Wiktenauer logo.png

Andre Lignitzer

From Wiktenauer
(Redirected from Lignitzer)
Jump to navigation Jump to search
Andre Lignitzer
Born date of birth unknown
Legnica, Poland
Died before 1452
Relative(s) Jacob Lignitzer (brother)
Occupation Fencing master
Movement Fellowship of Liechtenauer
Genres
Language Early New High German
Principal
manuscript(s)
Manuscript(s)
First printed
english edition
Tobler, 2010
Concordance by Michael Chidester
Translations

Andre Lignitzer (Andres Liegniczer) was a late 14th or early 15th century German fencing master. His name might signify that he came from Legnica, Poland (German: Lignitz). While Lignitzer's precise lifetime is uncertain, he seems to have died some time before the creation of the Starhemberg Fechtbuch in 1452.[1] He had a brother named Jacob Lignitzer who was also a fencing master,[2] but there is no record of any treatise Jacob may have authored. The only other fact that can be determined about Lignitzer's life is that Andre and Jacob's renown as masters was sufficient for Paulus Kal to include both of them in his list of members of the Fellowship of Liechtenauer in 1470.[2]

An Andres Juden ("Andres the Jew") is mentioned as a master associated with Liechtenauer in the Pol Hausbuch and Glasgow Fechtbuch, and Codex Speyer contains a guide to converting between sword and Messer techniques written by a "Magister Andreas", but it's not currently known whether either of these masters is Lignitzer.

Andre Lignitzer is the only master in the Liechtenauer tradition to author a prose treatise on sword and buckler, and some variation on this brief work is included in many compilation texts in the Liechtenauer tradition. The six pieces have much terminology in common with the long sword teachings of other masters in the tradition, including and especially the gloss attributed to Hans Medel von Salzburg. Due to Martin Wierschin's baseless assumption that the Dresden Fechtbuch was the sole work of Sigmund ain Ringeck, Lignitzer's sword and buckler teachings are sometimes incorrectly attributed to that master in 20th century literature.

Lignitzer also authored treatises on fencing with the short sword, dagger, and grappling. His armored fencing treatise can be divided into two parts, with the first two thirds (1-30) dealing with fencing with the short sword and the last third (31-45) dealing with the "death blow" (Mordschlag, a strike with both hands on the blade); these are typically presented as a single treatise, but Paulus Hector Mair's works give them separate titles and each part appears in isolation in one manuscript—Codex Speyer for the first part and Albrecht Dürer's manuscript for the second. It's possible, therefore, that these two teachings had separate origins and only the first part was authored by Lignitzer. Lignitzer's dagger treatise is the only text in the Liechtenauer tradition that was translated into two other languages in its own era: French in 1538 and Latin in the 1550s.

Textual History

Manuscript and book stemma

It's difficult to say when Lignitzer's treatise was written, and the original is certainly lost at present.

Provisional stemma codicum expanded from Jaquet and Walczak

The oldest extant copy of any of Lignitzer's works is the Rome version (1452); this is also the only manuscript to include all four texts attributed to him. The Kraków version (1535-40) was probably based on this manuscript (or one just like it),[3] though it shows occasional expansions by a later author, especially in the grappling treatise; the scribe also adds two references to illustrations in the short sword and eleven in the grappling, but these were never executed. The relationship of Glasgow version Ⅰ (1508) to Rome is unclear, but it also attributes the sword and buckler text to Lignitzer, and is the only manuscript apart from Rome and Kraków to include the grappling text. Both Glasgow Ⅰ and the Dresden version (1504-19), which only includes the sword and buckler but has a very complete copy of it (apart from being unattributed), might descend independently from the original Lignitzer text.

The second-oldest extant copy is Augsburg version Ⅰ, dated to the 1460s, which is based on an earlier manuscript possibly commissioned by Lew.[4] and only includes the armored fencing, which it attributes to Martin Huntsfeld, and a fragment of the sword and buckler text, which it leaves unattributed. The Salzburg (1491), Nuremberg (ca. 1500), Vienna Ⅱ (ca. 1505), Graz (1539), Munich (1556), and Rostock (1565-70) versions also descend from this lost Lew manuscript in some way, but their relationships to each other aren't always clear[5]—Munich's sword and buckler is based on Augsburg and Vienna Ⅱ is based on Nuremberg, but the others seem to descend independently from earlier lost versions (and have more complete copies of the sword and buckler than Augsburg and Munich).

The Vienna Ⅰ (1480s) and Ortenburg (late 1400s) versions only include Lignitzer's treatises on sword and buckler and the dagger and are unattributed. Andre Paurenfeyndt's 1516 book Ergrundung Ritterlicher Kunst der Fechterey ("Foundation of the Chivalric Art of Swordplay") also includes these two treatises and is textually close to Vienna Ⅰ and Ortenburg, but Jaquet and Walczak demonstrate that it was not copied from Vienna and instead likely derived from the same earlier source;[6] it may instead have come from Ortenburg, which they didn't have access to. Paurnfenydt's book was later translated into French and published in Antwerp in 1538 by Willem Vorsterman under the title La noble science des ioueurs d'espee ("The Noble Science of Swordplay"); this was the first time a Liechtenauer text was translated into a second language. Additionally, Christian Egenolff included Paurnfeyndt's entire text in his compilation Der Allten Fechter gründtliche Kunst ("The Ancient Fencer's Foundational Art"), which was published in four editions between 1530 and 1558. And the Augsburg version Ⅱ is a faithful manuscript copy of Paurnfeyndt's book executed by Lienhart Sollinger in 1564. Glasgow version Ⅱ a fragment of dagger that also seem to descend from this branch, and this was copied into Munich alongside the sword and buckler fragment from Augsburg Ⅰ.[7]

Paulus Hector Mair's three manuscripts—Vienna (1540s), Munich (1550s), and Vienna (1550s)—are unique in a few ways. They are also descended from the original Lew manuscript, though Jaquet and Walczak suggest that Mair may have accessed multiple different copies of the short sword treatise and attempted to unify them.[8] The dagger treatise, meanwhile, seems to have been copied from Egenolff. Mair's initial compilation manuscript (Dresden) was subsequently translated into Latin, and this text is found in Munich and Vienna (which has both languages), marking the first time Liechtenauer texts were translated into Latin.

Modern HEMA

An early, pre-HEMA publication covering Lignitzer, and specifically his wrestling, was Karl Wassmannsdorff's 1870 book Die Ringkunst des deutschen Mittelalters, which included a transcription of his treatise from the Kraków version. (Friedrich Dörnhöffer also published an edition of Vienna version Ⅱ in 1909, titled Albrecht Dürers Fechtbuch, but he focused entirely on Durer's illustrations and ignored the final 28 folia that contain unillustrated treatises including Lignitzer.)

Andre Lignitzer was represented at the dawn of HEMA in Martin Wierschin's 1965 opus Meister Johann Liechtenauers Kunst des Fechtens, which included a transcription of the Dresden manuscript (attributed entirely to Sigmund ain Ringeck, an error that would then persist in HEMA thought for half a century). Wierschin's catalog also includes more than half of the currently-known copies of Lignitzer: Augsburg Ⅰ, Augsburg Ⅱ, Dresden, Dresden (Mair), Munich, Rome, Salzburg, Vienna Ⅰ, and Vienna (Mair). Of those that were left out, Graz, Kraków, Munich Ⅰ, and Vienna Ⅱ were added by Hans-Peter Hils in his 1985 update Meister Johann Liechtenauers Kunst des langen Schwertes.

Of the remaining four known copies, the Glasgow version Ⅰ was identified in Sydney Anglo's 2000 opus as merely "[R. L.] Scott's Liechtenauer MS",[9] but had been fully profiled by 2008 when Rainer Leng published his catalog. The Rostock version was first identified in 2009, but has yet to be the subject of many publications, while the Nuremberg version has only received brief descriptions in publications by Rainer Welle in 2021[10] and Michael Chidester and Dierk Hagedorn in 2024.[11] Finally, the Ortenburg Fechtbuch was discovered by Hils in the '80s only to be lost again ever after; microfilm scans that Hils bought at the time were finally the subject of an extensive book by Dierk Hagedorn published in 2023 as Das Ortenburger Fechtbuch, including the first transcription, modernization, and other analysis.

The earliest work on Lignitzer is inseparable from work on Sigmund ain Ringeck, partly because of the convoluted chain of copying proposed by Wierschin and Hils and accepted uncritically for a long time thereafter, and partly because of the previously-mentioned misattribution of the Dresden manuscript to Ringeck. The correct attribution of Lignitzer's sword and buckler and the fragment of Ott Jud's wrestling were recognized by the early 21st century, but the fragment of pseudo-Danzig's mounted gloss was only identified by Michael Chidester in 2021. Thus, the first transcription of any part of the treatise would be Wierschin's transcription of the Dresden version in 1965, the first German modernization was made by Christoph Kaindel in the '90s, the first English translation was authored in 2001 by Alex Kiermayer, further translations were published by Christian Tobler in 2001 and David Lindholm in 2006, and so on. Another English translation of the Dresden was produced by David Rawlings and posted on the HEMAC site in 2003.

The first work done on Lignitzer under his own name was done in 2004, when the Rome version—the only version with all four texts and the only that attributes them all to Lignitzer—was transcribed twice: once by Monika Maziarz and posted on the ARMA-Pl site, and once by Stefan Dieke and posted on the Die Friefechter site. Also in 2004, Mike Rasmusson released the first English translation of all segments of Ligniter's work, based on Dieke's transcription of the short sword, sword and buckler, and wrestling, but on Alex Kiermayer's transcription of the dagger from Egenolff (also released on Die Freifechter that year) rather than the Rome.

The versions miscredited to Martin Huntsfeld were also worked on in this time period. The Salzburg version was transcribed in 2002 by curator Beatrix Koll and posted on the University of Salzburg site, and the Augsburg Ⅰ short sword was transcribed in 2004 by Monika Maziarz and posted on the ARMA-Pl site. In 2005, the Salzburg short sword was transcribed again by Szabolcs Waldmann and translated to English; this was posted in various places including the ARMA site and the HEMAC site (and would later be published in Masters of Medieval and Renaissance Martial Arts by Paladin Press and Acta Periodica Duellatorum 1(2)).

Quite a lot of work emerged in 2006, but mostly as part of larger projects processing an entire manuscript. Carsten Lorbeer, Julia Lorbeer, Andreas Meier, Marita Wiedner, and Johann Heim, working as part of the Gesellschaft für pragmatische Schriftlichkeit, authored a complete transcription of Vienna version Ⅰ as part of their Paulus Kal project (which was eventually posted on that site). Bartłomiej Walczak and Monika Maziarz transcribed the relevant parts of the Kraków for the ARMA-pl site. A transcription of the Graz version was produced by U. Bergner and J. Giessauf and published by Akademische Druck- u. Verlagsanstalt in Würgegriff und Mordschlag. Die Fecht- und Ringlehre des Hans Czynner (1538). And Dierk Hagedorn authored a new transcription of the entire Rome manuscript as well as a German modernization, posting both on the Hammaborg site. These were subsequently published by VS-Books in Transkription und Übersetzung der Handschrift 44 A 8 in 2008. (Over the subsequent decade, Dierk would go on to likewise transcribe the entirety of the manuscripts Augsburg Ⅰ, Augsburg Ⅱ, Dresden, Glasgow Ⅰ, Rostock, Salzburg, Vienna Ⅰ, and Vienna Ⅱ, all of which were likewise released on Hammaborg.)

Jeffrey Hull authored English translations of the short sword and dagger sections based on Monika's transcriptions of the Rome version and they were published in 2008 by Paladin Press in Knightly Dueling: The Fighting Arts of German Chivalry. Then in 2010, Christian Henry Tobler released the first complete English translation of the Rome, published by Freelance Academy Press in In Saint George's Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts. This was later combined with Dierk Hagedorn's transcription and published by Freelance in 2021 as The Peter von Danzig Fight Book.

Lignitzer's treatises were translated to other languages as well. In 2008, Andreas Engström transcribed and translated the Dresden sword and buckler text to Swedish and posted it on the GHFS site. Once Dierk's Rome transcription was released, it became the foundation of most subsequent translations. In 2009, Francesco Lanza translated the Rome sword and buckler to Italian for the Septem Custodie site, and in 2010, Marcin Surdel translated it to Polish for FEDER. Both the dagger and grappling from the Rome were translated to Solvenian in 2011 by Gregor Medvešek and posted on the Schola Pugnatoria site; Medvešek subsequently translated the grappling to English in 2013.

Keith Farrell translated Engström's Swedish to English in 2012, and this translation went through several revisions before he authored a fresh translation from the German in 2020. He later added Lignitzer's dagger as well.

In 2014, Daniel Jaquet and Bart Walczak published an important paper titled "Liegnitzer, Hundsfeld or Lew? The question of authorship of popular Medieval fighting teachings" in Acta Periodica Duellatorum, which was followed up in 2018 by a paper from Walczak and Bartosz Starko titled "Additional Transmissions of Hundsfeld and Lignitzer Dagger Teachings", also in Acta Periodica Duellatorum. These works evaluated the tangle of attributions and ultimately confirmed the attributions in the Rome and Kraków versions for Lignitzer and Huntsfeld (and attributed only a gloss of Liechtenauer's mounted fencing to Lew).

Work on Paurnfeyndt proceeded separately. Apart from the transcription of Egenolff by Alex Kiermayer already mentioned, Olivier Dupuis, Didier de Grenier, and Michaël Huber transcribed the French edition in 2002 and posted in on the ARDAMHE site and Michael Chidester transcribed the first edition in 2012 for Wiktenauer. Michael also transcribed the second edition of Egenolff, which had been improperly listed as the first edition. In 2016, Matthias Johannes Bauer published his dissertation on the subject, 'Der Alten Fechter gründtliche Kunst' – Das Frankfurter oder Egenolffsche Fechtbuch. Untersuchung und Edition, which was published by Herbert Utz Verlag and definitely established the order of editions.

In 2017, Rainer Welle authored a monograph seeking to set the record straight on the Kraków manuscript and including the first complete transcription, published as "Ein unvollendetes Meisterwerk der Fecht- und Ringkampfliteratur des 16. Jahrhunderts sucht seinen Autor: der Landshuter Holzschneider und Maler Georg Lemberger als Fecht- und Ringbuchillustrator?", a supplemental issue of the journal Codices manuscripti & impressi.

Several of Dierk Hagedorn's other transcriptions also turned into books. His Augsburg transcription was published in 2017 by VS-Books in Jude Lew: Das Fechtbuch along with modernizations and English translations by various authors; Lignitzer's short sword was modernized and translated by Anneka Fleischhauer while the sword and buckler was done by Dierk himself. His Vienna Ⅱ transcription and German modernization were published by VS-Books as Albrecht Dürer. Das Fechtbuch in 2021, and were published by Greenhill Books along with his English translation as Dürer's Fight Book: The Genius of the German Renaissance and his Combat Treatise in 2022; Daniel Jaquet co-authored this edition.

In 2021, Rainer Welle also released an edition of Vienna version Ⅱ, which was published by Sublilium Schaffer in Albrecht Dürer und seine Kunst des Zweikampfes : auf den Spuren der Handschrift 26232 in der Albertina Wien.

Most recently, in 2022, John Tse translated the French version of Paurnfeyndt, including Lignitzer's dagger and sword and buckler treatises, and donated them to Wiktenauer.

Treatises

The text of the Kraków version includes thirteen references to illustrations that were never added to the manuscript. The appropriate blank pages are included in the illustration column as placeholders. It's possible that some version of these intended illustrations still exist somewhere; if they ever surface, the blank pages will be replaced.

Select one or more fencing styles using the checkboxes below to view the associated treatises.

The number in brackets at the beginning of each translation box is a paragraph number assigned by Wiktenauer; clicking it will take you to the translation page. The numbers in brackets in the transcriptions with an "r" or "v" are manuscript folio numbers; clicking them will take you to original page scan with the transcription alongside for comparison. If you want to sort a column by number, click the black triangles in the table headers.

Short sword

Illustrations

Kraków Version

Translations

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2004) by Mike Rasmusson

Draft Translation (Salzburg only) Draft translation (2005) by Szabolcs Waldmann

German Transcriptions (attributed to Andre Lignitzer)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

German Transcriptions (attributed to Martin Huntsfeld)

Augsburg Version (1460s) by Dierk Hagedorn

Salzburg Version (1491) by Dierk Hagedorn

Nuremberg Version (1500s) (Untranscribed)

Graz Version (1539) (Untranscribed)

Munich Version (1556) (Untranscribed)

Rostock Version (1570) by Dierk Hagedorn

German Transcriptions (unattributed)

Vienna Version Ⅱ (1505) by Dierk Hagedorn

Dresden Version (Mair) (1542) by Bartłomiej Walczak

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Latin Transcriptions (unattributed)

Munich Version (Mair) (1540s) (Untranscribed)

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Sword and Buckler

Illustrations

None

Translations

Complete Translation (Rome and Dresden only) Complete translation (2020) by Keith Farrell

Draft Translation Draft translation (2025) by Christian Trosclair

Draft Translation (French) Draft translation (2022) by John Tse

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2004) by Mike Rasmusson

Draft Translation (Dresden only) Draft translation (2003) by David Rawlings

Draft Translation (Rome only) Draft translation (2002) by Keith P. Myers

German Transcriptions (attributed to Andre Lignitzer)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅰ (1508) by Dierk Hagedorn

German Transcriptions (unattributed)

Augsburg Version (1460s) by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (1400s) (Untranscribed)

Dresden Version (1504-19) by Dierk Hagedorn

Paurenfeyndt's Edition (1516) by Michael Chidester

Egenolff's Edition (ca. 1531) by Michael Chidester

Graz Version (1539) (Untranscribed)

Munich Version (1556) (Untranscribed)

Augsburg Version Ⅱ (1564) by Dierk Hagedorn

Rostock Version (1570) by Dierk Hagedorn

French Transcriptions (unattributed)

French Translation (1538) by Olivier Dupuis, Didier de Grenier, and Michaël Huber

Grappling

Illustrations

Kraków Version

Translations

Complete Translation Complete translation (2012) by Gregor Medvešek

German Transcriptions (attributed to Andre Lignitzer)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

German Transcriptions (unattributed)

Glasgow Version Ⅰ (1508) by Dierk Hagedorn

Dagger

Illustrations

None

Translations

Complete Translation (Rome, Vienna, and Dresden only) Complete translation (2020) by Keith Farrell

Draft Translation (French) Draft translation (2022) by John Tse

Draft Translation (Latin) Draft translation (2019) by Per Magnus Haaland

Draft Translation (Egenolff only) Draft translation (2004) by Mike Rasmusson

German Transcriptions (attributed to Andre Lignitzer)

Rome Version (1452) by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) by Michael Chidester

German Transcriptions (unattributed)

Vienna Version Ⅰ (1480s) by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (1400s) (Untranscribed)

Paurenfeyndt's Edition (1516) by Michael Chidester

Egenolff's Edition (ca. 1531) by Michael Chidester

Glasgow Version Ⅱ (1533) by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Dresden Version (Mair) (1542) by Bartłomiej Walczak

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Munich Version (1556) by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Augsburg Version Ⅱ (1564) by Dierk Hagedorn

French Transcriptions (unattributed)

French Translation (1538) by Olivier Dupuis, Didier de Grenier, and Michaël Huber

Latin Transcriptions (unattributed)

Munich Version (Mair) (1540s) by Michael Chidester

Vienna Version (Mair) (1550s) (Untranscribed)

Short Sword

Illustrations

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2004) [edit]
by Mike Rasmusson

Draft Translation (from the Salzburg) Draft translation (2005) [edit]
by Szabolcs Waldmann

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Augsburg Version (1460s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Salzburg Version (1491) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Nuremberg Version (1500s) [edit]

Vienna Version Ⅱ (1505) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak

Graz Version (1539) [edit]

Dresden Version (Mair) (1542) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak

Vienna German Version (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (Mair) (1550s) [edit]

Vienna Latin Version (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (1556) [edit]

Rostock Version (1570) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

[70r.2] Item nÿm das swert pej der rechten hant pej dem pind vnd mit der lincken greiff mit mitten In die clingen Vnd gee fast zum man So muß er slagen oder stechen da [70v.1] kumm vor pis resch greiff frölichen vnd pleib nahent.

MS Germ.Quart.2020 253v.jpg








[70v.3] Item wer dir das tut vnd hat dir den knauf an den hals geworffen so far mit deiner lincken hant von vnden auf zwischen seinen baiden [71r.1] armen vnd swing dich dann von Im auf dein rechte seitten vnd würf In über die hüff.






[67r.3] Item wer dir das thut, vnnd hat dir denn knauff ann denn hals geworffenn, so far mit dein[er] [67v.1] linckenn handt vonn Vntenn auf, tzwischenn seinenn baidenn armenn, vnnd schwing dich dan von Im auff dein Rechte seittenn, vnnd wirf in vber die hüff.









[71r.3] Item wenn er dir den knopf begriffen hat So winde mit deinem knauf von vnden auf außwendig vmb sein lincke hant vnd scheube mit deinem rechten pain [71v.1] fürsich vnd stos In mit deiner clingen an sein lincken arm.






[287r.6] SIN autem is tuum corripuerit nodum, tunc nodum torqueas tuum [287v.1] Page:Cod.icon. 393 II 287v.jpg


[67v.4] Das ander stuck.

Item stich in aber denn Erstenn stich inwendig zu seinem gesicht, vnd thu zu dem andernn mol, als du im aber tzu dem gesichtt stechenn wilt, In des far durch, vnnd setz im auswendig tzu seinem gesicht, wen er dir das [68r.1] Wert, so schreit mit deinem Rechtenn pain, hinter sein linckenn, vnnd stos in mit dem gehiltz, in sei[n] lincke vchsenn, vnd stos inwendig so felt er.

[73v.4] Der widerpruch

Item wer dir das tu°t So schreit mit deinem lincken pain hinder dich vnd vach den stos zwischen dein paide hende in die klingen vnd wind mit dem knopf von vnden auf zwischen sein paide [74r.1] arm~ vnd wind mit deine~ knopf von vnden auf vber sein lincke hant vnd spring mit deine~ lincken pain hinder sein rechtz vnd stos ÿm paide swert vber sein hals So hastu ÿm den ruck an gewunnen ~

[71v.3] Bruch

Item wer dir das tut So schreitt [72r.1] mit deinem lincken pain hinttersich vnd vach den stos zwischen dein baide hende In die klingen vnd wind mit dem knopff von vnten auf über sein lincke hant vnd spring mit deinem lincken pain hintter sein rechtes vnd stos Im beide swert über sein hals So hastu den ruck angewunnen etc.



MS Germ.Quart.2020 256r.jpg

[68r.4] Das drit stuck.

Item stich in aber tzu seinem gesichtt, Inwendig, vnnd far in dem andern stich durch, Vnnd stich im auswendig tzu dem gesicht, wert er [68v.1] dir das aber, so scheub mit dem linckenn painn tzwischenn sein beid bain, vnnd greif mit dem knauff, aussenn vber sein lincke painn in sein kniepug, vnnd leg dich mit deiner lincken achselnn obenn fast vmb in, vnd heb vnten fast auff, vnnd druck auf sein lincke seitten.

[74r.4] Der widerpruch

Item wer dir mit dem chnopf wil varen in die knÿepüg dem greif mit deiner lincken hant hinder sein lincke hant peÿ dem arm~ vnd greif mit dein° rechtñ [74v.1] rechten hant von vnden auf ÿm an den elpogen vnd das dein vinger oben ste vnd würf yn auf das maul ~


[72v.2] Item wer dir mit dem knauf wil farn In die kniepüg dem greiff mit deiner lincken hant hintter [73r.1] sein lincke hant pej dem arm vnd greiff mit deiner rechten von vnden auf Im an den elnpogen vnd das dein vinger oben steen so würfstu In auf das antlütz etc.






[82v.1] Page:MS 963 82v.jpg

[68v.3] Das vierdt stuck,

wenn du im Inwendig, tzu dem gesicht stichst, vnnd er dir wider, so gehe ebenn auf sein schwert, vnnd begreif sein schwert, bey der klingenn in die handt, vnnd setz in des denn ort ann vnnter sein lincke vchsen, wert er dir das, vnnd begreift dir dein Schwert, auch als du das sein hast, So arbeitt auß [69r.1] einem reissenn als hernach geschribenn stehet.

[74v.4] Das ander reÿssen

Item stich ÿm Inwendig zu° seinem ge [75r.1] sicht vnd wind aber mit dem knopf auff dein lincke seitten von vnden auf vber sein klingen zwischen seiner hant reÿß aber vast an dich vnd stich ÿm aber zu° seinem gemäch Wert er dir das vnd vecht dir das swert vnd dw das sein das paide swert gefangen sein So würff dein swert mit dem knopf ÿm in sein rechte seitten vnd spring mit deinem rechten pain hinder sein lincks vnd nym den ruck vnd heb in deñ eines tzwerchen fingers hoch von der erden vnd slach in mit deinem rechten fueß auswendig an sein rechten enckel vnd wurff in auf sein rechte seitten ~

[81v.2] Page:MS 963 81v.jpg [82r.1] Page:MS 963 82r.jpg

[260v.3] PageCod.10826 260v.png [261r.1] PageCod.10826 261r.png

[69r.3] Das Annder Reissenn,

stich im Inwẽdig tzu seinem gesicht, vnnd wind aber mit dem knauf auff dein lincke seittenn vonn Vntenn auf vber sein klingenn tzwischenn seiner handt, reis aber fast an dich, stich im tzu seinem gemecht, Wert er dir das, vnnd fecht dir das schwert vnnd du das sein, das baide schwert gefanngen sein so wir[f] [69v.1] dein schwert mit dem knauf inn sein Rechte seittenn, vnnd spring mit deinem Rechtenn pain vnter sein linckes, vnnd nim denn Ruck, vnnd heb in eines tzwerchenn fingers hoch auf vonn der erdenn, vnnd schlag inn mit deinem Rechtenn fus auswenndig an seinenn Rechtenn enckel, vnnd wirf in auf sein Rechte seittenn.

[75r.3] Der widerpruch

Item wer dir mit der lincken hannt vert vnder den kinpacken vnd dich [75v.1] mit seiner rechten hant pey dem lincken arspacken hat vnd wil dich vber ruck werffen So greif mit deiner lincken hant ÿm auf sein lincke vnd begreif ÿn peÿ den fingerñ vnd prich im die hant auf dein lincke seitten vnd var mit deiner rechtñ hant an sein lincken elpogen vnd nÿm im das gewicht ~

[74v.2] Der vierd pruch

Item wer dir mit der lincken hant fert vntter den kinpacken vnd dich [75r.1] mit seiner rechten hant pej dem lincken arschpacken hat vnd will dich über ruck werffen So greiff mit deiner lincken hant Im auff sein lincke vnd begreiffe In pej den vingern vnd prich Im die hant auf dein lincke seitten vnd far mit seiner rechten hant an sein lincken elnpogen Vnd nym Im das gewicht

[261r.3] PageCod.10826 261r.png [261v.1] PageCod.10826 261v.png

[69v.3] Der viert Pruch.

Wer dir mit der linckenn handt fert vnnter denn kinpackenn, vnnd dich mit seiner Rechtenn handt bey deinem linckenn arsbacken hat, vnd wil [70r.1] dich vberruck werffenn, so greif mit deiner linckenn hant, im auf sein lincke, vnnd greif in bey denn fingernn, vnnd brich im die handt auf dein lincke seittenn, vnnd far mit deiner Rechtenn handt, ann sein linckenn Elnpogenn, vnnd im das gewichtt.

[75r.2] Das vierd reissen

Item ist aber das baide swert gefangen sein Würffe Im aber deinen knauf In sein rechte seitten vnd spring Im mit deinem rechten pain hintter sein linckes vnd begreiff In mit deiner lincken hant pej dem arm vnd greiff mit deiner rechten hant In pej seinem [75v.1] elnpogen vnd nÿm Im das gewichte.

[75v.3] Das fünfft reÿssen

Item wenn er dir dein swert gefangen hat vnd du das sein So gee durch paidew swert auf dein lincke seittñ So windestu ÿm sein swert aus das er dir das lassen mues Helt er denn sein swert vnd lest dir das dein So thu°e als dw In zw° dem gemächt wöllest stechen Wert er dir das vnd greift mit sein° lincken hant nach dem swert So stich vnden durch sein swert auf sein rechte seitten ÿm vber sein rechten arm~ an sein prust so prichstu ÿm sein swert [76r.1] aus seiner hant So würf sein swert mit dem ort gegen ÿm vnd mit deine~ swert fall in die öber hu°t ~

[75v.2] Das funfft reissen

Item wenn er dein swert gefangen hat vnd du das sein So gee durch beide swert auf dein lincke seitten so gewinstu Im sein swert aus das er dir das lassen muß Behelt er denn sein swert vnd lest dir das dein So thue sam du Im zum gemecht wöllest stechen Wer er dir das vnd greifft mit seiner lincken hant nach dem swert So stich vnden durch durch sein swert auf sein recht seitten Im über sein rechten arm an sein prust so prichstu Im sein swert aus seiner hant so würff sein swert [76r.1] mit dem ort gegen Im vnd mit deinem swert falle In die obern hut etc.

[84r.2] Page:MS 963 84r.jpg [84v.1] Page:MS 963 84v.jpg

[70r.3] Das Funfft Reissenn,

wenn er dein schwert gefanngenn hatt, vnnd du das sein, so gehe durch beide schwert auff dein lincke seittenn, so gewinstu im dein schwertt aus, das er dir das lasenn mus, behelt er dan sein schwert, vnnd lest dir das dein, so thu sam du Im tzu dem gemecht wolst stechenn, Wert er dir das, vnnd greift mit seiner linckenn hannd nach deinem schwer[t] [70v.1] so stich vnntenn durch, durch dein schwert, auff sein Rechte seittenn, Im vber sein Rechtenn arm, an sein brust, so brichstu im sein schwert aus seiner hanndt, so wirf sein schwert mit dem ort gegenn Im, vnnd mit deinem schwert fal Inn die oberhut.

[76r.3] Ein widerpruch

Item wer dir die scher hat gemacht So greiff mit deiner rechten hant von vnden auf hintter sein rechte In das pinde das dein negel an dein vingern oben steen Vnd würff denn dein swert vast von dir auff [76v.1] dein lincke seitten vnd kere dich gegen yn auf dein lincke seitten vnd winde mit deinem knauf aussen über sein rechte hant vnd slage In mit dem knopf vnd mit dem gehültz wo du wilt.

[139r.4] Ein wider brüch

Item Wer dir die scher hat gemacht so griff mit diner rechten hant von vntten auff hintter sin rechten in daß peÿn / daß den negell vnd den fingern [139v.1] oben sten vnd würff den din swertt fast von dir auff din lincke siten vnd ker dich gegen ÿm auch auff din lincke siten vnd wend mit dinem knopff aussen vber sin rechte hant vnd schlag ÿn mit dem knaupff vnd mit dem gehultz wo dü willtt

[84v.3] Page:MS 963 84v.jpg [85r.1] Page:MS 963 85r.jpg

[70v.4] Das Sechst reissenn.

Wen die [71r.1] schwert baide gefangenn sein, so wirf denn knopff vast vonn dir auf dein Rechte seittenn vnnd im auf sein lincke seittenn, vnnd spring mit deinem Rechtenn pain hinter sein linckes, vnnd greif mit deiner hanndt vonn vntenn auff, im in sein Rechte vchsenn, vnnd heb mit seinem schwert vbersich, so wirfstu in auf sein Rechte seitten das ist das pest, vnd das letzt vnter den Reissenn.


[77r.2] Der widerpruch

Item wer dir das tut So las dein swert gen pej der clingen vnd begreiff mit deiner lincken hant über sein scheilter [?] Vnd begreif dein swert wider pej der clingen vnd [77v.1] druck yn vast zu dir vnd swinge dich von Im auf dein rechte seitten.

[71r.3] Der wider pruch.

Wer dir das thut, so las dein schwert gehenn, bei der klingenn, vnnd begreif mit deiner lincken handt hintenn vber sein schulter, vnnd begreif dein schwert wider bey der klingenn, vnnd truck in fast zu dir [71v.1] vnnd schwing dich vonn Im auf dein Rechte seittenn.

[262v.3] PageCod.10826 262v.png [263r.1] PageCod.10826 263r.png

[71v.3] Aber ein stuck.

Arbeit er aber hoch mit dir, so stich aber vntenn auff, tzwischenn seinenn paidenn armen, vnd las dein lincke handt farn von der klingen, vnd greif obenn tzu vber sein schwert resch. Vnnd begreiff dein schwert wider bey der klingenn, vnnd stos im baide schwert den vber denn hals, hintenn vber sein Ruck gar abhin in sein baide knipug vnnd reiß fast vnntenn an dich, vnnd mit dem haupt stoß obenn vast von dir so wirfstu in auf [72r.1] denn Ruck.

[78r.2] Ein pruch dawider

Item wer dir das tun wil vnd [78v.1] wil dir baide swert über den hals stossen So far mit deiner rechten hant In sein lincke seitten über sein ruck vnd schreit mit deinem rechten pain forn für sein linckes pain vnd würffe In über die hüff Der pruch geet zu baiden seitten zu etc.

[263r.4] PageCod.10826 263r.png [263v.1] PageCod.10826 263v.png

[72r.4] Aber ein stuck.

Wenn du Im einlaufst so stich im auswendig tzu seim gesicht, vnnd greif mit der linckenn hanndt im tzwischenn sein paid hendt, in sein schwert klingenn, vnd las den dein schwert fallen, vnnd greif mit deiner Rechtenn hanndt hinter sein lincke, auch in sein schwert clingen, vnnd truck mit deiner Rechtenn handt sein schwert fast, tzu dir in dein Rechte seittenn, so greif denn mit deiner [72v.1] linckenn handt vonn obenn nider, tzwischenn sein baid arm, so nimbstu im das schwert.

[79r.2] Ein widerpruch

Item wer dir das tut vnd dir [79v.1] das swert nemen vnd auß winden wil mit deiner rechten handt hintter sein rechte vnd mit deiner lincken hintter sein rechten elnpogen So gewinstu Im den ruck an

[77v.3] Aber ein stuck

Item wenn ir paide vmb ein swert kriegt So tracht das dw hast dein lincke hant hinder seiner rechten in seinem pint vnd dein rechte hant zwischen seiner peiden hendt in seiner swertz klingen So begreif in denn mit deiner lincken hant hinder seinem rechten vnd greif denn mit deiner rechten von vnden auf vnder sein rechten arm~ vnd schreit mit deinem rechten pain hinder sein lincks [78r.1] Zucht er das pain hindersich So schreitt zwischen seine paide pain vnd stos ÿm dann sein arm~ mit der lincken hant von dir auf dein lincke seitten vnd zeuch Im mit der rechten hant sein rechten arm~ vast an dich vnd ein wenig vber sich auf dein rechte seitten so feltt er ~

[79v.2] Aber ein stuck

Item Wenn ir baide vmb ein swert kriegt So tracht das du habst dein lincke hant hintter rechten In seinen pind vnd In dein rechte hant zwischen seiner pej der (?) hende In swertzclingen So begreiff In denn mit deiner lincken hant In seiner rechten vnd greif denn mit deiner rechten von vnden auff vntter sein rechten arm vnd schreit mit deinem rechten pein hintter [80r.1] sein linckes. Zuckt er das pain an sich so schreit zwischen sein bede pein vnd stos Im denn sein arm mit deiner lincken hant von dir auf dein lincke seitten vnd zeuch Im mit der rechten sein rechten arm fast an dich vnd einwendig übersich auff dein rechte seitten.

[140v.4] Aber ein stuck

Item Wan ir beyde vmb ey swert vmb ein schwert kryegt So tracht dz dü chabpst din lincke hant hintter [141r.1] sÿner rechten in sÿnem bÿndt Vnd din rechte hantt zwueschen seinen beÿden henden in sÿns schwerts clingen So begriff ÿn dan mit dÿner lincken hant yn syne rechte vnd griff dan mit dÿner rechten von vnten auff sein rechten arm vnd schrytt mÿt dynem rechten peÿn hÿnder synen lÿnckes / zueck er das pein hindersich So schrÿtt zwueschen sÿn beyde peyn vnd stos ÿn dan sÿn arm mit diner lincken hant von dir auff din lincke sytenn vnd zuch ÿn mit der recht / sÿn rechten arm vast an dich vnd ein wenig vber sich vff din rechte sÿtenn

[86r.3] Page:MS 963 86r.jpg [86v.1] Page:MS 963 86v.jpg

[72v.3] Abner ein stuck.

Wenn ir baid vmb ein schwert kriegt, so tracht, das du habst dein lincke handt hinter seiner Rechtenn, in seinem pind, vnnd in dein Rechte handt, tzwischenn seiner baider hendt in seiner schwerts klingenn, So begreif in den mit deiner linckenn handt in seiner Rechtenn, vnnd greif den mit deiner Rechtenn vonn vntenn auf, vnter sein Rechtenn arm, vnnd schreit mit deinem Rechtenn pain hinter sein linckes. Zuchkt er das pain hintersich, so schreitt zwischenn sein paide bain, vnnd stos im dann seinenn Arm mit deiner linckenn hant von dir auf dein lincke seittenn, vnnd tzeuch im mitt [73r.1] der Rechtenn seinenn Rechtenn arm, fast ann dich, vnnd ein wenig vbersich auf dein Rechte seittenn.



[80r.2] Hie heben sich an die mortschlege.

Item der erst mortslag Triff fast In yn vnd thue sam du Inwendig zum gesicht wöllest stechen [80v.1] las dann dein rechte hant faren von deinem pind vnd kumme damit deiner lincken hant zu hilff In die swertz clingen vnd slahe In mit dem knopf oder mit dem gehültz oder mit dem pind zu seinem haubt.




[78r.4] Der ander mortschlagk

Item stich ym aber Inwendig zw dem gesicht vnd laß aber dein swert varñ [78v.1] mit dem pindt vnd begreif aber dein swert mit paiden henden peÿ der clingen vnd slach ÿn mit dem chnopf zw der lincken achsel ~


[80v.3] Item Stich Im aber Inwendig zum [81r.1] gesicht vnd las aber dein swert farn mit dem pind vnd begreiffe aber dein swert mit beden henden pej der clingen vnd vach Im mit dem knauf zu der lincken achseln.






[81r.3] Der dritt mortslag

Item den du zu seinem lincken elnpo= [81v.1] gen den prich als du die vorgenantten zwen geprochen hast

[81v.3] Der ander pruch dawider

Item wer dir zum lincken kinpack schlecht So fah den slag zwischen dein baid hende In die swertzclingen Vnd das der knopf gegen der erden stee Vnd wind von vntten auf dein rechte seitten vnd ruck fast [82r.1] hinttersich So benÿmpstu Im das swert etc.

[78v.6] Der fünfft mortslagk

Item tu°e aber sam du ÿm wilt an setzen [79r.1] Inwendig in das gesicht vnd slach In mit dem knopf nÿden in seine~ lincken enckel

[264v.5] PageCod.10826 264v.png [265r.1] PageCod.10826 265r.png

[82v.2] Ein pruch

Item hat er dir angesetzt mit seinem swert an dein prust So far mit deiner lincken hant von oben nider auf sein swert vnd halt das vest pej dem ort vnd stich dem mit deinem swert hintter sein linckes pein vnd scheub mit deiner prust ein wenig für dich vnd ruck denn deinen leip bald auß seinem ort Stos In mit deiner lincken hant vntter sein gesicht oder an [83r.1] sein prust hinttersich über dein swert.

[87r.6] Page:MS 963 87r.jpg [87v.1] Page:MS 963 87v.jpg

[253r.3] Ainn prüch darwider

Item hat er dir angesetzt Mit seinnem schwertz an dein průst so far mit deinner linncken hannd von oben Nider aůf sein schwert vnnd halt das feest beÿ dem Ort vnnd stich den mit deinnem schwert hinnder sein linnckes pain vnnd scheůb mit deinner průst ainwenig fur dich vnnd ruckh denn deinner leib bald aůß seinnem Ort [253v.1] Stoß In mit deiner Linncken hannd vnnder seinn gesicht oder ann seinn průst hinndersich vber dein schwert

[79r.5] Ein ander pruch

Item Hat er dir aber an gesetzt vnd du ÿm auch So stich mit deine~ swert hinder [79v.1] seinen Hantschu°ch vnd lauf für dich auf sein lincke seitten ~







[74r.4] Item hat er dir aber angesetzt, vnnd du im auch, so stich mit deinẽ schwer[t] [74v.1] hinter seinem handtschuch, vnnd lauf fursich auf dein lincke seittenn.


[83r.4] Item wenn er dir hat angesetzt [83v.1] an dein prust vnd wil dich dringen So stich mit deinem swertt von oben nider über sein lincken arm zwischen seiner beider hende.



Sword and Buckler

Illustrations

Complete Translation (from Rome and Dresden) Complete translation (2020) [edit]
by Keith Farrell

Draft Translation Draft translation (2025) [edit]
by Christian Trosclair

Draft Translation (from the French) Draft translation (2022) [edit]
by John Tse

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2004) [edit]
by Mike Rasmusson

Draft Translation (from the Dresden) Draft translation (2003) [edit]
by David Rawlings

Draft Translation (from the Rome) Draft translation (2002) [edit]
by Keith P. Myers

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Augsburg Version (1460s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (1400s) [edit]

Dresden Version (1504-1519) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅰ (1508) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Paurenfeyndt's Edition (1516) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Egenolff's Edition (ca. 1531) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

French Translation (1538) [edit]
Transcribed by Olivier Dupuis, Didier de Grenier, and Michaël Huber

Graz Version (1539) [edit]

Munich Version (1556) [edit]

Augsburg Version Ⅱ (1564) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Rostock Version (1570) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

[84r.3] Das ander stuck

Item aus dem vnttern haw Wenn er dir oben zu hawet von seiner rechten achseln So wind Im dein lincke seitten gegen deinem schilt [84v.1] so steestu In zweien schilten So winde denn auf dein rechte seitten plos vnd greiff Im nach dem maul Weret er dir das vnd hebt den schilt auf So nym das lincke pein Das geet zu beiden seitten

[54r.3] Daß ander stuck

Item vß dem vnderhaw° wenn er dir oben eÿn haw°t von [54v.1] siner rechten achseln So wind gege~ im vff din lincken sÿtten gegen dine~ schilt So stest du in zwaÿen schilten So wind dann vff din recht~ rechte sÿtten bloß vñ grÿff im nach dem mau~l / wert er dir dz vñ helt den schilt vff So nÿm daß linck bain baÿn daß gät zu baÿden sÿtten zu° ~ ~

[37r.3] Page:Cgm 3712 37r.jpg [37v.1] Page:Cgm 3712 37v.jpg

[54v.2] Daß dritt stuc stuck

Item vß dem bückler / vß dem wechselhaw° streÿch von der lincken sÿtten vß dem buckler fast übersich In sin schwert vñ haw° im dann võ der lincken sÿtten zu dem hau~pt Vnnd wind bloß vñ stoß im nach dem mau~l / Hept er mitt schilt vñ schwert vnnd wert daß So haw° [55r.1] mitt der langen schnide~ vnnd nach dem reche rechten bain dz gät och zu° baiden sÿtten ~

[105r.4] Das dritt stuck

Item auß dem pugler auß dem wechsell chaw streich von der lincken seiden auß dein bu~gler vast vber stich in sein Schwert vnd chaw im den von der lingen seiten zue dem chawbt vnd wind ploß vnd stoss im nach dem maul chebt Er mit schilt vnd mit Swert vnd went das so chaw [105v.1] mit der langen schneid im nach dem rechten pain das get auch zue paiden seiten

[88r.4] Daß drÿte stuck

Item auß dem puckler auß dem wechsel hau streÿch von der lyncken Seÿten auß dem puckler vast uber sych In seÿn schwert und hau Inn denn von der lyncken seÿten zu dem haubt und wÿnt ploß und stoß Im Nach dem maull [88v.1] Page:MS 963 88v.jpg

[97r.3] Das drit stuck

aus dem wechselhaw, streich vonn deiner linckenn seittenn aus dem Puckler fast vbersich in sein schwert vnnd haw im den vonn der linckenn seittenn tzu dem haupt, vnnd windt plos, vnnd stos im nach dem maul, hebtt er [97v.1] mit schildt vnnd schwert, vnd wert das, so haw mit der langenn schneid im nach dem Rechtenn pain, das gehet tzu, tzu baider seitten.

[80r.5] Das vierd stuck

Item aus dem mittelhaw mach die twer [80v.1] zw paiden seitten vnd den schaitlär mit der langen schneid vnd stich ÿm vnden zw seinem gemächt ~

[33v.7] ⅡⅡ.

Auß dem Mittelhaw. Mach die Zwir zu beden seiten, und [34r.1] den Scheytler mit langer schneid, stich ihm unden zum gmecht.


[55r.3] Daß funfft fu~n stuck

Item vß dem stürczhaw° thu alß so du im zu der lincken sÿtten über sinen schilt wöllest stechen vñ far mitt dem ort vnden durch vñ stich im inwendig sines schilts zu° de~ lÿbe Vnnd /Indes/ wind vff din lincke sÿtten / wert er dir dz So nÿm sin [55v.1] recht baÿn mitt der langen schnÿd etc /

[97v.4] Das Sechst stuck

nim dein kling tzu dem Puckler in dein lincke handt, vnnd wind von vnten auf gegenn im, als mit dem halbenn schwert, hawt oder sticht er obenn tzu dem gesicht, oder vntenn nach dem pain, so las dein Rechte hand farnn vonn dem pindt, vnnd versetz im das mit [98r.1] schilt vnnd schwert, vnd greif dan mit deiner Rechtenn handt auf sein Rechte seittenn, nach dem schilt wol vntersich, vnnd dre in auf dein Rechte seittenn, so hast im den schilt gewunnen.

Grappling

Illustrations

Complete Translation Complete translation (2012) [edit]
by Gregor Medvešek

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Glasgow Version Ⅰ (1508) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

MS Germ.Quart.2020 148v.jpg

MS Germ.Quart.2020 150r.jpg

[81r.5] Das dritt stuck

Hat er dich aber gefast als vor peÿ den armen vnd dw In wider So tracht daz die denck hant Inwendig seins rechten [81v.1] arm~s sey vnd dein rechte auswendig seins dencken arm~s So stos mit deiner rechtñ hant von vnden auf in sein dencke hant vber dein rechte achsel vnd spring mit deine~ rechten pain fur sein denckes far mit deine~ rechten arm~ denn aussen vber sein dencken arm~ vnd kum mit deiner dencken hant dem rechten arm~ zu° hilff vnd swing dich von ÿm auf dein dencke seitten ~

MS Germ.Quart.2020 150v.jpg

MS Germ.Quart.2020 151r.jpg

[81v.4] Der pruch

Wer dir das tu°t so greif mit dein° rechtñ [82r.1] hant hinder sein rechte vnd greif mit deiner dencken hant von vnden auff ym in sein rechten elpogen So würfstu yn auf das maul ~

MS Germ.Quart.2020 152r.jpg

[64v.7] Das sibent Stuck

Wen er dich peÿ den arm~en gefast hat / so la dein rechte handt schleiffen vnd begreiff in mit deiner rechtñ handt hindter seiner lincken / vnd kum mit deiner glingken handt / deiner rechten [65r.1] handt zu hilff / vnd hab vast / vnd gang durch sein arm~ / auff dein rechte seÿttñ / So gewinst du im den rugk an /

MS Germ.Quart.2020 153r.jpg

[82v.6] Das Newnt ringen

Lass aber dein rechte hant an seine~ denckñ arm~ schleiffen vnd kum mit deiner dencken deiner rechten zw hilff vnd wendt dich von ÿm auf dein dencke seittñ vnd [83r.1] zeuch ÿm den arm~ vber dein rechte achsel

MS Germ.Quart.2020 154r.jpg

MS Germ.Quart.2020 154v.jpg

MS Germ.Quart.2020 155r.jpg

MS Germ.Quart.2020 155v.jpg

[83v.4] Das viertzehent stuck

Hat er dich gefast mit geleichem fassen [84r.1] das Dein rechter arm~ auswendig seins dencken ist vnd dein dencker vnder seinem rechten So zuck dein dencken arm~ aus seinem rechten vchsen vnd druck mit dem rechten arm~ Im sein dencken vast zw° dir vnd far mit deiner dencken hant Im vnder den hals vnd swing dich denn von ym auf dein dencke seitten Das stuck get zw° paiden seitten ~

[65v.5] Das funffzehent stuck

Hat er dich gefasset mit gleichem fassen / das sein rechter arm~ obñ ist / vnd dein glingker vndten / So zuck aber dein glincken arm~ / vnd greiff dan mit deiner glingken handt im vber sein glingge achssl vmb sein hals / vnd kum dan vndten deiner rechtñ hant zu hilff vnd druck in vast vndtersich / vnd fall auff deine~ hindterñ / vnd wurff in
MS Germ.Quart.2020 156v.jpg

[84r.3] Das sechtzehent ringen

So er dich hat peÿ den armen vnd dw yn wider so tracht das dein rechte hant Inwendig seins dencken arm~s seÿ vnd dein dencke hant auswendig seins rechten arm~s So lass dein dencke hant auf seine~ rechten arm~ schleiffen vnd greiff do mit hinder sein rechte hant yn pey dem arm~ vnd deñ mit deiner rechten hant von vnden auf vnder sein rechts [84v.1] vchsen vnd spring mit deine~ rechten pain hinder sein dencks vnd druck mit deiner dencken hant vber sich vnd zeuch mit dein° rechten hant an dich auf dein rechte seittñ

Dagger

Illustrations

Complete Translation Complete translation (2023) [edit]
by Keith Farrell

Draft Translation (Latin) Draft translation (2019) [edit]
by Per Magnus Haaland

Draft Translation (from Egenolff) Draft translation (2004) [edit]
by Mike Rasmusson

Draft Translation (from the French) Draft translation (2022) [edit]
by John Tse

Rome Version (1452) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Vienna Version Ⅰ (1480s) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

Ortenburg Version (1400s) [edit]

Paurenfeyndt's Edition (1516) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Egenolff's Edition (ca. 1531) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Glasgow Version Ⅱ (1533) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Kraków Version (1535-40) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

French Translation (1538) [edit]
Transcribed by Olivier Dupuis, Didier de Grenier, and Michaël Huber

Dresden Version (Mair) (1542) [edit]
Transcribed by Pierre-Henry Bas

Vienna German Version (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (Mair) (1550s) [edit]
Transcribed by Michael Chidester

Vienna Latin Version (Mair) (1550s) [edit]

Munich Version (1556) [edit]
Transcribed by Bartłomiej Walczak and Bartosz Starko

Augsburg Version Ⅱ (1564) [edit]
Transcribed by Dierk Hagedorn

[196v.1] Item das ist erst stůck

sticht dir einer oben ein zů deinem gesicht [197r.1] oder zů der brůst so var mit deinem lincken arm aůf vnd greÿf mit deiner glincken hand vō in wendig aůsen vber sein rechten arm~ vnd trůck in fast aůf die linck seÿten vnd stich in mit deinem degen zů seinem gesicht

[225v.2] Page:Cod.10826 225v.png [226r.1] Page:Cod.10826 226r.png

[75r.1] Item das erst stůckh

sticht dir ainer nach dem gesicht oder zů der brůst so far mit deinem linckhen arm aůff vnd greiff mit deiner linckhen handt von In~ Inwendig aůsen vber sein recht arm vnd drůckh in fast aůff die linckhen [75v.1] seÿten vnd stich in mit deinem degen zů seinem gesicht

[34r.6] Ⅱ.

Thut er ob er dir zu deim gsicht wil stechen, und macht dir einen Fehler, unnd wil dich in die seitten stechen, So empfahe du den stich in deinen lincken arm, und wind dann mit deiner lincken [34v.1] handt, von unden auff über sein rechte handt, und truck fast an deine brust, und stich ihm mit deim tolch zum gesicht.

[75v.3] Item ein ander stůckh

thůet er als ob er dir zů dem gesicht welle stechen vnd mach[t] dir ain feller vnd wil dich in die seiten stechen so faß dem stich in deinen linckh~ arm vnd wend dan mit deiner linckhen von vnden aůff vber sein rechten handt vnd drůckh fast an sein brůst vnd stich in zů dem gesicht mit dem degen[95]

[27v.4] Die drit Regel

Item hat er den tolchen gefast das die scheib bey seinem daumen stet. [28r.1] vnnd sticht dir oben zum gesicht. So fahr mit deiner linckhen hand von vnnden vff Innwendig seines rechten Arms vnnd aussen vber sein rechten hannd vnnd fach Im die hannd mit dem tolchen Inn dein lincke Vchsen vnnd setz Im an.

[75.1] DAS Viert stuck

Hat er sein tolich aber das die scheiben, pey dem daumen stet, und sticht dir zu der seitten oder zu dem gmecht, so far mit deiner lincken hant von oben nider, und stich mit deim tolch unter sein rechte handt, und truck mit deiner linken handt undersich, und mit deiner rechten handt heb ubersich, und truck vast an dein prust, und schwing dich von ym, auff sein rechte seitteu[!].[100]

[197r.4] Item das vierd stůck

hat er den degen gefast das die scheÿb beÿ dem damen stat vnd sticht dir zů der seÿten oder zů den gmecht so far mit deines lincken hand oben nider vnd stich mit deinem tegen vmb sein recht hand vber sich vnd heb vnd [197v.1] drůck vast an dein h brůst vnd schwing dich for im aůf dein rechtz seÿten vmb so velt er nider

[226r.4] Page:Cod.10826 226r.png [226v.1] Page:Cod.10826 226v.png

[30r.3] QVINTA.

QVVM aduersarius ea ratione pugionem adprehenderit, ut lamina ipsius iuxta digitum auricularem consistat, atque è supernè deorsum pungat, tu correpto tuo itidem pugione, ab inferne lateris sinistri [30v.1] tui sursum pungito contra ipsius hostis punctionem supra manus eius dextra: inde uero manum sinistram pugioni tuo stricto paulò infra dextram si adplicaris, firmiterque brachium, hostis brachio si adiunxeris urgendo totis uiribus supprimas, et is habitus à multis ignoratur.


[85v.3] Das sechst stuck

Hat er seinen degen getzogen vnd dw deinen nicht vnd sticht dir oben zw° So var mit deine~ rechten arm~ von vnden auf vnd begreif ÿn mit deiner rechten hant hinder seiner rechten vnd var mit deiner dencken hant von vnden auf an sein rechten elpogen vnd nÿm ÿm das gewicht vnd stos ÿm den [86r.1] arm~ gar vber deinen dencken arm~ vnd würf tauß es oder sibene ~

[34v.6] Ⅶ.

Hat er seinen tolch eh gezogen dann du deinen, und sticht dir oben zu, so fah den stich in deinn lincken arm, und far von innwendig uß [35r.1] wendig über seinen rechten arm, und truck in dein lincke seitten, und schwing dich von ihm auff dein rechte seitten, so brichstu ihm den arm. Wiltu ihn werffen auff seinn ruck, so spring mit deinem rechten beyn auff dein lincke seitten, unnd greif mit deiner rechten handt unden seinen rechten arm, so wirffstu ihn über die hüfft.

[226v.4] Page:Cod.10826 226v.png [227r.1] Page:Cod.10826 227r.png

[30v.3] SEPTIMA ET VLTIMA. Regula.

SI hostis præuenerit te stringendo pugione, atque supernè fodere te conabitur, brachio sinistro tu punctionem eam excipito, nec non ab internè super brachium aduersarij dextrum dirigas, inde si compresseris in latus sinistrum tuum, et ad hoste recedere in latus tuum dextrum memi= [31r.1] neris, atque hac ratione brachium eius confringes. Verum si eum supinum reijcere uoles, tum dextro pede in latus sinistrum tuium resilias, subijciasque manum dextram, hostis brachio itidem dextro, et hoc modo per cpxam præcipitando prosternes.

Additional Resources

The following is a list of publications containing scans, transcriptions, and translations relevant to this article, as well as published peer-reviewed research.

References

  1. He is given the traditional blessing on the dead on folio 73r.
  2. Jump up to: 2.0 2.1 The Fellowship of Liechtenauer is recorded in three versions of Paulus Kal's treatise: MS 1825 (1460s), Cgm 1507 (ca. 1470), and MS KK5126 (1480s).
  3. Welle (2017), p. 45.
  4. Jaquet and Walczak (2014), p. 121.
  5. Jaquet and Walczak (2014), p. 122.
  6. Jaquet and Walczak (2014), p. 110.
  7. Walczak and Starko (2018), p. 142.
  8. Jaquet and Walczak (2014), pp. 118-120.
  9. Sydney Anglo. The Martial Arts of Renaissance Europe. New Haven and London: Yale University Press, 2000. pp 312-315.
  10. Rainer Welle (2021). Albrecht Dürer und seine Kunst des Zweikampfes: auf den Spuren der Handschrift 26232 in der Albertina Wien. Kumberg: Sublilium Schaffer, Verlag für Geschichte, Kunst & Buchkultur.
  11. Michael Chidester and Dierk Hagedorn (2024). Pieces of Ringeck: The Definitive Edition of the Gloss of Sigmund Ainring. Medford: HEMA Bookshelf.
  12. with longswords
  13. This label was apparently copied in the wrong place, and ought to accompany the next play.
  14. to the other side
  15. Lignitzer adds "and grab his right arm".
  16. play
  17. Lignitzer has aber instead of uber.
  18. Lignitzer adds "both his arms and wind your pommel".
  19. There is no equivalent by Hündsfelder via Speyer to this “breaking” by Lignitzer via Danzig. Conjectures: either Speyer forgot it; or he thought it was unworthy; or he never learned it. Who can say?
    Another breaking for this
    Someone wants to put both swords over your neck, so stay open with your right leg and let your sword glide by the handle and grab around his back with your right arm and throw him over without doubt.
  20. d corrected from t.
  21. Eben can also mean "smooth, level, or even". I prefer "flat" in this case.
  22. Lignitzer adds "choosing the one you like".
  23. Lignitzer adds "with crossed fingers".
  24. It's unclear why this word was struck out, since it's present in other versions.
  25. Literally "your", but corrected based on Lignitzer.
  26. Lignitzer adds "behind his left hand".
  27. Lignitzer adds "right".
  28. Literally "your", but corrected based on Lignitzer.
  29. Literally "his", but corrected based on Lignitzer.
  30. Lignitzer adds "left".
  31. Literally "right", but corrected based on Lignitzer.
  32. Literally "your", but corrected based on Lignitzer.
  33. Corrected from linnncken?
  34. Literally "your", but corrected based on Lignitzer.
  35. Literally "right", but corrected based on Lignitzer.
  36. Lignitzer adds "behind his right hand on the handle, and wind his pommel between both his arms from below".
  37. Added based on Lignitzer.
  38. Lignitzer adds "left".
  39. Lignitzer adds "behind".
  40. Lignitzer adds "So he will fall".
  41. The text ascribed to Lignitzer in Codex Danzig continues for 3 more folios until 79v. This section introduces the Mordschlag in 4 different pieces and a number of breakings against these. In this pieces one would reverse the grip on the sword, holding it by the blade with both hands, and hitting the opponent with the pommel or the crossbar, like a pollaxe. But these parts are completely missing from Speyer, and are thus not part of this translation.
  42. This single letter might have been intended to begin Lignitzer's final piece.
  43. The Dresden version says: “Hereafter stand written the pieces with the buckler”.
  44. Oberhaw could be translated as “downward cut” for ease of use and clarity in English.
  45. This instruction is present in the Dresden version, but missing from the Rome version.
  46. laß überschnappen has the sense of springing a trap rather than snapping "over" something
  47. Underhaw could be translated as “upward cut”. Can be done with the back edge or false edge, and can also be directed either at the man or at the sword. In this stuck, it appears to be a rising action to meet his sword.
  48. Dresden version specifies from his right shoulder, missing from Rome version.
  49. The position called the schilt is one described for longsword in the Kölner Fechtbuch and some of the other gemeinfechten sources, and is somewhat similar to what Liechtenauer would call an Ochs, although the point can be upward, potentially like quite a high Pflug. With the buckler in the left hand, standing like this in “two shields” with the sword in the schilt position and the shield covering the right hand, it looks very reminiscent of the schutzen position in the MS I.33. Following this line of thinking, the instruction to turn the sword to the right (out of the schutzen) and to reach (slice) through his mouth is very reminiscent of the follow-up action that the MS I.33 recommends from the schutzen obsesseo, and is also similar to what the Liechtenauer Zedel and glosses refer to as the Alten Schnitt.
  50. This instruction to wind bloß (“turn uncovered”) seems to have the sense of separating your sword and buckler while still pushing with both, keeping the hands more or less in front of the shoulders (as if sitting behind a steering wheel in a car with the hands at the “ten to two” position). The body probably has to move and turn in order to support this action, to keep the hands in front of the body rather than going out to the sides.
  51. Dresden has “holds his shield up”, Rome has “lifts his shield up”. Both could mean more or less the same thing, but I prefer “lifts” as an instruction.
  52. Wechselhaw could be translated as “changing cut”, because it goes up and down, side to side.
  53. Streÿchen could be translated as “strikes”, but in this context are specifically those striking actions from below, sweeping up with the short edge, perhaps “streaking” up from the ground to the opponent or to his sword.
  54. The same idea of separating your sword and buckler while still pushing both, keeping the hands more or less in front of the shoulders (as if sitting behind a steering wheel in a car with the hands at the “ten to two” position).
  55. Probably with a thrust, but potentially with any other pushing technique.
  56. Mittelhaw could be translated as “middle cut”, going across from one side to the other.
  57. Zwerch could be translated as “across”, in the sense of slanting across from one side to another or slanting across from one height to another, or going diagonally across from one place to another. It also has the sense perhaps of going across something, perhaps slanting across or athwart a boat, or going across your opponent’s blade or leg as opposed to simply coming onto it in whatever fashion. The Zwer is an example of a Mittelhaw, but it is important to note that the thumb is beneath the blade and the cut is performed with hand high.
  58. Schaittler could be translated as “parter”, in the sense of being something which parts another thing in two, or dividing something in two.
  59. The German transcription reads “Zwer”
  60. The German transcription reads “Schaittler”, perhaps related to "parting" in two halves.
  61. Corrected from »denn«.
  62. Sturtzhaw could be translated as “dropping cut”, in the sense of a ball dropping back to earth when it has been thrown upward.
  63. The treatise says schilts, plural, meaning that you thrust inside both sword and shield.
  64. Dresden version specifies to the body, missing from Rome version.
  65. If this gloss follows the Liechtenauer method of understanding the five words Vor, Nach, Schwöch, Störck, Indes and their relationship to each other, then we should look to the Blossfechten gloss for the meaning of Indes. However, there is no guarantee that this means exactly the same thing, so the word Indes could just mean “immediately” when removed from its technical context. There does not seem to be as much Winden involved with this sword and buckler treatise as there is in the Blossfechten gloss, although it is still quite possible to perform Winden with shorter blades (look at Leckuchner’s messerfechten, for example), and Lignitzer was a member of the Gessellschaft Lichtenawers and so was probably quite well aware of Liechtenauer’s understanding of the five words and how they relate to fighting.
  66. Although both the Dresden and Rome versions say bind, what they probably mean is the fastening of the hand, or the grip upon the sword.
  67. The instruction to Versetz could mean “to obstruct”.
  68. More correctly, both the Dresden and Rome versions say: “Thus, you have taken the shield from him.” However, the sudden change of tense seems a little abrupt and awkward, so I prefer to maintain the same tense as the rest of the instruction, for stylistic reasons.
  69. r corrected from h.
  70. There is a further piece of instruction in Goliath: “Pull your left leg far back”.
  71. Rainer Welle suggests the closing parenthesis should go here.
  72. An earlier word was effaced and this was written in its place.
  73. d corrected from s.
  74. The instructions in Goliath are more precise: “Go through to your left side under his left armpit while holding his left arm.”
  75. lincken runs into the margin and seems to have been added by the scribe after the paragraph was finished.
  76. Or “his” (in Goliath).
  77. r corrected from h.
  78. Or “his” (in the Glasgow Fechtbuch).
  79. r corrected from h.
  80. Goliath’s description is a bit different: “Strike out with your right hand and grab his right butt cheek”.
  81. I.e., against a hold with both arms under.
  82. The Glasgow Fechtbuch has another suggestion: “…or into his eyes”.
  83. Or “over” (in the Glasgow Fechtbuch).
  84. The instructions in Goliath are clearer: “Step with your right leg outside behind his right leg…”
  85. Goliath goes in more detail here: “…turn to your left side and throw him over your right hip”.
  86. Goliath has a further suggestion: “You can also step with your right thigh to his left thigh during the turn and throw him”.
  87. und druckh runs into the margin and seems to have been added by the scribe after the paragraph was finished, and the remainder of this segment was then added in a much smaller script underneath it.
  88. Or “his” (in the Glasgow Fechtbuch).
  89. Corrected from »deine~«
  90. Specified in the Vienna, but not in the Rome or Krakow.
  91. The term in the Rome is druck, which might more usually be translated as “press”. However, when considering how we might express this kind of motion in English, “pressing it” to the outside doesn’t sound right. “Taking it” to the outside is a little more vague in terms of precisely how you might do that, but sounds more natural in modern English.
  92. Korrgiert aus »rechten«.
  93. Although the source doesn’t quite say this, it does say that the opponent “does the same”, and so to what is this in reference? I think it refers to the previous lesson, where the attacker made a thrust from above.
  94. Feler could be translated as “failer” or “failing action”, and seems to mean a feint or an attack that is intended to fail in order to set up another action.
  95. This play is apparently listed twice, but the first time, the text is confused and switches from the second play to the first partway through:
    [75v.2] Item ain ander stůckh
    thůet er als ob er oben nach dem gesicht oder brůst wele stech so far mit deinem linckhen arm aůff vnd greiff mit deiner linckhen fa handt von im inwendig aůsen vber sein rechten arm vnd drůckh in fast aůff die linckhen seite~ vnd stich in mit deinem degen zů seinem gesicht
  96. This is most likely a rondel guard between the blade and handle.
  97. The Rome and Krakow have “the hand and dagger”, while the Vienna has “the hand with the dagger”. Although both mean more or less the same thing, I think the instruction in the Vienna is a bit clearer.
  98. The Vienna has “right armpit”, while the Rome and Krakow both have “left armpit”. Since the action is done with your own left arm, trapping their arm in your left armpit makes most sense.
  99. Although the Rome, Vienna, and Krakow all say “his right side”, this doesn’t make as much sense when thinking about applying a joint lock. I wonder if it was supposed to be “your right side”, as this would make perfect sense for a joint lock.
  100. This play is listed twice, at the bottom of 74 and the top of 75. This might be because the first instance had errors that weren't noticed until it was already printed, so the second was meant to correct it. The first reads:
    [74.5] DAS Virt stuck
    Hat er sein tolich daß die scheib pei dem daumen stet und stciht[!] dir zu der seiten oder gmecht so var mit deiner lincken hant von oben nider und stich mit deinem tolich under sein rechte hant undersich, und mit deiner rechten hant ubersich heb und truck fast an dein prust und schwing dich von ym auf sein rechte seitten.
  101. The Vienna has “from below” while the Rome and Krakow both say “from above”. I don’t think this is a problem though, because if the dagger is drawing a circle in order to get from the right out to the left below the attack, and then returning to the right over the attack, then “from below” just refers to an earlier point on that circle before the dagger comes high enough to come “from above” to the hand.
  102. The Vienna has “from your left side” while the Rome and Krakow do not. Again, this is not a problem, and the Vienna is probably just clarifying what side the action comes from.
  103. The Vienna has “over” while the Rome and Krakow have “under”. Again, it is not a problem, because both options let you establish your grip on your own blade.
  104. The Rome and Krakow have “behind you” while the Vienna has “downward”. Again, not a problem, because both are valid options to conclude the action.
  105. Gewicht can mean “weight”, but the instruction could by trying to convey the sense of breaking the person’s balance.
  106. The sources have “and throw two, one, or seven”, likely a reference to a dice-throwing game.
  107. Whose right arm? The Rome has “the right arm”, the Vienna has “his right arm”, and the Krakow has “your right arm”.
  108. It's unclear why this word is deleted, since it's present in other copies.
  109. Sperren could be translated as “barring”. We see it described as a technique by Meyer and Balthasaro Cramonio Pomerano, so maybe it has the sense here of using the arms outstretched to bar against the thrust so that you can then do something else?