red|/}}
| |
− | Vor vnd '''[9r]''' nach dÿe zway dingk {{red|/}}
| |
− | Prueff weysleich lere mit ob spring {{red|/}}
| |
− | volg allen treffen
| |
− | den starcken wiltu sÿ effen {{red|/}}
| |
− | Wert er so zuck {{red|/}}
| |
− | Stich wert er {{red|/}} Jü zu° ÿm ruck {{red|/}}
| |
− | Ob er lanck vichtet {{red|/}}
| |
− | So pistu kunstlich berichtet {{red|/}}
| |
− | Greift er auch sterck an {{red|/}}
| |
− | Das schiessen gesigt ÿm an {{red|/}}
| |
− | Mit seinem slahenden ort {{red|/}}
| |
− | Schützt er sich triff anne vorcht {{red|/}}
| |
− | Mit paiden hendñ {{red|/}}
| |
− | Dein ort zu° den augen lere wenden {{red|/}}
| |
− | Des vorderñ fuess {{red|/}}
| |
− | Mit slegen du hütten müest</poem>
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 163v.jpg|3|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164r.jpg|1|lbl=164r|p=1}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | '''Das seind die kingen (sic) zu dem champf'''
| + | |
− | <poem>[O]b dw wild ringenn
| + | |- |
− | hinder pain recht lere springen
| |
− | rigel fur schiessenn
| |
− | <del>das</del> vorpain kunstleichen sliessenn
| |
− | von uaidenn hennden
| |
− | ob dw mit chunst gerest zu enden
| |
− | ob es sich ver ruckt
| |
− | das swert gegen sper wiert gezuckt
| |
− | der stich ja wer nym
| |
− | spring vach ringens eyl zw im
| |
− | linck lannck von hanndt slach
| |
− | spring weislich vnd den stich
| |
− | ob er wil zuckenn
| |
− | von schaiden stich vnd druck in
| |
− | das er die ploss
| |
− | mit swertes ort verdrosse
| |
− | leder vnd hantschuech
| |
− | vnd aug[e]n die ploss recht suech
| |
− | verpotne ringen
| |
− | weyslich zw lere pringenn
| |
− | zw sliessenn winde
| |
− | die sterck da mit vber winde
| |
− | in aller
| |
− | den ort gegenn der ploss cher
| |
− | wo man von schaiden
| |
− | swert zucken sicht von in paidenn
| |
− | So sol man streckenn
| |
− | die schutt[e]n von in paiden mercken
| |
− | vor nach die zwai ding
| |
− | pruff weyslich lere mit ab springen
| |
− | volg allenn treffen
| |
− | den starcken wildw / affen sy //
| |
− | wert es zuck
| |
− | stich werd es ja zu im ruck
| |
− | ob er lannck ficht
| |
− | so pist dw kunstleich '''[106r]''' berichtet
| |
− | greifft er mit sterck an
| |
− | die sliessung gesigt im an
| |
− | mit seinem slachenn dem ort
| |
− | schuczt er sich triff ane vorcht
| |
− | mit paidenn hennden
| |
− | den ort zu den augen kere wenden
| |
− | des vodern fuess
| |
− | mit slegenn zw huetten muesst</poem>
| |
− | | '''[129r] {{red|Die zÿttel weist ringen züm kanff zu fuß}}''' | |
− | <poem>{{red|Ob du wilt ringen}}
| |
− | hinter beyn recht ler springen
| |
− | Rigel Schiessenn
| |
− | daß vor beyn recht schlissenn
| |
− | von beden henden
| |
− | Ob du mit künst gerest enden
| |
− | Ab es sich ver rucket
| |
− | das schwert geny~ wurt gezu<sup>e</sup>ckett
| |
− | der stich vernÿm
| |
− | Spring vach ringes eyl zu Im
| |
− | Linck lang von hant schlag
| |
− | Spring weyßlichen dem vach
| |
− | Ob er wil zu<sup>e</sup>cken
| |
− | von scheiden vach vnd drueckenn
| |
− | das er die ploß
| |
− | Mit schwertz ort ver droß
| |
− | Leder vnd hantschuch
| |
− | vnder augen bloß recht su<sup>e</sup>ch
| |
− | '''[129v]''' Verborgen ringen
| |
− | Weyßlich ler zu springenn
| |
− | Ernstlichen wendte
| |
− | dÿ starcken do mit vber windt
| |
− | In aller lere
| |
− | den ort gen dem gesicht kere
| |
− | Wie man von scheydenn
| |
− | Swert zucken sich von ÿn beydenn
| |
− | So sol man sterckenn
| |
− | die schutte~ eben recht mercken
| |
− | vor vnd noch dÿ zweÿ ding
| |
− | Bruff weyßlich ler mit ab spring
| |
− | Volg allem treffenn
| |
− | den starckenn wiltu sie effenn
| |
− | Werter so zu<sup>e</sup>ck
| |
− | Stich / wert er / zu ym ru<sup>e</sup>ck
| |
− | Ob er lang vicht
| |
− | So bistü künstig bericht
| |
− | Griff er auch starck an
| |
− | daß schiessenn gie sich ym an
| |
− | Mit sinem schliechendenn ortt
| |
− | Schutz er sich trifft on vorcht
| |
− | '''[130r]''' Mit beden hendenn
| |
− | dein ort zu den ougen lere wendenn
| |
− | des vorderenn fusses
| |
− | Mit schlegenn du huete~ mu<sup>e</sup>st</poem>
| |
| | | | | |
− | | <br/> | + | {| class="zettel" |
− | <poem> | + | |- |
| + | | <small>20</small> |
| + | | If you want to ride<br/> The horse run to the other side |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>21</small> |
| + | | Defend strongly<br/> Plant upon him threaten him with this |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>22</small> |
| + | | Who defends against that<br/> Grasp his sword from afar, get to the handle |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>23</small> |
| + | | Or turn around<br/> To calmly charge for the weapon |
| | | |
− | '''[200r]'''
| + | |- |
| + | | <small>24</small> |
| + | | With all skill<br/> He who charges acts to his advantage |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>25</small> |
| + | | If you have charged past him<br/> And unintentionally charge to the left |
| | | |
| + | |- |
| + | | <small>26</small> |
| + | | Follow his sword upwards<br/> And wrestle, push also hard |
| | | |
− | | + | |} |
− | | + | | {{paget|Page:MS 3227a|58r|jpg|}} |
− | | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|6|lbl=-}} |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[200v]'''
| |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | | |
− | '''[201r]''' </poem>
| |
− | | | |
− | | | |
− | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 006v.jpg|5|lbl=-|p=1}} {{section|Page:Cod.44.A.8 007r.jpg|1|lbl=07r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|5|lbl=-}} |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164r.jpg|2|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164v.jpg|1|lbl=164v|p=1}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|4|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | |
| + | |- |
| | | | | |
− | | | + | {| class="zettel" |
− | | |
− | |}
| |
− | {{master end}}
| |
− | | |
− | In addition to the verses on mounted fencing, several treatises in the Liechtenauer tradition include a group of twenty-six ''figuren'' ("figures")—single line abbreviations of the longer couplets, generally drawn in circles, which seem to sum up the most important points. The precise reason for the existence of these figures remains unknown, as does the reason why there are no equivalents for the armored fencing or unarmored fencing verses.
| |
| | | |
− | One clue to their significance may be a parallel set of teachings first recorded by [[Andre Paurñfeyndt]] in 1516, called the "Twelve Teachings for the Beginning Fencer".<ref>[[Andre Paurñfeyndt]], et al. [[Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey (Andre Paurñfeyndt)|Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey]]. [[Hieronymus Vietor]]: Vienna, 1516.</ref> These teachings are also generally abbreviations of longer passages in the Bloßfechten, and are similarly repeated in many treatises throughout the 16th century. It may be that the figures are a mnemonic that represent the initial stage of mounted fencing instruction, and that the full verse was taught only afterward.
| |
− |
| |
− | {{master begin
| |
− | | title = Figures
| |
− | | width = 252em
| |
− | }}
| |
− | {| class="wikitable floated master"
| |
| |- | | |- |
− | ! <p>Images<br/>from the [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Codex 44.A.8]]</p>
| + | | <small>27</small> |
− | ! <p>{{rating|A|Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Christian Tobler]]</p>
| + | | If one charges on the right<br/> Stop; turn around; tend to the fight |
− | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1443)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version I]] (1450s)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] (1508)<br/>by [[Dierk Hagedorn]]</p>
| |
− | ! <p>[[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1510-20)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz Version]] (1538)<br/></p>
| |
− | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version II]] (1553)<br/></p>
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | rowspan="14" | [[File:Cod.44.A.8 7v.jpg|300px|center]] | + | | <small>28</small> |
− | | <br/> | + | | With the arm catch<br/> Thus he cannot manage to harm you |
− | The 1st Figure:
| |
| | | |
− | {{red|Charge from the breast to his right hand.}}
| + | |} |
− | | <br/>
| + | | {{section|Page:MS 3227a 58v.jpg|1|lbl=58v}} |
− | '''[22v]''' [1]
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|7|lbl=-}} |
− | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007r.jpg|2|lbl=-}} |
− | Jag võ der prust zu seiner rechtñ hant
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|6|lbl=-}} |
− | | <br/> | |
− | '''[7v]''' Die erst figur
| |
− | | |
− | {{red|Jag von der prust zu seiner rechten hand}} | |
− | | '''[95r] {{red|Item zu Rosß mit Ritterlicher wëre}}''' | |
− | [1]
| |
− | | |
− | JAgen von der prust zu seiner rechten hant ~
| |
− | | <br/> | |
− | '''[74r]''' {{red|1}}
| |
− | | |
− | Jag von deiner prust zw seiner rechten handt
| |
− | | '''[165v]''' | |
− | | '''[61r]'''
| |
− | |
| |
− | | |
− | |- | |
− | | {{red|The 2nd Figure:}} | |
− | Turn around with the horse, pull his right hand with your left.
| |
− | | [2] | |
− | vmbker mit roß sein rechte hant mit deyner lincken
| |
− | | {{red|Die ander figur}} | |
− | Vmbkere mitt dem Rozz Zewch sein rechte handt mitt deiner lingken
| |
− | | [2]
| |
− | Vmb ker mit dem Rosß Czeuch sein rechte hant mit dein’ lincken~
| |
− | | {{red|2}} | |
− | Vmb ker mit dem roß / zeuch sein rechte handt mit deiner lincken
| |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164v.jpg|2|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|5|lbl=-}} |
| | | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 3rd Figure:
| |
− | {{red|Upon the encounter, take the stirrup-strap or the weapon.}}
| |
− | | [3]
| |
− | mit stechñ satel In oder ver plent
| |
− | | Die dritt figur
| |
− | {{red|Mitt strayffen Satel ryem • oder wer nymbe}}
| |
− | | [3]
| |
− | Mit straiffen sattel oder nÿme Im die wer ~
| |
− | | {{red|3}}
| |
− | Mit Straÿffen satel riem / oder wer nymbt
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | | | |
| + | {| class="zettel" |
| + | |- |
| + | | <small>29</small> |
| + | | The messer take<br/> Hold, learn to shame him |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 4th Figure:}} | + | | <small>30</small> |
− | Plant upon him high, swing, go through or break the sword.
| + | | The Unnamed<br/> Against the strong to turn |
− | | [4]
| |
− | Secz an hoch swenck durch var oder swert pricht
| |
− | | {{red|Die vyerdt figur}}
| |
− | Setz an hoch swing durch var • oder Swert prich
| |
− | | [4]
| |
− | Setz an hoch geswind durch far oder prich ~
| |
− | | {{red|4}}
| |
− | Setz an hoch / schwing / durchfar / oder schwert prich
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 5th Figure: | + | | <small>31</small> |
− | {{red|The defense precedes all meetings, striking, or thrusting.}}
| + | | Their strike, their thrust<br/> Is being defeated without any fencing |
− | | [5] | + | |
− | des schute~ vorgeng allen treffenn hawe~ stechen
| + | |} |
− | | Die funfft figur | + | | {{section|Page:MS 3227a 58v.jpg|2|lbl=-}} |
− | {{red|Daz schuten vorgeñgk allen treffenn hawen vnnd stechen}} | |
− | | [5] | |
− | Das schutten für henck allen treffen hawen oder stechen ~
| |
− | | {{red|5}} | |
− | Das schutten / vor geng allen treffen / hawen stechen
| |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Chart.A.558 021av.jpg|8|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Chart.A.558 022r.jpg|1|lbl=22r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|7|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164v.jpg|3|lbl=-}} |
| | | | | |
− | | + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 017v.jpg|6|lbl=-}} |
− | |-
| |
− | | {{red|The 6th Figure:}} | |
− | Take the strong with both hands.
| |
− | | [6] | |
− | Greiff mit peyde~ henden an dye strick
| |
− | | {{red|Die sechst figur}} | |
− | Greyff an mitt payden henndten die sterck
| |
− | | [6]
| |
− | Greiff an mit beden henden die sterck ~
| |
− | | {{red|6}}
| |
− | Greyff an mit paiden henden die sterck
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 7th Figure:
| |
− | {{red|Now begin to seek the opponent with the Slapping Stroke.}}
| |
− | | [9]
| |
− | Hye hebt mã den tasche~ hawe czu such
| |
− | | Die sybendt figur
| |
− | {{red|Hie heb an den mañ taschen haw zu suechen}}
| |
− | | '''[95v]''' [7]
| |
− | Hie heb an den man taschen hawen zu suchen ~
| |
− | | {{red|7}}
| |
− | Hie heb an den man taschen haw zw suechen
| |
− | |
| |
| | | | | |
− | | | + | {| class="zettel" |
− | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 8th Figure:}} | + | | <small>32</small> |
− | Turn his right hand, set the point to his eyes.
| + | | If you want to grasp<br/> You should not fail to ride beside him |
− | | [7]
| |
− | Went Im dy recht hant secz dein ort czu seine~ gesicht
| |
− | | {{red|Die Achtt figur}}
| |
− | Wenndt Im die recht hanndt • setze den ortt zu den augen sein
| |
− | | [8]
| |
− | Wind Im die rechten hant setz Im den ort zu dem gesicht ~
| |
− | | {{red|8}}
| |
− | Went im die recht handt setz dein ortt zw seinem gesicht
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 9th Figure: | + | | <small>33</small> |
− | {{red|Who defends against the thrust, grasp his right hand in your left.}}
| + | | The Sun Pointer<br/> Take the left sleeve if you want to bend |
− | | [8]
| |
− | weyl der stich wert den vahe sey~ rechte hant dey~ lincke
| |
− | | Die Newnt figur
| |
− | {{red|Wer den stich wertt dem vach sein rechte handt in dein lincken}}
| |
− | | [9]
| |
− | Wer den stich weret dem vah sein rechte hant mit d’ lincken ~
| |
− | | {{red|9}}
| |
− | Wer den stich went dem vach sein rechte handt in dem glincke /
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 10th Figure:}} | + | | <small>34</small> |
− | Seek the openings: arms, leather, gauntlets, under the eyes.
| + | | Touch the forehead<br/> Against the nape of the neck press very hard |
− | | [11]
| |
− | such dy ploß arm dÿ hant scheuch vnter dÿ auge~
| |
− | | {{red|Die Zechent figur}}
| |
− | Suechee die ploss arm leder hanndtschuech vndtir den augen
| |
− | | [10]
| |
− | Such die ploß arm leder handtschuch vntter augen ~
| |
− | | {{red|11}}
| |
− | Suech die plos arm~ leder handt schuech vndter den augen
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 11th Figure: | + | | <small>35</small> |
− | {{red|Press hard, push from the reins and seek his messer.}}
| + | | So that he sways<br/> And rarely makes it up again. |
− | | [10]
| |
− | truck vast stoß von czam vnd such sey~ meßer
| |
− | | Die ayndlifft figur
| |
− | {{red|Druck vast stoss von tzawm • sueche sein Messer}}
| |
− | | [11]
| |
− | Truck vast stoß vom zawm vnd such sein messer ~
| |
− | | {{red|10}}
| |
− | Drück vast stoß vom zaüm vnd suech sein messer
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 12th Figure:}} | + | | <small>36</small> |
− | With the empty hand learn two strokes against all weapons.
| + | | Who attacks you with that<br/> Grasp over against him and he will be shamed |
− | | [12]
| |
− | mit lerer hant lere czwen stich gege~ aller wer
| |
− | | {{red|Die Zwolfft figur}}
| |
− | Mitt lerer hanndt lere zwen strich gegen aller were
| |
− | | [12] | |
− | Mit lerer hant ler zwen strich gegen aller wër ~
| |
− | | {{red|12}}
| |
− | Mit lerer handt lern straich gegen aller were /
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| |- | | |- |
− | | The 13th Figure: | + | | <small>37</small> |
− | {{red|The Sheep Grip defends against all wrestling grips under the eyes.}}
| + | | Press the arm to the head<br/> This grip often robs the saddle |
− | | [13]
| |
− | Der schaff griff weret alle griff rings vnt° augñ
| |
− | | Die dreitzechent figur
| |
− | {{red|Der schaf grif wertt • alle griff Ringens vndter augenn}}
| |
− | | [13]
| |
− | Der Schaff griff weret alle ringen vntter augen ~
| |
− | | '''[74v]''' {{red|13}}
| |
− | Der Schaffgriff werdt alle griff ringes vndter auge~
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
− | |- | + | |} |
− | | {{red|Direct your spear etc, If it falls etc, Strike in, don't pull, etc.}} | + | | {{section|Page:MS 3227a 59r.jpg|1|lbl=59r}} |
− | Pull to his left, grasp in his right, so you catch him there without fencing.
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 022r.jpg|2|lbl=-}} |
− | | | + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 007r.jpg|4|lbl=-}} |
− | | {{red|Dein Sper bericht etc Ob es emphal etc Haw dreyn nichtt Zuckch etcettera}} | + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|8|lbl=-}} |
− | Glosa lingck zu Im ruck • Greyff in sein rechten • so vechst du In ane vechttenn
| |
− | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 164v.jpg|4|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165r.jpg|1|lbl=165r|p=1}} |
| | | | | |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|1|lbl=18r}} |
| | | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | rowspan="14" | [[File:Cod.44.A.8 8r.jpg|300px|center]] | + | | class="noline" | |
− | | {{red|The 14th Figure:}} | + | {| class="zettel" |
− | Turn around again to where the horses hasten.
| + | |- |
− | | '''[23r]''' [14] | + | | <small>38</small> |
− | Anderweyt kere vmb so dy roß hin hurtñ
| + | | If you want to retain yourself<br/> From seizing |
− | | '''[8r]''' {{red|Die viertzendt figur}} | + | |- |
− | Anderwayd kere vmb • so die Rozz hynn hurtten
| + | | <small>39</small> |
− | | [25] | + | | Then take him into custody without wrestling<br/> Without any rope |
− | Anderwet’ ker vmb so die Roß hin hertten
| + | |- |
− | | {{red|14}} | + | | <small>40</small> |
− | An der weidt ker vmb / so die roß hyn hurttñ /
| + | | The Before Grip remember<br/> This indeed breaks his strength |
− | |
| + | |} |
− | | | + | | class="noline" | {{section|Page:MS 3227a 59r.jpg|2|lbl=-}} |
− | |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS Chart.A.558 022r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | {{section|Page:Cod.44.A.8 007r.jpg|5|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|9|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 165r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | |
| + | | class="noline" | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | |
| + | |
| + | |} |
| + | {{master end}} |
| | | |
| + | {{master begin |
| + | | title = Short Sword |
| + | | width = 300em |
| + | }} |
| + | {| class="master" |
| |- | | |- |
− | | The 15th Figure: | + | ! <p>{{rating|A|Featured Translation (from the Rome)}}<br/>by [[Christian Tobler]]</p> |
− | {{red|Up close, catch the hand, turn over his face to where the nape is.}} | + | ! <p>[[Pol Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] (1400s){{edit index|Pol Hausbuch (MS 3227a)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | | [15] | + | ! <p>[[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]] (1448){{edit index|Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | In der auch so vach dy hant v°ber sein antlicz do der nack ist
| + | ! <p>[[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Version]] (1452){{edit index|Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | | Die funfftzend figur | + | ! <p>[[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Ⅰ Version]] (1480s){{edit index|Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | {{red|In der nech vach die hanndt • verkere sein anttlitz da der nack ist}} | + | ! <p>[[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] (1491){{edit index|Codex Speyer (MS M.I.29)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | | '''[96r]''' [14] | + | ! <p>[[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] (1535-40){{edit index|Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)}}<br/>Transcribed by [[Michael Chidester]]</p> |
− | In der nehe vah die hant v’ker sein antlutz do der nack ist ~
| + | ! <p>[[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Ⅱ Version]] (1512){{edit index|Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | | {{red|15}} | + | ! <p>[[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Version]] (1553){{edit index|Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)}}<br/>Transcribed by [[Werner Ueberschär]]</p> |
− | In der nech fach die handt verker sein antlutz do der nacke ist
| + | ! <p>[[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] (1570-71){{edit index|Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)}}<br/>Transcribed by [[Dierk Hagedorn]]</p> |
− | | '''[166r]''' | |
− | | | |
− | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 16th Figure:}} | + | | <p>{{red|b=1|Here begins the Art with the Short Sword in Dueling, of Master Johannes Liechtenauer, God have mercy on him,}}</p> |
− | Catch the weapon from afar while you ride against him.
| + | |
− | | [16]
| + | <p><br/></p> |
− | dye wer fach in der weyt in dem wider treibñ
| |
− | | {{red|Die sechtzechend figur}}
| |
− | Die were vach in der weytt • In dem wider Reytten
| |
− | | [15]
| |
− | Die wer nach In der weitten In dem widerreitten ~
| |
− | | {{red|16}}
| |
− | Die weer fach in der weitt in dem wider reÿttñ
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| + | {| class="zettel" |
| |- | | |- |
− | | The 17th Figure: | + | | <small>1</small> |
− | {{red|If you charge to the left, then fall to the sword pommel, jab under the eyes.}}
| + | | Who dismounts<br/> Fighting on foot begins |
− | | [20] | + | |- |
− | Jagstu linck so greiff auff des swertes ploß stoß In vntter augenn
| + | | <small>2</small> |
− | | Daz sybentzechend figur | + | | This do with the spear<br/> Two positions to begin truly |
− | {{red|Jagst du lingk so vall auf Swertes Kloss • stoss vndter augenn}}
| |
− | | [16]
| |
− | Jagstu dinck so val auf swertes klos stoß vntter augen ~
| |
− | | {{red|18}}
| |
− | Jagstu linck fall aüfs schwertz knopf stos vndter augen
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 18th Figure:}} | + | | <small>3</small> |
− | Charge to the right side with its skill.
| + | | Spear and point<br/> Thrust the initial thrust without fear |
− | | [19]
| |
− | Jag czu seiner rechte~ hant mit Irenn chunstenn
| |
− | | {{red|Die achttzechendt figur}}
| |
− | Jage Zu der rechtten hanndt mitt Iren Kunsten
| |
− | | [17]
| |
− | Jag zu der rechten hant mit yren künsten ~
| |
− | | {{red|17}}
| |
− | Jag zw der rechtñ handt / mit irñ kunstñ
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | |
| |- | | |- |
− | | The 19th Figure: | + | | <small>4</small> |
− | {{red|Plant the point upon him to the face.}}
| + | | Spring, wind set truly upon<br/> If he defends pull, that will defeat him |
− | | [17]
| |
− | Secz Im dein ort gege~ dem gesicht
| |
− | | Die Nëwntzechent figur
| |
− | {{red|Setz an den ortt gegen dem gesichtte}}
| |
− | | [18]
| |
− | Setz an den ort gegen dem gesicht ~
| |
− | | {{red|19}}
| |
− | Setz an den ortt gegen dem gesicht
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 20th Figure:}} | + | | <small>5</small> |
− | Shatter against all hits that ever happen.
| + | | If you want to thrust before<br/> With pulling learn to break his defense |
− | | [18]
| |
− | Schut gege~ allenn treffenn dye ÿmer werdenn
| |
− | | {{red|Die tzwaintzigist figur}} | |
− | Schutt gegen allen treffen • Diee ymmer werdenn
| |
− | | [19]
| |
− | Schutt gegen allen treffen die ÿm~er werden ~
| |
− | | {{red|20}}
| |
− | Schutt gegen allen treffen die ym~er werdñ
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | |
| |- | | |- |
− | | The 21st Figure: | + | | <small>6</small> |
− | {{red|The strong in the beginning position yourself therein correctly.}}
| + | | Note if he wants to pull back<br/> From harm and flee |
− | | [23]
| |
− | dÿ strich zum anhebñ dar Inn schick dich recht
| |
− | | Die ain vnd tzwayntzigist figur
| |
− | {{red|Die sterck in dem anheben • Dar Inn dich rechtt schicke}}
| |
− | | [20]
| |
− | Die sterck In dem anheben darInn dich recht schick ~
| |
− | | {{red|21}}
| |
− | Die stercke in dem an hebñ daryn dich recht schick /
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 22nd Figure:}} | + | | <small>7</small> |
− | He who rushes the spear to the other is met beneath the eyes.
| + | | Then approach him<br/> To surely attend to grasp |
− | | [24] | + | |} |
− | das ist nwe der sper lauff der de~ andñ begege~t vnt° augñ
| + | | <p><br/><br/></p> |
− | | {{red|Die tzwo vnd tzwaintzigst figur}}
| |
− | Das ist nun der sper lawff • der dem andern begegendt vndter augen
| |
− | | '''[96v]''' [21] | |
− | Das ist In dem sper lauff der dem andern ~
| |
| | | |
− | [22]
| + | <p><br/></p> |
| | | |
− | Begeget vntter augen ~
| + | {{paget|Page:MS 3227a|60r|jpg|p=1}} |
− | | {{red|22}} | + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 048v.jpg|1|lbl=48v}} |
− | Das ist nun der sper lauff der dem anderñ begegnet vndter augen /
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008v.jpg|1|lbl=08v}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|10|lbl=105v}} |
| | | | | |
| | | | | |
− | | | + | {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|199r|jpg|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 199v.jpg|1|lbl=199v|p=1}} |
− | | |
− | |- | |
− | | The 23rd Figure: | |
− | {{red|The Unnamed Grip takes the weapon or fells him.}}
| |
− | | [21]
| |
− | dye vngnnten griff wer nym oder fell In
| |
− | | Die drey vnd tzwaintzigist figur
| |
− | {{red|Der vngenant griff • wer nymbtt oder velt In}} | |
− | | [23] | |
− | Der vngenant griff wer nymant oder velt In
| |
− | | {{red|23}} | |
− | Der vngenant griff weer ny~t oder felt in
| |
| | | | | |
| | | | | |
| + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 018v.jpg|15|lbl=18v|p=1}} {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019r.jpg|1|lbl=19r|p=1}} |
| | | | | |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 24th Figure:}} | + | | <p>{{red|b=1|This is the wrestling in dueling}}</p> |
− | If an opponent charges you to both sides, turn around left and thus he rightly comes.
| |
− | | [22]
| |
− | ob mã dich jagt võ peyde~ seÿte~ ker linck vmb so er rech ku~pt
| |
− | | {{red|Die vier vnd tzwaintzigist figur}}
| |
− | ob man dich Jagt zu° bayden seytten kere vmb lingk so er rechtte kumbt
| |
− | | [24] | |
− | Ob man dich iaget von beidenseitten ker vmb so er rechtt kompt ~
| |
− | | {{red|24}}
| |
− | Ob man dich jagt von paidñ seÿttñ ker vmb linck so er recht kumbt
| |
− | |
| |
− | |
| |
− | |
| |
| | | |
| + | {| class="zettel" |
| |- | | |- |
− | | The 25th Figure: | + | | <small>8</small> |
− | {{red|Be mindful to take and hold the messer.}}
| + | | If you want to wrestle<br/> learn to spring correctly behind the leg |
− | | [25] | + | |- |
− | Der meßer neme~ vnd behaltñ gedenck
| + | | <small>9</small> |
− | | Die funff vnd tzwaintzigist figur | + | | A bar shoot forth<br/> That skillfully locks the leg |
− | {{red|Der Mezzer nemenn • vnd behalden gedenck}} | + | |- |
− | | [26] | + | | <small>10</small> |
− | Der messer nemen vnd behalt’ gedenck ~
| + | | From both sides<br/> If you want to skillfully end |
− | | '''[75r]''' {{red|25}} | + | |} |
− | Der messer nemen vnd behalden gedenck
| + | | {{paget|Page:MS 3227a|61v|jpg}} |
− | | | + | | <p><br/></p> |
− | | | + | |
| + | {{section|Page:MS Chart.A.558 048v.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008v.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|11|lbl=105v}} |
| + | | {{section|Page:MS M.I.29 129r.jpg|1|lbl=129r}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 199v.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS Germ.Quart.2020 200r.jpg|1|lbl=200r|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS 26-232 100v.png|4|lbl=100v}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019r.jpg|2|lbl=-}} |
| + | | <p><br/></p> |
| + | |
| + | {{section|Page:MS Var.82 074v.png|5|lbl=74v|p=1}} {{section|Page:MS Var.82 075r.png|1|lbl=75r|p=1}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|The 26th Figure:}}
| |
− | Grasp over an opponent who falls upon you or ride against him.
| |
− | | [26]
| |
− | vber greiff wer dich an velt thue In wider treyben
| |
− | | {{red|Die sechßvndtzwaintzigist figur}}
| |
− | vbergreif wer dich anvelet • oder thue Im wider Reyttens
| |
− | | [27]
| |
− | Vbergreiff wer dich an vellet oder thue Im wider reittes ~
| |
− | | {{red|26}}
| |
− | Vber greÿff wer dich an felt oder thue im wider reÿttens /
| |
| | | | | |
| + | {| class="zettel" |
| + | |- |
| + | | <small>11</small> |
| + | | If it happens that<br/> The sword against the spear is drawn |
| + | |- |
| + | | <small>12</small> |
| + | | Then behold the thrusts.<br/> Spring, catch, hasten to him to wrestle |
| + | |- |
| + | | <small>13</small> |
| + | | Strike long with the left hand<br/> Spring wisely and seize him |
| + | |- |
| + | | <small>14</small> |
| + | | If he wants to draw<br/> from the scabbard, grasp and press in |
| + | |- |
| + | | <small>15</small> |
| + | | So that his openings<br/> With the sword point are troubled |
| + | |- |
| + | | <small>16</small> |
| + | | Leather and gauntlets<br/> Under the eyes seek the openings correctly |
| + | |- |
| + | | <small>17</small> |
| + | | The forbidden wrestling<br/> surely learn to use |
| + | |- |
| + | | <small>18</small> |
| + | | To lock your foe<br/> The strong thereby overcome |
| + | |- |
| + | | <small>19</small> |
| + | | In all teachings<br/> Turn the point against the openings |
| + | |} |
| + | | {{paget|Page:MS 3227a|59v|jpg}} |
| + | | {{section|Page:MS Chart.A.558 048v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:Cod.44.A.8 008v.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|12|lbl=-}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS M.I.29 129r.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS M.I.29 129v.jpg|1|lbl=129v|p=1}} |
| | | | | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 200r.jpg|2|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 200v.jpg|1|lbl=200v|p=1}} |
| + | | {{section|Page:MS 26-232 100v.png|5|lbl=100v}} |
| + | | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019r.jpg|3|lbl=-}} |
| + | | {{section|Page:MS Var.82 075r.png|2|lbl=-}} |
| | | |
| |- | | |- |
− | | {{red|If you want to grasp, you should not fail to ride beside him. Execute the Sun Pointer to the left sleeve if you want to bend.}} | + | | class="noline" | |
− | Who attacks you with that, grasp over against him and he will be shamed. Press the arm to the head. This grip often robs the saddle.
| + | {| class="zettel" |
− | | | + | |- |
− | | {{red|Wild du anfazzen neben reittens nit solt du lasen daz sunnen tzaigen lingk ermel treib wildu naygen}} | + | | <small>20</small> |
− | Wer dir daz rembt vbergreifft den der wierd beschämbt druck arm zu haubt der griff offt sattel berawbett
| + | | When one sees that from the scabbard<br/> Both swords are being drawn |
− | | | + | |- |
− | | | + | | <small>21</small> |
− | | | + | | Then shall one strengthen<br/> The protection now truly remember |
− | | | + | |- |
− | | | + | | <small>22</small> |
| + | | Before and After, these two things<br/> Explore surely, learn also to spring away |
| + | |- |
| + | | <small>23</small> |
| + | | Follow in all meetings<br/> If you want to fool the strong. |
| + | |- |
| + | | <small>24</small> |
| + | | If he defends, then pull<br/> Thrust, if he defends, move to him |
| + | |- |
| + | | <small>25</small> |
| + | | If he fights extended<br/> Then be artfully instructed |
| + | |- |
| + | | <small>26</small> |
| + | | If he also attacks strongly<br/> The thrusting defeats him |
| + | |- |
| + | | <small>27</small> |
| + | | With his battering point<br/> He defends himself—hit without fear |
| + | |- |
| + | | <small>28</small> |
| + | | With both hands<br/> Learn to turn your point to the eyes |
| + | |- |
| + | | <small>29</small> |
| + | | The forward foot<br/> With striking you must protect. |
| + | |} |
| + | | class="noline" | {{paget|Page:MS 3227a|60v|jpg}} |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS Chart.A.558 048v.jpg|4|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | |
| + | {{section|Page:Cod.44.A.8 008v.jpg|4|lbl=-|p=1}} {{paget|Page:Cod.44.A.8|009r|jpg|1|lbl=09r|p=1}} |
| + | | class="noline" | |
| + | {{section|Page:MS KK5126 105v.jpg|13|lbl=-|p=1}} {{section|Page:MS KK5126 106r.jpg|1|lbl=106r|p=1}} |
| + | | class="noline" | |
| + | {{section|Page:MS M.I.29 129v.jpg|2|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:MS M.I.29 130r.jpg|1|lbl=130r|p=1}} |
| + | | class="noline" | |
| + | {{section|Page:MS Germ.Quart.2020 200v.jpg|2|lbl=-|p=1}} {{paget|Page:MS Germ.Quart.2020|201r|jpg|p=1}} |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS 26-232 100v.png|6|lbl=-}} |
| + | | class="noline" | |
| + | {{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019r.jpg|4|lbl=-|p=1}}<br/>{{section|Page:Reichsstadt "Schätze" Nr. 82 019v.jpg|1|lbl=19v|p=1}} |
| + | | class="noline" | {{section|Page:MS Var.82 075r.png|3|lbl=-}} |
| | | |
| |} | | |} |
Line 6,351: |
Line 1,572: |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
| | work = Translation | | | work = Translation |
− | | authors = [[Christian Tobler]] | + | | authors = [[translator::Christian Tobler]] |
| | source link = http://www.freelanceacademypress.com/insaintgeorgesname.aspx | | | source link = http://www.freelanceacademypress.com/insaintgeorgesname.aspx |
| | source title= ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts'' | | | source title= ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts'' |
Line 6,357: |
Line 1,578: |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Nuremberg Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Version]] | + | | work = [[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Transcription]] |
| | authors = [[Dierk Hagedorn]] | | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/3227a/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)]] |
− | | license = copyrighted
| |
− | }}
| |
− | {{sourcebox
| |
− | | work = [[Talhoffer Fechtbuch (MS Chart.A.558)|Gotha Version]]
| |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]]
| |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/talhoffer_gotha_a558/02_liechtenauer.php
| |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
| |
| | license = copyrighted | | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Codex Danzig (Cod.44.A.8)|Rome Version]] | + | | work = [[Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)|Rome Transcription]] |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/peter_von_danzig/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Version]] | + | | work = [[Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)|Copenhagen Transcription]] |
| | authors = [[Dieter Bachmann]] | | | authors = [[Dieter Bachmann]] |
− | | source link = http://freywild.ch/wiki/index.php?title=Thott | + | | source link = |
− | | source title= Freywild.ch | + | | source title= [[Index:Talhoffer Fechtbuch (MS Thott.290.2º)]] |
| | license = public domain 0 | | | license = public domain 0 |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Codex Lew (Cod.I.6.4º.3)|Augsburg Version]] | + | | work = [[Wolfenbüttel Picture Book (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Ⅰ Transcription]] |
| | authors = [[Dierk Hagedorn]] | | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/jude_lew/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Wolfenbüttel Picture Book (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)]] |
− | | license = copyrighted
| |
− | }}
| |
− | {{sourcebox
| |
− | | work = [[Wolfenbüttel Sketchbook (Cod.Guelf.78.2 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version]]
| |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]]
| |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/gladiatoria_wolfenbuettel/01_fechtbuch.php
| |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
| |
− | | license = copyrighted
| |
− | }}
| |
− | {{sourcebox
| |
− | | work = [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Version I]]
| |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]]
| |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/paulus_kal/index.php
| |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf
| |
− | | license = copyrighted
| |
− | }}
| |
− | {{sourcebox
| |
− | | work = [[Die Meisterlieder des Hans Folz (MS Q.566)|Wiemar Version]]
| |
− | | authors = [[Andreas Meier]]
| |
− | | source link = http://www.pragmatische-schriftlichkeit.de/transkription/trans_q566.pdf
| |
− | | source title= Gesellschaft für pragmatische Schriftlichkeit
| |
| | license = copyrighted | | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Version]] | + | | work = [[Paulus Kal Fechtbuch (MS 1825)|Bologna Transcription]] |
− | | authors = [[Carsten orbeer]], [[Julia Lorbeer]], [[Andreas Meier]], [[Marita Wiedner]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.pragmatische-schriftlichkeit.de/transkription/edition_paulus_kal.pdf | + | | source link = |
− | | source title= Gesellschaft für pragmatische Schriftlichkeit | + | | source title= [[Index:Paulus Kal Fechtbuch (MS 1825)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Version]] | + | | work = [[Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)|Munich Ⅰ Transcription]] |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/hans_von_speyer/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Paulus Kal Fechtbuch (Cgm 1507)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Version]] | + | | work = [[Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)|Vienna Transcription]] |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/sigmund_ringeck/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Paulus Kal Fechtbuch (MS KK5126)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Version]] | + | | work = [[Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)|Dresden Transcription]] |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/emring_glasgow/index.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Johan Liechtnawers Fechtbuch geschriebenn (MS Dresd.C.487)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Goliath (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Version]] | + | | work = [[Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)|Krakow Transcription]] |
− | | authors = [[Bartłomiej Walczak]] | + | | authors = [[Per Magnus Haaland]], [[Grzegorz Żabiński]] |
− | | source link = http://www.arma.lh.pl/badania.html | + | | source link = |
− | | source title= ARMA Poland | + | | source title= [[Index:Goliath Fechtbuch (MS Germ.Quart.2020)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = various |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = ''[[Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey (Andre Paurñfeyndt)|Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey]]'' | + | | work = [[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Ⅱ Transcription]] |
− | | authors = [[Michael Chidester]] | + | | authors = [[Filip Lampart]], [[Martin Fabian]] |
− | | source link = | + | | source link = |
− | | source title= Wiktenauer | + | | source title= [[Index:Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)]] |
− | | license = noncommercial | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = ''[[Der Altenn Fechter anfengliche kunst (Christian Egenolff)|Der Altenn Fechter anfengliche kunst]]'' | + | | work = [[Wilhalm/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Ⅰ Transcription]] |
− | | authors = [[Alex Kiermayer]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://www.hauppauge.de/~freifechter/egenolph.html | + | | source link = |
− | | source title= Die Freifechter Gesellschaft für Historische Fechtkunst e.V. | + | | source title= [[Index:Wilhalm/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Jörg Wilhalm Hutters kunst zu Augspurg (Cgm 3711)|Munich Version II]] | + | | work = [[Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)|Glasgow Transcription]] |
− | | authors = [[Filip Lampart]], [[Martin Fabian]] | + | | authors = |
− | | source link = http://fecht-kunst.eu/files/wilhalm_prepis.pdf | + | | source link = |
− | | source title= Fecht-Kunst | + | | source title= [[Index:Gregor Erhart Fechtbuch (MS E.1939.65.354)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Hutter/Sollinger Fechtbuch (Cod.I.6.2º.2)|Augsburg Version II]] | + | | work = [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Ⅱ Transcription]] |
− | | authors = [[Dierk Hagedorn]] | + | | authors = [[Werner Ueberschär]] |
− | | source link = http://www.hammaborg.de/en/transkriptionen/wilhalm_sollinger/04_sollinger.php | + | | source link = |
− | | source title= Hammaborg Historischer Schwertkampf | + | | source title= [[Index:Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)]] |
− | | license = copyrighted | + | | license = noncommercial |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Über die Fechtkunst und den Ringkampf (MS 963)|Graz Version]] | + | | work = [[Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)|Munich Ⅲ Transcription]] |
− | | authors = | + | | authors = |
− | | source link = | + | | source link = |
− | | source title= | + | | source title= [[Index:Maister Liechtenawers Kunstbuech (Cgm 3712)]] |
− | | license = | + | | license = |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Rast Fechtbuch (Reichsstadt "Schätze" Nr. 82)|Augsburg Version III]] | + | | work = [[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Ⅱ Transcription]] |
− | | authors = [[Werner Ueberschär]] | + | | authors = [[Kevin Maurer]] |
− | | source link = http://www.schwertbund-nurmberg.de/TranskriptionAnthonyRast.pdf | + | | source link = |
− | | source title= Schwertbund Nurmberg e.V. | + | | source title= [[Index:Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)]] |
− | | license = noncommercial | + | | license = noncommercial |
| }} | | }} |
| + | |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Lienhart Sollinger Fechtbuch (Cgm 3712)|Munich Version III]] | + | | work = [[Pol Hausbuch (MS 3227a)|Nuremberg Transcription]] |
− | | authors = | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = | + | | source link = |
− | | source title= | + | | source title= [[Index:Pol Hausbuch (MS 3227a)]] |
− | | license = | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Hans Endter Fechtbuch|Hans Endter]] | + | | work = [[Codex Speyer (MS M.I.29)|Salzburg Transcription]] |
− | | authors = [[Carl Michael Wiechmann-Kadow]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = | + | | source link = |
− | | source title= | + | | source title= [[Index:Codex Speyer (MS M.I.29)]] |
− | | license = fair use | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Fechtbuch zu Ross und zu Fuss (MS Var.82)|Rostock Version]] | + | | work = [[Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)|Vienna Transcription Ⅱ]] |
− | | authors = [[Hans Talhoffer (Blogger)|Anonymous]] | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
− | | source link = http://talhoffer.wordpress.com/ | + | | source link = |
− | | source title= The fencing and life of Hans Talhoffer | + | | source title= [[Index:Oplodidaskalia sive Armorvm Tractandorvm Meditatio Alberti Dvreri (MS 26-232)]] |
− | | license = linkware | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox | | {{sourcebox |
− | | work = [[Künnst zu fechten vonn dem Lienhartt Sollinger (Cod.Guelf.38.21 Aug.2º)|Wolfenbüttel Version II]] | + | | work = [[Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)|Glasgow Ⅱ Transcription]] |
− | | authors = | + | | authors = [[Dierk Hagedorn]] |
| | source link = | | | source link = |
− | | source title= | + | | source title= [[Index:Glasgow Fechtbuch (MS E.1939.65.341)]] |
− | | license = | + | | license = copyrighted |
| }} | | }} |
| {{sourcebox footer}} | | {{sourcebox footer}} |
Line 6,524: |
Line 1,718: |
| == Additional Resources == | | == Additional Resources == |
| | | |
− | * [[Hans-Peter Hils|Hils, Hans-Peter]] (in German). ''Meister Johann Liechtenauers Kunst des langen Schwertes''. P. Lang, 1985. ISBN 978-38-204812-9-7
| + | {{bibliography}} |
− | * [[Christian Henry Tobler|Tobler, Christian Henry]]. ''In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts''. Wheaton, IL: [[Freelance Academy Press]], 2010. ISBN 978-0-9825911-1-6
| |
− | * [[Christian Henry Tobler|Tobler, Christian Henry]]. ''In Service of the Duke: The 15th Century Fighting Treatise of Paulus Kal''. Highland Village, TX: [[Chivalry Bookshelf]], 2006. ISBN 978-1-891448-25-6
| |
− | * [[Christian Henry Tobler|Tobler, Christian Henry]]. ''Secrets of German Medieval Swordsmanship''. Highland Village, TX: Chivalry Bookshelf, 2001. ISBN 1-891448-07-2
| |
− | * [[Jeffrey Hull|Hull, Jeffrey]], with [[Monika Maziarz|Maziarz, Monika]] and [[Grzegorz Żabiński|Żabiński, Grzegorz]]. ''Knightly Dueling: The Fighting Arts of German Chivalry''. Boulder, CO: [[Paladin Press]], 2007. ISBN 978-1581606744
| |
− | * [[Martin Wierschin|Wierschin, Martin]] (in German). ''Meister Johann Liechtenauers Kunst des Fechtens''. Muunich: C. H. Beck, 1965.
| |
− | * [[Grzegorz Żabiński|Żabiński, Grzegorz]]. ''The Longsword Teachings of Master Liechtenauer. The Early Sixteenth Century Swordsmanship Comments in the "Goliath" Manuscript.'' Poland: [[Adam Marshall]], 2010. ISBN 978-83-7611-662-4
| |
− | * [[Grzegorz Żabiński|Żabiński, Grzegorz]]. "Unarmored Longsword Combat by Master Liechtenauer via Priest Döbringer." ''Masters of Medieval and Renaissance Martial Arts''. Ed. Jeffrey Hull. Boulder, CO: Paladin Press, 2008. ISBN 978-1-58160-668-3
| |
− | * ''[http://www.archive.org/details/anzeigerfurkunde01germ Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit]'' (in German). Nuremberg: [[Germanisches Nationalmuseum|Verlag der Artistisch-literarischen Anstalt des Germanischen Museums]], 1854.
| |
| | | |
| == References == | | == References == |
Line 6,548: |
Line 1,734: |
| [[Category:Longsword]] | | [[Category:Longsword]] |
| [[Category:Mounted Fencing]] | | [[Category:Mounted Fencing]] |
| + | |
| + | [[Category:New format]] |
| + | [[Category:Modular display candidate]] |