Johannes Georgius Bruchius

Johannes Georgius Bruchius
Born	ca. 1630 Zweibrücken, Germany
Died	1717-1718 Utrecht, Netherlands
Occupation	Fencing master
Influences	Salvator Fabris Gérard Thibault d'Anvers
Influenced	Johann Andreas Schmidt
Genres	Fencing manual
Language	Dutch
Notable work(s)	Grondige Beschryvinge van de Edele ende Ridderlijcke Scherm- ofte Wapen-Konste (1671)

Johannes Georgius Bruchius was a 17th century German fencing master. He was born in Zweibrücken, Germany in ca. 1630, and by 1653 he was working as a fencing master in Heidelberg. In 1655, Bruchius transplanted to Utrecht, Netherlands, where on 6 March the city council authorized him to teach public classes; the official record notes that he was requested by a number of German nobles. In 1660, he accepted a position as fencing master at the prestigious Universiteit Leiden, where he taught for at least eleven years. Some time between 1671 and 1676, Bruchius opened a new school in Amsterdam where his students included Johann Andreas Schmidt, a fellow German who would himself go on to be a fencing master and author.

In 1671, Bruchius published an extensive fencing manual entitled Grondige Beschryvinge van de Edele ende Ridderlijcke Scherm- ofte Wapen-Konste ("Thorough Description of the Noble and Knightly Fencing- or Weapon-Art"). It was published in Leiden by Abraham Verhoef, and treated the use of the single rapier after the German manner, which was itself heavily influenced by the teachings of the Italian master Salvator Fabris.

In 1680, Bruchius returned to Utrecht and his activities thereafter are unknown (though it's likely that he continued teaching fencing). He appears to have died in Utrecht between 1717 and 1718.

Treatise

Preface and Dedication

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Translation by Deandra de Looff	Modern English Translation by Deandra de Looff
	GRONDIGE BESCHRYVINGE Van de Edele ende Ridderlijcke SCHERM- ofte WAPEN-KONSTE Noyt diergelijcke in dese Nederduytste Tale in den Druck uytgegaen. Met veele schoone Kopere Figueren verciert. Uytgegeven ende aen den Dagh gebracht door Johannes Georgius Bruchius, Scherm-ofte Vecht-Meester der wijt-vermaerde Academie tot Leyden. Gedruckt tot Amsterdam. voor Daniel van den Dalen, Boeckverkoper op de Nieuwendijk, 1676.
	Aen de Wel-Edele, Achtbare, seer Voorsienige Heeren Mijn Heeren De CURATEUREN Van de Hoogh-Beroemde ende Wijt-vermaerde Universiteyt binnen Leyden. d'Heer FREDERICUS van DORP, Heeren van Maasdam, Lit van de Ridderschap van Hollant, Dijck-graaf van Rhijnlandt; eertijts Ambassadeur by de Doorluchtigste ende Grootmachtigste Koningen van Poolen en Sweden, &c. d'Heer JOHANNES van THILT, J.C. Burgemeester der Stadt Haerlem, Heemraat van Rhijnlant, &c. d'Heer CORNELIS de WIT, Ruwaard van Putten, Bailjuw van Beyerlandt, Burgemeester van Dordrecht, Gecommitteerde Raat van Hollant, &c.
	Gelijck mede aen de Heeren Burgermeesters der Stadt Leyden d'Heer en Mr. JOHAN MEERMAN, J.C. eertijts Ambassadeur by den Doorluchtigsten en Grootmachtigsten Koninck van Engelant, Schotlant, ende Yerlant, &c. d'Heer en Mr. PAULUS van SWANENBURGH, J.C. d'Heer JACOB Maas. d'Heer DANIEL van ALPHEN Benevens den Achtbaren Wijsen Heer, d'Heer en Mr. PIETER BURGERSDYCK, J.C. Pensionaris der Stadt Leyden, ende Secretaris der boven-gemelte Academie. MYN HEEREN: Ick TWijffel niet, of het sal u H.E. seer wonder ende vreemt voor-komen, dat sulck een Man als ick, die niet anders gewoon ben als de Wapenen, ende 'tgene daer mede over-eenkomt, te handelen, my soo verre hebben laten vervoeren, dat ick mijn Penne hebbe durven op het Papier setten, om de Werelt met een
	Boeck te verrijcken. Maer soo u H.E. de stoffe, die daer in verhandelt wort, aensiet, houde ick my verseeckert dat die verwondering, indien niet in 't geheel, ten minsten eenighsins verstuyven sal. Ende seecker, ick soude dit Werck niet wel hebben durven ondernemen, soo ick niet de Voetstappen van deftige Mannen voor my hadde. Gelijck onder anderen den Hoogh-beroemden Salvatoris Fabri, die in de Italiaense Tale hier van geschreven heeft, als mede den Hoog-geachten Gerardus Thibault, de welcke al voor 43 Jaren yets ontrent dese saeck in de Françoysche Tale heeft aen den dagh gebracht; hoewel dat Werck in sijn selven Loff-waerdig is: soo is nochtans die manier van Circkel-vechten, die hy daer in wijtloopigh beschrijft, in dese Dagen buyten gebruyck geraeckt, soo van wegen de moeyelijckhey die daer aen vast is, als oock om dat nu niemant soo veel tijdts (als wel voor dese de Oude Lief-hebbers gedaen hebben) daer aan te kost leggen wil, 'twelck te beklagen is: 'tls nu soo verre met dese Konste gekomen, datmen geen onderscheyt maeckt tusschen goede ofte quade onderrechtinge, die aen de Jonge Manschap
	gedaen wort, die, om datse in noch onervaren zijn, sich seer licht laten innemen van sulcke, dien deze Konst meer in de mondt geslagen is, als wel door ervarentheyt verkregen hebben, het welcke heden ten Dage, niet dan al te gemeen is. Daer zijn ny bykans 17. Jaren door-geloopen, dat ick dese Landen met mijn Konste hebbe by gewoont, want daer ick van het Jaer 1653. Heydelbergh bedient hadde, wierdt ick in 't Jaer 1655. van daer na Uytrecht geroepen: alwaer ick met alle lof (volgens mijn Attestatie) mijn Konst tot het Jaer 1660. geoeffent hebbe; op welcke tijdt ick, op het aenhouden van veele Liefhebbers, Uytrecht verlaten hebbende, op dese wijt-beroemde Academie ben gekomen. Maer dewijl ick mijn oogh-wit tot noch toen niet hebbe konnen bereycken, hebbe ick dit Werck in het licht gebracht, om my daer door in u H.E. geheugenisse te brengen; ende oock met een, op dat dese mijn Wapen-oeffeninge, op het sterck aenhouden, ende versoeck van eenige edelmoedige Zielen, beschreven, tot dienst van veele strecken mocht: door welcke ick my
	oock hebbe laten bewegen, om alles met geen kleyne kosten, na het leven te laten af-teyckenen, ende in het koper te doen brengen, tot meer gemack ende proffijt van de Leerlingen. Dewijl ick dan dese mijnen arbeyt, moeyte ende kosten tot het algemeene-best van de Nederduytsche Natie, op my genomen heb, soo konde ick niemant beter uyt kiesen om dit Werck op te offeren, als u H.E. als wel verseeckert zijnde, dat ghy als machtige Bescherm-Heeren my voor den Zoïlus genoeghsaem sult konnen beschermen. Soo versoeck ick dan in alle ootmoedigheyt, dat u H.E. dit weynigh, eenvoudigh, doch grondigh Werck, gelieft aen te nemen, ende my in u H.E. goedertierentheyt in te laten. Hier mede beveel ick u H.E. in de bewaringe des Aller-machtighste Bescherm-Heers, ende my in u H.E. goede gunst ende genade. Gegeven in Leyden den 2. Julij 1671. U H.E. Heeren Heeren onderdanghstenende ootmoedighste Dienaer JOHANNES GEORGIUS BRUCHIUS, Scherm-ofte Vecht-Meester in Leyden.
	AEN DEN LESER Goet-gunstige Leser: Denckt niet, dat ick oyt soude voor-genomen hebben dit Boeck aen de wereldt mede te deelen, dewijl'er al eenige zijn, die voor my van dese materie, soo wel in 't Hooghduytsch, Italiaens, als in 't Franch seer konstelijck ende wijt-loopigh geschreven hebben; indien ick niet (by een algemeen gebreck van die noodige ende vermaerde Schriften, die nu naeuwlijcks meer te vinden zijn) van een groot getal Liefhebbers ende verscheyde Staets-luyden van dit Landt, door haer geduyrigh aenhouden, gedwongen ende gepranght was geweest, om dit werck oock in 't Neerlantsch uyt te geven. Derhalven hebbe ick, om dese hare begeerte te voldoen, die Ridderlijcke ende overdeftige Konst van 't Schermen in dese weynige Bladeren, na mijn uyterste vermogen, seer beknopt ende zonnen-klaer voor-gestelt: soo dat het niemant swaer sal vallen; indien hy anders maer met rechte lust tot dese nobele Konst bevangen is, deselve met weynigh moeyte uyt dese Papieren te rapen, ende tot grondige kennis daer van in te dringen; ja deselve meesterlijck in 't werck te stellen. Ick acht het schier onnnoodigh veel te seggen, om dese Konst yemant aen te prijsen: want daer is niemant onder hooge ofte lage Staets-mannen, die deselve niet voor het aller-nootsaecklijckste achten, dat men in de werelt besitten kan: omdat men dickmael daer door alleen sijn leven, wanneer het somtijts in het aller-uyterste gevaer is, komt te bevrijden ende behouden. Waer uytmen lich kan afnemen, dat dese voorstreffelijcke Konst elck een soo lief behoordt te zijn als sijn eyge
	leven; dewijl niemant verseeckert is, dat hy noyt in diergelijcke gevaer sal gebracht worden. Doch insonderheyt isse meer als nootsaeckelijck voor sulcke, die gesient zijn haer leven te verslijten ende besteden, om haer Vaderlandt tegen 't geweldt van den Vyant te beschutten, ende het selve, soo veel in haer is, te beschermen: het welck de dagelijckse ervarentheyt genoeghsaem uytwijst. Want dese Konst is 't, die ons leert, hoe wy de grootste perijckelen ontgaen, ende ons'leven beschermen konnen, die onthoont, hoe dat wy ons selven voegen ende schicken moeten, om in het aenstellen van een Battailje onse Vyanden eenigh voordeel af te sien, ende alle gevaer voor te komen; ja, hoe dat wij ons'Lichaem in postuyr setten, hoe wy alle onse Leden bewegen, ende onse Voeten verseeckeren sullen, gelijck wy sulcks in dit Boeckovervloedigh sullen aenwijsen. Gelijck het voor een Stier-man hooghnoodigh is, dat hy sijn Zee-kaert ende Compas te hulp roept, op dat sijn Schip, 't welck op de holle Baren van de woeste Zee drijft, niet aen verboolene Klippen en stoote, ofte op verborgene Sandt-banken kome vast te raecken, maer veel eer in een gewenste Haven mach inkomen; even alsoo noodtsaeckelijck is dese Konst voor een rechtschapen Soldaet, om daer door veelerley perijckelen te ontgaen, ende een gewenst eynde te verkrijgen: dewijl dat die ons alleen leerdt, hoe dat de eene beweegingh van het Lichaem op de andere volgen moet, om het gevaer te mijden, ende overwinnigh te bekomen. Dese snelle ende voordeelige beweegingh des Lichaems ende des Rapiers zijnde sleutels van dese Scherm-konst, waer door men sijn Lichaem gelijck als
	opent ende weder toe-sluyt; ja 't is ons even gelijck als een sterck ende vast Bol-werck, waer door ons' Lichaem bewaerdt blijft, ende onse Tegen-party in zijn voornemen belet wordt. Ondertusschen niemant kome tot sulcke gedachten, als of ick dit Werck t'samen gebracht hadde, om een ander te leeren, hoe dat hy zijn Naesten, wanneer 't hem maer lust, beschadigen sal; dat is in 't minste mijn cogh-merck niet: maer dit soeck ick alleen, dat een eerlijck Man weten mach, hoe hy sijn eygenlijf, wanneer hy van een ander besprongen, ende daer toe genoot saeckt wordt, sal konnen beschermen, oock tot nadeel van sijn Vyandt: 'twelck beyde de goddelijcke ende de menschelijcke Wetten hebben vrygekeurt. Soo ick dan gewaer worde, dat dese Eerstelingen de Liefhebbers aengenaem zijn, soo sal ick niet rusten, voor dat mijne vordere beloften aen haer betaelt sullen zijn. Insonderheyt, sal ick geen kosten sparen, om de voerige koopere Platen, daer in ick alles duydelijck sal aenwijsen, tot volkomenheyt van het Werck, na behooren daer toe te laten maecken. Vaert Wel. JOHANNES GEORGIUS BRUCHIUS, Scherm-Meester van de wijt-vermaerde de Academie tot Leyden

Rapier

The Basics of Rapier

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff & Jasper Boelsma	Modern Dutch Translation by Deandra de Looff	Modern English Translation by Deandra de Looff
	[I] Inhoud van’t Eerste Boeck Aengeande het Enckel Rapier beschreven in ordre, als volght. Ten eersten, Van de Generale Fondamenten. Het Fondament bestaet voor-eerst in dese navolgendde stucken, uyt welcke alle andere bewegingen haren oorspronck hebben, als daer zijn, Prima, Secunda, Tertia, Quarta, na dese volgen de Bastaerden.
	[II] Aangeande de Eerste, Prima genaemt. De Prima duyt de Eerste beweginge, mitsdien ghy u Geweer uyt de Schee treckt, Siet op het Bladt A. Fig. 1. Ende dan moeten de Stangen van u Rapier gelijck staen, de flackte van u Handt buyten na u rechter zijde uyt siende, gelijck ghy aen de Postuer op het Bladt A. Fig. 2 sien sult. Aengaende de Tweede, Secunda genaemt. De Secunda wert aldus geformeert, de Palm van u Handt om leegh, ende de Stangen gelijck; als u de Postuer Fig 3 op het bladt A. aenwijst. Aengaende de Derde, Tertia genaemt. De Tertia wert geformeert met de Palm van u Handt na binnen, dat is, nu u slincker zijde, ende de Stangen gelijck. Siet op het Blade A. Fig.4. Aangaende de Vierde, Quarta genaemt. De Quarta formeet sijn selven, soo gh de Palm van u Handt om hoogh set, met gelijcke Stangen, als u de Postuer Fig. 5. Op het bladt B aenwijsinge doet.
	[III] Volgt nu het Fondament van de 4. Hooft-steecken, welke aldus werden gedaen. De Prima, wert gestooten met een hooge Handt, boven ofte onder het Lichaem, nadiem hem de gelegentheyt presenteert. De Secunda, werdt mede hoogh gestooten, ende met gelijcken Arm, dat is, u Punt, Hand ende Schouder in een gelijcke linie. Siet op het Blad Q. Fig.66. De Tertia, werd gestooten met een Laage Hand ende een hooge Punt; gelijkck als u de Postuer op het Blad Q. Fig. 64. Aenwijst. De Quarta, werd gestooten met een hooge Hand, ende de Punt een weynigh laager als de Handt; volgens het bewijs der Figueren 10. Ende 15.
	[IV] Volght nu de uytlegginge van de Postuer. Soo ghy u Lichaem oprecht, en in een rechte linie stelt, ende dat uwen Arm uytgereckt is, so is nootsakelijk te weten, hoe ghy u Lijff in een vast ende verseeckert goed Postuer stellen sult; soo wetet voor-eerst dat uwe voeten, hack tegen hack, in een rechte linie, ende omtrent 1 ½ Rhijnlandsehe Maet-voet van malkander sullen staen, buygende als dan uwe knien, doch alsoo, dat u Lichaem, rustende op u lincker been, soo dat de vooste rechter Voet onbeswaert is, ende lichtelijck avancéren kan, in ’t treden, ofte stooten, ende u slincker-hand om hoogh ter zijden; in dit Postuer zijt ghy gehouden te blijven soo langh ghy in Actie zijt, om u Parthije geen grooter avantagie te geven; doch werd door beweginge ende wendinge des Hands, het Lichaem altemets verset. Siet de 5. Figuer op het Blad B.
	[V] Volgt nu de uytlegginge van de Stocada. Als ghy (gelijck boven gesteyt is) u alsoo in Postuer gestelt hebt, ende ghy uwen Stoot volbrengen wilt, soo neemt wel waer hoe ghy stooten sult, dat ghy niet te weynigh, ende niet teveel uyt-stoot, om alsoo snel weder in u Postuer te konnenkomen, soo weet, dat als ghy stooten wilt, ghy met u bovenste Lichaem voor over valt in het stooten, soos al u rechter voet wel te staen komen, namentlijck alsoo, dat u tee, knie, ende aengesicht in t’samen in een rechten Perpendiculaer komen te staen, ende beyde voeten in een rechte linie, gelijck oock beyde armen in een Paralel met de voeten, soo sult ghy vast staen, sonder bewegen: gelijck u de Postuer Fig. 6 op het Blad B aanwijst.
	[VI] Volgt de afdeelinge van de Lemmer. Dese afdeelinge is hoogh-noodigh te verstaen, want sonder het sele, niemant (met Kunst) sijn selven defendéren kan, bestaet alsoo in dese vier delen, als de sterkte, het welcke dat naeste deel by u rechter-hand is; naest dit, volght de halve sterckte; ende daer na, de halve swackte; ende voort latste, de heele swackte; uyttreckende tot het eynde van de Punt: gelijck ghy siet op het Bladt B. Fig. 7. NB. De oorsaeck waerom het Geweer alsoo afgedeelt wert, is dese, als dat de gene, dewelcke de selve wel weet te gebruycken, groote avantagie daer door hebben kan, soeckende altijdt met sijne sterckte, de minder sterkte van sijn adversarium, ende lette wel de selve altijdt te bewaren, soo langh ghy voor u Contra-parthije leght, het zy voor, ofte na den stoot.
	[VII] Volght nu de uytlegginge van de drie Mensuren, als daer zijn de langste, de middelste, ende kortste. Aengaende de lange Mensuer, dit is de gene, wanneer ghy u Parthije van verre attaqueert, dat ghy hem, met een langen stoot, effen met de punt van u Lemmer raecken kondt. De tweede Mensuer, is de gene, wanneer ghy uyt de lange Mensuer avanceert met beyde u voeten, ende de volkommene swackte van u Parthije krijght, dat wanneer ghy stoot, hem gewis raecken kondt. De derde is, wanneer ghy soo na in de Distantie komt, dat ghy u Adversarium, sonder bewegen van den voosten voet, raecken kondt, ende in dese Mensuer wert gemeynelijck de Passade gemaeckt.
	[VIII] Volght nu de uytlegginge van de Passaden. Passéren moet gedaen werden, wanneer ghy in de derde Mensuer zijt, dat is, soo na biy dat ghy u Parthije sonder voet stooten kondt, dat wert gemeynelijck uyt de selve beweginge een Passade, dat is met u lincker voet voort lopende, ende alsoo beschadigende, soo haeft ghy voor by de Man zijt, u dadelijck wederom in Postuer stelt, dat wanneer u Vyant (na dien hy geblesseert) sijn selven omkeerende, u verder soeckt te attaquéren, ghy dadelijck wederom gereedt zijt u te defendéren; voorts is oock wel waer te nemen, dat ghy in de selve tijdt, als ghy passeert, uwe handt, in ’t uyt-trecken, in de Quarta laet af-loopen, gelijck ghy siet op het Blad K. Fig. 42. Ende in de selve beweginge sijn Lemmer doet battéren, ende krachteloos maekt, dan sal u Rapier in het passéren niet in de weegh zijn, nochte uwen loop beletten.
	[IX] Volght de uytlegginge van de openinge van het Lichaem. Daer en is geen konst ofte Wetenschap, die niet haer seeckere materie ende sonderlijcke profijt heeft, alsoo is het oock met dese onse Konst en Wetenschap; soo is dan de openinge van u Lichaem, ende die van uwen Vyant, nootsaeckelijck te verstaen; te weten, te sien, ende te erkennen; aengaende dese openinge, zijnder drie; voor-eerst, buyten over den rechter arm; de tweede, is binnen het Lichaem, na den slincker-borst; de derde, is onder de bandt van de broeck; tot onder de heupe: want armen ende beenen tot geene openinge gereeckent werden, om dat aldaer selden, of heel geen doodelijcke quetseren konnen gestooten werden; maer in het Houw-vechten, is het heel anders, want daer het hooft ende andere lidmaten niet konnen uytgesloten werden. Hoe subtiel dese openinge moeten waer-genomen zijn, kan elck een van sijn Meester onderrecht werden.
	[X] Volght, ofmen in het Vechten, ofte Schermen, de slinker-handt gebruyken sal, ofte niet. Hoewel daer sommige gevonden werden, die oordeelen, datmen in het Rapier-vechten, de slinker-hand niet mach, of meot gebruycken, andere die oordelen onwijslijcker, seggende, dat het niet oprecht, ofte behoorlijck en is; ende datmen de handt altijt moet laten sacken: maer ick versta, ende veel verstandige Meesters met my, dat de slinker-handt nootsaeckelijk is, niet datmen altoos, sonder onderscheyt met de handt paréren sal, ofte moet, maer alles na gelegentheyt van tijt; want ick hebbe het in de experientie bevonden, dat alle Contra-stecken, ofte in de Riposta, daer mede suyver konnen afgekeert werden. Ick hebbe selfs met mijn oogen gesien, dat een Edelman met sijn slinker-handt, sijn leven heeft gesalveert, nadien de Punt van sijn Vyant, al door de Huyt van sijn Borst was, ende hy met het selve, met sijn slinker-hant ende met De volteringe Contra-tempo, voorgekomen: niet versta ick, datmen willens met de slincker-handt sijn Vyants Geweer sal vast houden, gelijck wel sommige doen, het welcke niet geoorloft is, maer alleen de afkeeringe, het welcke d’eene soo wel als d’andere geoorloft is. Hoe ende wanneer men de slincker-handt ter rechter tijdt sal gebruyken, sal een yeder van fijn Meester, die de experientie daer van heeft, informatie nemen, ende hier in ten deele sal aegewesen werden
	[XI] De uytlegginge van het Tempo, ofte de rechte tijt wanneer het selve gebruyckt moet werden. Daer zijn veel ontelbare Menschen, die veel van het Geluck ende de Fortuyn weten te seggen, ende beklagen haer meestendeel daer over, ende den meerendeels weten niet wat het is, ofte hoe sy het vinden sullen, want het Geluck, ofte de Fortuyn (gelijck de Schilders uyt-werken) Slaet op een Mossel-schelpe, of Cogel, met Vleugelen geschildert, swierende op de Zee, ofte door de Locht, herwaerts ende derwaerts, latende haer van alle Menschen sijn, hebbende op het Voor-hooft lange hayrlocken, om dat de gene die haer verwachten, daer mede konnen vast houden, maer achter is sy glat ende kal; de gene dan die haer onachtsaemlijck hebben laten voor-by gaen, die zijn kael ende beroyt, ende weten ten meerendeel niet de oorsaek, maer beklagen haer maer alleen over de Fortuyne: want de Fortoyn, ofte het Geluck, is anders niet als de Tijdt daer wy in leven: want de wijse Koningh Salomon seght in dens Predicker aen het 3. Cap. Vs. 4. Alles heeft een bestemden Tijt, ende alle het voornemen onder den Hemel heeft sijnen Tijt. Gelijck ghy oock sijn sult op het 9. Cap vs. 22. Soo seght oock het Spreeck-woort, Hayrigh is ’t Voor-hooft van ’t Geluck, Maer achter glat is den Ruck. Daerom zijn die gene die gelucksalighste die de rechte Tijt, ofte het Tempo (gelijck wy het noemen) wel weet waer te nemen, want dit is het merch van ose Konste, het welcke groote snelheyt veryscht, ende is het swaerste ende subtijlste; doch het gevoel, het welck in onse Konste mede subtijl, ende met het Tempo groote gemeenschap heeft; veel zijnder die meenen dat de Konst lichtlijk geleert kan werden, ende dencken als sy maer veel Lessen hebben, dat het dan wel is, ende weten niet dat sy haer selven bedriegen: andere seggen, soo ick maer een Steeck of twee weet, hebbe ick genoegh: ende sy en weten niet, dat het in de tijt ende mettertijt moest geleert werden, gelijck dan alle dingh sijn tijdt heeft; alsoo heeft oock het Vechten sijn tijt, soo wel in ’t gemeen, als oock in ’t bysonder: dan insonderheyt, is het nootsaeckelijck in onse Konste van het Vechten, daer de Man sijn voornemen, in de rechte tijt (ofte in het Tempo) moet waer-nemen, wil hy de naem hebben van de Konste wel te verstaen: Niet segge ick, dat een Capiteyn ofte Krijghs-held te Water ofte te Landt, soo kloeck ofte verstandigh is, dat hem niet eens de kansse soude ontsnappen; het is daerom niet ge- seght daty hy overwonnen is, maer hy sal trachten met alle sijn macht, sijn Vyant uyt sijn avantagie te rucken; alsoo is oock geen Vechter soo goet, die niet altemetes een Tempo mislucken foude, daerom is hy noch niet verloren, dan hy kan hem door een rasse Resolutie wederom verhalen.
	[XII] Volght nu de uytlegginge van de Resolutie. De Resolutie is de bandt van alle andere voorgaende onderrechringe, want daer helpt geen Wetenschap van het Vechten, (als daer is Motion, ofte Beweginge; Mensuer, ofte Distantie; Tempo, ofte rechte Tijt wanneer het gebruyckt moet werden) soo daer geen Resolutie by is; de Resolutie is dan het gene, datmen hem schielijck ende snel, op alle beweginge van den Vyant resolvéren kan, want het is aen sijn selven, eygentlijck de geschicktheyt van de Man in dese Konste, om sijn selven met alle behendigheyt van d’eene postuer in de ander, nadien de gele- gentheyt van u Vyant u het selve presenteert, ende dat met een geswinde Resolutie, want de gene die sijn steeck wel doet, de selve moet nootsaeckelijck de Distantie, ende Beweginge, ende het Gevoel, met den Tijt, ende Resolutie, alles met een oogenblick, ende dat met een sonderbare snelheyt doen.
	[XIII] Nu volgen de Terminos na de Italiaensche manier, ende van de Liefhebbers van de Konst in ’t gebruyck; de selve werden aldus verstaen. Postura, ofte Postuer. Dit is de rechte standt, hoe ghy u Lijff tegen u Parthije sult stellen, dat ghy bequaem zijt dar in te wercken, ende u daer in te defendéren. Contra Postura. Dat is, als u tegen-parthije hem in een goeden stant gesteit heeft, hoe ghy u wederom tot u defentie tegen hem stellen sult. [XIV]  Stoccada. Dat wert genoemt een netten langen steeck uyt de vrye vuyst. Alongéren. Dat is te seggen uyt-stooten. Riposta. Dat is een Na-steeck. Repousséren. Dat is, wanneer ghy stoot, ende weder retiteert, na gestooten wert, ofte dat ghy selver kort na stoot. Pede Ferme. Dat is met u vast voeten staen ende stooten. Mensura. Mensuer. Beduyt de rechte Distantie, ofte wijtte, om de Parthije met een langen steeck te bereyken. Motion. Dit is een beweging met een lijf, voet, ofte met den degen. [XV]  Strengéren, ofte Attaquéren. Dit heet soo veel, als fijn Adversarium met den degen aentasten, ofte aengrijpen, met goed voor-deel. Paréren. Dat is, wanneer u Tegen-Parthije op u toe-stoot, dat ghy sijn Rapier of Lemmer, met kunst, van u lijff af-keert. Battéren. Dat is staen met de voet, ofte Rapier, op eene plaets stil-staende. Cavéren. Dit heet soo veel als onder den lemmer door-gaen, buyten ofte binnen het Lichaem. Concavéren. Dit is, als ghy met u Parthije te gelijck door-gaet. Recavéren. Dit is doende of ghy door-gaen wildt, ende in de selve beweginge weder te rugge keert. [XVI]  Avancéren. Dit is, wanneer ghy u Parthije nadert, ofte vervolght. Angagéren. Dit is, wanneer ghy u Parthije sijn Lemmer in u gewelt hebt. Mutéren. Dit is, soo ghy met u lemmer haest hier of daer gaet. Coperéren. Dit is, wanneer ghy met de Second, ofte Quarta stoot, dat ghy u hooft weet te bedecken. Finta, ofte Fintéren. Dit is, u Parthije te verleyden, indien ghy doet of ghy stooten wilt, ende stoot hem dan op een andere plaets. Tempo. Heet soo veel als de rechte tijt waer-nemen, als men den stoot aenbrengen wil, ofte alle beweginge in sijn rechte tijt observéren. Contra Tempo. Dit is, soo u Tegen-parthije stoot, dat ghy met avantagie te gelijck met hem stoot. [XVII]  Retrahéren. Dit is, wanneer ghy u Lijff achterwaerts set, doch met avantagie, om u Parthije de Distantie daer mede te benemen. Revertéren. Dit heet soo veel als over u Tegen-parthijes lemmer heen gaen, ofte over-heffen. Riversa. Dit is, in een drie-hoeck, over, ofte onder den arm, buyten, ofte binnen te stooten. Ligéren. Dit heet soo veel als u Parthije sijn lemmer met een halve Circkel aan te tasten, het zy buyten ofte binnen het Lichaem, daer mede worden de onder-steecken meest gepareert. Rumpéren. Dit is, u Parthije sijn lemmer met de Second van u scheuren, binnen ofte buyten. [XVIII]  Chiamata, Chyamatéren, ofte Appelléren. Dat is, wanneer men de Parthije port, ofte lockt, ende hem een bedreigende openinge geeft tot schade van uwen Adversarium. Volta, ofte Voltéren. Dit is soo veel als die Quart stooten, met een draeyinge des Lichaems rughlings. Defarméren. Dit is te seggen, yemant sijn Geweer afhandig te maken. Resolvéren. Dit is, wanneer u een Tempo gegeven wert, dat ghy snel daer op wercken derft. Passada, ofte Passéren. Dit is, wanneer men onder Parthije sijn Rapier met de slinker-voet voor-bij loopende, in de selve tijdt uwen Adversarium raeckt, ofte blesseert. Demi Passade. Dit is, wanneer ghy met eenen slap beschadight, ende terstont weder achter-waerts gaet. [XIX]  Contra Passade. Dit is, waneer uwen Vyant op u toe-loopt, ofte passeert, dat ghy te gelijck voor-by loopt, doch met u avantagie. Circuléren. Dit is, de lemmer van uwen Adversarium, altijdt draeyende houdende. Caminéren. Dat is, sonder stil te staen, uwen Adversarium te overwinnen. Graduéren. Dit is, wanneer ghy van u Partije aengetast zijt, ende niet sonder perijckel, onder sijn lemmer door kond gaen, hoe ghy u selver verlossen sult.

Lessen 1-16: Eerst, Op wat manier, ofte gestalte, door verscheyde beweginge, de Quarta moet werden gestooten

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[1] Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven. Eerst, Op wat manier, ofte gestalte, door verscheyde beweginge, de Quarta moet werden gestooten. De Eerste Lesse. Jacob set, ofte stelt hem in Postuer, met een uytgereckten arm, ende laet sijn Punt, na sijn rechterzijde, uyt-sien: als ghy siet op het bladt B. fig. 9. Nicolaes strengeert hem van binnnen, geswind avanceert hy, ende stoot onverhoest de Quart na het binnenste van sijn lichaem: als ghy siet op het bladt C. fig. 10.
	[2] Een Ander. 2 Jacob stelt hem wederom in deselve postuer, met een uytgereckten arm, ende laet sijn punt, na de slincker-zijde, wat uyt sien: als ghy siet op ht bladt C.fig.12. Nicolaes dit siende, strengeert hem van buyten met de Quart, ende avanceert met sijn Rapier, tt in het swackte van sijn Tegen-parthijes lemmer: siet fig.13 op het bladt C. ende mitsdien hy avanceeert, soo heeft Jacob onder den lemmer, door gecaveert, om zijn avantagie te soecken, soo heeft Nicolaes de Tijt, ofte het Tempo waer-genomen, ende heeft in het Tempo ingestooten, ende heeft hem met de Quart van binnen geblesseert: als u de Postuer op het bladt D.fig.15 aenwijst.
	[3] Een Ander. 3 Jacob om sijn avantagie te hervatten, leght hem wederom in de boven-genoemde postuer, Nicolaes avanceert met bedacht op hem in, ende strengeert hem wederom van buyten met de Quart: als ghy siet fig.13 op het bladt C. Jacob he de tijdt niet geven om de Mensuer te krijgen, heeft gecaveert, met intentie, hem, in het cavéren, met de Quart te stooten; Nicolaes op sijn hoede zijnde, caveert met hem, ende avanceert; Jacob meenende wederom te cavéren, maer Nicolaes heeft het Tempo waer-genomen, ende heeft hem met de Quart in sijne Cavade ingestooten: als ghy siet op het blad D. fig.15
	[4] Een Ander. 4 Nicolaes stelt hem in postuer, alsoo dat sijn punt, na sijn slincker-zijde, wat uyt ziet: gelijck ghy sien sult op het blad C. fig. 12. Jacob strengeert hem van buyten met de Quart; Nicolaes soo haest hy siet dat hem de swackte van sijn lemmer gedwongen is, soo heeft hy dadelijck geretireer: als ghy siet op het blad F. fig. 25. Jacob avanceert, ende soeckt hem verder van buyten te attaquéren: siet op het blad C. fig. 13. Nicolaes de tijdt waer- nemende, mits Jacob avanceert om hem sijn lemmer aen te tasten, heeft dadelijck gecaveert, ende hem met de Quart na het binnenste deel van sijn Lichaem in-gestooten, ende hem alsoo geblesseert: gelijck ghy siet op het blad C. fig. 10.
	[5] Een Ander. 5. Nicolaes stelt het wederom in deselfde Postuer, ende geeft hem selver bloot, dat is, hy opent hem over sijnen rechten arm; Jacob soeckt hem niet te strengéren, maer leght hem recht onder Adversarius sijnen lemmer, om hem de Mensuer af te winnen: siet op het bladt S. fig. 72. maer Nicolaes dit wel merckende, heeft hem dadelijck selfs van buyten geattaqueért: als ghy siet fig. 26. op het bladt F. Jacob dit niet konnende lijden, Caveert; Nicolaes het Tempo waer-nemende, heeft in de Cavade met de Quart in-gestooten: als ghy siet op het bladt C. fig. 10.
	[6] Een Ander. 6. Nicolaes soeckt het te hervatten, stelt hem in Postuer in een rechte linie, met sijn punt na de rechter-zijde uyt-siende: siet fig. 9. op het bladt B. Jacob dit siende, strengeert hem dadelijck van binnen: siet fig. 8. met de bastert Tertia; Nicolaes sijn Parthije verleydende, laet sijn lemmer na sijn rechter-zijde wegh sacken, om hem met willens van binnen te openen: gelijck ghy siet fig. 75. op het bladt S. Jacob meenende hier emde avantagie te hebben, stoot met de Quart toe, maer Nicolaes op sijn hoede zijnde, heeft in deselve tijdt sijn Rapier opgeheven, ende heeft Jacob met de Quarta contra Tempo geblesseert, mits hy de swackte met het opheven verwon: als ghy siet fig. 15. op het bladt D.
	[7] Een Ander. 7. Nicolaes sijn avantagie vervolgende, heeft hem wederom in de bovengenoemde Postuer gestelt; Jacob hem strengérende, als boven geseght is; Nicolaes laet sijn Geweer wederom na de rechter-zijde wegh sacken: als ghy siet op het bladt S. fig. 75. maer Jacob niet lustende wederom te stooten, maer blijft stil in sijn postuer leggen: als ghy siet fig.74 op het bladt S. Nicolaes dit siende, treed met beyde sijn voeten na sijn slincker-zijde, ende strengeert Jacob van buyten met de Quart: siet fig. 13. op het bladt C. soo haest Jacob daer op caveerde, soo heeft Nicolaes in het selve Tempo met de Quart van binnen gestooten: als ghy siet op het bladt D. fig. 15.
	[8] Een Ander. 8. Nicolaes hem wederom in postuer stellende, laet sijn punt na sijn slincker-zijde uyt-sien; Jacob gaet couragieuffelijck op hem aen, ende strengeert hem van buyten; soo dat Nicolaes genootsaeckt was te cavéren, ende te retiréren: siet op het bladt F. fig. 25. Jacob hem daer aen niet stoorende, maer vervolght hem, ende caveert contra Tempo te gelijck weder met hem, soo dat hy daer mede weder in de Mensuer quam, ende alsoo van buyten attaqueerde; Nicolaes caveert weder onder den lemmer door, maer Jacob de tijdt waer-nemende, heeft in de Cavade geavanceert, ende van binnen met de Quart geblesseert: als ghy siet op het bladt D. fig. 15.
	[9] Een Ander. 9. Nicolaes hem wederom in postuer stellende, laet sijn punt na sijn rechter-zijde uyt-sien; Jacob dit siende, strengeert hem van binnen: als ghy siet fig.8. op het bladt B. Nicolaes past op sijn avantagie, ende laet hem doen; Jacob meenende hem wel te hebben, stoot van binnen met de Quart; Nicolaes sijn tijdt waer-nemende, licht sijn handt op, ende stoot met hem Contra Quart: Want hy heeft hem sijn swackte wel geobserveert, anders waer het hem swaer om te doen geweest: NB. Dit stuck sal niet licht yemant doen, of hy moet sijn Geweer, ende het Gevoel, al wel geexerceert hebben.
	[10] Een Ander. 10. Jacob niet denckende dat hy soo over-haest soude werden, siende dat Nicolaes hem gereet maeckt, om hem wederom in de selve postuer te leggen, strengeeert hem wederom van binnen: siet de figuer 8. op het bladt B. ende oberserveert de swackte wel, ende schroeft sijn Lichaem dicht in malkanderen; Nicolaes niet wetende wat hy daer mede seggen wilde, bevindt dat Jacob begint aen sijn lemmer te drucken, eer hem Nicolaes versiet, soo avanceert Jacob met sijn slincker-voet, ende set hem de Quart, met de halve Passaden op sijn borst, ende met sijn slincker-handt pareert hy Nicolaes sijn Geweer, na sijn slincker.zijde toe: gelijck ghy siet fig.16. op het bladt D.
	[11] Een Ander. 11. Nicolaes denckt ick moet van postuer veranderen, stelt hem dan alsoo dat hy in de middelste Tertia komt te leggen, ende laet sijn punt vor sijnen Adversarium neder sacken: siet o het bladt E.fig.18. Jacob niet leuy, maeckt sijn Contra Postuer, ende keert sijn handt in de Second, ende met sijn punt komt hy Nicolaes tegen sijn Gevest: gelijck ghy siet fig.19. op het bladt E. Nicolaes heft sijn lemmer op, ende strengeert Jacob van buyten, maer Jacob neemt het Tempo waer, mits Nicolaes sijn lemmer opheft, om van buyten te attaquéren, soo caveert Jacob, ende keert sijn handt weder in de Quarta, ende stoot hem de Quarta op de rechter-borst, met avancering van den rechten voet: siet op het Bladt D.fig.15.
	[12] Een Ander. 12. Nicolaes stelt hem wederom in postuer, doch met wat hooger punt, Jacob attaqueert hem van buyten: siet fig. 22 op het Bladt E. ende vermits Nicolaes geattaqueert wert, soo treckt hy sijn Lemmer na hem, na de slincker-zijde: siet op het Bladt S. fig.72. Jacob treedt met sijn voeten na sijn rechter-zjde, om hem verder vervolgen, maer mits Jacob in't vervolgen is, soo caveert, ende stoot Nicolaes van binnen met de Quart: siet op het bladt C.fig.10.
	[13] Een Ander. 13. Nicolaes stelt hem wederom in sijn postuer, maer Jacob laet sijn punt voor hem neder sacken: siet fig. 18. op het bladt E. Nicolaes dit siende, ligeert hem sijn Lemmer: gelijck ghy siet op het bladt E. fig.20. Jacob doende als woude hy met de Tertia over sijnen arm stooten; Nicolaes vervaert voor den stoot, paereert hem uyt na sijn rechter-zijde toe, maer Jacob sijn steeck niet volbracht hebbende, caveer in sijn Tempo, ende stoot de Quart na het binnenste van sijn Lichaem toe: gelijck ghy siet fig.10 bladt C.
	[14] Een Ander. 14. Jacob eerst gereet zijnde, stelt hem ras in postuer, ende laet sijn punt na sijn rechter-zijde wat uyt-sien; Nicolaes attaqueert hem van binnen; Jacob avanceert soetjens met sijn voeten, ende verkort sijnen arm, ende avanceert met beyde sijn voeten, ende stoot met de Quart van binnen, eer hem Nicolaes versiet: als ghy sien kondt op het bladt C. fig. 10.
	[15] Een Ander. 15. Nicolaes, nadien sijn Adversarium hem in de boven-genoemde postuer gestelt heeft, attaqueert hem van binnen: siet op het bladt B. fig. 8. Jacob avanceert, ende verkort sijnen arm wederom, Nicolaes dit siende, avanceert met sijn slincker-voet, ende strengeert hem van buyten: gelijck ghy sien sult op het bladt G.fig.29. Nicolaes, mits hy van buyten geattaqueert wert, caveert; Jacob de Tijdt waer-nemende, mits Nicolaes caveert, stoot in de Cavade met de Quart: siet fig.15. op het bladt D.
	[16] Een Ander. 16. Nicolaes stelt hem in postuer, met sijn punt na sijn rechter-zijde uyt-siende; Jacob strengeert hem van binnen, ende treckt sijn bovenste Lichaem heel achter-waerts: gelijck ghy sien sult op het bladt F.fig.25. Ras eer hem Nicolaes versiet, soo caveert hy, ende strengeert sijn Adversarium van buyten, met avancering van het bovenste Lichaem: siet op het bladt F.fig.26. Nicolaes daer voor verschrickt zijnde, caveert; Jacob de tijdt waer-nemende, avanceert geswindt met sijn slincker-voet, ende maeckt hem een Demi-passade van binnen, met de Quart: als u de figuer 16. op het bladt D. aenwijst.

Lessen 17-25: Volgt nu, hoe de Lange-Stockada van buyten over den Rechten-arm moeten gedaen worden, op verscheyde manieren.

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[17] Volgt nu, hoe de Lange-Stockada van buyten over den Rechten-arm moet gedaen worden, op verscheyde manieren. 17. Eerst, soo stelt hem Jacob in Postuer met een uytgereckten arm, en sijn punt laet hy tot sijn rechter-zijde uyt-siet; Nicolaes sijn Contra-postura makende, strengeert hem van binnen: siet op het bladt B. beyde de figueren 8. en 9. Jacob caveert onder den lemmer door, meenende sijnen Adversarium onder den arm te stooten; maer Nicolaes hem voor-komende, stoot met de Terita van buyten over sijnen rechten arm: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[18] Een Ander. 18. Jacob hervat het, ende stelt hem in deselve pstuer; Nicolaes sijnen Adversarium wederom van binnen strengérende: gelijck ghy siet fig. 8. op het blad B. Jacob caveert, ende retireert hem wat, maer Nicolaes vervolght, ende avanceert met beyde voeten, caveert ende attaqueert hem wederom van binnen; Jacob gaet weder onder den Lemmer door, maer Nicolaes neemt de tijdt waer, (mits hy siet dat hu in de Mensuer is) ende stoot in de Cavation in, met de Tertia, over sijnen rechten arm, met een toe-tredt van sijn rechter-voet: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[19] Een Ander. 19. Jacob laet hem wederom van binnen strengéren, ende mits hy geattaqueert werdt, soo laet hy sijn Geweer na sijn slincker-zijde toe gaen, ende retireert sijn Lichaem, ende opent hem over sijnen rechten arm: siet op het bladt S. fig. 72. Nicolaes dit siende, meenende hem geswindt in deselve opening te stooten; maer Jacob, mits hy siet den stoot komen, keert sijn handt in de hooge Secunde, ende stoot alsoo Contra-Tempo met hem over sijnen rechten arm, met avancering van den rechten voet: siet op het bladt R. fig. 69.
	[20] Een Ander. 20. Nadien hem Jacob in postuer gestelt heeft, ende wederom van Nicolaes van binnen gestrengeert werdt, retireert hem, ende laet sijn degen na sijn rechter-zijde weghgaen: siet op het bladt S. fig. 75. Nicolaes vervolght hem met sijn Rapier, ende mits hy na sijn Adversarius sijn lemmer tast, soo caveert Jacob in het selve Tempo, ende stoot met de Tertia over sijnen rechten arm: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[21] Een Ander. 21. Maer als Nicolaes niet wil attaquéren, sonder blef stil staen; gelijck ghy siet op het bladt S. aan beyde de figueren 74. ende 75. soo moeste Jacob maer met sijn voeten na sijn slincker-zijde toe-treden, avancéren ende cavéren; gelijck ghy siet op het bladt C. fig. 13. ende in het selve Tempo met de Tertia over den rechten arm stooten; siet op het bladt Q. fig. 64.
	[22] Een Ander. 22. Jacob stelt hem in de Tertia Guardia, ende laet sijn punt om laeg sacken; siet op het bladt G. fig. 30. Nicolaes attaqueert hem van binnen, met de verhangende Quarta: siet fig. 31. Jacob caveert, ende retireert hem, ende blijft in deselve postuer; maer Nicolaes vervolgt, ende strengeert hem wederom, als vooren; maer Jacob caveert wederom; Nicolaes deselve tijdt waer-nemende, heeft met de Tertia, over sijnen rechten-arm in-gestooten: siet Fig. 64.
	[23] Een Ander. 23. Jacob hem in postuer stellende, latende sijn punt na de slincker-zijde toe uyt-sien; Nicolaes attaqueert hem van buyte; maer Jacob laet sijn Geweer sacken, ende open hem van binnen: siet de twee figueren 30. ende 31. Nicolaes vervolght hem aen sijn lemmer; Jacob het selve Tempo waer-nemende, stoot met de Tertia over sijnen rechten arm: siet op het bladt Q.
	[24] Een Ander. 24. Nicolaes verandert van postuer, ende draeyt sijn Lichaem om, ende treckt sijn lemmer na hem, ende opent hem van binnen; Jacob vervolgt ende soeckt hem van binnen te attaquéren; maer Nicolaes, mits hy van binnen gestrengeer wert, caveert, ende stoot met de Tertia, over den rechten arm van sijnen Adversarium: siet Fig. 64.
	[25] Een Ander. 25. Jacob stelt hem in postuer, ende sijn selver in een rechte linie leg- gende; maer Nicolaes stelt hem met sijnen slincker-voet voor, ende strengeert hem van binnen; Jacob gaet ras onder den Lemmer door, Nicolaes stoot (mits Jacob onder den Lemmer doorgaet) met de Tertia, over den arm in: siet op het bladt Q.

Lessen 26-43: Volght nu, hoe men de Finta Practicéren sal, op veelderhande Manier, Enckel ende Dubbelt

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	[26] Volght nu, hoe men de Finta Practicéren sal, op veelhande Manier, Enckel ende Dubbelt. 26. Jacob stelt hem in postuer, met sijn arm in een rechte linie; Nicolaes strengeert hem van binnen, ende Batteert met sijn rechter-voet, ende maeckt hem een Finta van binnen, met de Quarta: siet op het blad P. fig. 61. Jacob niet anders denckende, of het is een stoot, pareert deselve Finta: Nicolaes de Tijt waer-nemende, caveert, ende stoot met de Tertia over sijnen arm, met avancering van den rechten voet: gelijck ghy siet op het bladt Q. fig. 64. Nota. In alle Finta, moet wel op gelet werden, dat den rechten voet, niet avanceert in het Battament.
300px	[27] Een Ander. 27. Nicolaes stelt hem in Postuer, ende opent sijn Lichaem van binnen; Jacob deselve opening siende, attaqueert hem van binnen, ende soo ras hy aen sijn lemmer raeckt, maeckt hy hem een Finta van buyten, met de Bastert Tertia: siet op het bladt P. fig. 63. ende soo ras Nicolaes daer na tast, ofte de Finta pareert, soo caveert Jacob ras weder onder de Lemmer door, ende stoot de Quart na de rechter borst toe: gelijck ghy siet op het bladt C. fig. 10.
	[28] Een Ander. 28. Jacob gereedt zijnde, leght hem eerst in Postuer; maer Nicolaes attaqueert hem van buyten, ende maeckt hem een Finta van buyten, onder sijnen Lemmer, met de Quart, dicht onder het hecht van den Degen: gelijck ghy siet fig. 62. op het bladt P. Jacob daer na grijpende, soo caveert Nicolaes ras weder door, ende stoot met de Tertia, over Adversarium, sijnen arm in: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[29] Een Ander. 29. Jacob presenteeert hem in sijn Postuer, maer Nicolaes strengeert hem van binnen, ende batteert met sijn rechter-voet, ende maeckt hem een Finta van buyten, onder sijnen arm; soo ras Jacob daer na tastet, soo caveert hy snel wederom, ende maeckt hem noch een Finta van binnen; (gelijck ghy siet aen de dubbele beweginge van de fig. 61. op het bladt P.) met kleyne beweginge; soo ras Jacob wederom daer na tast, soo caveert Nicolaes ras onder sijnen lemmer door, ende stoot met de Tertia over sijnen rechten arm: siet fig. 64.
	[30] Een Ander. 30. Ofte, soo Jacob hem in sulcke boven-genoemde Postuer stelt, soo kan Nicolaes met een t'samen-gedrongen Lichaem, hem van binnen attaquéren, ende hem een Finta, met de Quart van binnen, dicht by het kruys van sijn Degen maken; soo haest dan Jacob daer na tast, soo kan Nicolaes het Tempo waer-nemen, cavéren, ende stooten met de Tertia over sijnen rechten arm: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[31] Een Ander. 31. Jacob soo veel mael van sijnen Adversarium verrast zijnde, soeckt [49] hem te revangéren, stelt hem wederom in deselve Postuer: Nicolaes hem van buyten strengérende; Jacob soeckt geen tijt te verliesen, om sijnen Adversarium in het net te brengen, retraheert sijn Lichaem met sijn Degen, ende laet sijn punt na sijn slincker-zijde wegh gaen: gelijck ghy sien kondt op het bladt S. fig. 72. Nicolaes denckt hem te vervolgen, ende dan sijn avantagie te soecken; maer Jacob het tempo waer-nemende, (mits Nicolaes hem van buyten vervolght) caveert snel, ende maeckt hem een Finta met de Quarta van binnen: siet fig. 61 op het bladt P. Nicolaes verschrickt, pareert deselve Finta; maer Jacob in de voor-baet zijnde, caveert, ende stoot met de Tertia, over Adversarium, sijnen rechten arm: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[32] Een Ander. 32. Nicolaes denckende, ick sal hem een ander Postuer maken, ende stelt hem in de hooge Quarta met hooge punt voor sijnen Adversarium; maer Jacob verandert oock, ende strengeert hem met de Secund van buyten: siet op het bladt V. fig. 80. geswindt maeckt hy hem een Finta van binnen onder sijnen Lemmer: siet fig. 62. Nicolaes daer na grijpende, soo heeft Jacob gecaveert, ende met de Secund over sijnen arm in-gestooten: siet op het bladt R. fig. 69. doch alsoo, dat hy sijn slincker-handt daer by heeft, om het gevaer van onderen te bevryden; als u de boven-genoemde figuer aen-wijst.
	[33] Een Ander. 33. Nicolaes hem wederom alsoo in Postuer leggende, maer Jacob strengeert hem wederom alsoo van buyten met de Secunda, ende maeckt hem de Finta weder van onderen; soo haest Nicolaes daer na grijpt, soo maeckt hy de tweede Finta van buyten om hoogh: siet op het bladt P. fig. 62. Nicolaes vervaert voor sijn oogen, pareert om hoogh; Jacob op de be- weginge lettende, stoot met de Secunda onder sijn Lemmer in, met avancering van sijn rechter voet: gelijck ghy sien sult op het bladt Q. fig. 66.
	[34] Een Ander. 34. Nicolaes hem wederom in Postuer leggende, doch met sijn punt na sijn rechterzijde de uyt-siende; Jacob strengeert hem van binnen; Nicolaes, mits hy strengeert wert, gaet van den Lemmer af, ende gaet om leegh, in de onder Tertia: siet op het bladt E. fig. 21. Jacob ligeert hem sijn Degen; maer Nicolaes doet of hy onder sijnen Lemmer in-stooten wilde; Jacob verder grijpende, soo heeft Nicolaes gecaveert, ende met de Tertia over sijnen rechten arm in-gestooten: siet op het bladt Q. fig. 64.
	[35] Een Ander. 35. Jacob (nadien sijn Adversarium hem wederom in de laage Tertia ver- toont) ligeert hem; maer Nicolaes licht sijn Raper op, ende Finteert om hoogh: gelijck ghy siet fig. 62. Jacob verschrickt, pareert om hoogh; maer Nicolaes sijn Tempo waer-nemende, passeert met de Secunda, onder Adversarium, sijnen Lemmer in: gelijck ghy siet op het bladt H. fig. 35.
	[36] Een Ander. 36. Nicolaes stelt hem wederom in sijn Postuer, ende laet sijn punt na sijn rechterzijde uyt-sien; Jacob attaqueert hem van binnen, met de Bastaert Tertia; Nicolaes caveert ende retraheert achterwaerts; Jacob vervolght, ende caveert met hem; maer Nicolaes caveert wederom, ende mits hy caveert, soo maeckt hem Jacob een Finta met de Quarta van binnen: gelijck ghy siet fig. 61. Nicolaes daer na tastende, soo passeert Jacob (nadien hy in de diepte Mensuer was) met de Secunda van binnen, op hem in, met avancering van den slinckervoet: siet fig. 40 op het bladt K.
	[37] Een Ander. 37. Jacob leght in de middelste Tertia; Nicolaes sijn contra Postuer makende, leght hem met sijn punt onder de sterckste van Adversarius sijn Rapier, ende dat in de Secunda: gelijck ghy siet op het bladt S. fig. 72. geswindt maeckt hy hem een Finta van binnen, met de Quarta: siet fig. 61. soo haest Jacob na deselve Finta getast heeft, soo heeft Nicolaes gecaveert, ende met de Tertia over den rechten arm in-gestooten: siet fig. 64. op het bladt Q.
	[38] Een Ander. 38. Alsoo Jacob hem wederom in sijn Postuer gestelt heeft, gelijck boven geseght is, soo versoeckt Nicolaes met de Quart hem deselve Lesse aen te brengen, ende leght hem dan met de Secunda onder de sterckte van Adversarium sijn Lemmer: siet fig. 72. ras maeckt hy hem deselve Finta met de Quart, ende stoot met de Tertia, over Adversarium, sijnen rechten arm: gelijck ghy sien sult op het bladt Q. fig. 64.
	[39] Een Ander. 39. Nicolaes maeckt sijn postuer, ende leght hem in de middelste Secunda, met de punt na sijn slincker zijde uyt-siende: siet fig. 19. op het bladt E. Jacob leght hem met sijn punt in de Quarta onder sijn Lemmer, snel maeckt hy hem een Finta van buyten, met de Tertia; Nicolaes caveert in deselve tijdt onder de Finta door, ende mits hy caveert, soo heeft Jacob de tijt waer-genomen, ende heeft met de Quarta van binnen geblesseert, met avancering van sijn slincker voet: gelijck u de Postuer op het bladt D. fig. 16. aenwijst.
	[40] Een Ander. 40. Nadien hem Nicolaes in sijn gewoonlijcke Postuer gestelt heeft, ende van Jacob, van binnen, met de Bastaert Tertia gestrengeert werdt; soo heeft Nicolaes sijn Lijff, met sijn Rapier, achterwaerts getrocken: gelijck ghy siet op het bladt S. Fig. 75. maer siende dat Jacob hem niet vervolght, blijft plat stil leggen; soo doet Nicolaes of hy van onderen in-stooten wilde; Jacob hetselve ras parérende; soo heeft Nicolaes gecaveert onder den Lemmer door, ende heeft met de Tertia, over Adversarium, sijnen rechter-arm in-gestooten: gelijck ghy siet op het bladt Q. fig. 64.
	[41] Een Ander. 19. Nicolaes stelt hem in Postuer, met een rechten uyt-gereckten arm, ende leght hem in de Onder-Tertia, onder Adversarium, sijn Geweer; Nicolaes verandert, ende Ligeert hem met de Secunda: siet fig. 20. ende 21. ende mits hy alsoo Ligeert, soo heeft Jacob een Finta van buyten gemaeckt; Nicolaes met sijn Rapier daer na getast hebbende; soo heeft Jacob gecaveert, ende met de Quarta van binnen gestooten, met avancering van den rechten voet: siet op het bladt C. fig. 10.
	[42] Een Ander. 42. Nicolaes stelt hem in Postuer, ende wert van sijn Adversarium van buyten met de Quarta gestrengeert, snel Batteert hy, ende maeckt hem een Finta met de Quarta; Jacob onder deselve Finta door-gaende, om sijn Avantagie te soecken; maer Nicolaes Caveert met hem, ende in deselve beweginge, Volteert hy geswindt met de Quarta, na de binnenste van sijn Lichaem toe: gelijck ghy siet op het bladt M. fig. 50.
	[43] Een Ander. 43. Nadien Nicolaes noch een-mael alsoo geattaqueert werdt, soo maeckt hy de Finta wederom, gelijck boven geseght is; Jacob caveert wederom onder de Finta door, ende wil met de Tertia, over Adversarium, sijnen rechten arm stooten; maer Nicolaes het Tempo wel waer-nemende, stoot Contra-Tempo, met de Secunda, over sijnen arm in: gelijck ghy siet fig. 69. op het bladt R. NB. Nicolaes heeft wel geobserveert, dat hy sijnen Adversarium in de Swachte is gekomen, ander soude hy in groot gevaer geweest hebben.

Les 44: Volght van de halve Passaden van binnen

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	[44] Volght van de halve Passaden van binnen. 44. Nadien Jacob sijn Adversarium van binnen gestrengeert heeft, ende wel in de Mensuer is, soo stoot hy geswindt met de Quarta van binnen; Nicolaes pareert den selven stoot na sijn slincker-zijde af; maer Jacob ge-reedt zijnde, avanceert met de slincker-voet, ende maeckt hem een Halve Passada van binnen op sijn Borst, ende met de slincker-handt valt hy op Adversarium sijn Gevest; gelijck ghy siet op het bladt H. fig. 32. als dat soo gedaen is, kondt ghy uwe hand wederom in de Quarta laten af-loopen, ende u Lichaem achterwaerts setten, ende in deselve tijdt uwen Adversarium sijnen Lemmer battéren, ende de Punt wederom op sijn Borst aenwijsen: gelijck u de Postuer 37. op het bladt I. volkomelijck sal aenwijsinge doen. NB. Observeert dat dese Demi-Passada konnen altijdt gedaen werden, soo ghy in de diepte Distantie zijt, het zy ghy stoot om de Mensuer te bekomen, ofte alreede de Mensuer heeft, ofte soo u Tegen-parthije met een laage handt, ende een hooge punt, na sijn slincker-zijde uyt pareert: gelijck de Figueren (boven genoemt) aengewesen hebben.

Lessen 45-51: Volght nu van de heele Passade, hoe dat men van binnen het Lichaem, onder den Lemmer, zal wegh passeren

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	[45] Volght nu van de heele Passada, hoe dat men van binnen het Lichaem, onder den Lemmer, sal wegh passeren. 45. Nicolaes stelt hem in Postuer, ende open sijn selver, ende laet sijn punt na sijn rechter-zijde wat uyt-sien; maer Jacob attaqueert sijn Adversarium van binnen, met de halve Tertia; Nicolaes retireert, ende caveert onder den Degen door; maer Jacob caveert te gelijck met hem, ende in deselve tijdt, stoot hy met de Quarta van binnen sijn Lichaem; Nicolaes pareert hem deselve stoot, na sijn slincker-zijde wegh; maer Jacob in de diepste Mensuer zijnde, passert snel met de Secunda, van binnen, onder Adversarium, sijn Rapier door, met avancering van de slincker voet: als ghy siet op het bladt K. fig. 40. NB. Observeert dat ghy in alle Passaden, na volbrachten stoot, uwe handt geswindt in de Quarta laet afloopen: gelijck u de figuer 42. op het bladt K. aenwijsinge doet: ende dat in den tweeden tred, met de rechter voet; den derden tredt, met de slincker voet, is de beweginge met het slaen op de Lemmer, ofte na het Hooft: siet de figuer 124. op het bladt Hh. ende als dan voort loopende, ende u achter uwen Adversarium wederom in een goede defensie stelt.
	[46] Een Ander. 46. Nicolaes stelt hem in sijn gewoonlijcke Postuer; Jacob, met ernst, hem van binnen in sijn heele swacjte strengérende; Nicolaes caveert metter haest, ende retireert, ende tast hem van buyten in sijn swackte aen, met avancering van sijn Lichaem: gelijck ghy siet fig. 26. op het bladt F. maer Jacob caveert dadelijck daer op, soo dat Nicolaes de tijdt waer-genomen heeft, met sijn slincker-voet geavanceert, ende van binnen, met de Quart gepasseert, ende heeft met sijn slincker-handt, Adversarium sijn Rapier afgekeert: gelijck ghy siet fig. 16. op het bladt D.
	[47] Een Ander. 47. Jacob stelt hem in Postuer, ende sijn handt, met sijn Degen, keert hy in de Tertia, ende laet sijn Punt na de rechter-zijde uyt-sien; Nicolaes avanceert, ende tast hem met sijn Rapier sterck van binnen aen: siet op het bladt B. fig. 8. Jacob de Mensuer hebbende, passeert onverwacht met de Secunda van binnen, onder de Lemmer door: siet op het bladt K. fig. 40.
	[48] Een Ander. 48. Nicolaes sijn Revangie soeckende, stelt hem in Postuer, ende laet hem van sijnen Adversarium van buyten attaquéren, ende soo ras hy gestrengeert is, soo retireert, ende caveeret hy, ende opent hem verder van buyten: gelijck ghy siet op het bladt S. fig. 72. Jacob caveert Contra, ende vervolght hem, ende in de selve tijdt als Nicolaes vervolght werdt, soo heeft hy het Tempo wel waer-genomen, ende heeft snel een Finta van binnen met de Quarta gemaeckt; Jacob daer na tastende, soo heeft Nicolaes met de Secunda onder den Lemmer door gepasseert, ende sijn Hooft heeft hy wel onder sijn Gevest bewaert: siet fig. 40. op het bladt K.
	[49] Een Ander. 49. Jacob laet hem van binnen attaquéren, gestrengeert zijnde, soo laet hy sijn Punt na sijn rechter-zijde wegh gaen, doch met stil-staende hands; Nicolaes vervolght hem met sijn Lemmer, ende in het selve tempo, als Jacob sijn Lemmer geroert werdt, soo heeft hy met de Secunda, onder den Lemmer wegh gepasseert: als u de figuer 40. aenwijst.
	[50] Een Ander. 50. Nicolaes hem in Postuer stellende, met sijn Punt na sijn slincker-zijde uyt-siende; Jacob strengeert hem van buyten, ende in deselve tijdt als Nicolaes geattaqueert werdt, soo heeft hy gecaveert, ende van binnen een Finta, met de Quarta gemaeckt; ende mitsdien Jacob deselve Finta pareert; soo heeft Nicolaes met de Tertia over den rechten arm in-gestooten; maer Jacob caveert onder den stoot door, ende pareert hem sterck van binnen; Nicolaes sijn selver verstooten hebbende, resolveert oogenblicklijck, ende passeert in het selve Tempo, met de Secunda van binnen, onder den Lemmer door: siet fig. 40. op het bladt K. NB. Soo heast hy de steeck volbracht heeft, als ghy siet fig. 40. soo heeft hy geswindt sijn Lemmer wederom uytgetrocken, ende met den rechter-voet geavanceert: gelijck ghy siet fig. 42. op het bladt K. ende in het loopen heeft hy hem voor sijn aengesicht geslagen: als u de figuer 124. op het bladt Hh. aenwijsinge doen sal.
	[51] Een Ander. 51. Jacob stelt hem in Postuer, ende keert sijn Handt in de middelste Secunda, ende laet sijn Punt na slincker-zijde uyt-sien; Nicolaes strengeert hem van buyten met de volle Quarta: gelijck ghy siet op het bladt W. fig. 85. Jacob verandert van Postuer, ende laet sijn Rapier sacken in de Tertia: siet fig. 4. op het bladt A. Nicolaes vervolght hem, ende attaqueert hem met de Bastaert Tertia van binnen, snel maeckt hy hem een Finta van binnen, na Adversarius sijn oogen toe: gelijck ghy siet op het bladt Z. fig. 93. Jacob een schrick krijgende, pareert in de hooghte, na sijn slincker-zijde toe; Nicolaes dat selve Tempo observerende, passeert met de Secunda, van binnen Adverarius sijn Rapier wegh: als u de figuer 40. op het bladt K. aenwijst.

Lessen 52-62: Volght nu, hoe datmen van buyten, onder sijn Adversariums Lemmer, sal wegh passeren

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[52] Volght nu, hoe datmen van buyten, onder sijn Adversariums Lemmer, sal wegh passeren. 52. Beyde strijdende Parthijen hervatten hare Konste, nadien sy haer verpoost hebben; Nicolaes den eersten gereedt zijnde, stelt hem dan in sijn Postuer, doch met sijn punt na sijn rechter-zijde uyt-siende; Jacob strengeert hem van binnen; maer Nicolaes caveert, ende maeckt hem een halven stoot, met de Bastaert Secunda, tegen Adversarium sijn Lemmer, over den rechten arm: als ghy siet fig. 26. op het bladt F. Jacob schrickt voor sijn oogen, pareert om hoogh; Nicolaes snel sijn handt in de Secunda keerende, passeert geswindt onder sijn Rapier, in de gemaeckte opening: als ghy siet op het bladt H. fig. 35.
	[53] Een Ander. 53. Nicolaes hervat het, ende stelt hem in Postuer, ende laet hem van binnen strengéren; Jacob gestrengeert hebbende, maeckt een dubbelede Finta, eerst van buyten, ende dan van binnen: siet fig. 61. op het bladt P. Nicolaes na beyde de Finta grijpende, soo heeft Jacob gecaveert, ende met de Tertia over sijnen arm ingestooten; Nicolaes pareert deselve Tertia om hoogh: siet fig. 77. op het bladt T. Jacob avanceert met sijn slincker-voet, ende passeert met de Secunda onder sijnen rechten arm voor-by sijn Lijff wegh: siet op het bladt H. fig. 35.
	[54] Een Ander. 54. Jacob leght hem met een uytgereckten arm in postuer; Nicolaes attaqueert hem van binnen, met de Bastert Tertia, ende maeckt hem een Finta van binnen, met de Quarta; soo haest Jacob daer na grijpt, soo caveert Nicolaes, ende maeckt hem van buyten een Demi-Stoccada, met de Bastert Secunda, ende met de punt na Adversarium sijn oogen toe: siet fig. 77. ende Nicolaes passeert daer op, met de Secunda, onder den Lemmer in: siet fig. 35. op het bladt H.
	[55] Een Ander. 55. Jacob stelt hem in Postuer, ende leght hem in de Onder-Secunda Nicolaes ligeert hem oock met de Secunda van buyten: als ghy siet aen beyde de figueren 20. ende 21. ras licht hy sijn Rapier om hoogh, ende maeckt hem een Finta na Adversarium sijn aengesicht toe: siet fig. 62. Jacob pareert deselve Finta in de hooghe; soo heeft Nicolaes ras met de Secunda onder de Lemmer wegh gepasseert: als u de fig. 35. aenwijst.
	[56] Een Ander. 56. Jacob stelt hem met een t'samen-gedrongen Lichaem in Postuer, ende strengeert sijn Adversarium van binnen: siet fig. 22. op het bladt E. Nicolaes caveert onder den Lemmer door, in een hooge Postuer,; maer Jacob vervolght, ende caveert Contra, ende strengeert hem wederom van binnen, doch alsoo dat hy in de diepste Mensuer komt; Nicolaes caveert wederom, soo heeft Jacob in deselve tijdt, met de Secunda, onder Adversarium, sijnen Lemmer wegh gepasseert: siet fig. 35.
	[57] Een Ander. 57. Nicolaes sijnen Adversarium voor-komende, leght hem in Postuer ende opent hem over sijnen rechten arm; Jacob strengeert hem van buyten; Nicolaes retraheert hem, ende treckt sijn Lichaem ende Rapier na hem, ende opent hem van buyten: siet fig. 25. op het bladt. F. Jacob blijft stil leggen, ende wil hem niet vervolgen; Nicolaes dit siende, avanceert snel, ende licht Adversarium sijn Rapier om hoogh: als ghy siet op het bladt V. fig. 80. ende passeert met de Secunda, onder Adversarium, sijnen Lemmer door: siet op het bladt H. fig. 35.
	[58] Een Ander. 58. Nicolaes vervolght sijn Avantagie, ende laet hem van Jacob van buyten attaquéren, soo ras hy alsoo geattaqueert werdt, soo gaet Nicolaes af in de Onder-Terti, geswindt gaet hy wederom om hoogh, ende stren- geert sijn Adversarium van binnen, ende dringht sijn Lichaem in malkanderen; Jacob caveert hier op; maer Nicolaes avanceert met beyde sijn voeten, ende pareert Adversarium sijn Rapier in de hooghte, ende passert, met de Secunda, onder sijn Lemmer wegh: siet op het bladt H.
	[59] Een Ander. 59. Nicolaes hervat het, ende laet hem wederom van binnen strengéren, ende mits Jacob gestrengeert heeft, soo caveert hy, ende maeckt Adversarium, een Demi-Stoccada over sijnen rechten arm; Nicolaes het Tempo waer-nemende, valt ende passeert (mits den halven Stoot gescheidt) Contra-Tempo, met de Secunda, onder den Lemmer van sijn Parthije door: siet fig. 35.
	[60] Een Ander. 60. Deselve beweginge kan oock van binnen gedaen werden, als volght: Jacob van buyten gestrengeert zijnde, caveert ras, ende maeckt sijn Parthije een Demi-Stoccada, met de Quarta van binnen, na Adversarium sijn oogen toe: als ghy siet op het bladt Z. fig. 93. Nicolaes past op deselve beweginge, valt ende passeert in het selve Tempo onder Adversarium sijnen halven Stoot door: siet fig. 35.
	[61] Een Ander. 61. Jacob herstelt hem, ende leght hem in een hooge Postuer; Nicolaes dringende sijn Lichaem in malkander, ende strengeert sijn Parthije van binnen, haest in het middel van sijn Rapier; Jacob caveert onder den Degen door, (ende mits Jacob caveert) soo heeft Nicolaes de tijdt waer-genomen, ende heeft met de Secunda Contra Tempo, onder Adversarium, sijn Geweer door gepasseert: siet fig. 35.
	[62] Een Ander. 62. Jacob stelt hem wederom in Postuer; Nicolaes strengeert hem van binnen; maer Jacob gaet onder den Lemmer door, ende maeckt een Chyamata van buyten, ende opent hem over sijnen rechten arm: siet op het bladt L. fig. 47. Nicolaes siende sulcke opening, valt daer op in, ende stoot met de Tertia, over Adversarium, sijnen Lemmer; maer Jacob pareert deselve stoot in de hooghte; siet fig. 77. ende passeert te gelijck met de Secunda, onder sijnen rechten arm door: siet fig. 35. op het bladt H.

Lessen 63-64: Volght, hoe ghy u Parthije, over den rechten arm, passeren sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[63] Volght, hoe ghy u Parthije, over den rechten arm, passéren sult. 63. Nicolaes hervattende, ende sijn Adversarium wederom van binnen strengérende, gaet hem diep in de Mensuer; Jacob caveert op de selve bewegingen, maer mits Nicolaes in de korste Mensuer was, soo heeft hy het Tempo waer-genomen, ende heeft hem met de Secunda, over sijnen rechten arm gepasseert: siet fig. 71. op het bladt R.
	[64] Een Ander. 64. Jacob hem herstellende, maer Nicolaes gaet met sijn Lemmer onder Adversarium sijn Rapier: siet fig. 72. geswindt maeckt hy hem een halve Stoot over sijnen rechten arm; siet fig. 62. op het bladt P. Jacob pareert om hoogh, mits hy meent dat het sijn oogen gelde soude; maer Nicolaes caveert snel, ende maeckt hem een Finta onder sijn Rapier in: als u de figuer 62. aenwijst. Jacob in confusie zijnde, pareert wederom laeg, geswindt heeft Nicolaes over sijnen rechten arm gepasseert: als u de figuer 71. op het bladt R. aenwijst.

Lessen 65-66: Volght, hoe gy uwen Adversarium het Cavéren verhinderen sult, ofte wanner hy hem niet wil strengéren laten, hoe ghy u dragen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[65] Volght, hoe ghy uwen Adversarium het Cavéren verhinderen sult, ofte wanneer hy hem niet wil strengéren laten, hoe ghy u dragen sult. 65. Jacob stelt hem in Postuer; maer Nicolaes Caveert continueerlijck onder sijnen Lemmer, soo dat Jacob hem niet strengéren kan, doch Jacob voorsichtig, laet sijn Punt recht in de Quart om laeg sacken: siet fig. 31. op het bladt G. ras licht hy sijn Lemmer om hoogh, soo dat hy hem van buyten te strengéren komt, geswindt, sonder verpoosen, soo stoot hy hem de Secunda over sijnen rechten arm: siet fig. 69. op het bladt R.
	[66] Een Ander. 66. Nicolaes wederom alsoo onder de Lemmer van Jacob cavérende, ofte mutérende; Jacob wederom sijn Punt latende sacken, soo dat hy buy- ten aen sijnen Lemmer quam, geswindt heeft hy sijn Lemmer opgeheven, en hem van binnen gestrengeert, ende alsoo, sonder stil-staen, van binnen, met de Quarta geblesseert, met een toe-tredt van den slincker voet: siet fig. 16. op het bladt D.

Lessen 67-74: Volght, hoe ghy u selven van het strengéren verlossen sult, alwaer die Graduationes insonderheyt te nut komen; die een yeder van sijn Leer-meester sal konnen geinformeert werden, om dat het sulcke subtijle beweginge is, die niet wel met Figueren konnen uytgebeeldt werden

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[67] Volght, hoe ghy u selven van het strengéren verlossen sult, alwaer die Graduationes insonderheyt te nut komen; die een yeder van sijn Leer-meester sal konnen geinformeert werden, om dat het sulcke subtijle beweginge, die niet wel met Figueren konnen uytgebeeldt werden. 67. Jacob stelt hem in Postuer, ende laet sijn Punt na sijn slincker-zijde uyt-sien; Nicolaes strengeert hem van buyten; maer Jacob retraheert hem, ende keert sijn handt in de Secunda, ende opent hem over sijnen rechten arm: siet fig. 25. op het bladt F. Nicolaes avanceert, ende strengeert hem wederom van buyten; maer Jacob avanceert, ende licht Adversarium sijn Degen op: siet fig. 76. ende 77. op het bladt T. geswindt passeert hy, ende stoot met de Secunda, onder Adversarium sijnen rechten arm: siet fig. 35. op het bladt H.
	[68] Een Ander. 68. Nadien Jacob hem wederom in Postuer gestelt heeft, ende van sijnen Adversarium van binnen gestrengeert werdt, soo keert Jacob sijn handt in de Secunda, alsoo dat Nicolaes opening heeft om de Quarta van binnen te stooten, (ende midst hy oock stoot) soo heeft Jacob het Tempo waer-genomen, ende heeft de Quarta contra Tempo met hem gestooten, midts hy hem de swackte verwon: siet op het bladt D. fig. 15.
	[69] Een Ander. 69. Jacob herstelt hem wederom in deselve Postuer; maer Nicolaes ligeert hem: siet fig. 20. ende 21. maer Jacob gaeuw zijnde zijnde, caveert ras in de ligéring, ende passeert met de Secunda over sijnen rechten arm: gelijck ghy siet fig. 71. op het bladt R.
	[70] Een Ander. 70. Jacob verandert van Postuer, ende leght hem in de middelste Secunda; maer Nicolaes strengeert hem van buyten met de Quarta; Jacob ras cavérende, ende van onderen een Finta makende; soo haest Nicolaes daer na grijpt, soo heeft Jacob geswindt gecaveert, ende met de Secunda over Adversarium sijnen arm in-gestooten, met avancéring van den rechten voet: siet op het bladt R. fig. 71.
	[71] Een Ander. 71. Nicolaes attaqueert sijnen Adversarium wederom van buyten, geswindt laet Jacob sijn Punt sacken, ras gaet hy wederom om hoogh, ende attaqueert Adversarium sijn Rapier van binnen; Nicolaes altereert, ende pareert op een zijde; maer Nicolaes sijn Degen in de Secunda keerende, heeft snel met de Secunda wegh gepasseert: siet fig. 40 op het bladt K.
	[72] Een Ander. 72. Nicolaes gaet nu sijn Tegen-parthije van binnen strengéren, snel laet Jacob sijn Punt vallen, geswindt gaet hy wederom om hoogh, ende licht Adversarium sijn Rapier om hoogh, ras soo passeert hy met de Secunda onder sijnen Lemmer door: siet fig. 35. op het bladt H.
	[73] Een Ander. 73. Nicolaes soeckt het te hervatten, ende attaqueert sijnen Adversarium van binnen; Jacob op sijn hoede, laet sijn Punt weder om laeg sacken, snel gaet hy wederom van buyten om hoogh; maer Nicolaes caveert ras om van binnen met de Quarta te stooten; Jacob de tijdt waer-nemende, passeert geswindt met de Quarta contra Tempo van binnen: als ghy siet fig.16. op het bladt D.
	[74] Een Ander. 74. Jacob herstelt hem wederom in Postuer, sijnen Adversarium te verwachten, de welcke oock komt, ende hem van buyten attaqueert; maer Jacob laet sijn Punt ras sacken, snel gaet hy wederom om hoogh, ende strengeert hem van binnen; Nicolaes caveert, ende licht Adversarium sijn Rapier om hoogh met de Secunda; maer Jacob de tijdt waer-nemende, passeert geswindt met de Secunda onder sijn Lemmer in: gelijck ghy siet fig. 35. NB. Dat seeckerste, ende het minste gevaer, sijn selven van het strengéren te ontlasten, is de beweging van het Graduéren, welcke subtijle beweginge, met het gevoel, (sonder het welcke het niet kan gepracticeert werden) kan een yeder van sijn Meester hem selven apart laten informéren.

Lessen 75-82: Volgen nu eenige Lessen, waer in ghy de Demi-Stockada gebruycken kondt

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[75] Volgen nu eenige Lessen, waer in ghy de Demi-Stockada gebruycken kondt. met de Bastert Secunda: gelijck ghy siet fig. 76. op het bladt T. soo haest Jacob daer na om hoogh tast, soo heeft Nicolaes geswindt onder sijnen Lemmer weg gepasseert: siet fig. 35. op het bladt H.
	[76] Een Ander. 76. Als ghy uwen Adversarium van binnen gestrengeert hebt, ende hy onder uwen Lemmer door caveert; soo caveert te gelijck met hem, soo dat hy hem wederom sijnen Lemmer van binnen attaqueert, ende in de Cavade, soo avanceert een weynigh, soo haest hy dan weder onder u Rapier door caveert, soo neemt het Tempo waer, ende maeckt hem geswindt een halven stoot: siet fig. 76 op het bladt T. soo haest hy dan om hoogh gaet, soo stoot de Secunda onder sijnen rechten arm in, met avancéring van den rechten voet: siet fig. 66 op het bladt Q.
	[77] Een Ander. 77. Nicolaes leght hem met uytgereckten arm voor sijnen Vyant; maer Jacob gaet hem met de Punt tegen sijn Gevest: siet de fig. 27. ras maeckt hy hem een Finta van binnen, geswindt gaet hy weder door, ofte caveert, ende maeckt hem een Demi-Stockada: siet fig. 80 op het bladt V. soo ras Nicolaes om hoogh pareert, soo passeert Jacob met de Secunda onder Adversarium sijnen Lemmer in: siet op het bladt H. fig. 35.
	[78] Een Ander. 78. Nicolaes stelt hem in Postuer, maer sijn Adversarium strengeert hem van buyten; maer Nicolaes caveert onder den Lemmer door; Jacob caveert Contra, maer Nicolaes caveert oock weder; soo heeft Jacob de tijdt waer-genomen, ende heeft een halven Stoot van binnen tegen sijn Lemmer gemaeckt: siet op het bladt Z. fig. 93. soo dat Nicolaes gedwongen [1] was in de hooghe te paréren; geswindt heeft Jacob met de Secunda van binnen gepasseert: als ghy siet fig. 40.
	[79] Een Ander. 79. Maer als Nicolaes niet om hoogh hadde gepareert, maer na sijn slincker-zijde toe om laeg, soo hadde Jacob ras moeten Cavéren, ende stooten met de Tertia over Adversarium sijnen rechten arm in: soo ghy siet op het bladt Q. fig. 64.
	[80] Een Ander. 80. Jacob herstelt hem in Postuer, maer Nicolaes strengeert hem van binnen; Jacob retireert hem, ende opent sijn Lichaem van binnen: siet fig. 65. soo haest dan Nicolaes avanceert, ende meendt hem van binnen verder te strengéren; soo heeft Jacob snel gecaveert, ende heeft hem een Demi- Stockada, over sijnen arm, na sijn aengesicht gemaeckt: siet fig. 76. soo haest Adversarius deselve Stoot om hoogh pareert, soo heeft Jacob geswindt onder sijnen arm wegh gepasseert: als ghy siet fig. 35.
	[81] Een Ander. 81. Jacob hem wederom herstellende, ende leght hem in de Tertia; Nicolaes maeckt sijn Contra Postuer, ende strengeert hem van binnen; maer Jacob Caveert ras onder sijnen Lemmer door, ende maeckt hem een Halve-stoot buyten, met avancéring van beyde sijn voeten: siet op het bladt F. fig. 26. Nicolaes pareert niet, maer caveert; Jacob op sijn hoede, caveert met hem, ende stoot met de Secunda contra Tempo over sijnen rechten arm: siet fig. 69. op het bladt R.
	[82] Een Ander. 82. Nicolaes siende dat hem Jacob wederom in deselve Postuer herstelt, soo strengeert hy hem van binnen; maer Jacob caveert, ende maeckt hem wederom den Halven-Stoot, als boven: siet fig. 26. Nicolaes caveert wederom; maer Jacob geswindt weder onder sijnen Lemmer doorgaende, Coperérende ende Retirérende sijn selver oogenblicklijck, ende lichtende hem sijn Lemmer om hoogh: als u de fig. 123. op het bladt Gg. onderrechten sal. ras passeert hy onder Adversarium sijnen Lemmer door, met avancéring van den slincker-voet: siet op het bladt H. fig. 35.

Lessen 83-85: Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium sijn Rapier dwingen ende verswavken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[83] Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium sijn Rapier dwingen ende verswacken sult. 83. Nicolaes stelt hem met uytgereckten arm in sijnen Postuer; Jacob attaqueert hem van binnen; Nicolaes caveert, ende stoot met de Tertia (ende mits hy caveert) soo heeft Jacob geapprocheert met beyde sijne voeten, ende heeft hem sijnen Stoot met de Quarta gepareert, ende alsoo hem ten hooghen verswackt, soo dat Nicolaes geen ander uytkomtste, als de Cavade ende Retirade wiste, cavérende alsoo; soo heeft nochtans Jacob sijn Tempo waer-genomen, ende heeft hem de Passada van binnen met de Quarta op sijn Borst gestelt: soo ghy sien sult op het bladt D. fig. 16.
	[84] Een Ander. 84. Nicolaes hem wederom alsoo in een rechte linie voor sijnen Adversarium stellende, ende van den selven van buyten gestrengeert wederde, soo Caveert Nicolaes, om met de Tertia, over Adversarium sijnen rechten-arm te stooten; maer Jacob avanceert met beyde sijne voeten op hem in, ende strengeert hem van binnen, ende neemt hem alsoo in sijn gewelt; soo dat Nicolaes gedwongen is te Retiréren, ende te Cavéren; ende midts hy dan Caveert, soo heeft Jacob de Tijdt waer-genomen, ende heeft met de Secunda over sijnen rechten-arm in gepasseert: siet fig. 71. op het bladt R.
	[85] Een Ander. 85. Jacob leght hem in een gelijcke Tertia voor sijnen Adversarium; Nicolaes opent sijn Lichaem heel ende al, ende gaet met Punt na sijn rechter-zijde wegh, ende met sijn rechter-voet avanceert hy soo veel hy kan: siet fig. 75. soo haest hy dan siet dat hy de Mensuer hebben kan soo avanceert hy schielijck, ende tast sijnen Adversarium van buyten, met de Quarta, in sijn volle swackte: siet fig. 85 op het bladt W. geswindt gaet hy als dan voort, ende passeert met de Secunda over sijnen rechten arm in: gelijck ghy siet op het bladt R. fig. 71.

Lessen 86-91: Wanneer uwen Adversarium u over uwen rechten-arm wilde stooten, hoe ghy u dragen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[86] Wanneer uwen Adversarium u over uwen rechten-arm wilde stooten, hoe ghy u dragen sult. 86. Jacob herstelt hem met het t'samen-gedrongen Lichaem, ende attaqueert sijnen Adversarium van binnen, soo dat hy hem van buyten, over sijnen rechten arm, heel ende al opent; Nicolaes caveert hier op; maer Jacob concaveert te gelijck met hem; Nicolaes wederom cavérende, in meeninge over Adversarium sijnen rechten-arm in te stooten; maer Jacob pareert, ende avanceert op hem in, met verkoring van sijn rechten arm: siet fig. 85. geswindt heeft hy alsoo snel met de Secunda over sijnen rechten arm in gepasseert: siet op het bladt R. fig. 71.
	[87] Een Ander. 87. Nicolaes leght hem met een uytgestreckten arm in sijn Postuer; maer Jacob strengeert hem van binnen met de Bastert Tertia, schielijck druckt hy hem van binnen aen sijnen Lemmer, ende opent hem alsoo over sijnen rechten arm; Nicolaes soeckende hem van buyten in de opening in te stooten; ende mits hy stoot, soo heeft Jacob gecaveert, ende hem selver geswindt omgedraeyt, ende met de Quarta van binnen gevolteert: soo ghy siet fig. 50 op het bladt M.
	[88] Een Ander. 88 Nicolaes hem wederom herstellende in de voorgaende Postuer; maer Jacob strengeert hem van binnen, met een neder-geboogen Lichaem; Nicolaes opening siende, caveert, ende stoot met de Secunda na Adversarium sijn oogen; maer Jacob op sijn hoede, ende de tijdt waer-nemende, stoot Contra Tempo met de Secunda onder sijnen Lemmer in: gelijck ghy siet fig. 66. op het bladt Q.
	[89] Een Ander. 89. Jacob soeckende verandering, leggende sijn selven in de Onder-Tertia; maer Nicolaes strengeert hem, met de leege Quarta: gelijck ghy siet fig. 30 ende 31. Jacob retireert, ende caveert, ende blijvende in de voorgaende Postuer; Nicolaes concaveert, avanceert, ende attaqueert, als te vooren; maer Jacob caveert wederom, in meeninge Adversarium over sijnen rechtenarm in te stooten; Nicolaes dit siende, resolveert ras, ende stoot Contra Tempo, met de Quarta, na sijn binnenste Lichaem toe: gelijck ghy siet fig. 15. op het bladt D.
	[90] Een Ander. 90. Jacob herstelt hem in sijn ordinaris Postuer; maer Nicolaes strengeert hem van binnen in sijne swackte; maer Jacob caveert, in meeninge, om over den arm van sijnen Adversarium in te stooten; maer Nicolaes pa- reert hem den selven stoot met de Secunda, ende keert sijn Lichaem na sijn rechter-zijde toe: als ghy siet fig. 77. ras gaet hy alsdan voort, ende passeert hem met de Secunda over sijnen rechten arm in: gelijck ghy siet fig. 71. op het bladt R.
	[91] Een Ander. 91. Nicolaes attaqueert sijnen Adversarium van binnen, ende opent sijn selver van buyten over sijnen rechten arm: Jacob onder sijnen Lemmer door cavérende, in meeninge over den Arm van sijnen Adversarium te stooten; maer Nicolaes pareert, ende avanceert met de Quarta, ende verkort sijnen rechten arm: als ghy siet fig. 85. geswindt heeft hy geavanceert, ende van buyten onder Adversarium sijnen rechten arm in gepasseert: gelijck ghy siet fig. 35. op het bladt H.

Lessen 92-95: Volght, wanneer Adversarius u van binnen met de Quarta blesseren wilde, hoe ghy u daer tegen defendéren sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[92] Volght, wanneer Adversarius u van binnen met de Quarta blesseren wilde, hoe ghy u daer tegen defendéren sult. 92. Jacob stelt hem in Postuer, ende laet hem van sijnen Adversarium van buyten attaquéren, geswindt caveert hy, ende wil hem met de Quarta van binnen passéren: als y de fig. 122 ende 123. op het bladt Gg. aenwijst. maer Nicolaes de tijt waer-nemende, caveert, ende retireert sijn Lichaem, ende pareert met de Secunda in de hooghte: siet fig. 123. geswindt passeert hy met de Secunda onder Adversarius sijnen Lemmer in: gelijck ghy siet fig. 35. op het bladt H.
	[93] Een Ander. 93. Nicolaes attaqueert sijnen Adversarium (midst hy hem in deselve Postuer herstelt siet) van buyten; soo haest dan Jacob onder Lem- mer door caveert om te stooten; soo heeft Nicolaes de tijdt waergenomen, ende heeft met hem gecaveert, ende Contra-Tempo te gelijck met de Secunda over Adversarium sijnen rechten arm in gestooten, met avancéring van den rechten voet: siet fig. 69. op het bladt R.
	[94] Een Ander. 94. Nicolaes laet hem (alsoo hy sijn selver in goede Postuer gestelt heeft) van binnen attaquéren, midst hy dan alsoo gestrengeert is, soo treckt hy sijn Lemmer na hem, ende opent hem heel ende al van binnen: siet fig. 75. Jacob de schoone gelegentheyt siende, met de opening van binnen, valt daer op in, ende stoot met de Quarta; maer Nicolaes op sijn hoede, caveert Contra Tempo onder Stoot door, ende stoot met de Secunda over sijnen rechten arm: siet fig. 69. op het bladt R.
	[95] Een Ander. 95. Nicolaes herstelt hem wederom in deselve Postuer, ende laet hem van binnen attaquéren, ende opent hem wederom, als boven geseght is; soo haest Jacob dan van binnen in de opening stooten wil, soo heeft Nicolaes snel gecaveert, ende sijne rechter-handt geswindt in de Secunda gekeert, ende heeft hem met de Rumperingh (siet fig. 94 op het bladt Z.) de Quarta van binnen geblesseert: siet fig. 15. op het bladt D.

Lessen 96-98: Volght, hoe ghy de Ligéringe wel maken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[96] Volght, hoe ghy de Ligéringe wel maken sult. 96. Jacob stelt hem met een uytgereckten arm voor sijnen Adversarium, soo dat sijn Punt met het Gevest in gelijcke linie staen; Nicolaes siende de schoone opening onder Adversarius sijn Lichaem, stoot met de Secunda van onderen in; maer Jacob op sijn hoede, ligeert hem den selven stoot met de Tertia over sijnen rechten arm: siet fig. 64.
	[97] Een Ander. 97. Jacob herstelt hem dan wederom in deselve Postuer, in meeninge sijnen Adversarium wederom te attrappéren; maer Nicolaes attaqueert hem met groote voorsichtigheyt van binnen, geswindt keert hy sijn handt in de Secunda, ende ligeert hem, snel stoot hy met de Secunda, in eene ende deselve beweginge, onder sijnen Lemmer in: siet fig. 66.
	[98] Een Ander. 98. de opening, met de Secunda; maer Jacob de tijdt waer-nemende, caveert ende retireert, snel avanceert hy wederom, ende ligeert in een Tempo: als ghy siet op het bladt Aa. fig. 99. geswindt caveert hy wederom, ende passeert met de Secunda over Adversarium sijnen rechten arm: siet fig. 71 op het bladt R. NB. Observeert dat alle Onder-steecken, ende alle binnenste ende buytenste Steecken, konnen geligeert werden, het magh te vooren voor een beweginge geschiedt zijn, die wil, als maer de tijdt ende gelegentheyt van den Stoot verwacht werdt, soo dat door deze eene beweginge, soo men deselve wel verstaet, (naest Godt) sijn selven alleen defendéren kan; doch segge ick, die de selve wel onderwesen is, door verscheyde beweginge van den rechten ende den slincker arml niet de gene die deselve altemets qualijck onderrecht zijn, soo als veel geschiedt, soo dat de Ligéringe seer noodigh is. Degene dan die daer lust toe hebben, konnen deselve, met alle neerstigheyt, van haren Leer-meester haer laten informéren; daerom ick oock niet veel daer van schrijven wil, om dat niemant meenen soude datse hier volkomentlijck beschreven is, maer overvloedigh genoegh voor de onderrechters.

Lessen 99-103: Volght nu, hoe ghy met de Punt ontrent uwes Adversariums sijn Gevest gaen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[99] Volght nu, hoe ghy met de Punt ontrent uwes Adversariums sijn Gevest gaen sult. 99. Nicolaes leght hem in de middelste Tertia, ende opent hem selver van binnen; Jacob buyght hem tamelijck, ende houdt sijn Punt recht van binnen, met de Secunda, tegen Adversarium sijn Gevest: siet fig. 19. maer Nicolaes de opening siende, soeckt hem van binnen in te stooten; maer Jacob dat Tempo waer-nemende, keert sijn handt uyt de Secunda in de Quarta, ende stoot met de Quarta Contra-Tempo met hem: siet fig. 15. op het bladt D. Want hy heeft hem de swackte wel geobserveert, anders was het hem moeyelijck om doen geweest.
	[100] Een Ander. 100. Jacob siende sijnen Adversarium wederom in deselve Postuer, soo dat hy hem selver wederom met de Punt tegen sijn Gevest leght, geswindt verandert hy van Postuer, ende maeckt hem een Finta van binnen met de Quarta; Nicolaes vervaert, pareert deselve Finta; Jacob sijn Les al in gedachten hebbende, passeert in het selve Tempo, met de Secunda, onder sijnen Lemmer door, met avancéring van den slincker-voet: siet fig. 40. op het bladt K.
	[101] Een Ander. 101. Jacob hem eerst in Postuer stellende, leght sijn selven in de Onder-Tertia; maer Nicolaes leght hem met sijn Punt recht boven sijn Gevest, ende opent hem van binnen: siet fig. 19. maer Jacob licht sijn Lemmer op, ende stoot na de opening van binnen; maer Nicolaes de tijdt waer- nemende, stoot Contra-Quarta met hem na sijn binnenste Lichaem toe: siet op het bladt C. fig. 10.
	[102] Een Ander. 102. Nicolaes in een rechte linie voor sijnen Adversarium leggende; Jacob leght hem met sijn Punt, onder de sterkte, tegen Adversarium sijn Gevest: siet fig. 72. geswindt gaet hy onder door, ende maeckt hem een Finta buyten; Nicolaes meenende dat hy stooten wilde, pareert na de slincker-zijde; maer Jacob caveert ras wederom onder sijn Rapier door, ende stoot met de Quarta van binnen, met een toe-tredt van den rechten voet: siet fig. 10 op het bladt C.
	[103] Een Ander. 103. Nicolaes stelt hem wederom in Postuer, doch in de Tertia, ende laet sijn Punt yetwes om hoogh sien; maer Jacob leght hem wederom met sijn Punt tegen sijn Gevest, ende avanceert langseam met sijn voorste voet; Nicolaes vreesende dat hy hem te na komen soude, stoot van buyten in de opening; maer Jacob de tijdt waer-nemende, caveert Contra-Tempo, ende stoot te gelijck met de Quarta na het binnenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 15. op het bladt D.

Lessen 104-107: Volgen nu eenige Lessen, hoe ghy uwen Lemmer van buyten sult sacken laten

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[104] Volgen nu eenige Lessen, hoe ghy uwen Lemmer van buyten sult sacken laten. 104. Jacob leght hem in Postuer, ende laet sijn Punt na sijn rechter-zijde uyt-staen; Nicolaes gaet hem met sijn Punt buyten tegen sijn Gevest, ende laet dan sijn Punt om laegh sacken: siet fig. 72. soo haest Jacob dat siet, stoot van buyten in de opening; maer Nicolaes op sijn hoede, caveert, ende volteert geswindt met de Quarta, na het binnenste van sijn Lichaem in: siet fig. 50. op het bladt M.
	[105] Een Ander. 105. Nicolaes laet sijn Punt wederom alsoo sacken, als boven geseght is; maer Jacob soeckt hem van buyten te strengéren, (ende mits hy strengeert) soo heeft Nicolaes een Finta, met de Secunda van binnen, onder sijn Lemmer gemaeckt; Jacob deselve Finta parérende, soo heeft Nicolaes geswindt met de Secunda van binnen gepasseert: siet fig. 40 op het bladt K.
	[106] Een Ander. 106. Nicolaes laet sijn Punt wederom van buyten sacken: siet fig. 72. Jacob laet hem geewrden, ende blijft stil leggen, om te sien wat hy verder doen sal; Nicolaes siende dat den arbeydt aen hem was, gaet wederom om hoogh, ende attaqueert hem sterck van buyten in sijne swackte: siet fig. 26. Jacob gealtereert zijnde, caveert op dese beweginge; maer Nicolaes het Tempo observérende, avanceert geswindt met den slincker-voet, ende maeckt hem een Passade, met de Quarta van binnen: siet fig. 16 op het bladt D.
	[107] Een Ander. 107. Nadien Nicolaes hem selven wederom in Postuer (als boven geseght) gestelt heeft, ende sijnen Adversarium van buyten in de swackte gestrengeert heeft, soo dat Jacob occasie hebbende om de voltéringe te maken, gaet dan alsoo voort, ende volteert met de Quarta; maer Nicolaes heeft deselve beweginge met de slincker-handt na sijn rechter-zijde wegh gepareert, ende met de Secunda Contra-Tempo na het bovenste van sijn Lichaem toe gestooten: siet fig. 91. op het bladt Y.

Lessen 108-112: Volght nu hoe ghy uwen Lemmer van binnen sult sacken laten

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[108] Volght nu hoe ghy uwen Lemmer van binnen sult sacken laten. 108. Jacob herstelt hem in een rechte linie voor sijnen Adversarium; Nicolaes gaet hem met de swackte van binnen in de sterckte van Adversarius sijnen Lemmer, ende daer laet hy sijn Punt na sijn rechter-zijde toe wegh sacken, soo dat hy hem van binnen opent: siet fig. 75. Jacob dat siende, stoot dadelijck in deselve opening; maer Nicolaes den tijdt waer-nemende, (midts Jacob stoot) avanceert hy met sijn slincker-voet, ende passeert met de Quarta Contra-Tempo op hem in: siet fig. 16. op het bladt D.
	[109] Een Ander. 109. Jacob niet lustende daer wederom in te stooten (mits Nicolaes hem de selve opening maeckt) maer blijft stil staen; Nicolaes dan avanceert, ende attaqueert hem van binnen in de volle swackte, ende dringht sijn Lichaem dicht by malkanderen, geswindt gaet hy alsoo voort, ende stoot met de Quarta: siet fig. 15. op het bladt D.
	[110] Een Ander. 110. Nicolaes wederom sijnen Adversarium van binnen alsoo aengrijpende (midst het boven-genoemde voor-gegaen is) ende Jacob ras onder den Lemmer door caveerde; soo heeft Nicolaes de tijdt wederom waer-genomen, ende heeft de handt schielijck in de Secunda gekeert, ende is met de Secunda over Adversarium sijnen rechten arm in gepasseert: siet fig. 71 op het bladt R.
	[111] Een Ander. 111. Nicolaes wederom (als boven) van binnen attaquérende; Jacob de tijdt waer-nemende, wilde deselve tijdt van binnen door passeren; maer Nicolaes geswindt parad zijnde, Volteert Contra-Tempo, met de Quarta in sijne Passaden: siet fig. 45. op het bladt L.
	[112] Een Ander. 112. Jacob wederom (nadien hy van Nicolaes alsoo van binnen gestrengeert werdt) willende van binnen door passéren: maer Nicolaes retireert geswindt met sijn voorste voet achterwaerts, ende Ligeert hem sijn Lemmer: siet op het bladt Gg. fig. 120. geswindt gaet hy dan wederom om hoogh, ende passeert met de Secunda over sijnen rechten arm in: siet fig. 71. op het bladt R.

Lessen 113-128: Volght nu hoe ghy de Quarta Voltéren sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[113] Volght nu hoe ghy de Quarta Voltéren sult. 113. Jacob herstelt hem in Postuer, met een uytgereckten arm; Nicolaes maeckt sijn Contra-Postuer, ende strengeert hem van binnen, ende opent sijn selven over den rechten arm; Jacob de opening siende, stoot met de Tertia in deselve opening; maer Nicolaes sijn tijdt waer-nemende, caveert ende volteert in het selve Tempo, met de Quarta, na het binnenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 50. op het bladt M.
	[114] Een Ander. 114. Nicolaes attaqueert sijn Adversarium wederom van binnen, ras maeckt hy hem een Finta van binnen met de Quarta; Jacob dese Finta parérende; soo heeft Nicolaes in deselve tijdt gecaveert, ende heeft hem een Halve-Stoot over sijnen rechten arm in gemaeckt; maer Jacob caveert wederom op deselve beweginge; maer Nicolaes het Tempo waer-nemende (midst hy caveert) heeft met de Quarta van binnen in gevolteert: siet fig. 50.
	[115] Een Ander. 115. Nicolaes leght hem in de Onder-Tertia: siet fig. 21. maer Jacob avanceert op hem in, ende Ligeert hem sijn Lemmer van buyten: siet fig. 20. maer Nicolaes caveert, ende stoot met de Tertia over sijnen rechten arm; Jacob op sijn hoede, caveert geswindt Contra-Tempo, ende Volteert met de Quarta, na het binnenste van sijn Lichaem: siet op het bladt M.
	[116] Een Ander. 116. Jacob sijnen Adversarium wederom alsoo van buyten Ligérende, soo heeft Nicolaes ras gecaveert, ende hem geretireert; maer Jacob concaveert, ende avanceert op hem in, ende attaqueert hem als boven; Nicolaes caveert wederom, ende stoot van buyten, over sijnen rechten arm; maer Jacob de tijdt waer-nemende, caveert onder sijnen Stoot door, ende Volteert van binnen met de Quarta: siet fig. 50.
	[117] Een Ander. 117. Jacob verandert van Postuer, ende leght hem in de middelste Secunda, ende sijn Punt laet hy na sijn slincker-zijde uyt-sien; Nicolaes attaqueert hem van buyten; Jacob caveert ras, ende stoot van binnen met de Quarta in; Nicolaes op het Tempo lettende, caveert ende Volteert met de Quarta Contra-Tempo met hem: siet op het bladt M.
	[118] Een Ander. 118. Jacob herstelt hem in Postuer met een uytgereckten arm, ende opent het binnenste van sijn Lichaem; maer Nicolaes strengeert hem van binnen; Jacob caveert onder den Lemmer door; maer Nicolaes concaveert, ende tast hem van binnen sterck aen; doch alsoo dat hy sijnen Adversarium opening tot de Passade van onderen geeft; Jacob willende dan van binnen in passéren; maer Nicolaes het Tempo waer-nemende, Volteert in het selve Tempo, ende stoot met de Quarta, na het binnenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 45. op het bladt L.
	[119] Een Ander. 119. Nicolaes herstelt hem in Postuer; maer Jacob attaqueert hem van buyten; Nicolaes retireert hem, ende maeckt hem een Finta, met battéringe van den rechten voet, van binnen met de Quarta; Jacob dese Finta parérende; soo heeft Nicolaes gecaveert, ende met de Tertia, over den rechten arm van sijnen Adversarium in-gestooten; maer Jacob caveert in de selve beweginge; soo dat Nicolaes gedwongen was oogenblijcklijck te Voltéren: siet fig. 50.
	[120] Een Ander. 120. Nicolaes (als boven) in Postuer staende; soo heeft Jacob hem van binnen gestrengeert, geswindt druckt hy hem aen sijnen Lemmer; maer Nicolaes caveert op het drucken, ende stoot met de Tertia, over den rechten arm; maer Jacob op sijn hoede, caveert ende Volteert Contra-Tempo met hem, ende stoot met de Quarta na het binnenste Lichaem: siet op het bladt M.
	[121] Een Ander. 121. Nicolaes hem wederom in Postuer stellende, keert sijn handt in de middelste Tertia, ende opent sijn binnenste Lichaem; maer Jacob buyght hem om laegh, ende houdt sijn Punt tegen sijn Gevest; Nicolaes meenende avantagie te hebben, stoot daer op in; maer Jacob caveert, ende Volteert geswindt de Quarta Contra-Tempo: siet fig. 50.
	[122] Een Ander. 122. Jacob stelt hem in Postuer in een rechte linie; Nicolaes maeckt sijn Contra-Postuer, ende leght hem van binnen met de Punt tegen het Gevest van sijn Contra-Parthije, geswindt batteert hy met sijn rechter-voet, ende maeckt hem een Finta van binnen, ende opent sijn binnenste Lichaem; maer Jacob stoot in deselve Finta in; maer Nicolaes het Tempo Waer-nemende, Volteert, ende stoot geswindt de Quarta: siet op het bladt M. fig. 50.
	[123] Een Ander. 123. Jacob verandert van Postuer, ende leght hem in een Hooge Secunda; Nicolaes strengeert hem van binnen met de Quarta, ende dat met de sterckte in sijne swackte: als ghy siet fig. 79 op het bladt T. maer Jacob buckende, ende willende van onderen wegh passéren; soo heeft Nicolaes het Tempo waer-genomen, ende heeft in deselve tijdt met de Quarta Contra-Tempo van binnen gevolteert: siet fig. 45.
	[124] Een Ander. 124. Nicolaes sijnen Adversarium wederom alsoo van binnen attaquérende; soo heeft Jacob gecaveert, ende soeckende met de Secunda over den rechten arm te passéren; maer Nicolaes de tijdt waer-genomen hebbende, heeft geswindt Contra-Tempo gecaveert, ende gevolteert: siet fig. 45.
	[125] Een Ander. 125. Nicolaes attaqueert sijnen Adversarium (als boven); maer Jacob retireert hem met sijn achtersten voet, ende caveert met een; maer Nicolaes concaveert, ende avanceert te gelijck met hem, ende strengeert hem wederom sterck in sijn swackte; maer Jacob caveert wederom, ende stoot met de Secunda, buyten over den Degen van sijn Adversarium; maer Nicolaes observeert den Tijdt, Caveert ende Volteert de Quarta na het Lichaem toe: siet fig. 50.
	[126] Een Ander. 126. Jacob stelt hem met een uytgereckten arm voor sijnen Adversarium; maer Nicolaes gaet met sijn Lemmer recht onder de sijne; Jacob keerende ras sijn Rapier in de Prima van buyten; soo ras als Nicolaes dan door gecaveert heeft om van binnen in te stooten, soo heeft Jacob geswindt uyt de Prima in de Quarta geschangeert, ende in deselve tijdt Contra gevolteert: siet op het bladt M.
	[127] Een Ander. 127. Jacob verandert van Postuer, ende leght hem in de middelste Secunda; maer Nicolaes strengeert hem sijnen Lemmer van buyten met de Quarta, ende met beyde sijn voeten treedt hy na sijn rechter-zijde toe, soo dat hy van buyten heel ende al bevrijdt is; soo haest dan Jacob onder den Lemmer door caveert, om van binnen in te stooten, soo heeft Nicolaes mede gecaveert, ende heeft de Quarta van binnen gevolteert: siet fig. 50.
	[128] Een Ander. 128. Jacob herstelt hem in Postuer, ende houdt sijn Geweer in een gelijcke Tertia; maer Nicolaes leght hem met de Secunda onder Adversarius sijn Lemmer, ende Muteert met een vliegende Lemmer, ende avanceert om de Mensuer te winnen, ende siende dat Jacob stil is, ende Nicolaes de Mensuer gewonnen hebbende, soo heeft hy ras met de Quarta van binnen gevolteert: siet fig. 45. op het bladt L.

Lessen 129-131: Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium dat Voltéren beletten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[129] Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium dat Voltéren beletten sult. Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium dat Voltéren beletten sult.
	[130] Een Ander. 130. Nicolaes dese avantagie wel gevallende, herstelt hem wederom (als boven); Jacob strengeert hem sijnen Lemmer van buyten, ende avanceert om sijnen Adversarium het Tempo tot de Volte te geven; Nicolaes de opening ende de gelegentheyt schoon siende, resolveert, ende Volteert van binnen met de Quarta; maer Jacob sijn Punt ras vallen latende, ende stoot Contra-Tempo met de Quarta, met avancéring van den slincker-voet.
	[131] Een Ander. 131. Wanneer Jacob hem selver alsoo opent tot de Volte (als boven geseght is); ende Nicolaes deselve Volte wederom maken wilde; soo heeft Jacob geretireert, ende de Volte gepareert, ende met de Riversa, na Adversarium sijnen Rugge toe in-gestooten, ende heeft hem alsoo de Voltéringe belettet: siet fig. 107. op het bladt Cc.

Lessen 132-136: Volght, hoe ghy uwen Adversarium het Passéren beletten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[132] Volght, hoe ghy uwen Adversarium het Passéren beletten sult. 132. Nicolaes herstelt hem met een uytgereckten arm voor sijnen Adversarium; Jacob attaqueert hem van binnen; Nicolaes ras cavérende; soo heeft Jacob geconcaveert, ende wederom van binnen aen sijn Lemmer gegaen, ende heeft hem de opening tot de binnenste Passade gegeven; soo haest dan Nicolaes van binnen passeerde, soo heeft Jacob hem selver geswindt gekeert, ende heeft hem van binnen met de Quarta gevolteert: siet fig. 45. op het bladt L.
	[133] Een Ander. 133. Jacob sijnen Adversarium wederom alsoo aentastende, ende Nicolaes caveerde, ende wilde met de Secunda over den passéren, soo heeft Jacob de tijdt waer-genomen, ende heeft Contra-Tempo gecaveert, ende met de Quarta gevolteert: siet op het bladt L.
	[134] Een Ander. 134. Nicolaes herstelt hem in Postuer, ende laet hem van sijnen Adversarium van buyten attaquéren, geswindt keert hy sijn handt in de Secunda, ende opent hem alsoo van onderen; Jacob dit siende, resolveert ende passeert onder door; maer Nicolaes op sijn hoede, pareert snel met de slincker-handt, ende passeert Contra-Tempo met hem over sijnen rechten arm in: gelijck ghy siet fig. 48. op het bladt M.
	[135] Een Ander. 135. Nadien Jacob sijnen Adversarium (als boven) attaqueert, ende de gefeyde opening siende, wederom van onderen in passeerde, soo heeft Nicolaes sijn Tempo waer-genomen, ende heeft in het deselve tijdt met sijn rechter-voet achter-waerts getreden, ende heeft de Passade van sijnen Adversarium met de slincker-handt gepareert, ende alsoo hem de Passade beletter, ende heeft hem met de Secunda Contra geblesseert: als ghy siet fig. 48. op het bladt M.
	[136] Een Ander. 136. Jacob herstelt hem in Postuer met een uytgereckten arm; Nicolaes strengeert hem met de Secunda van buyten, ende dringht sijn Lichaem by malkanderen: siet fig. 76. ende geeft sijnen Adversarium gelegentheyt om van onderen te passéren; ende midts Jacob passeert, soo heeft Nicolaes deselve Passade met de slincker-handt na sijn rechter-zijde gepareert, ende heeft met de Secunda Contra-Tempo te gelijck na sijn bovenste Lichaem toe gestooten: siet fig. 88. op het bladt Y.

Lessen 137-138: Volght, hoe ghy uwen Adversarium het Mutéren beletten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[137] Volght, hoe ghy uwen Adversarium het Mutéren beletten sult. 137. Nicolaes stelt hem in Postuer; Jacob Muteert continueerlijck onder sijnen Lemmer; maer Nicolaes om dit voor te komen, laet sijn Punt van buyten met de laege Quarta, ofte Prima, tegen Adversarium sijnen Lemmer sacken, ende verhindert hem alsoo de Mutéringe: siet fig. 31. op het bladt G. Jacob gevangen zijnde, gaet om hoogh; maer Nicolaes het avantagie hebbende, volght ende stoot met de Secunda over sijnen rechten arm: siet fig. 69. op het bladt R.
	[138] Een Ander. 138. Nicolaes herstelt hem in Postuer (als boven); Jacob komt van verre met de Mutéringe op hem in; dadelijck verandert Nicolaes van Postuer, ende leght hem in de Secunda; Jacob evenwel avancérende met deselve beweging, soo laet Nicolaes sijn Punt om laegh sacken, ende Ligeert hem alsoo; siet fig. 20. op het bladt E. geswindt gaet hy als-dan voort, ende passeert van buyten, over sijnen rechten arm, met avancéring van de slincker-voet: siet fig. 71. op het bladt R.

Lessen 139-149: Volght, hoe ghy uwe slincker-handt met avantagie tot uwen voor-deel gebruycken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[139] Volght, hoe ghy uwe slincker-handt met avantagie tot uwen voor-deel gebruycken sult. 139. Jacob (den Eersten) in Postuer zijnde, stelt hem met de Tertia recht voor sijnen Adversarium; maer Nicolaes strengeert hem van binnen, geswindt maeckt hy hem een Chyamata, met de Secunda: siet fig. 47. ende de slincker-handt houdt hy in de Parad; Jacob de opening siende, stoot van buyten in deselve opening, over den rechten arm; maer Nicolaes pareert hem den selven stoot, met de slincker-handt, na de rechten-zijde wegh; ras soo stoot hy Contra-Tempo, met de Secunda, na het bovenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 109. op het bladt Dd.
	[140] Een Ander. 140. Nicolaes attaqueert hem wederom alsoo; maer Jacob retireert sijn Lichaem achterwaerts; Nicolaes vervolght, ende strengeert hem (als boven); maer Jacob laet hem strengéren, ende geeft heem occsie van binnen te stooten; NIcolaes de opening siende, stoot daer op in; maer Jacob op sijn hoede, keert ras sijn Rapier in de Secunda, ende pareert den selven stoot, met de slincker-handt na de rechter-zijde wegh, ende stoot Contra-Tempo, na het bovenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 109.
	[141] Een Ander. 141. Nicolaes strengeert wederom (als boven), ende stoot deselve ope- ning de Quarta van binnen; Jacob pareert den selven stoot met sijn Lemmer na sijn slincker-zijde wegh, ende geeft sijnen Adversarium gelegentheyt tot de Passade; Nicolaes dan passeert oock daer op in; maer Jacob pareert den selven stoot met de slincker-handt na sijn rechter-zijde toe, ende houdt hem met de Secunda voor, ende laet hem alsoo in de Punt in-loopen: siet fig. 126. op het bladt Hh.
	[142] Een Ander. 142. Jacob (den Eersten) in Postuer zijnde, opent sijn Lichaem van buyten; Nicolaes leght hem onder den Lemmer, geswindt gaet hy weder om hoogh, ende stoot met de Secunda over den arm; maer Jacob keert sijn handt mede ras in de Secunda, ende pareert met de slincker-hand na de rechter-zijde wegh, ende stoot met de Secunda Contra-Tempo, na het bovenste van sijn Lichaem, met een toe-tredt van sijn rechter-voet: siet fig. 109. op het bladt Dd.
	[143] Een Ander. 143. Jacob deselve Postuer makende, ende Nicolaes wederom alsoo onder sijn Lemmer leght, soo heeft hy ras gecaveert, ende willens alsoo over Adversarium sijnen rechten arm in te passeren; maer Jacob geswindt met den rechten voet achterwaerts tredende, pareer met de slincker-handt, ende passeert Contra-Tempo met hem over sijnen rechten-arm: siet fig. 48. op het bladt M.
	[144] Een Ander. 144. Nicolaes herstelt hem in een rechte Tertia, ende opent sijn selver van binnen het Lichaem; Jacob strengeert hem van binnen, ende avanceert om in de Mensuer te komen, ende soo ras hy in de Mensuer is, soo heeft hy geswindt met de Quarta gevolteert; maer Nicolaes de tijdt waer-nemende, pareert deselve Voltéringe met de slincker-handt na de rech- ter-zijde toe wegh, ende stoot met de Secunda Contra-Tempo na sijn bovenste Lichaem toe: siet fig. 91. op het bladt Y.
	[145] Een Ander. 145. Nicolaes herstelt hem in een hooge Quarta; maer Jacob strengeert hem van buyten met de Secunda: siet fig. 80 op het bladt V. geswindt soo passeert hy van buyten onder sijnen Lemmer in; maer Nicolaes op sijn hoede, pareert deselve Passade met de slincker-handt na de rechter-zijde toe wegh, ende stoot met de Secunda Contra-Tempo, na het bovenste van sijn Lichaem toe: siet fig. 88 op het bladt Y.
	[146] Een Ander. 146. Nicolaes al wederom in deselve Postuer sich herstellende, doch hem selver meer van binnen als buyten openende; Jacob attaqueert hem van binnen, (ende midst hy den Degen aengrijpt), soo heeft Nicolaes gecaveert, ende over den rechten arm in gestooten; Jacob pareert den selven stoot, na sijn rechter-zijde toe wegh, ende paseert met de Quarta, na het binnenste Lichaem toe, met avancéring van den slincker-voet: siet fig. 16. op het bladt D.
	[147] Een Ander. 147. Jacob in de middelste Secunda hem herstellende, ende sijn selver, over den rechten arm openende; Nicolaes strengeert hem van buyten, ende stoot met de Tertia, over den rechten arm in; maer Jacob, midst den stoot komt, Rumpeert den Lemmer na de slincker-zijde wegh: siet fig. 94 op het bladt Z. ras soo pareert hy met de slincker-handt na de slincker-zijde wegh, ende stoot met de Quarta na het binnenste van de Borst, met avancering van den rechten voet: siet fig. 104.
	[148] Een Ander. 148. Jacob stelt hem in een rechte linie, ende opent hem selven van binnen; Nicolaes strengeert hem van binnen met de Bastert Tertia, (ende midts hy strengeert) soo heeft Jacob gecaveert, ende den Halven stoot over den rechten arm gemaeckt: siet fig. 80. (ende midts dat geschiedt) soo heeft Jacob van onderen door gepaseert; maer Jacob het Tempo waer-nemende, pareert deselve Passade met de slincker-handt, ende stoot Contra-Tempo, met de Secunda, na het bovenste van sijn Lichaem toe, met avancéring van den rechten voet: siet fig. 88.
	[149] Een Ander. 149. Nicolaes practizérende, attaqueert sijnen Adversarium wederom (als boven), maer hy vertoeft niet, caveert ras, ende gaet met sijn Lemmer van buyten Adversarius sijn Rapier, doch alsoo dat hy hem van buyten over den rechten arm opent; Jacob de schoone gelegentheyt siende, stoot in de opening met de Tertia over den rechten arm; maer Nicolaes op sijn hoede, pareert met de slincker-handt na de rechter-zijde toe wegh, ende stoot Contra-Tempo met de Secunda, na het bovenste Lijff toe, met avancéring van den rechten voet: siet fig. 86. op het bladt W.

Lessen 150-152: Volght nu, wanneer uwen Adversarium sijnen Lemmer achter-waerts treckt, wanneer hy stooten wil, hoe gy u selven dragen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[150] Volght nu, wanneer uwen Adversarium sijnen Lemmer achter-waerts treckt, wanneer hy stooten wil, hoe ghy u selven dragen sult. 150. Nicolaes (den Eersten) hem in Postuer herstellende, ende van sijnen Adversarium van binnen gestrengeert zijnde, treckt sijn Lemmer achter-waerts, om van binnen te stooten; maer Jacob den Tijdt waer-ne mende, stoot in deselve beweginge, met de Quart, Contra-Tempo: siet fig. 15. op het bladt D.
	[151] Een Ander. 151. Nicolaes wederom alsoo sijn Lemmer achterwaerts treckende, om van binnen in te stooten; maer Jacob wachtende op sijn stoot, (ende mits den stoot komt) soo treedt hy, met beyde sijn voeten, na de rechter-zijde wegh, ende in het selve Tempo, slaet hy hem op den Lemmer, dat hy op het minste (soo hy niet en valt) seer verwacht werdt, geswindt stoot hy dan voor met de Quarta na het binnenste van sijn rechter-borst toe: siet fig. 15.
	[152] Een Ander. 152. Jacob (midts sijn Adversarium sijn Lemmer wederom alsoo achter-waerts treckt, ende van binnen stooten wil) Caveert ras, ende valt hem sterck van buyten op sijn Lemmer: siet fig. 26. ende passeert geswindt met de Secunda over Adversarium sijnen rechten arm: siet fig. 71.

Lessen 153-157: Volght, hoe ghy de Chymata maken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
	[153] Volght, hoe ghy de Chyamata maken sult. 153. Jacob (den Eersten) in Postuer zijnde, herstelt hem in een rechte Linie voor sijnen Adversarium, de welcke avanceert, ende strengeert hem van binnen, geswindt batteert hy dan met sijn rechter-voet, ende maeckt hem een CHyamata, met de Secunda, onder sijnen Lemmer, ende opent sijn selver heel ende al over sijnen rechten arm: siet fig. 25. soo haest Jacob in deselve opening in-stootet; soo heeft Nicolaes de Tijdt waer-genomen, ende heeft Contra-Tempo ingestooten, (midts Cavérende ende keerende hem in de Volta: siet fig. 50. op het bladt M.)
	[154] Een Ander. 154. Nicolaes de Chyamata wederom alsoo makende, ende sijn selver over den rechten arm openende; ende Jacob niet in de opening stooten wilde; soo heeft Nicolaes ras wederom gecaveert, ende de Quarta van binnen in-gestooten, met avancéring van den rechten voet: siet fig. 15.
	[155] Een Ander. 155. Nicolaes de Chyamata wederom alsoo makende, ende sijn Adversarium niet stooten wilde, soo gaet hy snel om hoogh, ende tast hem van buyten starck aen: siet fig. 26. Jacob hier op geswindt cavérende; maer Nicolaes den Tijdt waer-nemende, avanceert, ende passeert met de Quarta na het binnenste van sijn Lichaem in, met een toe-tredt van den slincker-voet: siet fig. 16. op het bladt D.
	[156] Een Ander. 156. Maer soo Jacob niet gecaveert hadde, (nadien het bovenste voor-gegaen is) soo hadde Nicolaes snel met de Secunda over den rechten-arm in gepaseert, met avancéring van den slincker-voet: siet fig. 71.
	[157] Een Ander. 157. Jacob sijnen Adversarium siende in Postuer leggen, avanceert van buyten op hem in, ende strengeert hem geswindt, ende maeckt hem een Chyamata, ende opent hem over den rechten arm: siet fig. 47. Nicolaes stoot geswindt in de opening; maer Jacob pareert den selven stoot in de hooghte, ende passeert met de Secunda van buyten onder sijnen Lemmer in, met avancéring van den slincker-voet: siet fig. 35.

Lessen 158-167: Volght, hoe ghy de overheffingen van binnen ende van buyten gebruycken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 168-169: Volght nu, hoe ghy uwen Adversarium het overheffen beletten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 170-171: Volght, hoe ghy met de QUarta over uwen Adversarium sijnen Rechten-arm stooten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 172-173: Volght, hoe ghy uwen Adversarium over sijnen Rechten-arm Voltéren sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 174-176: Volght nu, hoe ghy uwen Adversarius sijnen Lemmer Rumpéren sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 177-184: Volght nu, wanneer ghy u in de Hooge Secunda herstelt hebt, wat ghy voor Lessen gebruycken sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 185-188: Volght, hoe ghy de Riversa binnen ende buyten stooten sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 189-200: Volght nu, soo u Contra-Parthije in de Hooge Secunda leyde, hoe ghy u selver daer tegen dragen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 201-203: Volght, hoe ghy met u slincker-voet voor-staen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 204-205: Volght, hoe ghy de verdraeyinge van den Lemmer tot u voor-deel sult gebruycken, sonder van den Lemmer te gaen

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Lessen 206-210: Volght nu van de Des-armationes, hoe ghy uwen Adversarium sijn Rapier uyt sijn Handt ontweldigen sult

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Extraordinari Stucken

Illustrations	Dutch Transcription by Deandra de Looff	Modern Dutch Interpretation by Deandra de Looff	Modern English Interpretation by Deandra de Looff
300px	Nu volgen de Lessen, van d'een tegen den ander, ende hoe de selve gebruyckt moeten werden, onder den Naem van Nicolaes ende Jacob beschreven.

Copyright and License Summary

For further information, including transcription and translation notes, see the discussion page.

{{sourcebox | work = Translation | authors = | source link = | source title= | license =

Work	Author(s)	Source	License
Illustrations
Transcription